Уладз│м│р М│калаев│ч Шыц│к. Сустрэча
---------------------------------------------------------------------
У.Шыц│к. "У час не вярнул│ся", "Мастацкая л│таратура", М│нск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 л│пеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадромав возьмуць старт вял│зныя зоркал╕ты │
нак│руюцца да дал╕к│х галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца вжо в наступным стагоддз│, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы вжо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астрал╕тчыкав у бясконцай прасторы. Аб │х прыгодах,
л╕се │ знаходках расказваецца в гэтым зборн│ку фантастычных апавяданняв.
На стук адказала ц│шыня. Пасько пачакав хв│л│ну │ знов падн╕с руку да
дзвярэй. Але, не дацягнувшыся да │х, апусц│в. ин уяв│в сабе высокую ф│гуру
кап│тана, сх│леную над сталом, нахмураны лоб, поз│рк, затуманены болем
страты, │ адступ│в.
▓х засталося пяц╕ра - Пунтус │ Марцал│с на "Валдай" не вярнул│ся, усе
тэрм│ны скончыл│ся яшчэ вчора. ▓ тады чацв╕ра з эк│пажа прыйшл│ да кап│тана
│ папрас│л│ паслаць │х на пошук│.
Кап│тан выслухав │х │ сказав, што падумае. Пасько ведав, аб чым ╕н
будзе думаць: с│туацыя ж павтарылася. Кал│ не вярнувся Пунтус, да кап│тана
яны хадз│л│ впяц╕х. На пошук│ быв пасланы Марцал│с. ▓ ╕н таксама не
вярнувся. Двое з сям│ ды яшчэ аварыя рухав│ка - гэта вжо бадай катастрофа.
Пасько разумев ваганн│ кап│тана - той хацев адрамантаваць рухав│к │ вярнуць
"Валдай" на Зямлю. Але ╕н разумев │ │ншае: н│хто з │х, у тым л│ку │ кап│тан,
не даруе сабе, кал│ не даведаецца, што здарылася з таварышам│.
Выкл│к да кап│тана прагучав па внутранай сувяз│ як с│гнал трывог│. ин
застав Пасько на тым жа месцы - ля дзвярэй. Пачакавшы секунду-другую, Пасько
рашуча пераступ│в парог.
- Сядай, - не пачынаючы размовы, кап│тан паказав на крэсла.
Увайшл│ │ астатн│я члены эк│пажа.
Кап│тан узняв галаву │ довг│м п│льным поз│ркам абв╕в сва│х таварышав.
- Што будзем раб│ць? - спытав ╕н.
- Шукаць!
Кап│тан у знак згоды сх│л│в галаву. Агледзевшы свой парадзелы эк│паж,
сказав:
- Паедзе Пасько. - Падумавшы, дадав: - ин - апошн│.
Тольк│ зараз Пасько зразумев, чаго каштавала кап│тану гэтае рашэнне. ин
неяк аж пастарэв за апошн│я сутк│, яго довгая ф│гура здавалася яшчэ
давжэйшай, а вакол вачэй густой сеткай паглыбел│ маршчынк│.
З каюты кап│тана все выходз│л│ мовчк│. ▓ Пасько ведав прычыну. Кожны з
│х аддав бы жыцц╕, ратуючы таварышав, │ таму н│хто не мог згадз│цца, што в
выпадку яшчэ адной нявдачы │м прыйдзецца вяртацца. Але яны разумел│ │ тое,
што, прымаючы рашэнне, кап│тан брав на сябе не тольк│ вял│кую адказнасць.
Ратуючы │х, жывых, ╕н ужо н│кол│ не зможа аправдацца │ перад тым│, м╕ртвым│,
як│я, можа, жывуць │ чакаюць дапамог│, │ перад сва│м сумленнем.
Зб│раючыся в дарогу, Пасько думав, што, напэвна, кап│тан ус╕-так│
дапусц│в памылку. Не цяпер. А тады, кал│ адправ│в першага разведчыка -
аднаго, а не двух. Магчыма, удвух яны лепш арыентавал│ся б, сустрэвшы
небяспеку, што чакала │х у катлав│не. Кап│тан паспадзявався, мабыць, на
аховныя здольнасц│ автаматав, бо, павагавшыся, катэгарычна сказав, што
паедзе адз│н разведчык. Але автаматы, здаецца, не аправдал│ яго
спадзяванняв.
Катлав│на пачыналася з равн│ны, на якой зраб│в пасадку "Валдай". Ад
карабля да яе было каля чатырохсот к│ламетрав. Сама па сабе яна не
зац│кав│ла б касманавтав, як │ ввесь Бальдар - гэта с│няя планета,
пазбавленая атмасферы │ як│х-небудзь прыкмет жыцця. Для │х ╕н быв тольк│
часовай пасадачнай пляцовкай. Але, аблятаючы Бальдар, у катлав│не яны
завважыл│ с│гарападобнае цела, якое вельм│ нагадвала зямныя зоркал╕ты ранняй
касм│чнай эпох│.
Пасько выехав на всюдыходзе, кал│ яшчэ была ноч.
Электронны вадз│цель в╕в усюдыход плавна, амаль без штуршков. Нават
здавалася, што наогул няма н│якага руху. ▓ тады Пасько, паглядаючы на ярк│я
аднастайныя зорк│ чужога неба, уявляв сябе в каб│не касм│чнага карабля, як│
згуб│вся в бясконцай прасторы. Выб│раючы зручную дарогу, электронны
вадз│цель раб│в паварот, усюдыход уздрыгвав, │ тады Пасько вяртався да думак
аб сва│м станов│шчы.
ин не баявся. Яму тольк│ хацелася хутчэй разабрацца, што ж ус╕-так│
здарылася з таварышам│.
Перад выездам ╕н разам з кап│танам яшчэ раз прагледзев здымк│
катлав│ны. Ус╕ тое ж самае: у непрыступных скал│стых гарах, нав│слых над
абрывам, узвышався бл│скучы с│гарападобны прадмет з купалам наверсе.
- Думаеш, зямны? - спытав тады Пасько.
- Хутчэй за вс╕, - адказав кап│тан. - Падабенства вял│кае.
Пасько здалося, што ╕н хацев нешта сказаць яшчэ, але не сказав │,
разв│тваючыся, тольк│ к│внув галавой.
Вяршын│ гор святлел│ - пачынався дзень. А тут, у катлав│не,
беспрасветная цемра на кожным метры яшчэ супрац│влялася халодным праменням
ран│шняга бальдаравага сонца, як│я н│бы сцякал│ з гор.
Серабрысты купал быв на ранейшым месцы, вытыркаючыся з-за кальца
скал│стых п│кав. Ад увахода в катлав│ну да гэтага купала заставалася
к│ламетрав пяць. Пасько нав╕в тэлевстановку. На экране ружовым│ │скрам│
вспыхнул│ скалы │ сярод │х - купал. Нерухомы, як манумент, як помн│к. Пасько
падумав, што, напэвна, │ яго сябрам гэты зоркал╕т здавався своеасабл│вым
помн│кам узл╕ту чалавечага розуму. ▓ раптам першае сумненне, яшчэ няяснае │
слабае, варухнулася в яго галаве, пасеявшы в сэрцы трывогу.
Далей дарог│ не было, бо побач стаял│ яшчэ два всюдыходы, пак│нутыя тут
Пунтусам │ Марцал│сам. Пасько выключыв рухав│к, зразумевшы, што далей
давядзецца │сц│ пехатой.
Перш чым пайсц│, ╕н знов паглядзев на купал. Малюнк│ падобных
зоркал╕тав ╕н помн│в з падручн│кав, па як│х некал│ вучывся в штурманскай
школе. Гэта, несумненна, быв зоркал╕т, пабудаваны на Зямл│. Адна з першых
мадэлей, здольная разв│ваць субсветавую хуткасць, пабудаваная амаль дзвесце
гадов назад. Дзвесце гадов! Халодныя мурашк│ пабегл│ в Пасько па сп│не. ин
н│бы дакранувся да с│вой м│нувшчыны, якая выпадкова прыадкрыла перад │м адну
са сва│х траг│чных старонак.
Першым жаданнем было к│нуцца да знаходк│. ин ужо быв зраб│в некальк│
крокав, але авалодав сабой │ спын│вся. Гэты ж самы купал бачыл│ │ Пунтус з
Марцал│сам. Яны, мабыць, таксама адразу ж к│нул│ся да зоркал╕та, не
радз│рававшы папярэдне на "Валдай". Чаму? Адз│н з │х быв п│лот, друг│ -
│нжынер. Яны, в│даць, пазнал│ зоркал╕т, можа, нават нешта аб │м ведал│ │ не
пал│чыл│ патрэбным паведам│ць кап│тану. Што яны ведал│ пра зоркал╕т?
Пасько вярнувся да машыны, закадз│равав пытанне │, стрэл│вшы ракетай,
якая вынесла вгару зонд-антэну, перадав дэпешу на "Валдай".
Адказ-рады╕│мпульс прыйшов ровна праз тры хв│л│ны. А яшчэ праз пятнаццаць
секунд Пасько прачытав: "Зоркал╕т с│стэмы КЗСХ. Два не вярнул│ся адпаведна
186 │ 172 гады назад. Першы ляцев да Альфы Цэнтавра, друг│ - да С│рыуса".
Гэтыя звестк│ не вельм│ праясн│л│ абстановку. Тое, што зоркал╕т не
вярнувся на Зямлю, в│давочна │ так. Трэба было спадзявацца тольк│ на сябе. ▓
Пасько знов пачав думаць, што ж раб│л│ яго таварышы далей. Хутчэй за вс╕,
пазнавшы зямны зоркал╕т, яны паспяшал│ся дайсц│ да яго. Гэта зус│м зразумелы
парыв, але │менна в │м, магчыма, │ та│лася сама небяспека.
Горы, стромк│я │ вел│чна спакойныя, высачэзнай сцяной дыб│л│ся на тым
баку катлав│ны. Н│ Пунтус, н│ Марцал│с не паспел│ б да │х нават дабрацца за
так│ час, ды в гэтым не было патрэбы. ▓х шлях, безумовна, ляжав да зоркал╕та
- праз плато, пасечанае скалам│ │ раскол│нам│. Тольк│ тут │х │ трэба шукаць.
Узвал│вшы на плечы скрынку з рады╕перадатчыкам │ запасам зондав-антэн │
прычап│вшы да пояса плазменны нож, як│ пры выпадку мог паслужыць │ зброяй,
Пасько з лакатарным шукальн│кам у руках рушыв напрастк│ праз плато да
цясн│ны.
На нейк│ час серабрысты купал зн│к з вачэй, заслонены каменным
эскарпам. Пасько апынувся в цемры, прыц│шыв хаду │ з зайздрасцю глядзев на
ружовыя вяршын│. Л│хтар давав мала карысц│, ╕н асвятляв тольк│ маленьк│
кружочак пад нагам│. Пасько падумав, што, можа, недзе побач, у якой-небудзь
раскол│не │ знайшл│ свой апошн│ прытулак яго таварышы, спяшаючыся, як │ ╕н,
да зоркал╕та.
Нарэшце святло пран│кла │ в цясн│ну. Навкола вс╕ за│скрылася м│рыядам│
кропелек-вяс╕лак. Пасько аж зажмурывся. Кал│ яго вочы пад акулярам│
светаф│льтрав прывыкл│ да яркага святла, ╕н узабрався на бл│жэйшы выступ │
вважл│ва агледзев наваколле. Таварышы магл│ │сц│ тольк│ гэтым шляхам, бо
абочыны был│ зус│м непраходныя. Але н│што яму не нагадвала, што тут
кал│-небудзь праходз│в чалавек, - н│к│м не кранутая цал│на, мавкл│выя
суровыя каменн│...
Пасько перал│чыв запас зондав-антэн │, падумавшы, паслав на базу
с│гнал: "Н│чога новага". Атрымавшы адказ, уздыхнув │ пайшов далей.
Зоркал╕т адкрывся раптовна, як тольк│ цясн│на перайшла в катлав│ну. Да
яго заставалася метрав шэсцьсот, бадай, яшчэ больш няровнага │ небяспечнага
шляху. Пасько не адрываючыся глядзев на горды проф│ль зоркал╕та, што
сх│л│вся вунь там, над безданню, │, нават нах│лены, захавав │мкл│васць сва│х
л│н│й. Якая прыгажосць! Пасько м│мавол│ захаплявся тварэннем чалавечага
ген│я │ адчував, як раптовны прыступ туг│ сц│скае сэрца.
Зоркал╕т выглядав як жывы, але смяртэльн'а паранены ас│лак. Бл│скучая
метал│чная абшывка там-сям не вытрымала выпрабаванняв прасторы - чужая
атмасфера, метэарыты пак│нул│ свае адб│тк│ на яго некал│ люстраной паверхн│.
Пасько перабрався на суседнюю скалу, панарама агляду павял│чылася.
Зоркал╕т став бачны амаль да к│ля. ▓ Пасько завважыв тое, што дагэтуль было
схавана ад яго │ што враз│ла яго да глыб│н│ душы. Вузкая трэшчына чорнай
змя╕й павзла па корпусе зн│зу ледзь не да палав│ны цела карабля. Гэта,
напэвна, │ азначала катастрофу. Мо давнюю, а мо │ зус│м нядавнюю.
Знов яго першым парывам было бегчы як найхутчэй да карабля. ▓ знов
Пасько прымус│в сябе стрымацца. Пунтус │ Марцал│с н│бы стаял│ перад яго
вачыма. ин падумав, што тыя, напэвна, пабегл│ да яго напрастк│. Гэта было
лаг│чна. Але яны не ведал│, што не вернуцца. А ╕н гэта ведав │ абавязан быв
узважваць кожны крок.
Пасько прысев на камень, зменшыв напружанне электрычнага ацяпляльн│ка в
скафандры. Свежы струмень халоднага к│слароду абсушыв спацелы лоб, стала
крыху лягчэй. Пасько пачав думаць больш разважл│ва. ин дапускав, што з
абодвума яго таварышам│ магло здарыцца выпадковае няшчасце. Аднак │х рацы│,
забяспечаныя моцным аховным панцырам, маючы автаномнае энергетычнае
жывленне, пав│нны дзейн│чаць яшчэ некальк│ соцень гадз│н. Хваля - вядомая.
Такая ж, як │ в яго. ▓ на ╕й цяпер няма н│воднага гуку. Нявжо нешта
затрымл│вае хвал│?
У Пасько был│ дзве магчымасц│, каб распачаць пошук│. Адна, больш
пэвная, - пайсц│ да зоркал╕та, другая - агледзець мясцовасць вакол карабля.
ин быв упэвнены, што з зоркал╕та пачынал│ таварышы, прынамс│, адз│н з │х,
хутчэй за вс╕ Пунтус, першы. Пунтус не вярнувся. Гэта пав│нна было
насцярожыць Марцал│са, │ той, асцерагаючыся чагосьц│ невядомага │
небяспечнага, напэвна, не пайшов напрастк│, а выбрав кружны шлях - больш
довг│ │ больш пэвны. ▓ таксама не вярнувся. Значыць, любая дарога хавае
ровную долю пагрозы. Пасько вздыхнув │ пайшов напрастк│.
Нял╕гка было завважыць сляды каго-небудзь з касманавтав у гэтым
каменным гушчары. Поз│рк м│мавол│ нак│равався в бок горнага хрыбта. Зараз
пад ярк│м│ праменням│ ╕н здавався намнога прыгажэйшым, чым тады, кал│ яго
Пасько бачыв з равн│ны. У беспаветраным асяроддз│ скалы был│ на дз│ва
рэльефныя, без павценяв, афарбаваныя в дз│восныя колеры. Любуючыся │м│,
Пасько, аднак, не забывав, што за гэтым хараством та│лася нешта яшчэ, │ пра
гэта ╕н не мев права забывацца.
Да зоркал╕та было недал╕ка. Каб не бачыць трэшчыны в корпусе, якая
напам│нала аб авары│, Пасько крыху збочыв улева. Адсюль карабель здавався
амаль цэлым, гатовым да скачка в бязмежныя прасторы Сусвету. Пасько закрочыв
хутчэй, н│бы │ саправды баявся спазн│цца на старт.
Каменныя нагрувашчванн│ сустракал│ся вс╕ часцей, пераходз│л│ в
суцэльныя завалы. Па выступах у скалах, штохв│л│нна сасл│згваючы нагам│, ╕н
ледзь узабрався на вяршыню каменнай грады. Аддыхавшыся, асцярожна высунув
галаву │ не втрымався, падхап│вся. Зус│м недал╕ка, тулячыся да падножжа
высокага вц╕са, н│бы хаваючыся, ляжав чалавек, апрануты в скафандр. Пасько
бачыв тольк│ яго ног│.
Не выб│раючы дарог│, Пасько скац│вся вн│з │ падбег да чалавека. Гэта
быв Марцал│с. Як жывы, хаця шлем яго быв адк│нуты. Пасько павярнув таварыша
на сп│ну. На твары, у шырока расплюшчаных вачах Марцал│са застыл│ боль,
раптовны спалох │ яшчэ штосьц│ такое, чаго н│як нельга было зразумець. На
целе н│як│х слядов, як│я магл│ б растлумачыць, чаму адк│нуты шлем.
Зняможаны, Пасько прых│л│вся да скалы. Тысячы пытанняв бл│скав│цам│
прац│нал│ мозг. Атрымл│валася нешта неверагоднае: спачатку Марцал│с пам╕р, а
потым узяв │ адк│нув шлем │ тым самым автаматычна выключыв рацыю. Але
гэтага, безумовна, ╕н сам зраб│ць не мог. Тады - хто?
Тольк│ цяпер Пасько звярнув увагу на запасныя к│слародныя балоны, як│я
ляжал│ побач з Марцал│сам. Яны был│ з адкручаным│ венц│лям│ - без газу.
Падобна на тое, што некаму спатрэб│вся к│сларод, │ ╕н перагнав яго па шлангу
в друг│я балоны.
Думка апал│ла Пасько, напалохала неверагоднасцю. ин гнав яе прэч, а яна
лезла в галаву, вырастаючы, засланяючы сабой ус╕ астатняе. Пунтус пайшов
раней на цэлыя сутк│. Яго к│сларод ужо скончывся. Пунтус?! Пасько аж зубам│
заскрыгатав ад злосц│ на сябе. Як ╕н мог хоць на │мгненне дапусц│ць такое?
Х│ба Пунтус, з як│м пройдзена стольк│ касм│чных шляхов, яго сябар, як│
завс╕ды падставляв плячо дапамог│ таварышу, мог рашыцца на гэта? А кал│ не
╕н, то хто? ▓х тут было тольк│ двое - Марцал│с │ Пунтус. Адчуваючы, што
хутка │ ╕н заблытаецца в гэтай д'ябальшчыне, якая навал│лася на яго, Пасько
прысев каля цела Марцал│са, пастарався засяродз│ць думку на вбачаным.
Надзея, з якой ╕н адправлявся на пошук│ таварышав, зменшылася
напалав│ну. Адз│н заг│нув. А друг│, магчыма, яшчэ жывы. Можа, ╕н, Пунтус,
натрап│вшы на труп Марцал│са, забрав яго повныя балоны │ цяпер недзе бл│зка,
побач │ чакае дапамог│? Пасько знов вылаяв сябе: як гэта не прыйшло яму в
галаву раней? ин нават закрычав: "Пунтус▓ Пунтус!"
У шлемафоне в адказ не пачулася н│ гуку. Гэта трох│ ахаладз│ла
взбуджанага Пасько. ин пастаяв хв│л│ну над целам таварыша, потым, каб не
згуб│ць гэтае месца, пастав│в на скалу пусты к│слародны балон │ пайшов
далей.
Дзень увабрався в с│лу. Сонца свяц│ла ярка │, напэвна, горача, бо
там-сям трэскал│ся скалы, бязгучна апавзаючы вн│з па стромк│х сх│лах
цясн│ны. Пасько │шов асцярожна, стрымл│ваючы ввесь час жаданне пераскочыць
цераз раскол│ны, як│я адна за адной траплял│ся на яго шляху. Яны здавал│ся
вузк│м│, той край бл│зк│м. А к│неш камень, каб праверыць, │ тольк│ тады
зразумееш саправдную адлегласць │ глыб│ню - у беспаветранай прасторы вс╕
выглядала падманл│вым.
Хутка знов паказався корпус зоркал╕та, да часу схаваны гарой. Сам не
ведаючы чаму, Пасько насцярожывся. Потым здагадався - Марцал│с ляжав тварам
да зоркал╕та.
З таго месца, дзе стаяв Пасько, можна было апусц│цца вн│з у дал│ну,
якой заканчвалася катлав│на. Можна было дабрацца таксама │ да зоркал╕та, да
якога в╕в вузеньк! карн│з, нав│слы над бяздоннем. Пасько вжо вырашыв │сц│ па
карн│зу, як раптам завважыв, быццам на зацененым баку вспыхнув │ адразу згас
слабы агеньчык. Пасько паморгав вачыма, баючыся, што гэта яму здалося, │
палез ун│з.
ин быв упэвнены, што Пунтус там, │ не вельм│ сачыв за дарогай. ▓ тольк│
аз│рнувшыся, спын│вся як укапаны. Пад скалой, на якой узвышався зоркал╕т,
ляжав Пунтус. ин быццам аступ│вся │ пакац│вся, затрымавшыся на момант на
вострых каменнях. Але... ▓ в яго быв адк│нуты гермашлем, як у Марцал│са.
Пасько ахап│в жах. Ус╕, што ╕н убачыв тут, было падобна на нейкую
страшэнную казку. Апошн│я сумненн│ зн│кл│: побач з зоркал╕там пав│нен быць
нехта трэц│. ▓, н│бы пацвярджаючы яго думку, пры╕мн│к, автаматычна
настро│вшыся, выхап│в з ц│шын│ врывак фразы - невыразнае мармытанне. Голас
быв бясстрасны, як нежывы.
Пасько паслухав яшчэ │ з пал╕гкай уздыхнув: робат. Ус╕ тлумачылася
вельм│ проста. Автаматы надовга перажыл│ эк│паж │ прывял│ зоркал╕т на гэтую
планету - яна трап│лася на │х шляху выпадкова. Запраграм│раваныя на дзеянне,
робаты пак│нул│ карабель │ разбрыл│ся. Адз│н з │х уцалев да гэтага часу.
Тольк│, в│даць, нешта в │м сапсавалася, бо, спачатку заб│вшы людзей, ╕н
потым спрабавав дапамагчы │м │ зрывав з │х гермашлемы, пускав у твар
струмень к│слароду.
У галаве Пасько варухнулася думка - ц│ не вярнуцца назад? Агледзець
зоркал╕т - │ на базу. А сапсаваны робат хай ужо дажывае свой век тут, у
каменнай пустын│. Гэта было б самым простым │ л╕гк│м, але Пасько вс╕ жыцц╕
баявся │менна так│х рашэнняв.
Тым часам робат знов дав аб сабе знаць. Яго голас прагучав амаль
выразна. В│даць, ╕н быв ужо недзе побач. Пасько пазнав англ│йскую мову, яму
здалося, ╕н нават разабрав два зна╕мыя словы: "...знайду цябе..." ин не быв
да канца впэвнены, што гэта │менна так. Але ж яму трэба было гаварыць зараз
з робатам, якому не крыкнеш: "Што за с│стэма аптым│затарав у тва│м мозгу?" ▓
Пасько, пакапавшыся в сва│х небагатых мовных запасах, знайшов тольк│:
- Хэллов, фрэнд!
Мармытанне сц│хла, быццам робат прыслуховвався ц! гадав, хто б гэта мог
яго акл│кнуць. ▓ раптам, раздз│раючы вушы, у шлемафоне загрукатала:
- Га-га-га! Пачвара!
Азадачаны Пасько не адразу знайшовся │ тольк│ пасля зам│нк│ вымав│в:
- Робат, я чалавек! Ча-ла-век!
- Хэллов, стары! ▓ давно?
- Што давно?.. - Пасько разгуб│вся знов.
- Гэта самае... Чалавек... Чалавек!.. Га-га-га!
Пасько падумав, што робат зус│м сапсаваны, │ асцярожна выглянув з-за
каменя. Робата ╕н убачыв адразу. Убачыв яго │ робат, бо │мгненна вск│нув
руку. Бл│снула маланка, │ Пасько адчув, як па скафандру забарабан│л│
каменныя асколк│. Ад нечаканасц│ ╕н падався наперад │, страц│вшы равнавагу,
распластався на адкрытай тэрасе.
Да робата было метрав пяцьдзесят. не больш. ин стаяв спакойны, трох│
заклапочаны │ вельм│ вважл│ва разглядав п│сталет, з якога │мгненне назад
вылецев смертаносны зарад. Побач з магутнай скалой ╕н выглядав н│кчэмным,
нават бездапаможным. Пасько ц│хенька, каб не завважыв робат, выпроствав руку
з плазменным нажом. Рызыкаваць больш не хацелася. Пасько вырашыв секануць
гэтага механ│чнага разбойн│ка па руках.
Робат, пакруц│вшы п│сталет, прывычным рухам засунув яго в кабуру │
павярнувся да Пасько. Пасько з│рнув │ пахаладзев ад жаху. Праз пластык на
яго глядзел│... жывыя вочы. Пастаявшы з хв│л│ну, н│бы в роздуме, робат
зраб│в крок, друг│...
Пасько ляжав │ думав, што яму раб│ць, бо нац│снуць кнопку нажа ╕н ужо
чамусьц│ не адважвався. А робат, прабегшы трох│, раптам заскакав на адной
назе, выкрыкваючы нешта незразумелае. Потым, крутанувшыся, сарвав шлем
скафандра...
Пасько закрычав. Гэта быв... чалавек. Бл│снул│ │ замерл│, ашкляневшы,
вар'яцк│я вочы. Галава некальк│ разов сутаргава перасмыкнулася, адкрыты рот
хапав яшчэ пустату, а ног│ падкас│л│ся, │ тулава асунулася вн│з. Пасько не
паспев нават падхап│цца, як ус╕ скончылася.
ин заг│нув, забравшы з сабой тайну г│бел│ Пунтуса │ Марцал│са. Заг│нув
бессэнсовна, хаця │ перажыв, дзякуючы субсветавой хуткасц│ зоркал╕та, сваю
эпоху. Яго смерць з'яв│лася завяршэннем яго вар'яцтва. Хутчэй за вс╕ з
каманды таго карабля ╕н быв апошн│м. Пасько дапускав, што чалавек, страц│вшы
надзею вярнуцца на Зямлю, можа звар'яцець. Але чаму вар'яцтва набыло так│я
чалавеканенав│сн│цк│я, крыважэрныя формы? Пасько адчував, што не зможа
вярнуцца на базу, не высветл│вшы гэтай акал│чнасц│.
Накрывка вваходнага люка зоркал╕та была адк│нута - яшчэ адно сведчанне
г│бел│ эк│пажа. Пасько па трапе паднявся в дэзакамеру. Пераступ│вшы парог,
╕н апынувся в ц╕мнай каб│не. Пастаяв, н│бы праходз│в там дэз│нфекцыго,
вобмацкам знайшов дзверцы │ перабрався в кал│дор. Аварыйная электрастанцыя,
напэвна, ужо таксама не працавала. У кал│доры цемра здавалася яшчэ
гусцейшай. Пасько пасвяц│в л│хтарыкам. Вузк│, довг│ кал│дор нах│ленага
зоркал╕та крута падымався вгару.
Трымаючыся за парэнчы, Пасько зраб│в крок │ спын│вся. Яму здалося, што
вся шматтонная аграмадз│на зоркал╕та быццам зац│скала яго шэрым│ метал│чным│
сценам│.
Святло л│хтара выхопл│вала з цемры дзверы кают, як│я цягнул│ся вздовж
кал│дора. Пасько прайшов да рубк│ в самым носе карабля, адкрываючы адну за
другой каюты │ не адважваючыся заходз│ць у │х.
Дзверы рубк│ был│ зачынены. Гэта яго здз│в│ла. Падумавшы крыху, ╕н
падняв плазменны нож.
Чырванаватая н│тачка быццам абматала ручку дзвярэй, варухнулася │
прапала. Автаматычны запор бясшумна вывал│вся на падлогу, сл│зганув па назе
│ пакац│вся вн│з, м│гаючы апал│най. Пасько нац│снув на створк│ │ ввайшов у
рубку. ▓люм│натары был│ занавешаны няшчыльна. Вузк│я палоск│ святла л│л│ся в
памяшканне, ствараючы вражанне, што все прадметы навокал пярэстыя. Пасько
адсунув ф│ранк│. У рубцы пасвятлела, на яго патыхнула запусценнем.
У кутку ляжав на крэсле скамечаны св│тэр. На стале │ пад сталом был│
раск│даны пл╕нк│, карты, з │м│ побач - кансервавыя бляшанк│, нейкая ежа...
Ходавая рубка, напэвна, была апошн│м прыстан│шчам апошняга члена эк│пажа.
Каротк│ с│гнал напомн│в, што в балонах засталося ровна палав│на
к│слароду. Гэта вярнула Пасько да рэча│снасц│. Досыць суз│рання! Трэба
дзейн│чаць, │ ╕н падышов да пульта. Тольк│ тут яшчэ цепл│лася жыцц╕,
самастойнае, незалежнае ад былых гаспадаров. М│гцел│ рознакаляровыя
│ндыкатары, дрыжал│ стрэлк│ на асветленых цыферблатах, жывячыся з нейкай
крын│цы энерг││. ▓ не было │м н│якай справы да таго, што вжо н│хто не
паверне стартавы тумблер, не прагучыць па всяму зоркал╕ту прызывны загад:
"Гатовнасць нумар адз│н".
Перад пультам два крэслы - п│лота │ штурмана. Пасько сев на
штурманскае. У │м яму здалося больш прывычна, ╕н нават памацав некаторыя
кнопк│, н│бы там у сябе на "Валда│". Хутчэй выпадкова, чым па
натрэн│раванасц│, трап│в пальцам на патрэбную кнопку. Штурманск│ экран
раптам засвяц│вся. Некальк│ секунд на │м чарнела нерухомае неба Бальдара,
зна╕мае Пасько па нядавн│х наз│раннях, потым паплыло, быццам зоркал╕т
зрушывся з месца. Адно за друг│м на экране взн│кал│ невядомыя сузор'│, праз
як│я цягнулася тонкая с│няватая л│н│я з м│н│яцюрным зоркал╕там на канцы. Па
яго руху Пасько здагадався, што кадры з трасай пал╕ту плывуць у адваротным
парадку. Цяпер гэта не мела │стотнага значэння. Шлях можна было прасачыць.
Зоркал╕т н│дзе не раб│в пасадк│, Тольк│ зус│м нямнога не даляцевшы да
с│стэмы С│рыуса, ╕н на нейк│ час спын│вся │ чамусьц│ павярнув назад.
Напэвна, здарылася нешта непрадбачанае, кал│ каманда прыняла такое рашэнне,
не выканавшы задання. Пасько став шукаць вахценны дз╕нн│к - можа, ╕н
растлумачыць прычыну.
Гуказап│сы наз│ранняв дзяжурных ╕н знайшов у невял│кай скрынцы з
пал│цам│, уманц│раванай у сцяну побач з пультам. Дз╕нн│к быв звычайны,
падобны на тыя, як│я здавна вял│ на марск│х, а потым │ на касм│чных
караблях. Дата. Каардынаты. Паказанн│ прыборав. ▓ н│воднага слова, якое
выказвала б эмоцы│ або давала якую-небудзь ацэнку падзеям.
Павольна круц│вся дыск, на розныя галасы паведамляючы амаль адно │ тое
ж. Пасько слухав, паступова трацячы вважл│васць пад уплывам безл│чы
абстрактных для яго л│чбав │ кодав. ▓ раптам адна фраза вярнула яго да
рэча│снасц│. У шлемафоне, падключаным да гуказдымальн│ка, пачулася нешта
новае: "Пам╕р Майкл. Цяпер нас тольк│ трое".
У голасе адчувалася разгубленасць. Пасько паскорыв рух дыска. Праз
трыццаць зап│сав знов: "Здаравяк Бент, непах│сны Бент не прачнувся. Не
разумею". Пасько стала не па сабе: стольк│ адчаю было в гэтых словах. А
пазней той самы касманавт зазначыв: "Непако│ць Ральф. Чаму на планетах
пав│нны быць пачвары в вобразе чалавека?.. А дадому так дал╕ка".
В│даць, автар зап│су быв моцны чалавек. Да канца пл╕нк│ Пасько не пачув
больш н│воднай скарг│. ▓ гэтага моцнага чалавека, мабыць, таксама не стала.
Зап│с абарвався, н│чога не паведам│вшы пра пасадку. Значыць, выжыв тольк│
Ральф, той самы звар'яцелы Ральф?
Пасько вяв│в сябе на месцы Бента │ таго, другога, што застався з
Ральфам сам-насам, │ скаланувся. Нявжо │х таксама напаткав л╕с Пунтуса │
Марцал│са? ин паклав на месца пл╕нку, зачын│в скрынку │, к│нувшы апошн│
поз│рк на пульт, выйшав з рубк│. Адчував, што больш ужо н│кол│ не зможа
вярнуцца сюды. Такое в│дов│шча яму не пад с│лу. Але перш чым назавс╕ды
разв│тацца з карабл╕м, ╕н пав│нен быв пайсц│ яшчэ на адно выпрабаванне -
наведаць каюту Ральфа. ин не хацев верыць, што космас можа давесц│ чалавека
да такога стану, │ пераканаць сябе в гэтым яму было надзвычай важна.
Знайшовшы замкн╕ную каюту, Пасько спын│вся, упэвнены, што гэта │менна │
╕сць жылл╕ Ральфа. Невял│чкае памяшканне было захламлена. На падлозе кучай
ляжал│ старыя скафандры, пустыя балоны з-пад к│слароду, св│тэры касманавтав.
Быццам Ральф нацягав │х сюды з ус│х кают. Пасько прайшов да стала - ╕н, гэты
стол, бадай, з усяго │ заслуговвав тут уваг│. Гэта нават быв не стол -
мас│вны, стальны, ╕н больш нагадвав сейф. Пасько пац│снув плячыма, як│ ж
рэальны сэнс у так│м схов│шчы на касм│чным карабл│, дзе жыцц╕ кожнага
чалавека адкрыта перад друг│м│? ▓ вс╕-так│ паводз│ны Ральфа выявлял│
адсутнасць цвярозага сэнсу. Можа, пам│ж │м│ была сувязь? Пасько паспрабавав
адкрыць сейф. Дзверцы не паддавал│ся. Ключов таксама н│дзе не было. В│даць,
Ральф трымав │х пры сабе. Пасько паласнув па стальной сценцы сейфа
плазменным промнем.
Сейф адкрывся. У левай тумбе ляжал│ пл╕нк│ м│краф│льмав. Касм│чныя
войны, сустрэчы з пачварам│ на │ншых планетах, нашэсц│ чужынцав на Зямлю.
Чытаючы гэтыя назвы, Пасько скрыв│вся, быццам узяв у рот нешта аг│днае. А
некал│ ж людз│ всур'╕з став│л│ так│я ф│льмы. Але прычынай вар'яцтва яны
наврад ц│ магл│ стаць, нават кал│ б Ральф глядзев │х дзень пры дн│. Ды
наврад ц│ для │х заховвання встанавл│вал│ на зоркал╕це сейф.
Ля самага верху правай тумбы стала-сейфа Пасько выпадкова намацав
невял│кую кнопку. Нац│снув │ адчув, што аднекуль з глыб│н│ тумбы высовваецца
невял│кая шуфляда. ин нак│равав на яе прамень святла │ ад здз│влення ледзь
не выпусц│в л│хтар. У шуфлядзе ляжав п│сталет. Давн│, так│ цяпер на Зямл│
сустрэнеш х│ба в музе│: бясшумны, здольны страляць х│м│чным│ кулям│. Гэтыя
кул│, трап│вшы в ахвяру, выкл│кал│ │мгненную смерць, не пак│даючы, аднак,
слядов забойства. Ц│ не пасля такой кул│ не прачнувся Бент? ▓накш навошта
было хаваць гэты п│сталет ад вачэй эк│пажа?
Пасько пакорпався в паперах, нак│даных у шуфлядку, │ раптам яму в рук│
трап│лася невял│чкая кн│жачка, пасведчанне, з выц│снутым│ на вокладцы
залац│стым│ л│тарам│: "Служба бяспек│".
Пра тую пару, кал│ гэты зоркал╕т стартавав у прастору, Пасько ведав
тольк│ па кн│гах. Многае в паводз│нах людзей таго часу яму здавалася
дз│вным, невытлумачальным. ▓ вось ╕н н│бы сутыкнувся з самой г│сторыяй,
неразумнай, дз│кай. Яму стала балюча │ крывдна за тых людзей, што рыхтавал│
в дарогу "Тэхас". ▓х мары был│ светлым│, шчырым│, │ не │х в│на, што вын│к
атрымався так│ жахл│вы. Был│ тады, в│даць, яшчэ с│лы, як│я хацел│ спын│ць
новае в жыцц│. Яны не давярал│ эк│пажу, яны хацел│ ад гэтай экспедыцы│ мець
нейк│я свае асобыя выгоды. Таму │ паслал│ з зоркал╕там свайго ставлен│ка,
даручывшы, в│даць, яму сачыць за вс│м│ дзеянням│ эк│пажа.
За час блуканняв у Сусвеце, бо "Тэхас" чамусьц│, павярнувшы ад С│рыуса,
абм│нув Зямлю │ апынувся ледзь не в проц│леглым баку прасторы, нешта
парушылася в пс│х│цы надзеленага асобым│ павнамоцтвам│ Ральфа. ин пастав│в
сябе над ус│м│, │ вось вын│к...
Пасько адчув сябе разгубленым, зняс│леным. Напэвна, │ Пунтус з
Марцал│сам таксама не чакал│ н│чога дрэннага, не ведаючы пра атручаную
пс│х│ку Ральфа.
Пасько выйшав з зоркал╕та. Яму хацелася як мага хутчэй бегчы адсюль.
Але ╕н яшчэ знайшов у сабе с│лы, каб наладз│ць автаматычны запор у выхадным
люку. ▓ тольк│ адчувшы, як уздрыгнув пад рукой замок, уздыхнув з пал╕гкай.
ин яшчэ пахавав сва│х м╕ртвых таварышав. Павагавшыся, завал│в каменням│ │
цела Ральфа.
Кап│тан, як │ перад адправкай Пасько, сядзев за сталом, стомлены, з
яшчэ больш суровым выразам твару. ин довга мавчав, быццам раздумвав - пытаць
ц│ не? Пасько сам сказав:
- Абвал...
- А зоркал╕т?
Адв╕вшы вочы вбок, Пасько адказав:
- Заг│нул│ все. - Пасля павзы дадав: - Пасадку зраб│л│ автаматы.
Дзюзавая частка разб│та.
Кап│тан паглядзев на яго, чакаючы, ц│ не дадасць ╕н што яшчэ. Не
дачакавшыся, ц│ха пара│в:
- ▓дз│ адпачн│. Завтра старт...
Пасько паднявся │ вжо з-за плячэй пачув:
- Ты прабач мне. Я разумею, гэта нял╕гка...
Пасько выйшав, перакананы, што кап│тан зраб│в ус╕-так│ прав│льна,
паславшы да зоркал╕та яго аднаго. ▓ яшчэ, успомн│вшы яго апошнюю фразу,
падумав: "А кап│тан, напэвна, з самага пачатку пра многае здагадвався".
Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GMT