Mikola Kulish. P'ºsi (Zbirka) ------------------------------------------------------------------------ Original etogo teksta raspolozhen v "Setevoj biblioteke ukrainskoj literatury" OCR: Evgenij Vasil'ev Dlya ukrainskih liter ispol'zovany oboznacheniya: ª, º - "e oborotnoe" bol'shoe i malen'koe (kody AAh,BAh) ¯, ¿ - "i s dvumya tochkami" bol'shoe i malen'koe (kody AFh,BFh) I,i (ukr) = I,i (lat) ------------------------------------------------------------------------ ** MINA MAZAJLO ** KOMEDIYA PERSHA DIYA _1_ Nareshti U l ya prijshla. R i n a do ne¿, od lyustra: -_ Oj, Ulyu, oj, til'ki Ulyu, i tobi ne sorom! YA zhdu tebe, zhdu, zhdu! Nervi yak ne lusnut', serce znemoglosya. Ti ne mozhesh z'yavit' sobi, shcho v nas u kvatiri robit'sya! Ce ti kupila novi rukavichki? Za skil'ki?.. SHCHo til'ki, Ulyu, robit'sya! Bratik mij Mokij uzhe zbozhevoliv od svoº¿ ukrmovi, ti rozumiºsh? U l ya til'ki na dveri - i sobi do lyustra. Viglyanulas'. Primruzhila ochi: -_ Za tri sorok! R i n a do lyustra. Zrobila tragichni ochi: -_ I, mabut', ub'º papu. Za tri sorok? Deshevo... Abo papa jogo, bo vzhe tretya lampochka peregorila - tak pishe po-ukra¿ns'komu, cilu nich pishe, ti rozumiºsh, navit' virshi pishe! U l ya povernulasya od lyustra: -_ SHCHo ti kazhesh? R i n a do lyustra, perehrestilas':_ -_ Ot na! A papa ne te shcho od Mokiya ukrmovi sluhati ne hoche, a navpaki - nashe malorosijs'ke prizvishche zminiti hoche i vzhe napituº sobi vchitel'ku, shchob mogla navchiti jogo pravil'no govoriti po-rus'komu, napriklad, ne "sapogi", a "spag'i"... U l ya navit' od lyustra vidijshla:_ -Tak? R i n a - A Mokij ne til'ki ne zna pro ce, a navpaki - mriº, ti rozumiºsh, mriº do nashogo prizvishcha Mazajlo dodati shche Kvach. U l ya azh sila:_ -_ Ta shcho ti kazhesh? - A papa shche zranku pishov do zagsu na vividki, chi mozhna zminiti prizvishche i chi maº vin pravo zastaviti Mokiya, ti rozumiºsh? Mokij pro ce nichogo ne zna, rozumiºsh? Mama pishe sekretnogo v cij spravi lista do t'oti Moti v Kurs'k, shchob T ' o t ya Motya negajno (guknula v dveri. "Mamo, na hvilinku!.." Do Uli)_ yaknajskorishe pri¿hala, ti rozumiºsh? Rozumiºsh teper, shcho v nas u kvatiri robit'sya! 2_ Uvijshla M a t i. R i n a do ne¿: -_ Ti napisala lista? M a t i - Uzhe j odislala. R i n a - ZHal'! YA oce podumala; nihto j ne poduma, shcho odnogo lista malo. Treba telegramu! (Nervovo zalomila ruki, podivilas' u lyustro, yak vijshlo)._ Treba negajno telegramu vdariti! Te-le-gra-mu! M a t i tezh zalomila ruki. V lyustro: -_ Navishcho telegramu, koli ya vzhe vitratila desyat' kopijok, poslala lista? R i n a - Oj mamo, yaka ti ¿j-bogu!.. Ta poki tam T ' o t ya oderzhit' lista, ti znaºsh, shcho u nas tut statisya mozhe? Znaºsh?.. (Virazno)._ Vse! A ti kazhesh - navishcho... Zaraz pidi j napishi! M a t i pishla. _ U l ya - Sluhaj, Rinko! Nevzhe i prizvishche v zagsi minyayut'? - A ti dumala de? Til'ki v zagsi! Prizvishche, im'ya, po bat'kovi, vse zhittya teper mozhna zminiti til'ki v zagsi, rozumiºsh? Oj Ulyu, oj Ulyunyui Koli ti mene lyubish, zrobi tak, shchob Mokij zakohavsya u tebe. Mozhe, vin kine svo¿ ukra¿ns'ki fantazi¿, mozhe, hoch prizvishche dast' pominyati... - Ha-ha! Hiba ce pomozhe? - Pomozhe. Zakohuyut'sya zh tak, shcho na roztratu jdut', pro partiyu zabuvayut', i ne abihto... Ulyunyu! Zolotko! - Ti serjozno? - Serjozno. - Ne zmozhu ya c'ogo zrobiti. - CHogo? - Nu, prosto ne zmozhu. Hiba ya taka? - Zmozhesh! U tebe charivni ochi, chudesni gubi, prekrasnij byust. Ti jogo odnim mahom zakohaºsh. - Ce tobi tak zdaºt'sya. - Ot na! Vin meni navit' yakos' sam kazav, shcho v tebe naprochud garni ochi. - Serjozno? - Serjozno! Tim garni, kazav, shcho inodi nagaduyut' dva vechirni ozercya v stepu. U l ya v lyustro:_ -_ SHCHo ti kazhesh? - Ot na! U l ya rozdumlivo, mrijno:_ -_ Dva vechirni ozercya. R i n a pidkresleno:_ - Ne zabuvaj - u stepu. U l ya rozdumlivo, kritichno:_ -_ Dva vechirni ozercya, s. Hoch ce j poetichno, prote... Znaºsh, yaku partiyu znajshla sobi Olya Semihatkova? - Nu? - Komunista. Molodij shche, shche dvadcyati tr'oh nema, ale stazh nadzvichajnij! SHCHolita vidpochivatime v Krimu. A tam ne dva ozercya - more. Dva morya! CHorne j Kaspijs'ke. Krim togo, vin sam z metalistiv, muskulatura v n'ogo... Ola kazhe, yak obijme - shchos' nadzvichajne: nemov, kazhe, garyachij udav... A krugom nemov tropichnij lis. Temperatura - sorok. R i n a - Otozh pochni z Mokiya, Ul'ko, - praktiku M a t imesh, yak treba zakohuvati. Dumaºsh, Olya Semihatkova oto tak zrazu j vzyala komunista? Praktiku mala - z komsomol'cyami toshcho. A nash Mokij tezh u komsomoli skoro bude, rozumiºsh? U l ya zacikavleno:_ -_ Serjozno? - Vzhe na zbori hodit'. Z__ Uvijshla M a t i. _ R i n a - Napisala? M a t i - "Kurs'k, Korºnnij rinok, 36, Motroni Roztorguºvij. Negajno, negajno pri¿zdi. Podrobici listom. Sestra Lina". YA vmisne napisala dvichi "negajno", shchob vona, yak til'ki oderzhit' telegramu, tak shchob i ¿hala... R i n a - A podrobici listom navishcho? M a t i - YAk navishcho? SHCHob z nih napered dovidalas', shcho zh take u nas robit'sya... R i n a - Nu, to vona j zhdatime lista. M a t i z dosadi prikusila yazika. Todi:_ -_ To ya hotila, shchob ne propali ti desyat' kopijok, shcho na lista vitratila. R i n a - Daj ya pokazhu, yak pisati! (Vgolos)._ "Kurs'k, Korºnnij" - ce tak, rinok mozhna vikinuti, znayut' i tak. (Podumala)._ "Mriya voskresla. papa minyaº..." M a t i - Ne papa, a Mina. Telegrama od mene. R i n a - Ne zavazhaj! Meni nikoli!.. "Mriya voskresla. Mina minyaº prizvishche. Mokij zbozhevoliv ukrmovi. Stanet'sya katastrofa. Pri¿zdi negajno". (Do materi)._ Rozumiºsh teper, yak treba pisati? Na, perepishi j odishli! (M a t i vijshla, R i n a do Uli)._ Teper ti rozumiºsh? ZHah! Oj, Ulyunyu! Molyu tebe, blagayu - zakohaj! U l ya shvil'ovano: -_ Nu yak ya pochnu, chudijko ti? Sama znaºsh, yakij vin serjoznij, shche j ukra¿ns'kij. Nu yak do jogo pidstupitisya? Z yakogo boku? - Z yakogo? - Tak. - Z ukra¿ns'kogo. - Ne rozumiyu. YAk ce? - A tak, shcho til'ki z ukra¿ns'kogo. U l ya podumala: -_ Ti, ya bachu, Rino, durna. Ta v n'ogo zh inshogo boku nema, a ti kazhesh: til'ki z ukra¿ns'kogo. Vin zhe z usah bokiv ukra¿ns'kij. R i n a podumala. Raptom: -_ Ha-ha! Ti durna! - Serjozno? - Serjozno durna! A ya shcho tobi kazhu? Til'ki z ukra¿ns'kogo. Ce j oznachaº, shcho v n'ogo drugogo boku nema, shcho vin krugom ukra¿ns'kij. U l ya rozserdilasya: -_ YAk tak, to j rozumiti ne hochu! Vzagali! Bo vse ce durnici vzagali. R i n a pobachila - liho: -_ Ulyu! Zolotko! Ti ne durna! U l ya do lyustra:_ -_ Ne hochu! Ne mozhu! Ne znayu, yak... - YA pokazhu, yak. Os' ya zaraz poklichu jogo i pokazhu, yak pochati. - Ni, ni! - Pobachish, shcho zmozhesh. Os' zaraz poklichu. Vin zrazu rozserdit'sya, nahnyupit'sya, ce pravda. Ta ya znayu, yak do n'ogo pidijti, z yako¿ storoni vin odmikaºt'sya. Durnen'ka, ne bijsya! YA tobi dam potajnij klyuchik, ya pokazhu stezhechku do jogo serdechka. - Ni, ni! YA ne rozumiyu! ne rozumiyu! Todi R i n a nathnenno, z viklikom:_ -_ Ne virish? A hochesh, Ul'ko, i vin tebe povede s'ogodni v kino? YAk usyaka Ulya, U l ya - kinomanka: -_ Ti serjozno? R i n a ne taka, shchob nazad. Perehrestilas', nemov zbirayuchis' u vodu pirnuti: -_ Ot na! Til'ki ti, Ulyu, ne zirvis'. SHCHo ne kazatimu ya, to nemov z tvogo bazhannya, rozumiºsh? Mozhesh navit' movchati, til'ki pidtakni koli, kivni golovoyu, usmihnisya. A dali - sama pobachish... (Postukala v dveri do brata). _Moko, vijdi na hvilinku! CHuºsh, Moko? U l ya led' chutno, samimi ruhami: -_ Rino, ne treba! Zolotko, ne treba! (Pobachila, shcho ta ne sluha, pidbigla do lyustra. Ochevidno, hotila zrobiti ochi ozercyami. Ne vijshlo. Vhopilas' za serce)._ 4_ Uvijshla m a t i. Do Rini golosno j avtoritetno: -_ T ' o t ya ne oderzhit' tako¿ telegrami! R i n a - Cs-s... CHogo? M a t i tihshe:_ - A togo, shcho v nij trinadcyat' sliv, ti rozumiºsh? Treba skorotiti. 5_ Uvijshov M o k i j, yunak z chornim visipom, pid nosom i po pidboriddyu, z mrijnimi, ale zlimi ochima. Hotiv grimnuti na sestru, ta pobachiv, shcho vona ne sama: - Nu? R i n a zrobila znak materi, shchob ta negajno vijshla. M a t i vijshla. R i n a do brata: -_ Ti, zdaºt'sya, znajomivsya kolis'. Moya podruga - U l ya Rozsoha. U l ya samimi gubami: -_ Rozsohina. R i n a z natiskom: -_ Rozsoha. M o k i j nezgrabno podav ruku: - Gm... R i n a - Na hvil'ku, Moko. Uli strashenno vpodobalos' ukra¿ns'ke slovo - brazolijnij, a ya ne znayu, shcho vono oznachaº. YAka jogo tyama? M o k i j hmuro, nedovirlivo: -_ Brazolijnij, ti hochesh skazati? R i n a do Uli:_ -_ YAk, Ulyu?.. Ah, tak! Brazolijnij! Brazolijnij! M o k i j uvazhnishe podivivsya na Ulyu. Kahiknuv._ Todi gluho:_ -_ Brazolijnij - temno-sinij (Do sestri)._ Bil'sh nichogo? (Vzyavsya jti)._ R i n a do Uli:_ -_ Brazolijnij - temno-sinij, rozumiºsh, Ulyu?! (Do brata)._ U l ya kazhe, shcho vono zvuchne take, svizhe - brazolijnij. Brazolijnij. M o k i j do Uli. Strimano: -_ Vi de chuli chi vichitali ce slovo? U l ya rozgubilas': -_ YA?.. YA ne zna... Vono meni prosto vzyalo i vpodobalos'... R i n a perehopila: -_ Uli shche odne podobalos' slovo... (Do Uli)._ YAke shche tobi podobalosya slovo? Zdaºt'sya... nu, yak? "Brinit'" ti kazala? U l ya - "Brinit'". R i n a - SHCHo take "brinit'", Moko? M o k i j m'yakshe: - A,_ "brinit'". Po-rus'komu - "zvuchit'". Ta til'ki odnim slovom "zvuchit'" jogo pereklasti ne mozhna. "Brinit'" maº... (Do sestri, nahmurivshis'). _Strivaj! Ti mene kolis' za ce slovo vzhe pitala... R i n a zdivovano: - YA? M o k i j suvorishe:_ -_ Avzhezh, pitala. Prosila, shchob ya pidlogi za tebe nater, i pered tim pitala. R i n a - Nevzhe pitala? Teper prigaduyu. (Do Uli). _Pam'yataºsh, ti vzhe raz u mene za ce slovo pitala... (Do brata)._ A ya u tebe spitala dlya Uli, ta zabula. (Do Uli). _Pam'yataºsh? U l ya - Azh dvichi! R i n a skazala, shcho vi dobre znaºte ukra¿ns'ku movu, a meni same todi vpodobalos' ce slovo, i vono meni, ne znayu chogo, strashenno vpodobalos'. Spitala u Rini: shcho take... "zvuchit'"? R i n a perebila: -_ "Brinit'"! Otodi ya, Moko, j spitala tebe. Nu da zh. Ti shche, prigaduyu, skazav, shcho "brinit'" - yakes' nadzvichajne slovo... M o k i j do Uli: -_ "Brinit'" maº dekil'ka nyuansiv, vidtinkiv. Po-ukra¿ns'komu kazhut': orel brinit'. Ce oznachaº - vin visoko, ledve vidko - brinit'. U l ya primruzhila ochi. R i n a do Uli: - Ti rozumiºsh? U l ya kivnula golovoyu. M o k i j m'yakshe: -_ Mozhna skazati - aero brinit'. A ot ishche kazhut': snizhok brinit'. Ce yak vipade, a todi zverhu, v povitri, ledve primitnij takij, brinit'. R i n a do Uli: -_ Ti rozumiºsh? U l ya nizhno vsmihnulas'. M o k i j rozvorushivsya: -_ Abo kazhut' - dumka brinit'. Ce treba tak rozumiti: til'ki-til'ki beret'sya, vona shche neyasna - brinit'. Spiv brinit'. Ce, napriklad, u stepu daleko ledve chutno pisnyu... U l ya mrijno: -_ Brinit'. M o k i j z gumorom: -_ Guba brinit'. Tak na seli j kazhut': azh guba brinit', tak ciluvatisya hoche. U l ya - A znaºsh, Rino? Meni spravdi vpodobalos' ce slovo. R i n a - Serjozno? U l ya - Serjozno! R i n a - Bravo! Ti, ya bachu, teper zrozumila, yak i shcho. (Do Mokiya)._ Mizh inshim, U l ya strashenno lyubit' ukra¿ns'ki kinokartini i napisi... kazhe, shcho voni yakis'... (Do Uli). YAki, Ulyu? U l ya - Nadzvichajni. R i n a do Mokiya: - Ti rozumiºsh? M o k i j - Na zhal', garnih ukra¿ns'kih kinokartin duzhe malo... Duzhe malo! R i n a - Oce zh vona j prijshla spitati, pro oce zh i prosit', shchob ya z neyu pishla s'ogodni v kino. A meni nikoli, rozumiºsh? M o k i j - Gm... Bachish, meni treba s'ogodni vvecheri na komsomol's'ki zbori... Na zhal', ne mozhu, bo treba na komsomol's'ki zbori... YA pishov bi, ta meni treba na zbori komsomolu. R i n a - YA b sama z neyu pishla, ta koli zh ¿¿ cikavit' ne tak kartina, yak napisi do ne¿: chi chistoyu ukrmovoyu napisano, chi roblenoyu, chi popsovanoyu... (Do Uli). YA_ ne znayu, chogo tebe ce cikavit'. U l ya zdivovano: -_ Mene? R i n a - Ne odnakovo - chi chistoyu, chi roblenoyu?.. M o k i j - Avzhezh, ne odnakovo! Ot, napriklad, napisi v "Zvenigori" - krasa! Stil'ni, poetichni, spravzhn'oyu ukra¿ns'koyu movoyu pisani. A podivit'sya vi na napisi po drugih kinokartinah. Oliva z muhami! Nemov navmisne psuyut' taku prekrasnu, taku milozvuchnu movu... R i n a do Uli: -_ Ot hto b tobi rozkazav, Ulyu! Ot hto b vidpoviv na vsi tvo¿ shchodo ukra¿ns'ko¿ movi zapitannya! M o k i j do Uli:_ -_ Bachite, meni treba na zbori komsomolu... A vas spravdi cikavit' vse ce? Ukra¿ns'ka mova i... vzagali? U l ya - Vzagali strah yak cikavit'! R i n a - YAk stane kolo ukra¿ns'ko¿ afishi: chitaº-chitaº, dumaº-dumaº, chi spravzhn'oyu movoyu napisano, chi fal'shivoyu... YA gukayu - Ulyu! Ulyu! M o k i j do Uli, priyazno:_ -_ Serjozno? U l ya pochervonila:_ -_ Serjozno! M o k i j - A znaºte, ya sam takij. Pobachu oto nepravil'no pisanu afishu, vivisku abo tablicyu - i dosadi tobi na cilij den'. A yaki zhahlivi afishi traplyayut'sya, yak perekruchuyut' ukra¿ns'ku movu... U l ya - Serjozno? M o k i j - Serjozno perekruchuyut'! Serjozno!.. Ta os' ya vam pokazhu odnu taku afishku - pomiluºtes'. (Pobig i vernuvsya, shchob spraviti chemnist')._ Vibachte, ya zaraz... Na hvilinku... Tako¿ afishki vi shche... (Pobig)._ R i n a do Uli:_ -_ A shcho?! SHCHe odin zahid - i ti, Ul'ko, s'ogodni v kino. Ti teper rozumiºsh, yak z nim treba povodit'sya? Ot til'ki zabula ya poperediti tebe, shcho ne vsyake ukra¿ns'ke vin lyubit', rozumiºsh? Raz na imenini, dumayu, shcho jomu kupiti, yakij podarunok? Kupila malorosijs'ku sorochku j shtani. Tak ti znaºsh, sokiroyu porubav. U l ya poshepki: -_ SHCHo ti kazhesh? - Ot na... Ot shcho, Ulyunyu! Ti kotis' zaraz prosto do n'ogo v kimnatu, rozumiºsh? Bo tut vin pokazhe til'ki afishu, a tam u n'ogo slovniki, knizhki. Hvil'ovi vsyaki. Tichini. Hoch do vechora rozpitujsya, zalyubki vidpovidatime. Pobachish yaku knizhku - i pitaj. Pobachish tam Hvil'ovogo i pitaj, a todi v kino. Nu, a tam ti vzhe sama znaºsh, yak i shcho. Idi! Daj ya tebe perehreshchui U l ya do lyustra. Vid lyustra pid hrest. Todi raptom stala: - A_ shcho, yak ne tak spitayu? Ne popadu na jogo smak? R i n a - Popadesh. U l ya - Nu yak? YAk? Koli meni zdaºt'sya, shcho "Sto¿t' gora visokaya" krashche za Tichinu. R i n a na mit' zamislilas', pot'marilas'. Raptom oblichchya Ti zasvitilosya: -_ Prekrasno¿ Oce i maj na uvazi: shcho tobi podobaºt'sya, te jomu ne podobaºt'sya, i navpaki, rozumiºsh? U l ya dobrala rozumu: -_ A ne pomilyusya? R i n a -Ni! U l ya boyazko pidijshla do Mokiºvih dverej. Postoyala. I taki pishla. R i n a do lyustra: - Hu! Slava Bogu. 6_ Uvijshla M a t i. R i n a - Nu, shcho tam u tebe z telegramoyu? Napisala? M a t i - Vzhe j odislala. Domahu poprosila, shchob vidnesla. Til'ki ya skorotila... R i n a - YAk zhe ti skorotila? M a t i - Tak, yak ya odna til'ki vmiyu. Vijshlo korotko j deshevo. Os' kopiya: "Kurs'k, Korºnnij, 36. Katastrofa. Moka ukra¿nec'. Pri¿zdi. Lina. Negajno pri¿zdi". Vse... R i n a - Ha-ha! Ta T ' o t ya nikoli ne oderzhit' tako¿ telegrami! M a t i - Ne vigaduj durnic'! Ce tobi dosadne za trinadcyat'? R i n a - Ta komu telegrama? Korºnnomu rinkovi? M a t i - T'oti zh: Korºnnij, 36, Katastro... Prikusila yazika, azh pozelenila. Todi:_ -_ Nu shcho zh tut takogo? Na Korºnnomu rinku zdogadayut'sya, shcho cya telegrama do t'oti Moti. R i n a za kopiyu:_ - Oslice! Daj ya dopishu! M a t i virvala nazad: -_ YA sama! R i n a - Daj, kazhu! M a t i - YA sama, kazhu! Znovu zadzvoniv dzvonik. Teper uzhe M a t i viskochila v koridor. Povernulas' blida, shche bil'sh shvil'ovana: -_ Papa prijshov... 7_ Uskochiv M a z a j l o. Podivivsya garyachimi, nathnennimi ochima: -_ Dajte vodi! (Vipiv vodi. Pomacav serce)._ Dumav, ne perezhive... M a z a j l i h a i R i n a - Nu? - Ne minyayut'? M a z a j l o - Po radio chitayut', v anatomiyah pishut': serce - organ, shcho gonit' krov, organ krovogonu. Nichogo podibnogo! Serce - ce persh za vse organ, shcho peredchuva i vgaduº. Odnini viryu jomu, a bil'sh nikomu v sviti. Serjozno kazhu! M a z a j l i h a ta d o ch k a j sobi za serce: -_ Pominyali? - Ne minyayut'? M a z a j l o - SHCHe yak ya pidhodiv do zagsu - dumalos': a shcho, yak tam sidit' ne sluzhbovec', a ukra¿nec'? Pochuº, shcho minyayu, tak bi moviti, jogo ukra¿ns'ke - i zanorovit'sya. Na zlo tobi zanorovit'sya. I navpaki dumalos': a shcho, yak sidit' takij, shcho ne til'ki prizvishche, vsyu Ukra¿nu zminiv bi? A shcho, yak i takij, shcho shcho jomu, do tvogo prizvishcha - do sebe vin bajduzhij pid chas sluzhbi, sebto sidit', nichogo ne bachit' i sebe ne pomicha? A shcho, yak takij, dumalos', shcho pochne z dida-pradida? A shcho, yak ne toj, i ne drugij, i ne tretij?.. A shcho, yak i toj, i drugij, i tretij?.. I serce, serce vzhe todi peredchulo. Tam sidiv... (Vipiv vodi}._ Od usih vishchezgadanih serednij. M a z a j l i h a - Kotorij zhe? - Serednij od usih, kazhu! Arihmetichno serednij, pomoºmu. Uvijshov... R i n a -Hto? M a z a j l o - YA! Vin sidiv. Spitav suho, yakims' arihmetichnim golosom: "Vam chogo?" YA do n'ogo - i raptom vidchuv, shcho vsya krov meni zbigla v nogi i stala. A serce, yak dzvin na pozhar, bev-bev-bev... i des', nemov yak spravdi pozhar, zajnyalosya. Palahkotit'... Pitayu i ne chuyu svogo golosu: chi mozhna, kazhu, zminiti prizvishche? Vin podivivsya i znov: "Vam chogo?" - arihmetichnim golosom. YAk chogo? YAk chogo? - zaskakalo ognenno v golovi. Dvadcyat' tri roki, kazhu, nosyu ya ce prizvishche, i vono, yak vispa na zhitti - Mazajlo!.. SHCHe malim, yak oddav bat'ko v gorod do shkoli, pershogo zh dnya na regit vzyali: Mazajlo! ZHodna gimnazistka ne hotila gU l yati - Mazajlo! Za repetitora ne brali - Mazajlo! Na sluzhbu ne prijmali - Mazajlo! Od kohannya vidmovlyalisya - Mazajlo! A vin znovu: "Vam chogo? - pitayu". M a z a j l i h a - Mene obduriv: ya pokohala ne Mazajla, a Mazalova, chom ne skazav? R i n a - I teper smiyut'sya, regochut' - Mokrina Mazajlo, ne skazav? M a z a j l o - YA nichogo ne skazav. To meni lishe zdavalos', shcho pitayu, kazhu. A vijshlo tak, shcho ya stav pered nim i movchav.. Meni zacipilo... M a z a j l i h a - Bulo b golkoyu vkolotisya. M a z a j l o - Htos' odviv mene do dverej. Vse - yak u tumani. Ne znayu, de ya, chogo prijshov. Sercya vzhe ne chuyu. I raptom vono t'oh! - pered ochima yakes' pisane opovishchennya... Nemov ne ya, nemov htos' inshij za mene chita - (serce!). Spisok osib, shcho minyayut' svoº prizvishche. Min'ko Panas na Minervina Pavla. CHitayu, ne rozumiyu. Vajnshtejn SHmuel'-Kalman-Berkovich na Vershinih Samijla Mikolajovicha - chitayu; Zasyad'-Vovk na Volkova, chitayu, Isidir Srajba na Almazova, i tut vse proyasnilos'. YA zrozumiv, de ya i chogo prijshov, povernuvsya nazad, pitayu i chuyu svij golos: skazhit', chi mozhna zminiti svoº prizvishche i yak? I chuyu arihmetichnij, shchodali simpatichnishij: "Mozhna!" Otak i otak... Ura! - kriknulo serce. R i n a radisno i razom pogrozlivo: - Cs-s-s. (Pokazala na dveri, de Mokij). M a z a j l o nathnenno, ale tihish: - Vra! Vdarilo, zadzvonilo, yak na Velikden'... (Pociluvav zhinku). Otak! (Dochku). Otak (znov zhinku) i otak! M a z a j l i h a, malo ne plachuchi z radosti: -_ YAke zh tobi prizvishche dadut', Minasyu?.. YAke? R i n a - Bulo b poprositi i nam Almazova... M a z a j l o, nemov diriguyuchi nad yakims' nevidimim horom: -_ Otak i otak! Viberit' prizvishche, yake do vpodobi. ZHinka i dochka rukami, mov krilami ptici, navviperedki: -_ Sirenºv! Sirens'kij! - Rozov! De Roze! - Tyul'panov! - Fon Liliºn! M a z a j l o, diriguyuchi: -_ Podajte zayavu. Na dva rubli marok. Na publikaciyu tizhden' chi dva. Vse! (Po pauzi, pogladivshi serce). _Dumav, ne perezhive. M a z a j l i h a - Z Mokiem shcho robiti, Minasyu? Vin zh" i sluhati ne zahoche... M a z aj l o raptom perestaº diriguvati. Potemniv: -_ Vin shche ne znaº? M a z a j l i h a -Ni! M a z a j l o z radisnim gnivom: -_ Zastavlyu¿ Vib'yu z golovi dur ukra¿ns'kiji A yak ni - to cherez trup perestuplyu. CHerez trup!.. Do rechi, de vin? Poklichte jogo! Poklichte negajno¿ (Guknuv)._ Mo-kiyu! CHuºsh? Gej, ti! Dochka spinila: -_ Papo, poki shcho jomu pro ce ni slova! Do publikaci¿, rozumiºsh? M a z a j l o - Teper ne boyus'! Ne boyus'i Bo trichi zvertavs' ya do zagsu, trichi, trichi dopituvav... Azh nichogo vin ne mozhe vdiyati. Mayu povne, neobmezhene pravo zminiti ne to shcho svoº prizvishche - po bat'kovi j didove im'ya j prizvishche. CHula?.. Ta pislya c'ogo... Mokiyu! D o ch k a - Ti, zdaºt'sya, maºsh znajti sobi vchitel'ku? M a z a j l o - Pravil'nih proiznoshenij?.. Vzhe znajshov! Najnyav! V ponedilok prijde na lekciyu... Prekrasna vchitel'ka. Rafinadna rus'ka vimova... Prizvishche B a r o n o v a - K o z i n o. M a z a j l i h a - YAka krasa! Dochka do bat'ka: -_ I ti dumaºsh, shcho Moka, znayuchi pro zminu prizvishcha, ne vchinit' pid chas lekci¿ demonstraci¿" skandalu? M a z a j l o - Ub'yu! M a z a j l i h a - Minasyu, yaka grubist'! M a z a j l o - Nu, vigonyu z domu! D o ch k a - Oj, papo, oj, til'ki, papo! YAkij ti... Ta krashche do publikaci¿ pomovchati. Z'yavi sobi: ti vibiraºsh prizvishche - Mokij nichogo pro ce ne zna, rozumiºsh? Ti beresh lekci¿ "pravil'nih proiznoshenij" - Mokij ne zna, rozumiºsh? Tim chasom ya i mama sklikaºmo rodichiv na simejnu radu - Mokij ne zna... M a z a j l i h a - Sestru moyu Motyu z Kurs'ka. Dochka - Mozhna bude shche dyad'ka T a r a sa z Kiºva. M a z a j l i h a zhahnulasya:_ -_ T a r a sa Mazajla? Gospod' z toboyu!.. Ta chi ne v n'ogo nash Mokij i vdavsya? Tam takij, shcho v n'ogo kuri po-ukra¿ns'komu govoryat'. D o ch k a - Bez dyad'ka T a r a sa! T ' o t ya i mi natisnemo na Mokiya, rozumiºsh, papo? M a t i - Ta Motya odna na n'ogo podiº!.. Hiba ti, Minasyu, ne znaºsh, yak vona vmiº vzagali? D o ch k a - Krim togo, shche odin plan º na Mokiya vplinuti... Ne virish? A hochesh, papo, i vin za tizhden'-dva kine svo¿ ukra¿ns'ki mri¿? Ot davaj! Til'ki ti movchok. Rozumiºsh? ZHinka nervovo:_ -_ Mino! D o ch k a - Absolyutnij movchok na dva tizhni. Ne virish? Nu, na tizhden', papochko! ZHinka pogrozlivo: -_ Min-no! Dochka, pociluvavshi bat'ka: -_ Pane Sirens'kij! Rozov! De Roze! Tyul'panov! Nu? M a z a j l o - Nu, garazd. Na tizhden'... (V lyustro)._ Vse odno ya skoro skazhu... Proshchaj, Mazajlo! Zdrastuj... _ 8__ V cej moment pidvishchenij, radisnij golos M o k i ¿ v: -_ ...Mazajlo-Kvach, napriklad. Virvavsya z ripom dverej. M o k i j vijshov z U l e yu. Ne pomitivshi navit' bat'ka, perekonuvav dali, agituvav Ulyu: -_ Mazajlo-Kvach, Ulyu! Ce zh take original'ne, demokratichne, zhive prizvishche. Ce zh zovsim ne te, yak yakes' zayalozhene, solodko-mishchans'ke: A r e n s ' k i j, Lens'kij, YUrij Miloslavs'kij... Vzagali ukra¿ns'ki prizvishcha original'ni, zmistovni, koloritni... Rubensivs'ki - ot! Ubijvovk, napriklad, Stokoz, Semivolos, Zagniboga. Zagniboga! Prekrasne prizvishche, Ulyu! Antireligijne! Ce zh ne te, shcho Bogoyavlens'kij, Arhangel's'kij, Spasov. A nimec'ki hiba ne taki, yak ukra¿ns'ki: Vasserman - voda-cholovik, Vol'f - vovk. A francuz'ki: Lekok - piven'. U l ya obernulasya do Rini:_ -_ Mi jdemo v kino! DRUGA DIYA Dva dni zgodom R i n a dopituvala v Uli (pered lyustrom): -_ Nu, yak zhe ti ne znaºsh, oj, Ulyu. Ti zh z nim v kino hodila? - Vchora i zavchora. - Zel'ters'ku vodu pila z nim, ti kazhesh? - Navit' iz siropom... - Pechennya vin tobi kupuvav? - Azh p'yat', Rino! - Do samogo domu proviv? - Do vorit. SHCHe j postoyav trohi. - I ti ne znaºsh, yak vin - zakohavsya chi?.. V Uli azh rum'yanec' spahnuv. Perebila Rinu ruhom-slovom: -_ Strivaj, Rinko! R i n a vichikuval'nim golosom: - Nu? - Strivaj, ya skazhu... YAk pili mi pislya kino vodu, ya na n'ogo glyanula, otak... Vin na mene - otak. Skazav, shcho po-ukra¿ns'komu "zrachki" "cholovichkami" zvut'sya. - Nu? - Todi, yak ishli dodomu, ya, ti znaºsh, spotiknulas', a vin - hoch bi tobi shcho. Til'ki spitavs', chi ne chitala ya dumi pro vtechu tr'oh brativ? Tam, kazhe, º taki slova: "svo¿ bili nizhki na sire korinnya, na bile kaminnya spotikaº". Ot, kazhe, de zbereglasya ukra¿ns'ka mova. - Nu? - Todi, yak povela ya jogo cherez skver (ce toj, de, znaºsh, zavzhdi sidyat' i ciluyut'sya), vin skazav: yak-to prekrasno opovila ukra¿ns'ka mova kohannya: ya pokriyu, kazhe, svogo milogo slidochok, shchob viter ne zviyav, ptashki ne sklyuvali... - Nu? - A yak vela jogo povz tih, shcho, znaºsh, uzhe lezhali, vin skazav, yak ukra¿ns'ka mova do togo shche j duzhe ekonomna ta stisla: odna ruka v golivon'ku, kazhe, a druga - obnyati... - Nu? - A bilya vorit, yak uzhe rozstavatisya, skazav vin meni: vashe prizvishche Rozsoha - znaºte, shcho take "rozsoha"? Pokazav na nebo - on CHumac'kij SHlyah, kazhe, v rozsohah º chotiri zirki - to krinicya, dali tri zirki - to divka pishla z vidrami, v rozsohah, kazhe... A todi podivivsya meni v ochi gliboko-gliboko... - Nu? Nu? U l ya zithnula: -_ Poproshchavsya i pishov... Ti ne skazhesh, Rino, yak vin - chi hoch trohi zakohavsya, chi... R i n a - Ta ya tebe pro shche pitayu, Ul'ko, tebe... Oya, yaka zh ti durna, rozumiºsh? U l ya - Koli ya durna, a ti rozumna, to skazhi meni, shcho b ti skazala, koli b ti bula ya, a ya - ti, sebto, koli b viv tebe otak provodzhav? - SHCHo b ya skazala? - Tak. - Koli b ya bula ti, a ti - ya? -Tak. R i n a osiklas', pomorshchila loba. A U l ya yak U l ya - zradila: -_ Aga! Aga!.. I ti b ne znala, shcho skazati, Rnno! R i n a - Nu da zh! Bo koli b ya bula ti, to tezh bula b durna. U l ya obrazilas': -_ YAk tak, to tebe bil'she ne pitatimu, i ti meve ne pitan... R i n a - Ulyunyu, ti ne durna! Zolotko, ne serd'sya... Bo j ya ne znayu... Til'ki znaºsh shcho? Meni zdaºt'sya... U l ya Nu? R i n a - Vin, kazhesh, zaglyanuv tobi v vichi, yak pili zel'ters'ku? - Tak. - I bilya vorit, yak rozstavalis'? - Gliboko zaglyanuv... - Meni zdaºt'sya, shcho vin zakohavsya. U l ya v lyustro:_ -_ SHCHo ti kazhesh, Rino? R i n a - Ot na! Prinajmni zakohuºt'sya. Til'ki ti. Boga radi, pospishi, Ulyunyu, priskor cej proces, rozumiºsh? Treba, shchob vin vzagali ne vkra¿ns'koyu movoyu mriyav, a toboyu, zolotko, tvo¿mi ochima, gubami, byustom toshcho... Nu zrobi tak, Ulyu, nu shcho tobi sto¿t'? U l ya - I zrobila b, mozhe, ta koli zh vin chudnij takij. Nu chim ti na n'ogo vdiºsh? Koli navpaki - vin na tebe slovami otimi toshcho... azh pahne. R i n a - Vin na tebe slovami, virshami, ideologiºyu, a ti na n'ogo bazoyu, rozumiºsh? Bazoyu... Tim-to i poklalas' ya na tebe, Ul'ko, shcho ti maºsh taki ochi, gubi, vzagali prekrasnu bazu maºsh. Krim togo, mene ti sluhatimesh, moº¿ poradi. Tak, Ulyunyu, tak? U l ya vipnulas' usya. Zithnula. Movchki pociluvala Rinu._ R i n a - Tak!.. Dobre, serce, shcho ti s'ogodni nadila bil'sh prozoristi panchohi, rozumiºsh? Za novoyu modoyu. Do togo zh voni j na kolir krashchi - yakis' manlivi, tepli... CHudesno! U l ya pered lyustrom:_ -_ SHCHo ti kazhesh? R i n a - CHudesno, kazhu, i klichu Mokiya... U l ya, zvichajno, za serce, do lyustra:_ -_ Rino, hvilinku!.. Ta R i n a vzhe bez uvagi na te. Pishla, poklikala Mokiya:_ "Moko! Tebe na hvilinku prosit' U l ya. Sama vijshla._ _ 2__ Uvijshov M o k i j. Pevno, chitav, bo z knizhkoyu, olivcem i santimetr u rukah:_ -_ Gm... ce vi? U l ya - YA... po knizhku... A vi dumali hto? M o k i j - Dumav, shcho ce... vi. V U l i zabrinilo v grudyah:_ -_ Serjozno?.. A ya po knizhku do vas. - Po yaku? U l ya troshki rozgubilas':_ - Po yaku? Vzagali po ukra¿ns'ku knizhku. U Mokiya zabrinilo v grudyah:_ -_ Serjozno? Duzhe priºmno. Radiyu vam, Ulyu. - Serjozno? - Serjozno. YAko¿ zh vam knizhki dati? Z poezi¿? Z prozi? Z naukovih, social'no-ekonomichnih? - Kotru mozhna bude. - Vibirajte. - Nu, dajte... yaku vi hochete. M o k i j zvorusheno:_ -_ Ta ya b hotiv, shchob vi vsi ¿h perechitali, Ulyu! - A ce u vas yaka? - Ce?.. Ce knizhka z ukra¿ns'ko¿ etnografi¿ ta antropologi¿. U l ya vzhe ne znala, shcho dali kazati, ta: - Serjozno? M o k i j - Podivit'sya. U l ya podivilas': - Garna knizhka - v paliturkah i, zdaºt'sya, z zolotim obrºzom... M o k i j - A znaºte, yak po-vkra¿ns'komu skazati: z zolotim obrºzom? - Anu, yak? M o k i j pidneseno: -_ Knizhka z zolotimi beregami. Pravda, prekrasno? - Nadzvichajno! - A shcho ishche mozhna skazati pro materiyu, shcho vona z beregami. Fartuh dorogij - zoloti beregi. U l ya shchiro: -_ Prekrasno! M o k i j zradilo: - Serjozno? U l ya cilkom, shchiro: -_ Nadzvichajno! Fartuh dorogij, zoloti beregi... A skazhit', yak bude po-vkra¿ns'komu "chulki z rozovoj kaemkoj" ? Otaki, yak u mene. Os'... Hotila pokazati, ta zasoromilas'. Pohililas'. M o k i j togo majzhe ne pomitiv. SHCHe bil'sh pidneseno: -_ Panchohi z rozhevimi berezhkami. U l ya - Nadzvichajno! M o k i j shche bil'she zapalivsya: -_ A to shche kazhut': miska z krutimi beregami. Abo pustivsya berega cholovik, po-rus'komu - na proizvol sud'bi. Abo, nareshti, kazhut', berega dati... Napriklad, treba ukra¿ns'kij nepis'mennosti berega dati! Ah, Ulyu. YAk shche mi pogano znaºmo ukra¿ns'ku movu. Kazhemo, napriklad: potyag ide tret'oyu shvidkistyu, a treba - po¿zd tretim pogonom ide. Pogin, a ne shvidkist'. A yaka zh vona poetichna, milozvuchna, shcho vzhe bagata... Ta os' vam na odne slovo "govoriti" azh cilih tridcyat' nyuansovih: govoriti, kazati, moviti, balakati, gomoniti, gutoriti, povidati, torochiti, tochiti, bazikati, cven'kati, buboniti, lepetati, zheboniti, verzti, plesti, gergotati, burmotati, patyakati, varnyakati, pastalakati, hamarkati, mimriti, cokotiti... Vzhe vtretº dzvoniv u sinyah dzvonik, koli Mokij ta U l ya pochuli. Pishla odchiniti U l ya. _ Z__ Vernulas' i z neyu uvijshla suha, poterta yakas' dama v dovoºnnomu vbranni. D a m a do Uli: -_ YA B a r o n o v a - K o z i n o. Vash papa najnyav mene pokazati jomu kil'ka lekcij z pravil'nih proiznoshenij. U l ya - Mij papa? U mene nema papi: vin pomer. B a r o n o v a - K o z i n o - Pomer? Ah, Bozhe mij, yake neshchastya! I ce tak nespodivano, raptom... Bozhe mij. SHCHe zavchora vin najnyav mene i duzhe prosiv prijti na pershu lekciyu s'ogodni. U l ya - Mij papa vzhe tri roki tomu yak pomer... To, mabut', buv ne mij papa. B a r o n o v a - K o z i n o - Vibachte, ya, pevno, ne tudi potrapila, hocha adresu dobre zapam'yatala. (Zaburmotila rozgubleno)._ Holodna Gora, ...s'kaya vulicya, N 27, na vorotyah napis: "U dvori zli sobaki", - ta sobak, kazav vash papa, nema. I spravdi nema. Kvartira Zama... Majza... Ah, Bozhe mij, chudne take prizvishche. M o k i j - Mozhe, Mazajla? B a r o n o v a - K o z i n o - Tak! Mazajla! Vin shche kazav, shcho ne treba zapam'yatovuvati prizvishcha, bo ne s'ogodni-zavtra maº zminiti jogo u zagsi na inshe... M o k i j azh potemniv:_ -_ Mij papa?.. Prizvishche? B a r o n o v a - K o z i n o - A vi jogo sin?.. Vibachte, ne znala. (Do Mokiya z pidleslivim prosmihom)._ Hoch vi pohozhij na vashogo papu. Bozhe, yak pohozhij... Skazhit' - zminili vam prizvishche? Papa vash tak turbuvavsya... Vono spravdi yakes' chudne. Libon', malorosijs'ke? M o k i j gluhim, zdushenim golosom: -_ Odnini... (rozkashlyavsya)_ u mene papi nema! B a r o n o v a - K o z i n o - YAk? Vi skazali... M o k i j z natiskom:_ -_ Nema, kazhu! Nema!.. B a r o n o v a - K o z i n o - Ah, Bozhe mij! Znov, vihodit', ya ne tudi potrapila... YAk zhe tak? (Zaburmotila rozgubleno)._ Holodna Gora, ...s'kaya vulicya, N 27, "U dvori zli sobaki", kvartira... _ 4__ Uvijshov M a z a j l o. Kinuvsya do Kozino: - ZHdu vas, zhdu! B a r o n o v a - K o z i n o - Vibachte, vijshlo take neporozuminnya. Skazali - vas nema, shcho vi vmerli... M a z a j l o pokazav na dveri. Ne zvodyachi ochej z Mokiya, vklonivsya shche raz Barokovij: -_ Tak, tak... Zahod'te. Mokiyu! YA matimu z madam Baronovoyu-Kozino dilovu rozmovu. Meni potribna cya kimnata... B a r o n o v a - K o z i n o - I ya vzhe bula povirila, shcho vi vmerli... M a z a j l o do Baronovo¿, ale vsya jogo uvaga na Mokiºvi: -_ Duzhe priºmno... (Do Mokiya)._ Rozumiºsh?.. (Do Baronovo¿, shche raz vklonivshis')._ Vibachte. Zahod'te... B a r o n o v a - K o z i n o zaspokoºno i zadovolena:_ -_ Mersi! Vijshli. _ M o k i j, vves' chas sverdlivshi bat'ka ochima, zirvavsya z miscya. Zahodiv:_ -_ Ni! Ni!.. Ne dam! Ne dozvolyu! I zhodno¿ lekci¿ pravil'nih proiznoshenij! (Pomitiv Ulyu bilya lyustra i raptom uves' zasvitivsya, spovnivsya yakoyus' ideºyu). _Tak... Bachite teper, Ulyu, yakij ya samotnij? U l ya - Serjozno? - Serjozno, Ulyu. Ridnya - a nema do kogo slova promoviti, tim pache ukra¿ns'kogo. Sluhati ne hochut'. (Do dverej)._ Tak ni! Budu na zlo, na dosadu deklamuvati ukra¿ns'ke slovo. (Do Uli)._ Ne rozumiyut' jogo krasi, a z moº¿ samotnosti smiyut'sya. Otak i zhivu, samotiyu, yak misyac' nad gluhim stepom, yak verstva v hurtovinu. (Do dverej)._ Budu spivati, krichati pid dverima otut, budu tancyuvati, svistiti!.. (Do Uli)._ YAk odlyudnik v pusteli, yak kopijka u starcya, yak mizinec' u kaliki, yak... U l ya zahvilyuvalas': Serjozno? M o k i j - Serjozno! Skoro vzhe i ya skazhu za slovom poetovim: "Sidi odin v holodnij hati, nema z kim tiho rozmovlyati, ani poraditis'. Nema, anikogisin'ko nema..." A yak hochet'sya znajti sobi takogo druga, teplogo, shchirogo, shchob do n'ogo mozhno bulo promovitis' slovom z Grinchenkovogo slovnika ta j z vlasnogo sercya... U l ya vzhe nikla zhaloshchami: -_ A yak bude u vas podruga, shchira j tepla... Navit' garyacha... M o k i j - Ah, Ulyu! Meni vzhe davno hotilosya vam skazati... U l ya trepetno: SHCHo? M o k i j - SHCHe todi hotilosya skazati, yak pili vi zel'ters'ku vodu, yak divilis' na zoryanu krinicyu, na divku a vidrami... U l ya -SHCHo? M o k i j - Hotilosya skazati, a teper shche ohotnishe skazhu: Ulyu! Davajte ya vas ukra¿nizuyu! U l ya malo ne vpala, odskochila: - On vi shcho! Ne hochu! M o k i j u nastup: -_ Ulyu! Vi zh ukra¿nka! - Voron' Bozhe! YA ne ukra¿nka! - Ukra¿nka! - A nizashcho! Ni! Ni! - U vas prizvishche ukra¿ns'ke - Rozsoha! - Ni! - Ta shcho tam prizvishche - u vas ochi ukra¿ns'ki, gubi, stan!.. U l ya, spinivshis': Ochi?.. M o k i j perekonlivo: -_ Tak! Ochi, kazhu, gubi, stan, vse ukra¿ns'ke. Ne virite? Ne virite, Ulyu? YA vam zaraz dovedu... Ne ya, a nauka, ocya knizhka, Ulyu, antropologiya vam dovede, shcho vi spravdi ukra¿nka... (Peregornuvshi kil'ka arkushiv, pochav vichituvati)._ Os': ukra¿nci zdebil'shogo visokogo zrostu, strunki... (Glyanuv na Ulyu)._ A vi hiba ne strunka? SHiroki v plechah (nu, ce pro muzhchin), dovgonogi... (Do Uli)._ Nema girsh, yak korotkonoga zhinka! (U l ya nespokijno podivilasya na svo¿)._ Ni, u vas ukra¿ns'ki, Ulyu... (Z knizhki)._ Z duzhe napigmentovanoyu shkiroyu, sebto smuglyavi, pishnovolosi abo kucheryavi... (Podivivsya na Ulyu)._ A vi ne jmete viri. (Z knizhki)._ Kruglogolovi, dovgobrazi, visoko- ta shirokolobi, temnooki, pryamonosi, rot pomirnij, neveliki vuha... (Podivivsya na Ulyu). YAk_ pro vas pisano... U l ya roztanula: - SHCHo vi kazhete? A sama nepomitno v lyustro. M o k i j - SHCHe ne jmete viri? Tak os'! Brahikefal'nosti peresichnij indeks, sebto korotkogolovist', u polyakiv 82,1, u rosiyan - 82,3, v ukra¿nciv 83,2, u bilorusiv - 85,1... (Obmiryav Uli golovu)._ U mene, miryav, 83,5, u vas - 83,1 - ukra¿ns'kij indeks. U l ya serjozno: - Serjozno? M o k i j - Naukovo-serjozno. (Z knizhki)._ Razom z tim, shcho strunki ta shirokoplechi, voni shche grudnisti. Peresichnij obsyag v grudyah, yak na dovzhinu tila - 55,04, u rosiyan - 56,18, u bilorusiv... U l ya - A skil'ki u mene? Mokij vzyavsya miryati: - U vas... Gm. (Dotorknuvsya do grudej). Vibachte... U vas tut tezh ukra¿ns'kij indeks... U l ya vdyachno zaglyanula v knizhku: -_ Skazhit', a pro rodimki tut pishet'sya! U mene os' rodimka na shi¿... i shche odna º... M o k i j - Ne dochitav shche... Prizvishche ukra¿ns'ke, indeksi ukra¿ns'ki, ochi, rot, stan, vse chisto ukra¿ns'ke. Teper vi virite, Ulyu? U l ya - Viryu. M o k i j - Otzhe, dozvol'te meni vas ukra¿nizuvati, Ulyu¿ U l ya tiho: - Ukra¿nizujte, Moko. M o k i j, uzyavshi Ulyu za ruku? - Oj, Ulyu, vivchivshi movu, vi stanete. SHCHo tam ukra¿nkoyu. Vi stanete bil'sh kul'turnoyu, korisnoyu gromadyankoyu, ot vam klyanus'! Vi stanete blizhche do robitnikiv, do selyan ta j do mene, a ya do vas, ot (Bezporadno zamahav rukami). Nad movoyu nashoyu brinyat' teper taki chervoni nadi¿, yak prapori, yak majovi svitanki 3 chudesno¿ gori SRSR ¿¿ daleko bude chuti. Po vsih svitah bude chuti!. Ta ot ya prochitayu vam zrazok narodno¿ pisni. Vi shche ne chuli tako¿. U l ya - Serjozno? 5_ Uvijshla Mazajlizha z yakoyus' himernoyu elektrichnoyu muhobijkoyu v rukah. Pochala lyaskati na muh. Polyaskavshi, vijshla. _ 6_ M a z a j l o uviv Baronovu-Kozina. Zachiniv Mokiºvi dveri. Todi do Barokovo¿: - Navit' muh ya nakazav vibiti elektrichnoyu muhobijkoyu vlasnogo vinahodu, shchob navit' muhi nam ne zavazhali. Pochinajte, bud' laska! B a r o n o v a - K o z i n o zahvilyuvalas': -_ Pochinati? Ah, Bozhe mij, - pochinati... Mozhe, vi pochnete? M a z a j l o tezh zahvilyuvavsya:_ - Ni! Ni! YA teper ne mozhu, vi - moya vchitel'ka. Pochinajte vi! B a r o n o v a - K o z i n o shche girsh zahvilyuvalas': - Za desyat' rokiv ya tak odvikla od c'ogo dila, shcho... YA vsya hvilyuyus' i ne mozhu pochati. Ne mozhu! Ah, Bozhe mij, nu, yak jogo pochati, yak?.. Meni, starij gimnaziyal'nij vchitel'ci... M a z a j l o zahvilyuvavsya. - Pochinajte tak, yak vi pochinali kolis', molodoyu... U hlopchachij chi v divochij gimnazi¿ pracyuvali? B a r o n o v a - K o z i n o - V divochij, vidomstva imperatrici Mari¿ Teodorov-ni. Bozhe miji Todi mi vsi pochinali molitvoyu. Pam'yataºte molitvu pered navchannyam? M a z a j l o - Molitvu?.. Strivajte! Tak-tak! U nas v go-rods'komu vchilishchi molitvu spivali... Tak-tak, vsi horom. A hto spiznyavsya, toj pislya lekci¿ shche dvi godini v klasi sidiv - "bez obºda" nazivalos'... B a r o n o v a - K o z i n o - ¯¿ nas u gimnazi¿ spivali. Prekrasno spivali. Pam'yatayu slova... M o k i j, prochinivshi dveri, zalyaskav elektrichnoyu muhobijkoyu. B a r o n o v a - K o z i n o - Ah, Bozhe mij! Nevzhe zabula? Za desyat' rokiv. Ne mozhe buti... Molitva pered navchannyam... Nevzhe zabula? M a z a j l o - Molitva pered navchannyam. Nevzhe zabuv?.. Ah, Gospodi!.. Preblagij Gospodi!.. B a r o n o v a - K o z i n o zgadala. Ochi zasyayali. golos sam zaspivav: - Preblagij Gospodi, iizposhli nam blagodat'... M a z a j l o, zradivshi, shcho zgadalos', pidhopiv na ves' golos: -_ ...Duha Tvoºgo Svyato-o... B a r o n o v a - K o z i n o kriz' sl'ozi, z prosmihom u golosi popravila: -_ Svyatago... M o k i j , prichinivshi dveri, zasvistiv. Prote Baronova i M a z a j l o dospivali razom: -_ ...darstvuyushchego i ukreplyayushchego nashi dushevniº si-i-li... dabi vnimaya pre-po-da-va-º-mo-mu uche-e-niyu, vozrosli mi tebe, nashomu Sozdatelyu, vo sla-a-vu, roditºlyam zhe nashim na utesheniº, cerkvi i otºchestvu na po-o-l'zu. B a r o n o v a - K o z i n o na takij golos, yak kolis' kazali v klasi pislya molitvi: -_ Sadites'! M a z a j l o siv. B a r o n o v a - K o z i n o uterla sl'ozi:_ -_ YAk vam zdaºt'sya, chi ne zaspivayut' shche ciº¿ molitvi po shkolah? Mazajlo sumno:_ -_ Navryad. B a r o n o v a - K o z i n o. rozgornuvshi staru chitanku:_ -_ A ya shche pozhdu. ZHdu! ZHdu-u! (Na takij golos, yak kolis' uchila)._ Rozgornit', bud' laska, knizhku na storinci sorok s'omij... (Dala Mazajlovi knizhku i metodichno zhdala, poki vin shukav sorok s'omu storinku). _Znajshli storinku sorok s'omu? Mazajlo gluhuvatim, yak kolis' u shkoli, golosom:_ -_ Znajshli. B a r o n o v a - K o z i n o - CHitajte virsh "Senokos". CHitajte golosno, virazno, vimovlyayuchi kozhne slovo. M a z a j l o, obsmikuyuchis', yak kolis' obsmikuvavsya v shkoli pered tim, yak zdavati urok, golosno j virazno: -_ Pahnºt senom nad lugami... B a r o n o v a - K o z i n o troshki zahvilyuvalas':_ -_ Prononsi Prononsi Ne nad lu-gami, a nad lugami. Ne ga, a ga... M a z a j l o_ - Nad lu-gami... - Nad luga-ga! - Nad luga-ga! - Ga! - Ga! B a r o n o v a - K o z i n o azh vuh svo¿h torknulasya pal'cem:_ -_ Ah, Bozhe mij! Ta v rus'kij movi zvuka "g" majzhe nemaº, a º "g". Zvuk "g" traplyaºt'sya lishe v slovi "Bog", ta j to vimovlyaºt'sya... M a z a j l o raptom u rozpach vdavsya: -_ Znayu! Oce same "ge" i º moº liho vikovichne. Proklyattya, yakes' ka¿nove tavro, shcho po n'omu mene vpiznavatimut' navit' todi, koli ya vozgovoryu ne te shcho chistoyu rus'koyu, a nebesnoyu, angel's'koyu movoyu. B a r o n o v a - K o z i n o - Ne hvilyujtes', milij! V odchaj ne vdava