- 
                       
                      i, serdcem zagorevshimsya poznavshi 
                      ih blago, svyshe poslannoe mne, 
                      ya plamen' v nem uznal, menya snedavshij, 
                       
                      i, ponachalu chistoe vpolne, 
                      smeshalos', blago s plamennym vlechen'em, 
                      i okazalsya ya v trojnom ogne, 
                       
                      i radost'yu ya polon i muchen'em, 
                      i raduyus', lovya uslovnyj znak 
                      il' zharkij shepot slysha s voshishchen'em, 
                       
                      i muchayus' - ne obretya nikak 
                      togo, chto zapreshchennee zapreta, 
                      hot' mne i bez togo dostalo blag. 
                       
                      Tak postigal ya svoego Ameto, 
                      poryvy i zhelaniya ego, 
                      vziravshego na sovershenstvo eto 
                       
                      stol' zhadno, chto poroj, boyas' togo, 
                      chto nimfam v tyagost' pristal'nye vzglyady, 
                      ya porical geroya moego, 
                       
                      zaviduya schastlivcu; iz zasady 
                      ya bylo vyjti dazhe zahotel, 
                      no osteregsya - vdrug ne budut rady. 
                       
                      I ya terpel takoj poryadok del, 
                      poka on verhovodil v tom sobran'e 
                      i byl v suzhden'yah i slovechkah smel; 
                       
                      i gorech' prevrashchalas' v likovan'e, 
                      edva prelestnyj lik odnoj iz nih 
                      il' penie vlekli moe vniman'e. 
                       
                      No blizilas' chreda chasov nochnyh, 
                      i vot luna iz Ganga poyavilas' 
                      i solnce skrylos' v propastyah zemnyh, 
                       
                      i verenica nimf potoropilas' 
                      dopet' poslednij sladostnyj napev 
                      i v svoj priyut ukromnyj udalilas'; 
                       
                      ya zh vyshel iz ukryt'ya, prosidev 
                      ves' den' ukradkoj v potaennom meste, 
                      otkuda sozercal prelestnyh dev. 
                       
                      I vyshli v nebo zvezdy chest' po chesti, 
                      i, nezhnyh nimf ochami provodiv, 
                      ushel i ya - uvy! - ne s nimi vmeste. 
                       
                      I pust' otvetit tot, kto prozorliv, 
                      ne sozhalel li ya o rasstavan'e, 
                      ne postupil li serdcu suprotiv? 
                       
                      Tut - krasota, siyan'e, obayan'e, 
                      priyatny rechi, bezuprechna chest', 
                      tut serdca i uma sorevnovan'e, 
                       
                      tut vo spasen'e lyudyam sredstvo est', 
                      ono - v lyubvi, zdes' neuemna mladost', 
                      vesel'e tut v izbytke, zdes' ne schest' 
                       
                      uteh mirskih, kotoryh vkus i sladost' 
                      ya oshchushchal, a tam, kuda idu, - 
                      toska carit i nevozmozhna radost'. 
                       
                      Tam smeh uslyshish' razve raz v godu, 
                      tam temen dom, i mrachen, i pechalen, 
                      i v nem ya zhizn' zatvornika vedu; 
                       
                      tam, v labirinte mrachnyh zal i spalen, 
                      drozhashchij, zhadnyj, dryahlyj skopidom, 
                      i ya emu vse bol'she podnachalen; 
                       
                      i kakovo zh vernut'sya v etot dom, 
                      v postyluyu vovlech'sya neminuchest' 
                      i sladkij - gor'kim zamenit' plodom! 
                       
                      O, skol' schastliva i zavidna uchast' 
                      togo, kto mozhet byt' samim soboj 
                      i volen zhit', okovami ne muchas'! 
                       
                      O, skol' Ameto ublazhen sud'boj 
                      i nagrazhden takim vysokim chinom, 
                      kakomu pozaviduet lyuboj; 
                       
                      prostolyudin, on polnym vlastelinom 
                      v krugu prelestnic do temna caril 
                      i zritel' byl plenitel'nym kartinam. 
                       
                      A ya, dushoj i skorben i unyl, 
                      k sebe vernulsya; ozhidaya huda, 
                      izmyslil paru operennyh kryl, 
                       
                      chtob k smerti mchat', ee molyu pokuda 
                      yavit'sya mne reshen'em vseh skorbej - 
                      kakoe zhe eshche na svete chudo 
                       
                      konec polozhit maete moej! 
 
        L
 
     Pushchennaya iz moego luka strela v stremitel'nom polete kosnulas' celi;  i
belye golubi, kormivshiesya na privol'e v polyah, veselo vozvrashchayutsya v  bashni;
ustalye koni, okonchiv beg, prosyatsya na pokoj; tak  i  moya  povest',  vedomaya
cherez ravniny, iz opaseniya poznat' pechal'nuyu uchast' Ikara, prishla  k  koncu.
Pust' zhe primet sej fimiam svyataya boginya, podavshaya mne pomoshch'  v  trudah;  v
zasluzhennyj venec da uvenchaet chelo toj prekrasnoj, chto podvigla menya vzyat' v
ruki pero. I ty, o edinstvennyj drug, istoj  druzhby  istinnejshij  primer,  o
Nikkolo di Bartolo del' Buono  di  Firence,  ch'i  dostoinstva  ne  pod  silu
vospet' moemu stihu, i potomu ya umolchu o nih, hotya oni i bez togo siyayut tak,
chto v moih staraniyah net nuzhdy, primi zhe ot menya etu rozu, rascvetshuyu  sredi
shipov moih gorestej; kogda ya byl podavlen  nevzgodami,  s  trudom  iz  dikih
zaroslej izvlekla  ee  florentijskaya  krasavica  i  nagradila  menya  kratkoj
otradoj. Primi ee tak zhe, kak ot Vergiliya  dobryj  Avgust  ili  Gerennij  ot
Cicerona, ili ot Goraciya ego Mecenat prinimal dragocennye stroki, i  vspomni
sovet Katona: kogda bednyj drug podnosit tebe  skromnyj  dar,  primi  ego  s
radost'yu. Tebe, doblestnomu, ya posylayu ee, ibo ty odin,  Nikkolo,  dlya  menya
Cezar', Gerennij i Mecenat. A esli sredi  lepestkov  etoj  rozy  ty  otyshchesh'
iz®yan, znaj, chto tomu vinoj, ne durnoj umysel, no neumenie. Poetomu ya vruchayu
ee na sud i ispravlenie materi i nastavnice  nashej  Svyatoj  Rimskoj  Cerkvi,
mudrecam i tebe. Hrani ee, kak  svoyu,  na  svyashchennoj  grudi,  gde  vsegda  s
neizmennoj lyubov'yu ty hranish'  togo,  kto  ee  sozdal;  ostavlennuyu  dalekoj
gospozhoj, utesh' ee nezhnym golosom,  poka  ona,  vossoedinivshis'  s  nej,  ne
oshchutit vo vsej polnote svoyu radost'.
 
 
        PRIMECHANIYA
 
     Persej - poslednij makedonskij car', razgromlen rimlyanami v 168  g.  do
n. v.
 
     Krez - poslednij lidijskij car', plenen Kirom v 546 g. do n. e.
 
     Kserks - persidskij car' (485-465 gg. do n. e.);  predprinyal  pohod  na
Greciyu.
 
     Darij -  persidskij  car'  (521-485  gg.  do  n.  e.);  zakonodatel'  i
polkovodec.
 
     Aleksandr - Aleksandr Makedonskij (336-323 gg. do n. e.).
 
     Syn Citerei - syn Venery, Amur.
 
     Ramnuziya - epitet  Nemezidy,  bogini  vozmezdiya;  u  Bokkachcho  Ramnuziya
otozhdestvlyaetsya s Fortunoj.
 
     Kodr - voshedshee v pogovorku imya  bednyaka  iz  tret'ej  satiry  YUvenala;
vozmozhno, Bokkachcho smeshival ego s Kodrom, legendarnym carem Attiki.
 
     ...|dip v vechnom mrake. - Imeetsya v vidu samoosleplenie |dipa.
 
     ...ta, kotoroj Feb... - Luna, otrazhayushchaya svet Solnca (Feba).
 
     ...kto, vseh tebe milee... - Adonis, vozlyublennyj Venery, syn  Mirry  i
Kinira, rasterzannyj veprem.
 
     Moguchij byk - YUpiter, pod vidom byka pohitivshij Evropu.
 
     Korit. - Imeetsya v vidu sovremennyj F'ezole.
 
     Atlant - titan, legendarnyj osnovatel' F'ezole.
 
     Kefis - reka v Beotii; zdes': bozhestvo etoj reki.
 
     Liriopeya - nimfa, lyubimaya rechnym  bogom  Kefisom,  mat'  Narcissa  (sm.
Ovidij, Metamorfozy, III, 339 i el.).
 
     ...moj brat... - Narciss.
 
     Kifera - Venera.
 
     Atlantov vnuk - Merkurij.
 
     ...dostignuv Friksova Ovna... - Friks - beotijskij  yunosha,  bezhavshij  v
Kolhidu na zolotorunnom barane. Pod znakom Ovna solnce nahoditsya vesnoj.
 
     ...solnce pravit konej k Gesperijskim  volnam...  noch'...  vosstala  iz
Ganga... - Gesperijskij - zdes': voobshche zapadnyj (ot grech. Xezrega - vecher);
soglasno srednevekovoj geografii, krajnij zapad - Ispaniya, krajnij vostok  -
ust'e Ganga.
 
     ...s Febom, vstupivshim v seredinu Tel'ca... - to est' solnce  nahoditsya
v seredine sozvezdiya Tel'ca; dni prazdnestv prihodyatsya na maj.
 
     Lidijskie tolpy - zhiteli F'ezole; kak i florentijcy, oni  schitali  sebya
potomkami etruskov, kotorye, kak schitalos' v drevnosti, pribyli v Italiyu  iz
Lidii v Maloj Azii.
 
     Vertumn - bog krugovorota v prirode.
 
     Priap - bog plodovitosti i izobiliya v prirode.
 
     Marsij - satir, derznuvshij vyzvat' Apollona na sostyazanie (sm.  Ovidij,
Metamorfozy, VI, 382-400).
 
     Arahna - iskusnaya tkachiha, posmevshaya sopernichat'  s  Afinoj  v  tkackom
iskusstve, v nakazanie byla prevrashchena v  pauka  (Ovidij,  Metamorfozy,  VI,
5-145).
 
     Kiprida - Venera.
 
     ...ne uest' i volch'emu prikusu. - Spor  pastuhov  imeet  allegoricheskoe
znachenie:  ovcy,  tuchneyushchie  na  dobrom  korme,   ne   ustrashennye   volkom,
olicetvoryayut hristianskie dushi, ukreplennye  dobrodetelyami  i  torzhestvuyushchie
nad porokom.
 
     Filomela - svoyachenica frakijskogo tirana Tereya,  obescheshchennaya  im  (sm.
Ovidij, Metamorfozy( VI, 451-460).
 
     Kefal... prizyval... Prokridu... - Kefal - afinskij ohotnik;  ego  zhena
Prokrida, revnuya ego, stala  ispodtishka  sledit'  za  nim;  odnazhdy,  prinyav
pritaivshuyusya v chashche Prokridu za dikogo zverya,  Kefal  porazil  ee  volshebnym
drotikom, ne znavshim promaha (sm. Ovidij, Metamorfozy, VII, 661-865).
 
     ...gorod, ch'e imya... - Afiny; po predaniyu, pravo nazvat' gorod  v  svoyu
chest' vyzvalo raspryu mezhdu Afinoj i Neptunom.
 
     Kotrulla. - Veroyatno, Bokkachcho vozvodit eto imya k grecheskomu  "kourias"
- strizhenyj. V hronike Villani upominaetsya zhenshchina po  prozvishchu  La  Tosa  -
strizhenaya.
 
     ...bozhestvennoj  pticej...  -  to  est'  orlom,  simvolom  vlasti.  Muzh
Kotrully proishodit, takim obrazom, iz semejstva Visdomini ili Vicedomini  -
po opredeleniyu biografov Bokkachcho.
 
     Lyucina - prozvishche YUnony (ili Diany) kak pokrovitel'nicy rozhenic.
 
     ...posvyatil  menya  Pallade...  -  Mopsa,  posvyashchennaya  bogine  Pallade,
olicetvoryaet zdes' pervuyu iz osnovnyh dobrodetelej - Mudrost'.
 
     ...v svyashchennyh grotah... - grotah gory Gelikon, posvyashchennoj poezii.
 
     ...rozhdennogo ot Gorgony... - Imeetsya v vidu kon'  Pegas,  vyshedshij  iz
golovy Gorgony.
 
     Kirra - odna iz vershin Parnasa, obitel' Apollona.
 
     ...kto pyatym posle YUliya Cezarya... - Neron.
 
     ...vskormivshaya ego mat'...  -  Agrippina,  otravivshaya  muzha  Klavdiya  i
lishivshaya vlasti pasynka Britannika, podverglas' zhestokim presledovaniyam  so.
storony Nerona.
 
     ...pod stopoj nemejskogo l'va... - to est'  v  sozvezdii  L'va;  epitet
"nemejskij" - namek na podvit Gerakla, ubivshego nemejskogo l'va.
 
     Affron - v perevode s grecheskogo: "bezrassudnyj".
 
     Aretuza - nimfa; presleduemaya vlyublennym Alfeem, byla prevrashchena Dianoj
v istochnik (sm. Ovidij, Metamorfozy, V, 572-678).
 
     Agava - mat' fivanskogo carya Penfeya, v  vakhicheskom  bezumii  vmeste  s
sestrami rasterzala syna (sm. Ovidij, Metamorfozy, III, 511-563).
 
     |vmenida. - |vmenidy (Furii, |rinnii) - docheri Nochi, bogini mshcheniya.
 
     ...s  Germafroditom  iz-za...  Sal'maki.  -  Nimfa  Sal'maka,  strastno
polyubiv Germafrodita, isprosila u  bogov  navechno  soedinit'  ih  tela  (sm.
Ovidij, Metamorfozy, IV, 285- 388).
 
     ...Dedala,  ustrashennogo  zharkim  nebom  i  vlazhnym  morem.  -  Kryl'ya,
izgotovlennye iskusnym afinskim masterom Dedalom, byli sdelany iz  per'ev  i
skrepleny voskom i potomu boyalis' vlagi i tepla.
 
     ...obnazhaetsya pod znakom Besov i vozrozhdaetsya pod znakom Ovna. - Osen'yu
solnce nahoditsya pod znakom Vesov, vesnoj - Ovna.
 
     Amfiaraj - odin iz semi argivskih vozhdej,  osazhdavshih  Fivy;  vo  vremya
srazheniya ego poglotila preispodnyaya.
 
     ...car' Itaki - Uliss (Odissej).
 
     ...u beregov docheri Solnca... - u ostrova volshebnicy Circei.
 
     Killenij - Merkurij; byl  poslan  bogami  spasti  Ulissa  (sm.  Ovidij,
Metamorfozy, XIV, 291-319).
 
     Alfej - reka v Grecii, zdes': poeticheski uslovnoe nazvanie reki Arno.
 
     ...sluzhivshego Minerve - to est' zanimavshegosya tkackim remeslom.
 
     Docheri Piera - vyzvali na sostyazanie v penii Muz i,  pobezhdennye,  byli
prevrashcheny v sorok (sm. Ovidij, Metamorfozy, V, 294-331).
 
     Latona - doch' titana Koya, vozlyublennaya YUpitera, mat' Apollona i Diany.
 
     Nioba - zhena carya Amfiona; vyzvala  gnev  Latony,  gordyas'  pered  neyu,
rodivshej dvoih detej, svoimi  sem'yu  synov'yami  i  sem'yu  docheryami;  za  eto
Apollon i Diana porazili ee detej strelami. Nioba s gorya obratilas' v kamen'
(sm. Ovidij, Metamorfozy, VI, 146-312).
 
     ...podobno kolesnice Medei, spasavshejsya ot... Teseya... - V  zapryazhennoj
drakonami kolesnice Medeya, zhena carya |geya, bezhala iz Afin ot svoego  pasynka
Teseya, kotorogo zamyshlyala ubit'.
 
     Kogda by |tna... - Golova srazhennogo YUpiterom giganta  Tifeya  pogrebena
pod |tnoj, nogi pridavleny Apenninami, ruki -  mysom  Pelor  Hnyne  Faro)  i
Pahinom (nyne Passaro).
 
     ...slabee nas i te... - to est' vnuki boga Aloeya,  vozdvigshie  goru  na
goru,  chtoby  pristupom  vzyat'  nebo,  i  giganty,   razbitye   YUpiterom   i
bogami-olimpijcami na Flegrejskoj ravnine.
 
     ...predstal... synu Pompeya, kogda |rihto... -  Fessalijskaya  volshebnica
|rihto zaklinaniyami  vyzvala  iz  zagrobnogo  carstva  dushu  ubitogo  voina,
kotoraya predskazala Sekstu Pompeyu, synu Gneya, porazhenie v  bitve  s  Cezarem
pri Farsale.
 
     ...razvaliny grada - Troi.
 
     ...gromadu, pridavivshuyu... - Imeetsya v vidu |tna.
 
     Avzoniya - Italiya.
 
     Kadm - syn carya Agenora, osnovatel' Fiv.
 
     ...osnovali tam gorod... - Parizh.
 
     ...na polputi ot Korita do zemli kormilicy Romula... -  na  polputi  ot
F'ezole do Sieny (v gerbe Sieny - volchica, otsyuda "kormilicy Romula").
 
     ...sluzhivshego  Saturnu  i  Cerere...  -  to  est'   zanyatogo   sel'skim
hozyajstvom.
 
     ...sluzhit' YUnone - to est' zanimat'sya torgovlej; YUnona - zdes':  boginya
torgovli.
 
     Ibrid. - Imya soderzhit  namek  na  nezakonnost'  rozhdeniya  ot  roditelej
raznoj nacional'nosti; pod etim  imenem  Bokkachcho  predstavil  samogo  sebya.
Ibrida, obuyannogo gordynej, |miliya -  Spravedlivost'  -  vyvodit  na  pravyj
put'.
 
     Astreya - boginya spravedlivosti.
 
     ...i zver', pod ch'im znakom... - lev; pod znakom L'va solnce  nahoditsya
letom; zdes' soderzhitsya namek na gerb florentijskbgo roda Dzhanfil'yacci.
 
     ...blag Saturnii... - to est' blag YUnony, bogatstv.
 
     Pomona - boginya sadov, supruga boga Vertumna.
 
     Pachifiko - smirnyj (ital.).
 
     Adiona. - Biografy Bokkachcho otozhdestvlyayut ee s Dianoroj  ili  Alianoroj
di Nikkolo Dzhanfil'yacci; zdes' ona olicetvoryaet Umerennost'.
     Siringa - nimfa, kotoruyu presledoval Pan; nayady prevratili ee v
 
trostnik. 
 
     ...docheri carya Mineya... - Vakh, prevratil ih  v  letuchih  myshej,  a  ih
tkani - v vinogradnye lozy v nakazanie za to,  chto  oni  tkali  v  den'  ego
prazdnestva (sm. Ovidij, Metamorfozy, IV, 89415).
 
     Lyucij - geroj "Zolotogo osla" Apuleya; prevrashchennyj v  osla,  mog  vnov'
obresti chelovecheskij oblik, otvedav svezhih roz.
 
     Adonis - byl prevrashchen v anemon.
 
     Klitiya - vozlyublennaya Apollona, pokinutaya im; byla prevrashchena bogami  v
podsolnuh (sm. Ovidij, Metamorfozy, IV, 234-270).
 
     Giacint - yunosha, ubityj Zefirom; byl prevrashchen  bogami  v  cvetok  (sm.
Ovidij, Metamorfozy, X, 162-219).
 
     Ayaks - grecheskij geroj, prevrashchennyj bogami v alyj cvetok (sm.  Ovidij,
Metamorfozy, XIII, 382-398).
 
     Filemon i Bavkida - muzh i  zhena,  kotorym  YUpiter  v  blagodarnost'  za
gostepriimstvo pozvolil umeret' vmeste; byli prevrashcheny bogami v dub i  lipu
(sm. Ovidij, Metamorfozy, VIII, 611-724).
 
     ...plody pal'm - finiki, kotorymi Filemon i Bavkida ugoshchali  YUpitera  i
Merkuriya.
 
     Kiparis - yunosha, kotorogo  Apollon  prevratil  v  derevo  (sm.  Ovidij,
Metamorfozy, X, 106-142).
 
     ...figi, ch'ih plodov podzhidal voron... - Voron,  ozhidaya,  poka  sozreyut
figi, opozdal prinesti vodu Febu, za chto byl prevrashchen v sozvezdie, kotoroe,
poka ne sozreyut figi, ne pogruzhaetsya v vodu, to est' ne zahodit za  gorizont
(sm. Ovidij, Fasty, II, 243-266).
 
     ...plodami, lyubimymi Amarilis... - to  est'  kashtanami  (sm.  Vergilij,
|kloga, II, 52).
 
     Sestry Faetona - piramidal'nye topolya libo ivy (sm.  prim.  Bokkachcho  k
"F'yamette").
 
     Driopa. - Oplakivavshaya mertvogo syna Driopa byla obrashchena  v  livijskij
lotos - chernoe derevo (sm. Ovidij, Metamorfozy, IX, 324-393).
 
     Idalago - personazh "Filokolo" Bokkachcho, v kotorom on vyvel sebya.
 
     Vavilonskie lyubovniki - Piram i Tisba.
 
     Levkotoya - vozlyublennaya  Apollona  (Solnca),  prevrashchennaya  v  ladannoe
derevo (sm. Ovidij, Metamorfozy, IV, 167-233),
 
     ...kizil...  vnimavshij  pen'yu   Orfeya...   -   allyuziya,   ob®yasnyayushchayasya
nepravil'nym prochteniem  mesta  v  rukopisi  "Metamorfoz".  |vr  -  sirokko,
yugo-vostochnyj veter. Lvsgr - yuzhnyj veter. Borej - severnyj veter.
 
     Tanais - drevnee nazvanie Dona.
 
     Carstvo Danaya - Greciya.
 
     Ksanf s Simoentom -  reki  v  Maloj  Azii,  pod  Troej.  ...vozvedennye
Neptunom steny... - steny Troi.
 
     Ahejskoe plamya. - Imeetsya v vidu  sozhzhenie  Troi,  kotorym  zavershilas'
vojna grekov-ahejcev s troyancami.
 
     Al'bula -  drevnee  nazvanie  Tibra,  po  predaniyu,  poluchivshego  novoe
nazvanie mificheskogo carya Tiberina. Str. 92. Izar - pritok Rony.
 
     Semela - vozlyublennaya YUpitera; YUnona iz revnosti ugovorila  ee  prosit'
YUpitera yavit'sya v bozhestvennom velichii. Ot molnii YUpitera Semela  obratilas'
v pepel, iz kotorogo yavilsya na svet  Vakh  (sm.  Ovidij,  Metamorfozy,  III,
259-315).
 
     ...Naksos i Hios, Iisu i  |leyu,  gory  Falern  i  Vezuvij...  -  mesta,
proslavlennye vinami.
 
     ...Dirceya,  doch'  nadmennogo  Nina...  -   Zdes'   smeshenie   razlichnyh
mifologicheskih  personazhej  v  rezul'tate  nepravil'nogo  prochteniya   teksta
"Metamorfoz". U Ovidiya - Derketida; ot styda za lyubov' k yunoshe ona brosilas'
v vodu i byla prevrashchena v rybu (sm. Ovidij, Metamorfozy, IV, 45-47).
 
     Naida - nimfa, prevrashchavshaya volshebnymi travami yunoshej v ryb; byla  sama
prevrashchena v rybu (sm. Ovidij, Metamorfozy, IV, 49-50).
 
     Gaj  Pensilij  -  nesushchestvovavshaya  lichnost',  voznikshaya  v  rezul'tate
nepravil'nogo prochteniya mesta iz Valeriya Maksima.
 
     Likaon - car' Arkadii, prevrashchennyj v volka za to, chto prines v  zhertvu
YUpiteru syna (sm. Ovidij, Metamorfozy, I, 163249).
 
     ...Vertumn v chuzhom oblich'e... - Bog  Vertumn,  chtoby  pokorit'  Pomonu,
yavlyalsya ej v raznyh oblich'yah (sm. Ovidij, Metamorfozy, XIV, 623-698).
 
     ...na polyah Gargana... - to est' v Apulii, gde nahoditsya gora Gargan.
 
     Dionej - olicetvoryaet raznuzdannost'.
 
     ...Pelignskih vod... - vod s gor Abrucco.
 
     Liej - Vakh.
 
     ZHena Leleya - nereida Fetida; zdes': olicetvorenie vody.
 
     ...kolesnicu Vakhovu pantera... - Pantera- zhivotnoe, posvyashchennoe Vakhu.
V srednevekovoj tradicii olicetvoryala porok (sr. Dante, Ad, I).
 
     ...vlekomaya  upryazhkoj  bystryh  zmej...  Cerera...   -   Cerera   chasto
izobrazhalas' v kolesnice, zapryazhennoj krylatymi drakonami.
 
     ...obraz zhizni Palemona... - to est' prazdnyj; imeetsya v  vidu  Palemon
iz III eklogi Vergiliya.
 
     ...vzdrognul, podobno Ahillu... - Mat' Ahilla Fetida,  znaya,  chto  synu
predskazana gibel' na vojne, perenesla ego  spyashchim  na  ostrov  Skiros  (sm.
Dante, CHistilishche, IX, 33-39).
 
     ...yavilis' na svet Paliki... - Taliya,  vozlyublennaya  YUpitera,  strashas'
YUnony, umolila Zemlyu prinyat' ee v svoe lono do razresheniya ot  bremeni;  tam,
gde u nee poyavilis' na svet bliznecy Paliki, nahodilis' dva goryachih ozera.
 
     ...gorode, omyvaemom Sarno... - Imeetsya v vidu Florenciya.
 
     V alyh odezhdah, zatkannyh belymi liliyami... - Belaya liliya v alom pole -
starinnyj gerb Florencii. Gvel'fy v 1251 godu zamenili ego na aluyu  liliyu  v
belom pole. Gibelliny sohranili prezhnij gerb.
 
     ...po chislu docherej Ciera... - to est' devyat'.
 
     Akrimoniya - olicetvoryaet muzhestvo.
 
     ...Vellony, materi moguchego Marsa... - Oshibka  Bokkachcho:  boginya  vojny
Bellona byla zhenoj, a po nekotorym predstavleniyam, sestroj Marsa.
 
     ...nad ostankami Palinura... - Mys  Palinur,  po  predaniyu,  nazvan  po
imeni pohoronennogo tam kormchego |neya (Vergilij, |neida, III, 531).
 
     Partenopejskie berega - Neapolitanskij zaliv, Partenopeya - Neapol'.
 
     Poccuoli - gorod na beregu Neapolitanskogo zaliva.
 
     Kumy - drevnij gorod v Kampanii, osnovan grecheskimi kolonistami.
 
     Vajya - mesto otdyha i kupanij bliz Neapolya.
 
     |olid Mizen - trubach |neya, po imeni kotorogo nazvan mys (sm.  Vergilij,
|neida, VI, 162-235).
 
     Pittakuzskie ostrova - ostrova Isk'ya i Prochida u vhoda v  Nepolitanskij
zaliv.
 
     Mamka |neya - Kajeta, po imeni kotoroj nazvan  gorod  Gaeta  bliz  ust'ya
Volturna.
 
     Alfejskaya gavan' - Piza. Bokkachcho poeticheski otozhdestvlyaet ee s Pizoj v
|lide (Greciya), omyvaemoj Alfeem.
 
     ...steny, po predaniyu, vozvedennye YAnusom... - Genuya.
 
     ...i te, chto ne vzyal  bozhestvennyj  Cezar',  otojdya  bystrym  marshem  k
Ilerde. -  Cezar®,  vytesniv  Pompeya  iz  Italii,  ostavil  vojska  osazhdat'
Massiliyu (Marsel'), sam vstupil v Ispaniyu i okolo  Ilerdy  (Leridy)  vynudil
storonnikov Pompeya sdat'sya (49 g. do n. e.).
 
     ...krasavicej ligurijkoj... - V "Lyubovnom videnii" Bokkachcho - krasavica
lombardka. Pisateli togo vremeni otozhdestvlyali Liguriyu s Lombardiej.
 
     ...pervosvyashchennik nashih bogov... - rimskij papa.
 
     ...Anaksareta... tomyashchimsya po nej  Ifisom...  -  Nimfa  Anaksareta.  ne
otvetivshaya vzaimnost'yu yunoshe Ifisu, byla prevrashchena v  kamen'  (sm.  Ovidij,
Metamorfozy, XIV, 698-764).
 
     ...vladyka bogatyh narodov  Minervy,  naselyayushchih  Kimvriyu...  -  korol'
Gollandii ili Danii.
 
     ...zhrecy... otlichennye krasnoj shapkoj... - kardinaly.
 
     Kibela - Reya, boginya, doch' Neba i Zemli, mat' Zevsa,  otozhdestvlyavshayasya
s frigijskoj boginej Kibeloj.
 
     Apaten... v... rodstve s prekrasnoj nimfoj, moej sputnicej... - to est'
s Mopsoj; Apaten olicetvoryaet bezdejstvie, Mopsa - mudrost'; vozmozhno, zdes'
soderzhitsya takzhe namek na real'noe rodstvo.
 
     |matijskij kryazh - gory v Makedonii.
 
     Groznoe chudishche - skorpion, poslannyj ubit' Oriona, oskorbivshego  Dianu;
Faeton ispugalsya sozvezdiya Skorpiona (sm. Ovidij, Metamorfozy, II, 195-200).

     Not - yuzhnyj veter.
 
     Aheloj - reka v Grecii i rechnoe bozhestvo.
 
     Pirifoj - drug Teseya, ch'e imya stalo olicetvoreniem vernosti  v  druzhbe.
Zdes' Pirifoem nazvan Pilad, drug Oresta.
 
     Acest (Aket) - kormchij, kotorogo poshchadil Vakh,  prevrativshij  vseh  ego
sotovarishchej v del'finov (sm. Ovidij, Metamorfozy, III,563-667).
 
     Persefona - doch' Cerery i  YUpitera,  kotoruyu  pohitil  bog  preispodnej
Pluton (sm. Ovidij, Metamorfozy, V, 340-408).
 
     ...na dno Sicilii, gde t'ma i glush'. - Po predaniyu, v Sicilii nahodilsya
vhod v preispodnyuyu.
 
     ...videl treh bogin'... - YUnona, Minerva i Venera  predstali  Parisu  v
roshche Idy, prosya rassudit', kto iz nih krasivejshaya.
 
     Greh Tiesta. - Atrej otomstil bratu Tiestu, sogreshivshemu s  ego  zhenoj,
ubiv synovej Tiesta i nakormiv  otca  ih  myasom.  Posle  prestupleniya  Atreya
Solnce v znak gneva bogov ne podnimalos' nad zemlej dva dnya.
 
     ...vysasyval iz nih krov'.  -  Namek  na  to,  chto  rodstvenniki  nimfy
zanimalis' rostovshchichestvom.
 
     Orudiya    Saturnova    remesla    -    lopatki    kamenshchikov.    Zdes':
Saturn-pokrovitel' prostejshih remesel.
 
     Amatunta. - Bokkachcho ponimaet eto slovo kak imya bogini deneg,  pribyli.
V dejstvitel'nosti eto  nazvanie  bogatogo  metallami  mysa  na  Kipre  (sm.
Ovidij, Metamorfozy, X, 220 i 253).
 
     ...umeli   metallom   dobyvat'   metall...   -   to   est'   zanimalis'
rostovshchichestvom.
 
     ...nosili na alom poyase poserebrennoe  izobrazhenie  dvurogoj  Febei.  -
Namek na gerb florentijskogo semejstva Strocci, gde v zolotom pole  prohodit
alaya lenta s tremya polumesyacami.
 
     Jemen - reka v Beotii.
 
     Klyuch Circei - istochnik, v kotoryj prevratilas' Dirceya, zhena  fivanskogo
carya Lika.
 
     Ogigijskie gory - gory v Beotii.
 
     ...drevnie steny, vozdvigshiesya sami soboj pod zvuk Amfionovoj  liry.  -
Imeyutsya v vidu Fivy.
 
     Ossa i Pindar (pravil'no - Pind) - gory v Grecii.
 
     Praksitel' - velikij afinskij skul'ptor (IV v. do n.  e.).  Im  izvayana
znamenitaya statuya Afrodity Knidskoj.
 
     ...Psiheya, schastlivaya i neschastnaya  razom...  -  Vozlyublennuyu  Kupidona
Psiheyu iz  revnosti  pogubila  Venera,  no  YUpiter  vernul  ee  k  zhizni  i,
obessmertiv, navsegda otdal Kupidonu.
 
     Kak plamya... - Kogda vrazhduyushchie praviteli Fiv, synov'ya Iokasty,  |teokl
i Polinik, ubili drug druga, plamya ot ih pogrebal'nogo kostra razdvoilos'.
 
     Pompej - Gnej Pompej, rimskij polkovodec, protivnik Cezarya; pobezhdennyj
Cezarem pri Farsale, bezhal v Egipet.
 
     Briseida - plennica Ahilla, otnyataya u  nego  Agamemnonom;  raskayavshis',
Agamemnon hotel vernut' Briseidu Ahillu,  no  tot  otkazalsya  ot  nee,  hotya
Briseida strastno zhelala vernut'sya k Ahillu (sm. Ovidij, Geroidy, III).
 
     ...evbejskie yunoshi, pokinuv Halkidu... - |vbeya - ostrov v  Grecii  bliz
Attiki i Beotii; Halkida - gorod na |vbee.
 
     ...pristali k Kapree... - to est' k Kapri.
 
     Avernskoe ozero - ozero v Kampanii s sernistymi ispareniyami;  schitalos'
odnim iz vhodov v preispodnyuyu.
 
     ...syn troyanca Anhiza... - |nej.
 
     ...ne sorval... vetvej dlya podnosheniya Prozerpine... - to est' ne sorval
v dar Prozerpine zolotoj vetki, pozvolyayushchej  proniknut'  v  carstvo  mertvyh
(sm. Vergilij, |neida, VI, 141; Ovidij, Metamorfozy, XIV, 113-115).
 
     ...dostigli Falerna, eshche ne vzrytogo Cezarem... - Po ustnomu  predaniyu,
Cezar' vyryl v gore Falern peshcheru.
 
     ...dazhe |gine v carstvovanie |aka ne vypadalo takih bedstvij... - |gina
- ostrov bliz Afin, nazvannyj po imeni nimfy, lyubimoj Zevsom; v carstvovanie
|aka, syna |giny ot Zevsa, Gera iz mesti naslala na ostrov uzhasnyj mor  (sm.
Ovidij, Metamorfozy, VII, 523-660).
 
     ...novyj gorod - Neapol'. V perevode s  grecheskogo  "Neapol'"  oznachaet
"novyj gorod".
 
     |vandr - arkadskij car', pereselivshijsya k beregam Tibra; stal soyuznikom
|neya.
 
     Turn - car' rutulov, sopernik |neya, ubityj im v edinoborstve.
 
     Laviniya - doch' carya Latina, stavshaya zhenoj |neya.
 
     ...polozhil  nachalo  slavnomu  rodu  YUliev.  -  Rod  YUliev,  k  kotoromu
prinadlezhali Gaj YUlij Cezar' i Oktavian Avgust, po  legendarnoj  genealogii,
voshodil k YUlu (Askaniyu), synu |neya ot Kreusy.
 
     ...Palatina... Delijskogo, Aventinskogo i drugih holmov...  -  to  est'
holmov, na kotoryh stoit Rim.
 
     Rodina YUvenyala - gorod Akvino.
 
     ...svoim naslednikam... dal imya goroda. - Imeetsya v vidu rod  d'Akvino;
eto imya nosila Mariya d'Akvino; dolgoletnyaya lyubov' k nej Bokkachcho otrazhena vo
mnogih ego proizvedeniyah.
 
     ...etot monarh... - Imeetsya v vidu Robert Anzhujskij, korol' Neapolya.
 
     ...v sozvezdie brat'ev Eleny... - to est' sozvezdie Bliznecov - Kastora
i Polluksa, brat'ev Eleny.
 
     Lukreciya - rimskaya matrona, voshedshaya v istoriyu kak obrazec dobrodeteli;
obescheshchennaya Sekstom, synom carya Tarkviniya Gordogo,  pokonchila  s  soboj  na
glazah u muzha.
 
     ...dev vestalok... - Vestalki, sluzhitel'nicy hrama Vesty,  davali  obet
bezbrachiya.
 
     ...kogda Apollon lishaet sily holodnyj yad Skorpiona... - to  est'  kogda
solnce nahoditsya v sozvezdii Skorpiona -  s  serediny  oktyabrya  po  seredinu
noyabrya.
 
     Kalliopa - muza poezii.
 
     ...v tot den' nedeli, na zare  kotorogo  Saturn,  gonimyj  synom,  stal
pravit' v Laciume... - to est' v subbotu, den', posvyashchennyj Saturnu; Saturn,
svergnutyj synom YUpitera, ukrylsya v Laciume u carya YAnusa.
 
     ...hram, nosyashchij  imya  togo,  kto...  -  Imeetsya  v  vidu  cerkov'  sv.
Lavrentiya, rimskogo diakona (III v.), sozhzhennogo na zheleznoj reshetke.
 
     ...Mucij Scevola pered Porsennoj... -  Mucij  Scevola,  rimskij  yunosha,
posle neudachnoj popytki ubit' etrusskogo carya Porsennu, osadivshego  Rim,  na
glazah u carya szheg sebe ruku.
 
     Vnimaya hvalam, voznosimym YUpiteru za posramlenie Dita...  -  Imeetsya  v
vidu subbotnyaya pashal'naya sluzhba.
 
     ...zhrecy, podrazhavshie bednost'yu Kodru... - to est' monahi-franciskancy,
davshie obet bednosti.
 
     YUnij Brut -  rimlyanin,  voshedshij  v  istoriyu  kak  obrazec  grazhdanskoj
dobrodeteli: ubil oboih synovej za to, chto oni primknuli  k  caryu  Tarkviniyu
Gordomu.
 
     Katan Uticheskij - inache Katon Mladshij, rimskij gosudarstvennyj  deyatel'
(95-46 gg. do n. e.); ne perezhiv krusheniya respubliki,  pokonchil  s  soboj  v
Utike.
 
     Katon Cenzor - inache Katon  Starshij,  rimskij  gosudarstvennyj  deyatel'
(234-149 gg. do n. e.), obrazec respublikanskih dobrodetelej.
 
     ...Kipr s Utinoj i s Liviej Ahajya... - mesta, gde osobo otlichilis'  oba
Katona.
 
     Fabricij - rimskij polkovodec (III v. do n. e.),  proslavivshijsya  svoim
beskorystiem.
 
     |milij Pavel - po prozvishchu Makedonskij; pobeditel'  Perseya,  poslednego
carya Makedonii.
 
     Torkvat - Tit  Manlij  Torkvat  (IV  v.  do  n.  e.),  rimskij  konsul,
prigovorivshij k smerti syna za narushenie prikaza.
 
     Scipion - Scipion Afrikanskij Starshij (III v.  do  n.  e.),  pobeditel'
Gannibala, libo ego syn, razrushitel' Karfagena, Scipion Afrikanskij Mladshij.

     Agenor, dostojnyj zhalosti... otdal  zhestokij  prikaz  synu  Kadmu...  -
Agenor, otec pohishchennoj YUpiterom Evropy, prikazal Kadmu  otyskat'  propavshuyu
sestru, zapretiv bez nee vozvrashchat'sya (sm. Ovidij,  Metamorfozy,  III,  1  i
dalee).
 
     ...s muzhami, vyrosshimi iz  drakon'ih  zubov...  -  Ubiv  drakona,  Kadm
poseyal ego zuby; iz nih vyrosli voiny.
 
     Beotijskij grad - Fivy.
 
     ...iz-za... rasprej vrazhduyushchih brat'ev... - Imeyutsya  v  vidu  |teokl  i
Polinik, synov'ya Iokasty i |dipa.
 
     ...vo sne Astiaga Mandana razreshilas' lozoj, osenivshej vsyu Aziyu... - Po
predaniyu, Astiag uvidel etot son, kogda zhena ego  Mandana  nosila  vo  chreve
Kira, budushchego osnovatelya persidskoj derzhavy.
 
     Jemena - doch' |dipa i Iokasty.
 
     Kreont - brat  Iokasty,  stavshij  carem  Fiv  posle  gibeli  |teokla  i
Polinika.
 
     Carstvo Laerta - ostrov Itaka.
 
     ...zazhgla... smertnuyu raspryu... - Imeetsya v vidu Troyanskaya vojna.
 
     Trinakrijskij bereg. - Trinakriya - Siciliya.
 
     ...narikijskogo vozhdya... - to est' Odisseya, carya  Itaki  i  prilegayushchih
ostrovov.
 
     ...golos, podobnyj tomu, chto porazil  Kadma...  -  Ubiv  drakona,  Kadm
uslyshal golos Apollona.
 
     ...syn nashej Venery... - |nej, rozhdennyj Veneroj ot Anhiza.
 
     ...pogibel', kakaya suzhdena byla  detyam  togo,  kto  reshil  vse  zagadki
Sfinksa... - to est' detyam |dipa, ch'e potomstvo za grehi otca obrecheno  bylo
na bedstviya i gibel'.
 
     Arion - grecheskij poet i muzykant (VII  v.  do  n.  e.);  po  predaniyu,
spasayas' ot sputnikov, grozivshih ego ubit', brosilsya v  more  i  byl  spasen
del'finom, privlechennym ogo peniem.
 
     ...kak nekogda pered fessalijskim yunoshej... - Imeetsya  v  vidu  YAzon  v
Kolhide.
 
     Florenciya - ot lat. flos - cvetok.
 
     Na gorozhan pala  nemilost'  Luciya  Sully...  -  Lucij  Kornelij  Sulla,
rimskij  diktator  (81-79  gg.  do  n.  e.),  nakazal   toskanskie   goroda,
vystupivshie soyuznikami ego sopernika konsula Gaya Mariya.
 
     ...Katiliny, kotoryj byl vynuzhden skryt'sya vo F'ezole posle  togo,  kak
zagovor  ego  byl  razoblachen  Ciceronom...  -  Rimskij  patricij  Katilina,
gotovivshij zagovor protiv senata (63 g. do n. e.), byl razoblachen Ciceronom,
bezhal vo F'ezole, kotoryj namerevalsya sdelat' oplotom bor'by s Rimom;  pogib
v srazhenii bliz Pistorii (nyne Pistojya).  Ob  etom  rasskazyvaet  Villani  v
hronikah (kn. I, gl. 31-37).
 
     ...chtoby  polozhit'  konec  procvetaniyu  goroda,  poreshili  vosstanovit'
pavshie steny Florencii.  -  Florenciya  do  razrusheniya  sopernichala  s  bolee
mogushchestvennym F'ezole.
 
     ...zhestokogo vandala, gubitelya Italii i yarogo vraga Rimskoj  imperii...
- Sleduya Villani, Bokkachcho smeshivaet opustoshitel'noe  nashestvie  vandalov  s
nashestviem gunnov pod voditel'stvom Attily, prozvannogo "bichom bozh'im".
 
     ...podlejshego iz tiranov... - to est' Attily.
 
     ...velikij predvoditel' gallov vmeste s korolem Dezideriem... - Imeetsya
v vidu Karl  Velikij  (742-814)  -  osnovatel'  Svyashchennoj  Rimskoj  imperii;
Deziderij - poslednij korol' langobardov, e ch'ej smert'yu (774 g.) okonchilos'
dvuhsotletnee vladychestvo langobardov v Italii.
 
     Tisifona - odna iz treh |rinnij, mstyashchih za ubijstvo.
 
     ...imya, umen'shitel'noe ot slova "podarki" - to est' Regaletti, ot ital.
regalo - podarok.
 
     Moj otec, kotorogo narekli po imeni nebesnyh  poslancev...  -  to  est'
Andzhelo - angel (ital.).
 
     ...predki ego... nosili imya "luchshij"... - to est' Ottimo - luchshij.
 
     ...i esli by u pervoj bukvy ego imeni byla eshche  odna  chertochka,  to  on
prozyvalsya by kak zubcy na gorodskih stenah. -  Zubcy  po-ital'yanski  merli;
po-vidimomu, rech' idet o florentijskom semejstve Nerli.
 
     No, sluzha mne, on prozrel ot umstvennoj slepoty... -  Liya  olicetvoryaet
Veru, pobezhdayushchuyu nevezhestvo.
 
     ...Dit posramil... - Zdes': posramil smert'.
 
     ...o tom rekli i lev, i vol, i ptica, i tot... -  tradicionnye  simvoly
chetyreh evangelistov.
 
     Cerera s Bahusom - to est' hleb i vino prichastiya.
 
     ...vedushchej mir zvezde... - Imeetsya v vidu Polyarnaya zvezda.
 
     ...letelo sem' belosnezhnyh lebedej i  stol'ko  zhe  zhuravlej...  -  Sem'
lebedej simvoliziruyut sem'  dobrodetelej,  sem'  zhuravlej  -  sem'  osnovnyh
porokov.
 
     Doch' Favmanta - Irida, boginya radugi, vestnica YUnony.
 
     ...ispytal to, chto ahejcy pri vide volopasa,  obernuvshegosya  YAzonom.  -
Argonavty, pribyv v Kolhidu, s izumleniem uvideli YAzona,  raspahivavshego  na
bykah pole; na etom pole YAzon poseyal drakon'i zuby, iz kotoryh vyrosli voiny
(sm. Ovidij, Metamorfozy, VII, 100-143).
 
     Boginya Legasova - Venera.
 
     ...ostatok dnej... pomechat'...  belym  kameshkom...  -  Imeetsya  v  vidu
obychaj drevnih otmechat' blagopriyatnye dni belym, kameshkom.
 
     ...s Titanom shozha... - to est' s Solncem.
 
     Gesper - vechernyaya zvezda, Venera.
 
     Nikkolo di Bartolo del® Buono di Firence -  drug  Bokkachcho,  o  kotorom
imeetsya odno upominanie v hronike Villani (kn. X, gl. 28).
 
     ot Vergiliya dobryj Avgust ili Gerennij ot Cicerona, ili ot Goraciya  ego
Mecenat... -  Proizvedeniya  Vergiliya  byli  posvyashcheny  imperatoru  Oktavianu
Avgustu (63 g. do n. e. - 14 g. n. e.); Mecenat, drug Avgusta, -  znamenityj
pokrovitel' poetov, v tom chisle Goraciya; Gerenniyu  posvyashchena  "Ritorika",  v
srednie veka pripisyvavshayasya Ciceronu.
 
     Sovet Katana - distih Psevdo-Katona (I, 20).
 
                                                                G. Murav'eva