Sesil Skott Forester. Lejtenant Hornblauer --------------------------------------------------------------- Lejtenant Hornblauer: Roman v 3 kn. Kn. Per. s angl. E. Dobrohotovoj. - M.: Kontinent-Press, 1994. - 416 s. C.S.Forester. Lieutenant Hornblower, 1952 OCR: |l'za, Spellcheck Dmitrij Mironov Origin: Biblioteka Luki Bomanuara - http://www.bomanuar.ru/ Ą http://www.bomanuar.ru/ --------------------------------------------------------------- I Lejtenant Uil'yam Bush pribyl na bort sudna Ego Velichestva "Slava", kogda to stoyalo na yakore v Hemoaze. On dolozhilsya vahtennomu oficeru - vysokomu i dovol'no neskladnomu molodomu cheloveku so vpalymi shchekami i melanholicheskim vyrazheniem lica. Mundir na nem sidel tak, slovno on odelsya v temnote i bol'she ob etom ne vspominal. -Rad videt' vas na bortu, ser, - skazal vahtennyj. - Menya zovut Hornblauer. Kapitan na beregu. Pervyj lejtenant desyat' minut nazad ushel s bocmanom na bak. -Spasibo, - skazal Bush. On vnimatel'no oglyadelsya, primechaya, kak vedutsya beschislennye raboty po podgotovke sudna k dolgomu plavaniyu v otdalennyh moryah. -|j, vy! Na sej-talyah! Pomalu! Pomalu! - krichal Hornblauer cherez plecho Busha. - Mister Hobbs! Sledite, chto delayut vashi lyudi! -Est', ser, - posledoval unylyj otvet. -Mister Hobbs! Projdite syuda! ZHirnyj muzhchina s tolstoj sedoj kosichkoj vrazvalku priblizilsya k stoyashchim na shkafute Hornblaueru i Bushu. YArkij svet slepil emu glaza, i on zamorgal, glyadya na Hornblauera; solnce osvetilo seduyu shchetinu na ego mnogochislennyh podborodkah. -Mister Hobbs! - skazal Hornblauer. Govoril on tiho, no prozvuchavshij v ego slovah napor udivil Busha. - Poroh nuzhno zagruzit' dotemna, i vy ob etom znaete. Tak chto ne otvechajte na prikazy podobnym tonom. V sleduyushchij raz otvechajte bodro. Kak vy zastavite matrosov rabotat', esli sami skulite? Idite na bak i ne zabud'te, chto ya skazal. Govorya, Hornblauer nemnogo naklonilsya vpered. Sceplennye za spinoj ruki, veroyatno, dolzhny byli sluzhit' protivovesom vystavlennomu vpered podborodku, no v celom nebrezhnaya poza ne sootvetstvovala yarostnomu naporu ego slov. Pri etom govoril on tak tiho, chto nikto, krome nih troih, nichego ne slyshal. -Est', ser, - skazal Hobbs, povorachivayas', chtoby idti na bak. Bush otmetil pro sebya, chto etot Hornblauer - goryachaya golova. Tut on vstretilsya s nim vzglyadom i s izumleniem uvidel, kak melanholicheskij glaz legon'ko emu podmigivaet. Vnutrennim chut'em on ponyal, chto etot svirepyj molodoj lejtenant sovsem ne tak svirep, i zhar, s kotorym on govoril - napusknoj, pochti kak esli by Hornblauer praktikovalsya v inostrannom yazyke. -Tol'ko pozvol' im skulit', i oni sovsem razboltayutsya, - obŽyasnil Hornblauer. - A Hobbs eshche huzhe drugih. Ispolnyayushchij obyazannosti artillerista, prichem ochen' plohoj. Vkonec oblenilsya. Dvoedushie molodogo lejtenanta pokorobilo Busha. CHeloveku, kotoryj mozhet napustit' na sebya pritvornyj gnev i tut zhe legko ego otbrosit', doveryat' nel'zya. Odnako karij glaz shchurilsya tak zarazitel'no, chto chestnyj goluboj glaz Busha tozhe podmignul, pochti pomimo ego voli. Bush pochuvstvoval priliv neozhidannoj priyazni k Hornblaueru, no prirodnaya ostorozhnost' zastavila ego tut zhe podavit' etot impul's. Vperedi dolgoe plavanie, i vremeni, chtob sostavit' vzveshennoe suzhdenie, budet predostatochno. Poka Bush videl, chto molodoj oficer pristal'no ego razglyadyvaet, yavno namerevayas' sprosit' - o chem, mog dogadat'sya dazhe Bush. V sleduyushchuyu sekundu okazalos', chto on ne oshibsya. -Kogda vy byli naznacheny? - sprosil Hornblauer. -V iyule 96-go, - skazal Bush. -Spasibo. - Rovnyj ton Hornblauera nichego ne soobshchil Bushu, i tomu prishlos' v svoyu ochered' sprosit': -A vy? -V avguste 97-go, - skazal Hornblauer. - Vy starshe menya. I Smita tozhe - u nego yanvar' 97-go. -Tak vy, znachit, mladshij lejtenant. -Da, - otvetil Hornblauer. Sudya po golosu, on nichut' ne ogorchilsya, chto novopribyvshij okazalsya starshe, odnako Bush bez truda ugadyval ego chuvstva. Bush sam eshche nedavno byl mladshim lejtenantom na linejnom korable i prekrasno znal, chto eto takoe. -Vy budete tret'im, - prodolzhal Hornblauer. - Smit - chetvertyj, ya - pyatyj. -YA budu tret'im? - zadumchivo, kak by samomu sebe skazal Bush. Kazhdyj lejtenant imeet pravo pomechtat', dazhe esli on, podobno Bushu, nachisto lishen voobrazheniya. Vozmozhnost' povysheniya sushchestvuet, hotya by teoreticheski: ot gusenicy-lejtenanta do babochki-kapitana, inogda dazhe minuya stadiyu kukolki - kapitan-lejtenanta. Bez somneniya, lejtenantov inogda prodvigali po sluzhbe; po bol'shej chasti, estestvenno, teh, kto raspolagal druz'yami pri dvore ili v parlamente, ili teh, komu povezlo privlech' vnimanie admirala kak raz togda, kogda otkrylas' vakansiya. Bol'shinstvo kapitanov v kapitanskom spiske byli obyazany svoim vozvysheniem tomu ili inomu iz etih obstoyatel'stv. No inogda lejtenanta povyshali za boevye zaslugi - vo vsyakom sluchae pri udachnom stechenii blagopriyatnyh obstoyatel'stv i boevyh zaslug, a eto, kak izvestno, delo sluchaya. Esli korabl' isklyuchitel'no otlichilsya v nekoj istoricheskoj operacii, ego pervyj lejtenant mog prodvinut'sya v zvanii (kak ni stranno, eto schitalos' komplimentom ego kapitanu). V sluchae zhe gibeli kapitana zamenivshij ego lejtenant (starshij iz ostavshihsya v zhivyh) inogda poluchal chin dazhe za nebol'shoj uspeh. S drugoj storony, lihaya shlyupochnaya operaciya, blestyashchij uspeh nazemnogo desanta mogli privesti k povysheniyu komandovavshego imi lejtenanta - starshego, razumeetsya. CHestno govorya, shansy na eto byli nichtozhny, no oni vse-taki sushchestvovali. No dazhe eti malye shansy po bol'shej chasti otnosilis' k pervomu lejtenantu; dlya mladshego oni byli i togo men'she. Tak chto lejtenant, mechtayushchij o kapitanskom chine s ego pochetom, neplohim zhalovaniem i prizovymi den'gami, vskore vnov' myslenno vozvrashchalsya k teme svoego starshinstva. Esli "Slava" okazhetsya v takom meste, gde admiral ne smozhet posylat' na nee lejtenantami svoih lyubimchikov, to vsego dve zhizni budut otdelyat' Busha ot polozheniya pervogo lejtenanta s vytekayushchimi otsyuda shansami na povyshenie. Estestvenno, on dumal ob etom. Stol' zhe estestvenno, on ne dumal o tom, chto stoyashchego pered nim cheloveka otdelyayut ot etogo polozheniya chetyre zhizni. -Vperedi Vest-Indiya, - filosofski zametil Hornblauer. - ZHeltaya lihoradka. Malyariya. YAdovitye zmei. Plohaya voda. Tropicheskaya zhara. Sypnoj tif. I v desyat' raz bol'she shansov na boevye dejstviya, chem v La-Manshskom flote. -Verno, - priznatel'no soglasilsya Bush. Oba molodyh cheloveka s ih dvumya-tremya godami lejtenantskogo stazha (i svojstvennoj molodosti veroj v svoe bessmertie) mogli s udovletvoreniem obsuzhdat' opasnosti Vest-Indskoj sluzhby. -Kapitan priblizhaetsya, ser, - toroplivo dolozhil vahtennyj michman. Hornblauer molnienosno podnes k glazam podzornuyu trubu i ustremil ee na dvizhushchuyusya k nim lodku. -Sovershenno verno, - skazal on. - Begite na nos i skazhite misteru Baklendu. Bocmanmaty! Falrepnye! Pozhivej! Kapitan Sojer podnyalsya cherez vhodnoj port, prilozhil ruku k polyam treugolki, privetstvuya oficerov, i podozritel'no oglyadelsya. Na korable caril polnyj haos, kak vsegda pered dal'nim plavaniem, no eto edva li opravdyvalo kosye bystrye vzglyady, kotorye brosal po storonam Sojer. U kapitana bylo krupnoe lico i dlinnyj kryuchkovatyj nos, kotorym on, stoya na shkancah, povodil iz storony v storonu. Sojer zametil Busha; tot podoshel i dolozhilsya. -Vy podnyalis' na bort v moe otsutstvie, tak ved'? - sprosil Sojer. -Da, ser. - Bush neskol'ko udivilsya. -Kto skazal vam, chto ya na beregu? -Nikto, ser. -Togda kak vy ob etom dogadalis'? -YA ne dogadyvalsya ob etom, ser. YA ne znal, chto vy na beregu, poka mne ne skazal mister Hornblauer. -Mister Hornblauer? Tak vy znakomy? -Net, ser. YA dolozhilsya emu po pribytii na bort. -Znachit vy vtajne ot menya uspeli perekinut'sya neskol'kimi slovami s glazu na glaz? -Net, ser. Bush sobiralsya bylo dobavit' "konechno, net", no smolchal. Projdya surovuyu zhiznennuyu shkolu, Bush nauchilsya ne proiznosit' lishnih slov v razgovore so starshim oficerom, sklonnym k razdrazhitel'nosti, chto dlya starshih oficerov voobshche harakterno. V dannom sluchae razdrazhitel'nost' kazalas' eshche bolee neopravdannoj, chem obychno. -YA hochu, chtob vy znali: ya ne pozvolyu nikomu sgovarivat'sya u menya za spinoj, mister... e... Bush, - skazal kapitan. -Est', ser. Bush vstretil ispytuyushchij vzglyad kapitana so spokojstviem ni v chem nepovinnogo cheloveka, no pri etom izo vseh sil postaralsya skryt' svoe izumlenie, a tak kak akter on byl nikudyshnyj, bor'ba eta otrazilas' na ego lice. -Vasha vina napisana u vas na fizionomii, mister Bush, - skazal kapitan. - YA eto zapomnyu. S etim on povernulsya i poshel vniz, a Bush, stoyavshij do etogo navytyazhku, rasslabilsya i obernulsya k Hornblaueru, chtoby vyrazit' svoe izumlenie. Emu ochen' hotelos' porassprosit' o neobychnom povedenii kapitana, no slova zastryali u nego v gorle pri vide derevyannogo, nichego ne vyrazhayushchego lica molodogo oficera. Bush otvernulsya, udivlennyj i nemnogo obizhennyj. On uzhe gotov byl zapisat' Hornblauera v kapitanskie prihlebateli - ili vmeste s kapitanom v bezumcy - kogda kraem glaza uvidel, chto golova Sojera vnov' poyavilas' nad paluboj. Vidimo, u osnovaniya trapa tot reshil vernut'sya, chtoby zahvatit' vrasploh obsuzhdayushchih ego oficerov - i Hornblauer znal privychki svoego kapitana luchshe, chem Bush. Poslednij usiliem voli zastavil sebya vyglyadet' estestvenno. -Mozhno mne poprosit' u vas paru matrosov, chtoby otnesti vniz moj runduk? - sprosil on, nadeyas', chto slova ego ne pokazhutsya kapitanu takimi vymuchennymi, kakimi oni prozvuchali v ego sobstvennyh ushah. -Konechno, mister Bush, - skazal Hornblauer sovershenno oficial'no. - Pozabot'tes' ob etom, pozhalujsta, mister Dzhejms. -Ha! - fyrknul kapitan, snova sbegaya po shodnyam. Hornblauer, glyadya v storonu Busha, slegka pripodnyal brov', no eto byl edinstvennyj znak, chto povedenie kapitana neskol'ko neobychno. Bush, spuskayas' za svoim rundukom v kayutu, s otchayaniem osoznal, chto na etom korable nikto ne reshaetsya otkryto vyskazyvat' svoe mnenie. No "Slava" sredi svista i sutoloki gotovilas' k vyhodu v more, i Bush byl na bortu, po zakonu - odin iz ee oficerov. Nichego ne ostavalos', krome kak filosofski pokorit'sya sud'be. Pridetsya perezhit' eto plavanie, esli odna iz teh prichin, kotorye Hornblauer perechislil v pervom razgovore, ne izbavit ego ot dal'nejshih hlopot. II Korabl' Ego Velichestva "Slava" laviroval k zyujdu pod zariflennymi marselyami. Zapadnyj veter krenil na bok idushchee protiv vetra sudno, napravlyayushcheesya v te shiroty, gde ego podhvatit severo-vostochnyj passat i poneset pryamo k Vest-Indii. Veter pel v tugo natyanutom takelazhe, revel v ushah balansiruyushchego na palube s pravoj storony shkancev Busha. Odna za odnoj ogromnye serye volny nabegali na sudno; snachala volnu vstrechal pravyj bort, medlenno podnimalsya, ustremlyaya v nebo bushprit, no ne uspeval zakonchit'sya kilevoj kren, kak nachinalsya bortovoj. Sudno naklonyalos' vbok medlenno-medlenno, a bushprit vstaval vse kruche i kruche. Bortovoj kren eshche prodolzhalsya, a nos uzhe soskal'zyval s dal'nego kraya volny, vspenivaya vodu; bushprit nachinal dvigat'sya po duge vniz, i korabl' tyazhelovesno vozvrashchalsya v gorizontal'noe polozhenie. Tut veter naklonyal ego, i totchas zhe volna, uhodya, podnimala kormu, nos opuskalsya, zavershaya shtopor s tyazhelym dostoinstvom, kakogo i sleduet ozhidat' ot gromadnogo sooruzheniya, nesushchego na palubah pyat'sot tonn artillerii. Kren na kormu, na bort, podŽem, kren na drugoj bort; eto bylo chudesno, ritmichno, eto zavorazhivalo. Bush balansiroval na palube s legkost'yu, kotoruyu daet desyatiletnij opyt, i byl by pochti schastliv, esli by krepchayushchij veter ne nes s soboj neobhodimost' vzyat' eshche odin rif. Po dejstvuyushchemu na korable postoyannomu prikazu-instrukcii eto oznachalo, chto sleduet postavit' v izvestnost' kapitana. Odnako vperedi ostavalis' neskol'ko blagoslovennyh sekund, poka mozhno bylo stoyat' na kachayushchejsya palube, predavayas' vol'nomu poletu myslej. Ne to chtoby Bush nahodil neobhodimost' v razmyshleniyah - on by tol'ko ulybnulsya, skazhi emu kto-nibud' ob etom. No poslednie tri dnya proneslis' v sploshnom krugovorote, s togo momenta, kak prishel pis'mennyj prikaz, poluchiv kotoryj Bush srazu prostilsya s sestrami i mater'yu (on provel s nimi tri nedeli posle togo, kak "Zavoevatel'" spisal komandu na bereg) i pospeshil v Plimut, podschityvaya po doroge ostavshiesya v karmane den'gi - tochno li hvatit zaplatit' za pochtovuyu karetu. Na "Slave", gotovyashchejsya k otplytiyu v Vest-Indiyu, carila speshka, i v proshedshie do otplytiya tridcat' chasov Bush ne uspel ne to chto pospat', a dazhe prisest'. Pervyj raz emu udalos' normal'no otdohnut' noch'yu, kogda "Slava" uzhe lavirovala cherez zaliv. No s samogo pribytiya na sudno on byl ozabochen fantasticheskimi nastroeniyami kapitana - to bezumno podozritel'nogo, to po-glupomu bespechnogo. Bush nikogda ne byl chuvstvitelen k moral'nomu klimatu - chelovek stojkij, on filosofski otnosilsya k neobhodimosti ispolnyat' svoj dolg v tyazhelejshih morskih usloviyah - no dazhe on ne mog ne chuvstvovat' napryazhennosti i straha, pronizyvayushchih zhizn' "Slavy". On ispytyval nedovol'stvo i bespokojstvo, ne znaya, chto eto - svojstvennye emu formy napryazhennosti i straha. Za tri dnya v more on pochti nichego ne uznal o kollegah; on predpolagal, chto Baklend - pervyj lejtenant - znaet svoe delo i uveren v sebe, chto vtoroj lejtenant, Roberts, dobr i bespechen; Hornblauer kazalsya soobrazitel'nym i bojkim, Smit - nemnogo nereshitel'nym. No vse eto byli tol'ko dogadki. Kayut-kompaniya - lejtenanty, shturman, vrach i bataler - byli skrytny i zamknuty. V kakom-to smysle eto bylo pravil'no - Bush i sam ne lyubil lishnej boltovni, no v dannom sluchae dohodilo do togo, chto razgovory ogranichivalis' neskol'kimi slovami, i to strogo po delu. Mnogoe o korable i ego komande Bush bystro uznal by, esli by drugie oficery reshili podelit'sya svoimi nablyudeniyami za provedennyj na sudne god. Odnako za isklyucheniem Hornblauera, podavshego emu odin-edinstvennyj namek v den' pribytiya na bort, nikto ne proronil ni slova. Bud' u Busha romanticheskoe nastroenie, on predstavil by sebya prizrakom v obshchestve drugih prizrakov, otrezannyh ot lyudej i drug ot druga, s nevedomoj cel'yu borozdyashchih beskrajnie morya. Kak on dogadyvalsya, skrytnost' oficerov proistekala ot strannyh nastroenij kapitana. |to vernulo ego mysli k tomu, chto veter vse usilivaetsya i nuzhen vtoroj rif. On prislushalsya k peniyu takelazha, pochuvstvoval naklon paluby pod nogami i grustno tryahnul golovoj. Nichego ne podelaesh'. -Mister Vejlard, - skazal on stoyavshemu ryadom volonteru. - Skazhite kapitanu, ya dumayu, nuzhen vtoroj rif. -Est', ser. CHerez neskol'ko sekund Vejlard snova poyavilsya na palube. -Kapitan podnimetsya sam, ser. -Ochen' horosho, - skazal Bush. Proiznosya eti nichego ne znachashchie slova, on ne smotrel Vejlardu v glaza; on ne hotel, chtoby Vejlard videl, kak on vosprinyal etu novost', i ne hotel videt', chto vyrazhaet lico Vejlarda. Vot poyavilsya kapitan. Ego sputannye dlinnye volosy razvevalis' po vetru, kryuchkovatyj nos po obyknoveniyu dvigalsya iz storony v storonu. -Vy hotite vzyat' eshche rif, mister Bush? -Da, ser, - skazal Bush, ozhidaya yazvitel'nogo zamechaniya. K ego priyatnomu udivleniyu, zamechaniya ne posledovalo. Kapitan kazalsya pochti dobrodushnym. -Ochen' horosho, mister Bush. Svistat' vseh naverh. Po vsej palube zasvisteli dudki. -Vse naverh! Vse naverh! Vsej komande brat' rify na marselyah! Vse naverh! Matrosy, vybegali na palubu; komanda "Vse naverh!" zastavila oficerov pokinut' kayut-kompaniyu, kayuty, michmanskuyu kayutu; S raspisaniem postov v karmanah oni speshili ubedit'sya, chto nedavno reorganizovannaya komanda zanyala svoi mesta. V shume vetra slyshalis' prikazy kapitana. Matrosy vstali k falam i rif-talyam. Korabl' kachalsya v serom more pod serym nebom, i nemoryak udivilsya by, kak v takuyu pogodu voobshche mozhno ustoyat' na palube, ne to chto karabkat'sya po vantam. V samyj razgar manevra kapitanskij prikaz prerval yunyj, sryvayushchijsya ot vozbuzhdeniya golos: -Stoj? Stoj vybirat'! V golose zvuchala takaya ubezhdennost', chto matrosy poslushno ostanovilis'. Kapitan zakrichal s poluyuta: -Kto otmenyaet moj prikaz? -|to ya, Vejlard, ser. Molodoj volonter povernulsya k korme i gromko krichal, chtob ego bylo slyshno protiv vetra. So svoego mesta Bush videl, kak kapitan podoshel k leernomu ograzhdeniyu poluyuta; on videl, chto tot tryasetsya ot gneva, a ego nos ukazyvaet vpered, slovno ishcha zhertvu. -Vy ob etom pozhaleete, mister Vejlard. O da, vy pozhaleete. Ryadom s Vejlardom poyavilsya Hornblauer. S samogo otplytiya iz Plimutskoj buhty on byl zelen ot morskoj bolezni. -Rif-sezen' zacepilsya za blok rif-talej, ser, s navetrennoj storony, - kriknul on. Bush, otojdya nemnogo, uvidel, chto tak ono i est'. Esli by matrosy prodolzhali tyanut' za tros, povredilsya by parus. -Kak vy smeete vstavat' mezhdu mnoj i oslushnikom! - zakrichal kapitan. - Bessmyslenno ego vygorazhivat'! -Zdes' moj post, ser, - otvechal Hornblauer. - Mister Vejlard ispolnyal svoj dolg. -Zagovor! - proiznes kapitan. - Vy s nim sgovorilis'! V otvet na eto neveroyatnoe obvinenie Hornblauer tol'ko zastyl navytyazhku, obrativ k kapitanu blednoe lico. -Otpravlyajtes' vniz, mister Vejlard, - zarevel kapitan, ponyav, chto otveta ne posleduet. - I vy tozhe, mister Hornblauer. YA razberus' s vami cherez neskol'ko minut. Slyshite menya? Vniz! YA vas nauchu, kak stroit' kozni! |to byl prikaz, i nado bylo podchinyat'sya. Hornblauer i Vejlard medlenno dvinulis' k korme. Bylo zametno, chto Hornblauer ne smotrit v storonu michmana, chtob nechayanno ne obmenyat'sya s nim vzglyadom i ne navlech' na sebya novoe obvinenie v sgovore. Pod pristal'nym nablyudeniem kapitana oba spustilis' vniz. Kogda oni soshli po trapu, kapitan snova podnyal svoj bol'shoj nos. -Poshlite matrosa osvobodit' rif-tal', - spokojno prikazal on. -Vybiraj! Vtoroj rif na marselyah byl vzyat, i matrosy nachali slezat' s reev. Kapitan sovershenno spokojno stoyal u ograzhdeniya poluyuta. -Veter othodit, - skazal on Baklendu. - |j, naverhu, poshlite matrosa prizhat' sten'-forduny k obechajke. Komandu k brasam s navetrennoj storony! Kormovye matrosy! Nazhat' na grota-bras s navetrennoj storony! Druzhnej nazhimaj, rebyata! Horosho, foka-rej! Horosho, grota-rej! Ni dyujma bol'she! Prikazy otdavalis' razumno i zdravo. Vskore matrosy uzhe stoyali v ozhidanii, kogda otpustyat podvahtennyh. -Bocmanmat! Peredajte moi privetstviya misteru Lomaksu i skazhite, chto ya zhelal by videt' ego na palube. Mister Lomaks byl batalerom. Oficery na shkancah ne mogli ne obmenyat'sya vzglyadami: nevozmozhno voobrazit', zachem on mog ponadobit'sya sejchas na palube. -Vy posylali za mnoj, ser? - sprosil zapyhavshijsya Lomaks, podnimayas' na shkancy. -Da, mister Lomaks. Matrosy vybirali grota-bras s navetrennoj storony. -Da, ser. -Teper' my hotim eto delo sprysnut'. -CHto, ser? -CHto slyshali. My sobiraemsya eto delo sprysnut'. Kazhdomu matrosu po glotochku roma. Da, i kazhdomu yunge. -CHto, ser? -CHto slyshali. YA skazal, po glotochku roma. YA chto, dolzhen povtoryat' svoi prikazy dvazhdy? Kazhdomu matrosu po glotochku roma. Dayu vam na eto pyat' minut, mister Lomaks, i ni sekundoj bol'she. Kapitan vynul chasy i vyrazitel'no posmotrel na nih. -Est', ser, - skazal Lomaks. Nichego drugogo on skazat' ne mog. Odnako sekundu ili dve on stoyal, glyadya to na kapitana, to na chasy, poka dlinnyj nos ne podnyalsya v ego storonu, a kustistye brovi ne nachali shodit'sya. Togda on povernulsya i bezhal: pyati minut, otvedennyh na ispolnenie etogo neveroyatnogo prikaza, emu edva hvatalo na to, chtob sobrat' svoyu komandu, otperet' kladovuyu, gde hranilos' spirtnoe, i vynesti rom. Razgovor mezhdu kapitanom i batalerom vryad li mogli slyshat' bol'she pyati-shesti matrosov, no nablyudali ego vse, i teper' pereglyadyvalis', ne verya svoemu schast'yu. Na nekotoryh licah poyavilis' uhmylki, kotorye Bushu strastno hotelos' steret'. -Bocmanmat! Begite i skazhite misteru Lomaksu, chto dve minuty proshli. Mister Baklend! Poproshu vas sobrat' matrosov! Matrosy stolpilis' na shkafute. Byt' mozhet, u Busha razygralos' voobrazhenie, no emu pokazalos', chto oni vedut sebya rashlyabanno. Kapitan podoshel k ograzhdeniyu shkancev. Ego lico luchilos' ulybkoj, tak ne pohozhej na prezhnij oskal. -YA znayu, gde iskat' vernost', rebyata, - kriknul on. - YA videl ee. YA vizhu ee sejchas. YA vizhu vashi vernye serdca. YA vizhu vash neustannyj trud. YA vizhu ego, kak vizhu vse, chto tvoritsya na korable. Vse, ya skazal. Predateli ponesut nakazanie, a vernost' budet voznagrazhdena. Ura, rebyata! Matrosy kriknuli "Ura!", kto neohotno, kto s izlishnim voodushevleniem. Iz grota-lyuka poyavilsya Lomaks, za nim - chetvero matrosov, kazhdyj s dvuhgallonnym bochonkom v rukah. -Ele-ele uspeli, mister Lomaks. Esli by vy opozdali, vam by nesdobrovat'. Smotrite, chtob pri razdache ne sluchalos' nespravedlivosti, kak na drugih sudah. Mister But! Idite syuda. Tolstyj korotkonogij bocman zasemenil k nemu. -Nadeyus', vasha trost' pri vas? -Da, ser. But prodemonstriroval dlinnuyu, opravlennuyu serebrom trost' iz rotangovoj pal'my. CHerez kazhdye dva dyujma na dereve shli tolstye uzlovatye sochleneniya. Vse lentyai v komande znali etu trost', da i ne tol'ko lentyai - v moment vozbuzhdeniya But imel obyknovenie lupit' ej napravo i nalevo bez razboru. -Vyberite dvuh samyh krepkih vashih pomoshchnikov. Pravosudie dolzhno svershit'sya. Teper' kapitan ne luchilsya i ne skalilsya. Na ego krupnyh gubah igrala usmeshka, no ona nichego ne oznachala i ne otrazhalas' v ego glazah. -Za mnoj, - skazal kapitanu Butu i ego pomoshchnikam. S etim on pokinul palubu, ostaviv Busha unylo sozercat' narushenie privychnogo korabel'nogo rasporyadka i discipliny, vyzvannoe strannym kaprizom kapitana. Posle togo, kak rom byl rozdan i vypit, Bush smog otpustit' podvahtennyh i zanyalsya tem, chtoby vnov' zastavit' vahtennyh rabotat', gor'kimi slovami rugaya ih za lenost' i bezrazlichie. On ne ispytyval nikakogo udovol'stviya, stoya na kachayushchejsya palube, nablyudaya dvizhenie korablya i begushchie atlanticheskie volny, sledya za povorotom parusov i rulevym u shturvala. Bush tak i ne osoznal, chto v etih povsednevnyh delah mozhno nahodit' udovol'stvie, no on chuvstvoval: chto-to ushlo iz ego zhizni. But i ego pomoshchniki vernulis' na bak, vot na shkancah poyavilsya Vejlard. -YAvilsya v naryad, ser, - skazal on. Lico mal'chika bylo belym i napryazhennym. Bush, pristal'no razglyadyvaya, zametil, chto glaza ego chut' vlazhnovaty. SHel Vejlard pryamo i ne sgibalsya, vozmozhno, gordost' zastavila ego raspravit' plechi i podnyat' podborodok, no byla i drugaya prichina, po kotoroj on ne sgibal nogi v bedre. -Ochen' horosho, mister Vejlard, - skazal Bush. On vspomnil uzly na trosti Buta. On chasto videl nespravedlivost'. Ne tol'ko mal'chikov, no i vzroslyh muzhchin inogda bili nezasluzhenno. Kogda eto sluchalos', Bush mudro kival: on schital, chto vstrecha s nespravedlivost'yu etogo zhestokogo mira neobhodimo vhodit v vospitanie kazhdogo cheloveka. Vzroslye muzhchiny ulybalis' drug drugu, kogda mal'chiki podvergalis' poboyam, oni soglashalis', chto eto pojdet na pol'zu obeim storonam; mal'chikov bili s nachala istorii i, esli kogda-nibud', neveroyatnym obrazom, sluchitsya, chto mal'chikov perestanut bit', eto budet chernyj den' dlya vsego mira. Vse tak, no tem ne menee Bush zhalel Vejlarda. K schast'yu, nado bylo sdelat' odno delo, podhodyashchee dlya nastroeniya i sostoyaniya yunogo volontera. -|ti pesochnye chasy nado sverit' mezhdu soboj, mister Vejlard, - skazal Bush, kivaya v storonu naktouza. - Kak tol'ko v sem' sklyanok perevernut poluchasovye chasy, prover'te ih minutnymi. -Est', ser. -Otmechajte kazhduyu minutu na doske, esli ne hotite sbit'sya so scheta, - dobavil Bush. -Est', ser. Smotret', kak bezhit pesok v minutnyh sklyankah, bystro ih perevorachivat', otmechat' na doske i snova smotret' - vse eto pomozhet Vejlardu otvlech'sya ot svoih nepriyatnostej, ne trebuya v to zhe vremya fizicheskih usilij. Bush somnevalsya v poluchasovyh sklyankah, i proverit' ih budet nevredno. Vejlard, ne sgibaya nog, podoshel k naktouzu i nachal gotovit'sya k nablyudeniyam. Povodya nosom iz storony v storonu, na palube poyavilsya kapitan. Nastroenie ego snova izmenilos': bespokojnaya suetlivost' uletuchilas', on vyglyadel kak chelovek, kotoryj horosho poobedal. V sootvetstvii s trebovaniyami etiketa, Bush pri ego poyavlenii otoshel na podvetrennuyu storonu shkancev, i kapitan nachal medlenno prohazhivat'sya s navetrennoj storony, po mnogoletnej privychke prisposablivaya shag k bortovoj i kilevoj kachke. Vejlard vzglyanul na nego i vsecelo pogruzilsya v rabotu: tol'ko chto probili sem' sklyanok i perevernuli poluchasovye chasy. Nekotoroe vremya kapitan prohazhivalsya vzad i vpered. Ostanovivshis', on izuchil sostoyanie atmosfery s navetrennoj storony, pochuvstvoval shchekoj veter, vnimatel'no posmotrel na koldunchik i vverh na marseli, ubedilsya, chto rei obrasopleny pravil'no, podoshel k naktouzu, proveril, kak rulevoj derzhit kurs. Vse eto bylo sovershenno normal'no; lyuboj kapitan lyubogo korablya vel by sebya na palube tochno tak zhe. Vejlard znal, chto kapitan blizko, i staralsya ne vydavat' bespokojstva; on perevernul minutnye sklyanki i sdelal na doske pometku. -Mister Vejlard rabotaet? - sprosil kapitan. Govoril on sbivchivo i nevrazumitel'no, sovsem ne tem ozabochennym tonom, chto za neskol'ko minut do etogo. Vejlard, smotrevshij na sklyanki, otvetil ne srazu. Bush mog dogadat'sya, chto on pridumyvaet samyj bezopasnyj, i v to zhe vremya tochnyj otvet. -Tak tochno, ser. Vo flote nikogda sil'no ne oshibesh'sya, otvechaya tak starshemu. -Tak tochno, ser, - peredraznil kapitan. - Mister Vejlard ponyal, chto znachit intrigovat' protiv kapitana, protiv svoego zakonnogo nachal'nika, postavlennogo nad nim Ego Vsemilostivejshim Velichestvom, korolem Georgom II? Na eto bylo ne tak-to prosto otvetit'. V sklyankah bezhali poslednie peschinki, i Vejlard zhdal, poka oni peresyplyutsya; "da" i "net" mogli okazat'sya ravno rokovymi. -Mister Vejlard nevesel, - govoril kapitan. - Byt' mozhet, mister Vejlard razmyshlyaet o tom, chto zhdet ego vperedi. "Na rekah Vavilonskih my sideli i plakali". No mister Vejlard gord i ne plachet. I sidet' on tozhe ne budet. Net, on postaraetsya ne sadit'sya. Postydnaya chast' ego tela rasplatilas' za ego postydnoe povedenie. Vzroslyh muzhchin za ih vinu b'yut koshkami po spine, no mal'chishek, gadkih isporchennyh mal'chishek, nakazyvayut inache. Tak ved', mister Vejlard? -Da, ser, - probormotal neschastnyj. Nichego drugogo on skazat' ne mog, a otvechat' bylo nado. -Dlya takogo sluchaya kak raz goditsya trost' mistera Buta. Ona znaet svoe delo. Sognutyj nad pushkoj zloumyshlennik mozhet porazmyslit' o svoih deyaniyah. Vejlard perevernul sklyanki, a kapitan, vidimo udovletvorivshis', k ogromnomu oblegcheniyu Busha paru raz proshelsya po palube. Odnako, prohodya mimo Vejlarda, kapitan ostanovilsya na polushage i snova zagovoril; teper' golos ego stal pronzitel'nym. -Tak vy vstupili v sgovor protiv menya? - sprosil on. - Vy hoteli vystavit' menya na posmeshishche pered matrosami? -Net, ser. - Vejlard vstrevozhilsya. - Net, ser, konechno, net, ser. -Vy i etot shchenok Hornblauer. Mister Hornblauer. Vy zamyshlyali prinizit' moyu zakonnuyu vlast'. -Net, ser! -Tol'ko matrosy verny mne na etom sudne, gde vse ostal'nye sgovorilis' protiv menya. I vy kovarno iskali sposob umen'shit' moe vliyanie na nih. Vystavit' menya smeshnym v ih glazah. Soznajtes'! -Net, ser. YA etogo ne delal, ser. -Zachem otricat'? |to yasno, eto logichno. Kto pridumal zacepit' rif-sezen' za blok rif-talej? -Nikto, ser. On... -Kto otmenil moj prikaz? Kto opozoril menya pered obeimi vahtami, kogda vse matrosy byli na palube? Po vsem priznakam eto detal'no produmannyj plan. Kapitan stoyal, scepiv za spinoj ruki i legko balansiruya na palube. Veter hlopal polami ego syurtuka i otduval volosy na shcheki, no Bush videl, chto kapitan tryasetsya ot gneva - esli ne ot straha. Vejlard snova perevernul minutnye sklyanki i sdelal pometku na doske. -Tak vy potomu pryachete lico, chto na nem napisana vasha vina, - neozhidanno zaoral kapitan. - Vy delaete vid, chto zanyaty, dumaete menya obmanut'! Licemer! -YA prikazal misteru Vejlardu sverit' chasy, ser, - skazal Bush. Emu ne hotelos' vmeshivat'sya, no vmeshat'sya bylo vse-taki legche, chem prosto stoyat' i slushat'. Kapitan posmotrel na nego tak, slovno vpervye uvidel. -Vy, mister Bush? Vy priskorbno zabluzhdaetes', esli polagaete, chto v etom molodom cheloveke est' hot' kaplya horoshego. Razve chto... - lico kapitana na mgnovenie iskazil strah, - razve chto vy sami zameshany v etom pozornom dele. No ved' eto ne tak, mister Bush? YA vsegda byl o vas luchshego mneniya, mister Bush. Ispugannoe vyrazhenie smenilos' charuyushchim blagodushiem. -Da, ser, - otvetil Bush. -Ves' mir opolchilsya protiv menya, no ya vsegda polagalsya na vas, mister Bush, - skazal kapitan, brosaya bespokojnye vzglyady iz-pod brovej. - Tak chto vy dolzhny radovat'sya, kogda eto d'yavol'skoe otrod'e poluchaet po zaslugam. My dob'emsya ot nego pravdy. Bush chuvstvoval: bystryj na yazyk i soobrazitel'nyj chelovek mog by ispol'zovat' novoe nastroenie kapitana, chtoby vyzvolit' Vejlarda iz bedy - razygrav vernogo druga, vysmeyat' v tozhe vremya mysl' o zagovore, uspokoit' strahi kapitana. Tak on chuvstvoval, no ne polagalsya na sebya. -On nichego ne znal, ser, - skazal Bush, vydaviv uhmylku. - On ne otlichit gik ot vatershtaga. -Vy tak dumaete? - s somneniem proiznes kapitan, kachayas' na kablukah vmeste s krenyashchimsya sudnom. Kazalos', on poveril, no tut emu v golovu prishli novye soobrazheniya. -Net, mister Bush. Vy slishkom chestny. YA eto ponyal, kak tol'ko vas uvidel. Vy ne znaete, v kakuyu puchinu zla mozhet pogruzit'sya chelovek. |tot negodyaj vas obmanul. Obmanul vas! Golos kapitana pereshel v hriplyj vizg. Vejlard povernul k Bushu pobelevshee, iskazhennoe ot straha lico. -Pravo, ser... - nachal Bush, snova vydavlivaya uhmylku, pohozhuyu na oskal cherepa. -Net, net, net, - oral kapitan. - Pravosudie dolzhno sovershit'sya! Pravda dolzhna vyjti na svet! YA ee ot nego dob'yus'! Starshina-rulevoj! Begite na nos i skazhite misteru Butu idti syuda. I ego pomoshchnikam. Kapitan zahodil po palube, kak esli by otkryl vypusknoj klapan, sbrasyvaya lishnee davlenie. Neozhidanno on obernulsya: -YA ot nego dob'yus'! Ili on za bort vyprygnet! Vy menya slyshite? Gde bocman? -Mister Vejlard ne zakonchil proveryat' chasy, ser. - Bush predprinyal poslednyuyu slabuyu popytku ottyanut' delo. -I ne zakonchit, - skazal kapitan. Vot i bocman, semenit korotkimi nogami, za nim dva pomoshchnika. -Mister But! - skazal kapitan. Ego nastroenie snova izmenilos', na gubah igrala neveselaya ulybka. - Voz'mite etogo negodyaya. Spravedlivost' trebuet, chtoby vy snova zanyalis' im. Eshche dyuzhina udarov trost'yu, da kak sleduet. Eshche dyuzhina, i on zapoet, kak milen'kij. -Est', ser, - skazal bocman, no on kolebalsya. |to byla momental'naya kartinka: kapitan v hlopayushchem syurtuke, bocman prositel'no glyadit na Busha, dorodnye bocmanmaty stoyat za nim, slovno istukany; rulevoj, vneshne bezrazlichnyj ko vsemu, derzhit shturval, glyadya na marseli; neschastnyj mal'chik szhalsya vozle naktouza - vse eto pod serym nebom, a krugom kolyshetsya seroe more, raskinuvsheesya do bezzhalostnogo gorizonta. -Otvedite ego na glavnuyu palubu, mister But, - skazal kapitan. |to bylo neizbezhno; za slovami kapitana stoyala vlast' parlamenta i osvyashchennaya vekami tradiciya. Podelat' nichego bylo nel'zya. Vejlard polozhil ruki na naktouz, slovno sobiralsya vcepit'sya v nego i derzhat', poka ego ne utashchat siloj. Odnako on opustil ruki po shvam i posledoval za bocmanom. Kapitan, ulybayas', provodil ego vzglyadom. Bush byl rad, kogda ego otvlek starshina-rulevoj, dolozhivshij: -Desyat' minut do vos'mi sklyanok, ser. -Ochen' horosho. Budite podvahtennyh. Hornblauer poyavilsya na shkancah i podoshel k Bushu. -Ne vy dolzhny menya smenyat', - skazal Bush. -Net, ya. Prikaz kapitana. Hornblauer govoril bez vsyakogo vyrazheniya. Bush uzhe privyk, chto oficery na korable derzhatsya skrytno, i znal, po kakoj prichine. Odnako lyubopytstvo zastavilo eshche sprosit': -Pochemu? -Mne naznacheno dvuhvahtnoe dezhurstvo, - besstrastno skazal Hornblauer. - Do dal'nejshih rasporyazhenij. Govorya eto, on smotrel na gorizont; lico ego ne vyrazhalo nikakih chuvstv. -Ploho delo, - skazal Bush i tut zhe zasomnevalsya: ne slishkom li on daleko zashel, vyraziv takim obrazom sochuvstvie. No poblizosti nikogo ne bylo. -V kayut-kompanii ne davat' mne spirtnogo, - prodolzhal Hornblauer, - do dal'nejshih rasporyazhenij. Ni moego, ni ch'ego-libo eshche. Dlya nekotoryh oficerov eto bylo nakazanie pohleshche, chem dvuhvahtnoe dezhurstvo - chetyre chasa na postu i chetyre chasa otdyha - no Bush slishkom malo znal o privychkah Hornblauera chtoby sudit', tak li eto v ego sluchae. On sobiralsya snova skazat' "ploho delo", kogda dikij vopl', prorezavshij shum vetra, dostig ih ushej. CHerez mgnovenie on povtorilsya eshche gromche. Hornblauer, ne menyayas' v lice, smotrel na gorizont. Bush, glyadya na nego, reshil ne obrashchat' vnimaniya na kriki. -Ploho delo, - skazal on. -Moglo byt' huzhe, - otvetil Hornblauer. III Bylo voskresnoe utro. "Slava", podhvativ severo-vostochnyj passat, stremitel'no neslas' cherez Atlantiku. S obeih storon byli postavleny liselya. Revushchij veter ritmichno krenil sudno, i pod vysoko podnyatym nosom korablya to i delo vzvivalsya fontan bryzg, v nem na mgnovenie voznikala raduga. Gromko i chisto peli natyanutye trosy, spletaya svoi diskant i tenor s baritonom i basom skripyashchej drevesiny - simfoniya morej. Neskol'ko oslepitel'no belyh oblakov plyli po nebu, mezh nimi svetilo zhivotvornoe solnce, otrazhayas' v beschislennyh granyah lazurnogo morya. V etom izyskannom obramlenii korabl' byl izyskanno krasiv, ego vysoko podnyatyj nos i ryady pushek dopolnyali kartinu. To byl velikolepnyj boevoj mehanizm, povelitel' voln, po kotorym on sejchas letel v gordom odinochestve. Samo eto odinochestvo govorilo o mnogom; voenno-morskie sily protivnikov zakuporeny v portah, zablokirovany stoyashchimi na strazhe eskadrami, i "Slava" mozhet derzhat' svoj kurs, nikogo ne strashas'. Ni odno tajkom prorvavshee blokadu sudno ne sravnitsya s nej siloj; v more net ni odnoj vrazheskoj eskadry, sposobnoj atakovat' ee. "Slava" mozhet nasmehat'sya nad nepriyatel'skimi beregami; vse vragi zaperty i bessil'ny, znachit ona mozhet nanesti svoj moguchij udar tam, gde sochtet nuzhnym. Byt' mozhet, i v etot moment korabl' stremilsya nanesti takoj udar po slovu Lordov Admiraltejstva. Na glavnoj palube vystroilas' vsya korabel'naya komanda, lyudi, zanyatye beskonechnym trudom po podderzhaniyu etogo mehanizma v rabochem sostoyanii, ustraneniem postoyannyh nepoladok, prichinyaemyh morem, pogodoj i dazhe prosto techeniem vremeni. Snezhno-belye paluby, yarkaya kraska, tochnoe i pravil'noe raspolozhenie rangouta i takelazha - vse svidetel'stvovalo o prilezhnosti ih raboty. A kogda "Slave" pridet vremya vyskazat' poslednij argument v spore o morskom vladychestve, imenno oni vstanut k pushkam - kakoj by velikolepnoj boevoj mashinoj ni bylo sudno, ono bylo obyazano etim usiliyam slabyh chelovecheskih sozdanij. Oni, kak i sama "Slava", sluzhili lish' kroshechnymi vintikami bol'shoj mashiny - Korolevskogo flota. V bol'shinstve svoem privykshie k osvyashchennym vremenem flotskim tradiciyam i discipline, oni vpolne udovletvoryalis' rol'yu vintikov, neobhodimost'yu myt' palubu i stavit' parusa, napravlyat' pushki ili obrushivat'sya s abordazhnymi sablyami na vrazheskij fal'shbort. Oni ne zadumyvalis', ukazyvaet li nos sudna na sever ili na yug, francuz li, ispanec li, nemec ruhnet pod ih udarom. Na segodnya tol'ko kapitan znal, s kakoj cel'yu i kuda Lordy Admiraltejstva (ochevidno, posle obsuzhdeniya s Kabinetom) napravlyayut "Slavu". Izvestno bylo tol'ko, chto ona derzhit kurs v Vest-Indiyu, no kuda imenno i zachem - znal lish' odin chelovek iz semisot soroka, nahodivshihsya na palubah "Slavy". V to voskresnoe utro na palubu vygnali vseh, kogo mozhno: ne tol'ko obe vahty, no i "bezdel'nikov", ne nesshih vaht - tryumnyh, rabotavshih tak gluboko vnizu, chto mnogie iz nih nedelyami v bukval'nom smysle slova ne videli belogo sveta, kupora i ego pomoshchnikov, parusnogo mastera, koka i vestovyh. Vse byli v luchshej svoej odezhde. Oficery v treugolkah i pri shpagah stoyali ryadom so svoimi otdeleniyami. Lish' vahtennyj oficer s pomogavshim emu michmanom, starshina-rulevoj u shturvala, vperedsmotryashchie da eshche s desyatok matrosov, neobhodimyh dlya upravleniya sudnom v sluchae sovershenno nepredvidennyh obstoyatel'stv, ne stoyali na shkafute po stojke "smirno" v pokachivayushchihsya vmeste s sudnom ryadah. |to bylo voskresnoe utro, i vsya komanda stoyala s nepokrytymi golovami, slushaya slova kapitana. No to byla ne cerkovnaya sluzhba. |ti lyudi obnazhili golovy ne dlya togo, chtob poklonit'sya svoemu Tvorcu. Bogosluzheniyu otvodilis' tri voskresen'ya v mesyac, no togda korabl' ne obyskivali tak tshchatel'no, dobivayas' prisutstviya vseh chlenov komandy. Veroterpimoe Admiraltejstvo nedavno osvobodilo katolikov, iudeev i dazhe sektantov ot obyazannosti prisutstvovat' na korabel'nyh sluzhbah. Segodnya bylo chetvertoe voskresen'e, kogda poklonenie Bogu otmenyalos' radi bolee strogoj, bolee torzhestvennoj ceremonii, trebovavshej teh zhe chistyh rubashek i obnazhennyh golov, no ne opushchennyh glaz. Naprotiv, kazhdyj pryamo smotrel vpered. SHlyapy vse derzhali pered soboj, i veter trepal im volosy: oni slushali zakon, stol' zhe vseohvatyvayushchij, kak Desyat' Zapovedej, kodeks, stol' zhe strogij, kak Kniga Levit - kazhdoe chetvertoe voskresen'e mesyaca kapitan dolzhen byl vsluh chitat' komande Svod Zakonov Voennogo Vremeni, chtoby dazhe negramotnye ne smogli potom opravdat'sya svoim neznaniem. Religioznyj kapitan mog vtisnut' pered etim nebol'shoe bogosluzhenie, no chtenie Svoda Zakonov bylo obyazatel'no. Kapitan perevernul stranicu. -Stat'ya devyataya, - chital on. - "Esli kto-libo na flote sozovet ili popytaetsya sozvat' myatezhnuyu shodku s lyuboj protivopravnoj cel'yu, lica, povinnye v etom pravonarushenii i priznannye takovymi tribunalom, podlezhat smerti". Bush, stoyavshij ryadom so svoim otdeleniem, slushal eti slova, kak slushal ih desyatki raz do togo. On slyshal ih tak chasto, chto obychno ostavlyal bez vnimaniya; vot i slova predydushchih vos'mi statej on propustil mimo ushej. No devyatuyu stat'yu on uslyshal otchetlivo. Vozmozhno, kapitan chital ee s osobym udareniem; krome togo, Bush, podnyavshij v yarkom solnechnom svete glaza, uvidel Hornblauera, nesshego vahtu. Tot tozhe slushal, stoya u ograzhdeniya shkancev. I eto slovo "smert'". Ono prozvuchalo kak poslednij vsplesk upavshego v kolodec kamnya, i eto bylo stranno, potomu chto i v pervyh stat'yah, kotorye chital kapitan, eto slovo povtoryalos' chasto - smert' uklonivshemusya ot opasnosti, smert' zasnuvshemu pri nesenii vahty. Kapitan prodolzhal chitat'. -"Vsyakij, podstrekayushchij k myatezhu, povinen smerti...". "Esli oficer, morskoj pehotinec ili nizhnij chin budet vesti sebya nepochtitel'no po otnosheniyu k starshemu po zvaniyu oficeru..." Sejchas, kogda Hornblauer glyadel na Busha, eti slova znachili gorazdo bol'she; on pochuvstvoval kakoe-to bespokojstvo. Bush glyanul na kapitana, nechesannogo, neryashlivo odetogo, i vspomnil sobytiya neskol'kih proshedshih dnej. Esli byl v mire chelovek, absolyutno nesposobnyj k ispolneniyu svoih obyazannostej, to eto byl kapitan, odnako ego neogranichennuyu vlast' utverzhdal tot samyj Svod Zakonov, kotoryj on sejchas chital. Bush snova poglyadel na Hornblauera; on chuvstvoval, chto znaet navernyaka, o chem tot dumaet, stoya u ograzhdeniya shkancev. Stranno bylo zhalet' etogo