ij Ierusa-lime, slava-bo revolyuci¿ na tobi vozsiya - a vi skazali: odchepis'! Na birzhu!.. D i d o k - YA zh ne znav, shcho takih na Moskvu treba spravlyati. M a l a h i j (shche z bil'shim pidnesennyam) - Aga! Vin ne znav!.. Naochni dovodi kazhu j pokazuyu dali (do blido¿ divchini). Skazhit', bud' laska, i prostit' na slovi, - chim nadili, na yakeº remeslo spokushali vas (pokazav na damu j pannochku) voni s'ogodni tam, bilya cerkvi? Divchina movchala. Ne kazali vam: trincyat' karbovanciv na misyac', harchi dobri, navit' solodke, bilizna, vbrannya? D a m a (zatremtila rozhevim perom) - Par-don, i yak vam ne soromno! (Do divchini_). Skazhit', milon'ko, (do pannochki_) ti, Matil'don'ko, skazhi, shcho ya skazala, pro shcho govorila, yak viveli mi ¿¿, serdeshnuyu, z cerkvi. Ditya moº! - skazala... Matil'do, skazhi, yak ya skazala? P a n n o ch k a - Ditya moº, - skazali vi, madam Apolinaro... (sama zakurila, zatyaglasya dimom). Ditya moº! Vi ne z mashinistochok, chasom? Madam A p o l i n a r a (do divchini) - A vi yak meni odpovili, milon'ko... Nu? Nu?.. (pobachila, shcho divchina movchatime, sama odpovila_ za nyu, zminivshi golos na molodij i skorbotnij_). Ni, sanitarka ya, - skazala vona, ditya moº. YA tyazhko, vazhko zithnula i spitala... M a t il'do, skazhi, pro shcho ya spitala? P a n n o ch k a - U yakij likarni? Skil'ki zarobitku? - spitali vi. A p o l i n a r a (za divchinu) - U Saburovci, visimnadcyat' na misyac', - skazalo ditya... To M a t il'don'ka azh ojknula... (Do M a t i l ' d i). Skazhi, yak ti ojknula? M a t i l ' d a - Oji Ta tam zhe zbozhevoliti mozhna... A p o l i n a r a - Ojknula Matil'don'ka, a ya dodala: serdeshneº ditya moº!.. Kolis' i ya otak siritkoyu bidnen'koyu, divon'koyu bliden'koyu sluzhila, sluzhila, plakala, plakala, - azh poki.. o ne viplakala sobi doli... (Do Malahiya), SHCHo, mozhe, ne tak ya skazala? Ne taka bula vasha rozmova?.. Pardon, i bud' laska! YA znayu, shcho ya kazala i shcho ishche kazatimu... M a l a h i j (pil'nuyuchi kozhnogo ¿i slova, raptom, rukoyu vpiniv) - Bil'sh tochno: "Sluzhila, sluzhila, plakala, plakala, azh poki ne plyunula otak... phu" ta j pishla do odno¿ madamochki", - skazali vi. "Os' i Matil'don'ka tak, a podivit'sya - vi j vona, vona j vi", - skazali, shche j pokazali vi, o zhenshchino! A p o l i n a r a - YA? M a l a h i j - I nadili, i spokushali velehitro, shcho e u vas ¿sti j piti, horoshen'ko pohoditi, milo duhovite, gigiºna, shokolad... A p o l i n a r a - Matil'don'ko, skazhi, chi zh ya take kazala, dushen'ko? M a t i l ' d a - Navpaki i nichogo podibnogo! P a r u b o k - YA pri tomu buv. Nichogo takogo i podibnogo ne govorila cya grazhdanka madam... Navpaki, hot' ya ¿hn'ogo social'nogo pohodzhennya j ne znayu, prote skazhu, shcho povodzhennya ¿hnºº bulo z Oleyu, ne treba vam Vos'mogo bereznya. M a l a h i j - Propoviduyut' i pishut' - nema nichogo poza klasami, a ya kazhu - os' vam, os' vam pozaklasova solidarnist' zlih (do parubka). Ta hto zh, yak ne vi pershij, pristupiv z pomaranchami do ne¿, yak zmij-spokusitel' spokushav j pid derevom bilya cerkvi, shchob zabula vona pro Kiryushika i polyubila b vas, i hto, yak ne Olya, zaplakavshi girko, rozsipali vashi pomaranchi ta j pobigla v cerkvu gubiti svidomist'? P a r u b o k - Vihodit', ya ¿¿ prizviv do cerkvi? Ha-ha... Ta ya vsyu antireligijnu agitaciyu napam'yat' znayu i navpaki ves' chas ¿j agituvav, shchob vona kinula vse i ne boyalasya Boga... A p o l i n a r a - A ya ¿¿ z cerkvi vivela. P e r sh i j k o m e n d a n t (pidijshov do Oli - serjozno, chutlivo)_ - Skazhit', bud' laska, tovarishko, vas spravdi vmovlyali, uleshchuvali, shchob vi kinuli radyans'ku robotu i pishli... nu... na inshu robotu, chi shcho? O l ya (po pauzi)_ -Ni. D r u g i j k o m e n d a n t (zviv brovi) - Ni?.. Tak, mozhe, hto-nebud' nav'yazlivij buv, obraziv vas slovom, nechemno povodivs'?.. Skazhit' po shchirosti, ne bijtes', za ce, ya zapevnyayu, nepriºmnosti vam anihto ne zrobit'. O l ya - YA j ne boyusya. Kazhu - ni! (Zametalivs' gnivom golos). I koli vzhe hochete znati, to najbil'sh meni upiksya (na Malahiya) ta. Cilij ranok prostezhiv za mnoyu. Nu yak mara ta (do Malahiya, gnivno). Skazhit', chogo vi stezhili za mnoyu? Navishcho? M a l a h i j - Ne stezhiv, a sterig od tih, hto imenno stezhiv i polyuvav na vas. O l ya (zlo j nasmishkuvato) - Vi chasom ne buli v bozhevil'ni? M a l a h i j - Dvadcyat' sim god. Ruh. Zahvilyuvalisya vsi. O l ya (dva kroki do Malahiya). - SHCHo?.. De same? M a l a h i j - U svo¿j sim'¿. O l ya - A ya podumala - spravdi... M a l a h i j - Spravdi, Olyu, bo zh suchasna sim'ya - bozhevil'nya. Pershij stupin' bozhevil'ni. Bozhevil'nij kutok. Skorocheno - bozhkutok. O l ya - A lyubov? M a l a h i j - Ce - mara! Golubaya mara, sebto - mriya... Bo hiba zh ne vona, nezdijsnenna, privela vas s'ogodni do cerkvi?.. Olya ponikla. M a l a h i j dva kroki do ne¿. I hiba zh ne voni (na parubka j Apolinaru pokazav), skoristavshisya z vashogo stanu, spokushali i nadili vas vijti na rozputtya zhinoche, shchob grati na strunah universal'nogo kohannya? O l ya (zvela golovu) - Ni! (Rvuchko povernulas' i pishla_). P a r u b o k (do Malahiya) - Ga? A p o l i n a r a (kinulas' bula za Oleyu) - Ditya moº¿ Olyu! (Ta Olya tak glyanula na ne¿, shcho A p o l i n a r a prikusila yazika. Todi obernulas' ta do Malahiya). Bud' laska, vedit' ¿¿ teper vi! Bud' laska! YA mayu sobi zarobitok... (Do komendantiv). Nareshti, ya prosyu zashchiti od takih i podibnih natyakiv, ta shche de - u Radnarkomi, Matil'do! (Demonstrativno odijshla). M a t il'da - YA tezh! (Odijshla). P a r u b o k - Ce zh naklep! Provokaciya! (Odijshov). D i d o k - Nu da zh... (Podibav i sobi). G a l i f e - I za shcho?.. (Odijshov). Z A vzhe vhodiv u komendaturu kum, nebritij, suvorij. Za nim boyazno stupala z dorozhnim klunochkom L yu b u n ya. K u m - Spokijno! Vin tut! (Ne hapayuchis', movchki dijshov do Malahiya, stav, podivivsya na jogo. pominuv, pover nuvsya. znov pidijshov). P e r sh i j k o m e n d a n t - Vi v yakij spravi, tovarishu" prijshli? Do kogo? K u m (Suvoro glyanuv na k o m e n d a n t a, odijshov od Malahiya, postoyav, pozhdav, chi ne ozovet'sya vin, chi ne usmihnet'sya vin, todi vtretº pidijshov) - Hoch zdrastuj, kume, koli movchish, i ya movchu! (Do k o m e n d a n t i v i do vsih_). Ga?.. Trohi pid mashinu ne popali, i za ce taka stricha! L yu b u n ya (boyazno nablizilas') - Papon'ko! Mamon'ka... (Zatremtili gubi, ne mogla dali vimovitis'_). K u m - Spokijno!.. Nu shcho zh, kume¿.. Klanyalas' tobi zhona tvoya, a moya kuma... L yu b u n ya (peremoglasya) proklenu, Lyubun'o, yak bez papon'ki - Kazali verneshsya... K u m - Spokijno! Klanyalas', ridala, shche j perekazala, shcho maº tri don'ki: Viru, Nadiyu, Lyubov (do vsih), mo¿ hreshchenici. (Do Malahiya). Viru ta Nadiyu vdoma zalishaº, a Lyubov do tebe posilaº. M a l a h i j - Tini minushchogo, get'te z ochej! Get'te a ochej! L yu b u n ya - Papon'ko! (Hotila shchos' skazati, ta kum, vodi ¿j podavshi, perebiv). K u m - Vipij, Lyubon'ko¿ Vipij, hreshchenice, bo voda, hoch i holodna, prote teplisha za serce i krov tvogo bat'ka... (Do Apolinari). Mozhna poduM a t i, shcho vin ¿j ridnij papasha? A p o l i n a r a (tiho) - YA spochuvayu... Skazhit', vin za kogo tut sluzhit'? U yakomu chini? K u m - Vin?.. Nide vin ne sluzhit'. Navpaki, - hoch i povnolitnij, - bezprizornij vin pravoporushnik. Tri tizhni, yak iz domu vtik. A p o l i n a r a - Aga-a!.. Tak on vin hto!.. (Do svsiih). Vin nihto - vi rozumiºte? G a l i f e -YAk? A p o l i n a r a - Vin z domu vtik, a dochka shukaº... P a r u b o k - Aga-a... Z polyubovniceyu? A p o l i n a r a - Til'ki tak! Zabrav groshi, use chisto, a don'ka oce os' i dognala, vi rozumiºte? Niyakogo prava vin ne maº, shchob voditi nas po radnarkomah, tim pache dopituvati... Niyakogo prava, i zhodno¿ hvilinki ya tut ne lishayusya. M a t il'do! Al'on dodomu!.. (Do k o m e n d a n t a). Orevuar! (Pishla). M a t i l ' d a - YA tezh!.. (Pishla). P a r u b o k - YA j podavno! (Pishov). D i d o k - He-he... YA tezh (i sobi podibav). G a l i f e - Za shcho? (I pishov). M a l a h i j - Use ce, plyus poperednº, plyus - shcho vtekli - shche duzhche perekonuº mene, yak potribna negajna i til'ki za mo¿mi proektami reforma lyudini... (Do k o m e n d a n t i v). De mo¿ proekti?.. Pivtora roku nosiv ya ¿h v golovi, pivroku pisav i perepisav kaligrafichne, - de voni?.. D r u g i j k o m e n d a n t - YA vam uzhe skazav... M a l a h i j - Negajno podajte ¿h na rozglyad RNK1 SHCHob s'ogodni podali! CHuºte? Ni, zaraz podajte¿ Zaraz! CHogo zh vi sto¿te? Hiba mozhna siyugodni stoyati, koli zh vi sami bachili j chuli, - otakeº z lyud'mi robit'sya, darma, shcho navkolo u radio grayut', pasut'sya tramva¿, b a suº avto! D r u g i j - Os' sluhajte, dorogij mij! Vi vitratili na pisannya dvoh prekrasnih, skazhu, nadzvichajno serjoznih proektiv dva roki? M a l a h i j -Tak. - I vi hochete, shchob taki proekti ta bulo rozglyanuto j vivcheno (a ¿h treba serjozno j vsebichno vivchiti) za yakihos' dva tizhni? - Ce zh vi do chogo? - Bachte, treba bil'shogo chasu, shchob, primirom, derzhplan vivchiv vashi proekti. To ya b radiv vam posisti yaku-nebud' posadu (mizh inshim, º direktiva Ovikovi dati vam posadu), zhdati na uhvalu proektiv, a tim chasom, mozhe, napisati ishche paru novih... M a l a h i j (podumav, tiho sobi usmihnuvsya) - Garazd! YA zgodzhuyus'. K o m e n d a n t i (zradili) -Tak? - Ot i chudesno! Do rechi, os' i donya vasha po vas pri¿hala... K u m - Ne til'ki hreshchenicya, i ya, jogo kum! D r u g i j - I kum. Ot razom vsi j povernetes' na vashu okrugu... K u m - I ya tebe, kume, yak vernemos', oj i pozdorovlyu zh z dnem tvogo angola! (Do k o m e n d a n t i v). Ce jomu s'ogodni sorok sim godochkiv vijshlo. (Do Lyubuni). A yak tam, podumaj, vdoma z privodu c'ogo, yak tam susidam i lyudyam, shcho den' angola º, a samogo cholovika nema! M a l a h i j - Zgodzhuyus' - z umovoyu: posadu meni tut, v stolici, v RNK. Hot' za shvejcara, abi tut. K o m e n d a n t - Ot tobi j na! Ta shcho vi, golubchiku! V RNK vsi posadi obsadzheno, i shvejcars'ka tozhe. Zvil'niti zh kogos', shchob vas posaditi - vi zh sami rozumiºte - niyakovo, zhivi zh lyudi sidyat'... M a l a h i j - YA stoyatimu... Dajte meni posadu stoyati, koli vsi sidyat'! Inakshe Simeonom Stovpnikom stanu otut i stoyatimu, azh poki RNK ne rozglyane mo¿h proektiv. Krim togo, prosyu vas ne kuriti! D r u g i j - Vibachte! M a l a h i j - Za cej plakatik bolyache, - krichit', krichit', i nihto jogo ne sluhaº. A ce zh RNK... P e r sh i j - Til'ki vi ne krichit'! K u m - Spokijno! M a l a h i j - Mil'joni divlyat'sya z molinnyam na cyu svoyu najvishchu ustanovu, na goru cyu - Preobrazhennya Ukra¿ni, na novu Favor, a vi hodite tut pid plakatom i lamaºte pershu najvazhnishu zapovid' socializmu - ne kuri!.. Ni, shche raz perekonuyus', shcho bez moº¿ negajno¿ reformi lyudini vsi plakati - ce til'ki latki na starij odezhi... De mo¿ proekti? YA zaraz samoruchno podam ¿h golovi RNK. Vin zrozumiº, bo vin bachit' i chuº, yak shkodyat' revolyuci¿ lyudi, lyudi i lyudi. K u m - Napriklad, ti v pershu chergu, bo kume, kume, hto zh, yak ne ti prijshov do tovarishiv, kotori special'ni lyudi, v revolyuci¿ napraktikuvalisya, a ti ¿m zavazhaºsh? M a l a h i j (zhodno¿ na ce uvagi) - Negajno potribna reforma, najnegajnishe, kazhu, bo bachite, shcho robit'sya z lyudinoyu, bachite? (Pokazav na babu-prochanku, shcho zakunyala na stil'ci i tihen'ko hropla). Bachite? CHuºte? Til'ki shcho vvijshla u svij radnar-kom - i vzhe zasnula¿ Naochnij priklad do negajnosti reformi - os'... Poklichte syudi golovu RNK1 Til'ki, bud' laska, mershchij. Ce bude cikave j povchayushche vidovishche: najkrashchij sin narodu, golova RNK, rozbudit' u sebe v komendaturi najtemnishij element z togo zh narodu, v prisutnosti reformatora z togo zh taki narodu... O druzi! Golovu mershchij! Do rechi, j fotografa poklichte!.. (Zamriyano). Uvijde golova, torknet'sya ¿¿... Mizh inshim, skazhit', shchob ne zabuv vin bulavu vzyati, bo do golovi treba j bulavi... Uvijde, torknet'sya bulavoyu j spita: hto ti, gromadyanko, shcho prijshla j zasnula? B a b a (prochulasya) - A g a p i ya Savchiha ya! Pidbilasya, golube, - jdu v ªrusalim. - Kudi? - perepita golova. - A ªrusalim abo na Ahon-goru. - Temna zh vasha put', gromadyanko, j neprogresivna! - skazhe golova. - A temna, golube! Taka vzhe temna, shcho jdesh i ne znaºsh, chi º tudi put', chi nema - i nihto ne zna. Kazali na seli u nas lyudi, shcho bucimto sovic'ka vdast' u turkiv grob Gospodnij vtorguvala i dorogu govil'nikam rozgorodila, ta chi tak zhe vono?.. - O lyudi, lyudi! - skazhe golova i dodast' vel'mi vvichlivo: ne do ªrusalimu teper treba jti, a do novo¿ meti. - Do yako¿ zh, golube? - Do yako¿? Do vishchezaznacheno¿, veliko¿, N 666006003, golubo¿ meti... Todi vernet'sya gromadyanka nazad, na svoº selo, i, jduchi, propoviduvatime slovo nove j blagokrasne. A g a p i ya - Ni, ya v ªrusalim obrikalasya. Hatu sprodala i vse chisto sprodala, shchob til'ki dostavitis' tudi abo na Ahon-goru, namal'ovanu bachila - syajvo i Bozhuyu Matir na hmaron'kah - ta shchob oto vernulas' ya? M a l a h i j (napivmrijno) - Oj, vernisya, gromadyanko, - skazhe golova. A g a p i ya - Oj, ne vernusya. M a l a h i j - Oj, vernisya, - dodam vzhe ya. A g a p i ya - Oj, ni! M a l a h i j (gnivlivo) - Vernisya! A g a p i ya (tezh z sercem) -Ni! M a l a h i j (z spriskom) - Raba ti! A g a p i ya (zradila) - U lavri manahi kolis' tak vzivali; raba Bozha A g a p i ya M a l a h i j (odijshovshi) - Oj, rabi zh!". YAk ponochi v slivi, tak vona v toj socializm divit'sya. ZHal', shcho ne mayu bulavi... K u m - Zapitannya!.. M a l a h i j obernuvsya. Teper vzhe ne do tebe, kume! (Do k o m e n d a n t i v). Zapitannya! Ruba! D r u g i j - Bud' laska! Ruba! K u m - Ta nevzhe zh radnarkomi ne mayut' sili pognati kuma dodomu, hocha b etapnim shlyahom? D r u g i j (zdvignuv plechima) - Nema za shcho. K u m - YAk, nema za shcho?.. Adzhe zh cholovik utik iz domu, u zhinki (u kumi) udar za udarom v samisin'ke serce, d o ch k i v nepritomi¿. (Do Lyubuni). YA vzhe dumayu, hreshchenice, chi ne podohli tam kuri, bo hto zh za nimi teper naglyane, pripustim - s'ogodni, koli taka speka i vzagali nezruchno v prirodi. (Vtersya hustkoyu, do k o m e n d a n t i v). Do togo zh usi s u s i d i, uves' narod u mistechku zvorushivsya, hodit' otak i sam sebe pitaºt'sya: "YAka zh ce vdast', shcho pid neyu bat'ki tikayut' z domu?" D r u g i j - Podajte na jogo v sud. K u m - Na taki vashi byurokratichni slova dozvol'te skazati, shcho ya nevdovolenij z Radyans'ko¿ vladi! D r u g i j - SHCHo zh porobish... K u m - Spokijno!.. Nezadovolenij i mayu na ce yuridichne pravo." A vtim, ya ne pro ce prijshov skazati radnar-komam. D r u g i j - A pro shcho? K u m - Os' pisane prohannya. Prosyu, prochitajte zaraz i vgolos pri jomu, pri meni j pri hreshchenici. D r u g i j k o m e n d a n t pochav chitati tiho. To pershij pidijshov i dochitav ugolos:_ - "...na pidstavi programi Komunistichno¿ parti¿ pro darove derzhavne likuvannya, z odnogo boku, i na pidstavi nemovbi slabogo na golovu otcya nashogo j kuma, z drugogo, ya j hreshchena don'ka moya kolektivno klopochemos' u radnarkomiv, abi odislati otcya j kuma nashogo do bozhevil'nogo domu na probu, i yakshcho hoch troshki rozumu v jomu vbavilos', to..." K u m - Pro shcho dali pishet'sya, to dovoºnnij ablakat skazav, shcho radnarkomi ne mayut' prava odkinuti ne til'ki moº¿, a j hreshchenici pros'bi. L yu b u n ya -Til'ki ce ne naspravzhki. K u m (perebiv) Spokijno! P e r sh i j (dochitav) - Garazd! Podumaºm... K u m - Podumajte¿.. Til'ki prosyu vas nedovgo dumajte. M a l a h i j (do kuma) - Meve do bozhevil'nogo domu? Mene? Ta yak vi smiºte! Mene narod poslav. K u m - Breshesh, kume¿ Vsi s u s i d i, uves' narod mene syudi poslav, shchob zvernuti tebe dodomu... M a l a h i j - Bil'sh yak sto sil, hutoriv, mistechok ya pishki projshov, jduchi do Harkova, stolici UeSeReR, na nogah mo¿h shche j nini poroh stepovih shlyahiv, iz sta krinic' ta kolodyaziv, spochivavshi, piv ya vodu i z narodom gomoniv... YA delegat! K u m - Bresheshi Ti z domu vtik! M a l a h i j - YA vseukra¿ns'kij delegat, kume! K u m - Navpaki, hoch skoro vsya Ukra¿na delegatami stane, ti zh i ya - nikoli v sviti¿ Otozh hodim krashche dodomu, kazhu. M a l a h i j (do k o m e n d a n t i v) - Vimagayu: vigon'te jogo - ce razi i negajno poklichte syudi golovu RNK i vsih narkomiv - dva. YA sam berusya, zaraz otut na Agapi¿ pokazhu vam, yak treba robiti negajnu reformu lyudini. Nu?.. CHogo zh vi stali? K u m - I ya vimagayu! Ne til'ki ya, hreshchenicya os', kuma tam, a za susid, za narod ya vzhe govoriv, yak vin hodit' i vimaga... Negajno poshlit' jogo tudi! M a l a h i j (obrazheno, velichno) - Mene? Reformatora? (Pidijshov do telefonu). Stanciya? Perekazhit' tam golovi RNK i vsim narkomam, haj popricheplyuyut' znachki do petel'ok i jdut' v komendaturu na radu - negajno. CHuºte?.. Poryadok dennij: dopovid' reformatora Malahiya pro negajnu reformu lyudini z naochnim pokazom na Agapi¿ - taka dal' golubaya s'ogodni, a vona sto¿t' ta sonyashnik luskaº... Ne perebivajte! Hto tam perebivaº? P e r sh i j - Tovarishu reformatore! Proshu do poryadku! Til'ki odviv Malahiya, kum za telefon. K u m - Tovarishi radnarkomi! Na sluhajte jogo! Ne sluhajte, kazhu, bo hiba zh ne bachite, shcho vin nespovna rozumu stav. Mladenci v golovi... Ta ne perebivajte zh!.. P e r sh i j (odibrav telefona, podzvoniv)_ -Allo... Trapilas' malen'ka tragikomediya... Ce ti sami, shcho z Uchorashn'ogo prijshli... ta ni, z mistechka Vchorashn'ogo... Ni, ne p'yani... Troshki zgodom vse ce viyasnit'sya... Uvijshov k u r' º r P e r sh i j (do Malahiya) - Zaraz dzvonili syudi z RNK, prosili, shchob vi prijshli do zastupnika golovi. M a l a h i j (zradiv) - A shcho, kume!.. (Velichno). Podzvonit' i perekazhit' jomu - idu. Ni, krashche pustit' mene do telefonu, ya sam podzvonyu. Odnini mizh mnoyu j uryadom zhodnogo poserednika. Godi! P e r sh i j - Vin odijshov uzhe od telefonu. Mizh inshim, prosili, shchob vi prijshli negajno. Vas zhdut' na dachi RNK. M a l a h i j - YAkij vostorg! Idu!.. Mizh inshim, zbirajtes' i vi, Atashe. YA poyavlyu vas zastupnikovi golovi RNK yak naochnij dovid do mo¿h proektiv... A g a p i ya - Mozhe, vin skazhe, chi º teper doroga do ªrusalimu? P e r sh i j - Prosili konfidenciyal'no. Rozumiºte? M a l a h i j - Aga! To todi vi. Atashe, zostan'tesya poki shcho tut... YA skoro vernusya... A kudi zh iti? Kudi? Pershij (napisavshi paketa, dav jogo kur'ºrovi) - Os' vas ocej tovarish provodit'... (Do kur'ºra). Bud' laska, odvedit' tovarisha reformatora na Saburovu Dachu. M a l a h i j - Dyakuyu! (Pishov za kur'ºrom, pokazavshi kumovi dulyu_). K u m - Kudi zh vi jogo? P e r sh i j - YAk vi prosili - psihiatram na osvidchennya. A g a p i ya (nablizilas' do telefonu, boyazlivo vzyala trubku ta nishkom) - Tovarishi! Prosyu zh ya vas, yak bi meni do ªrusalimu dostavitis'. TRETYA DIYA Zakryakali, zakruzhlyali nad Malahiºmu sadu v Saburovci grajvoroni dzyubati. Zagomonili, zakrichali krugom jogo hvori: - Gej, chorni¿ Pomovchit'!.. Tozh ne vstig shche Bog svit sotvoriti, yak voni nebo vkrili i poklyuvali pershu zolotu zoryu, iz soncya resheto zrobili... Temno meni j holodno!.. (Sumno krichav na grajvoroniv_ odin i zvertavsya do Malahiya)._ Reformuj sonce! M a l a h i j (ruhom golovi j ruk svo¿h pokazav) - Reformuyu! D r u g i j (ves' chas napruzheno do vs'ogo prisluhayuchis', taºmniche shepotiv) - Tiho, blagayu vas. 2_ Pidijshla sanitarka O l ya, a za neyu zastarenij parubok - s a n i t a r. s a n i t a r. - Olyu Manojlovno! O l ya - YA vzhe skazala... - Olyu! - Odchepit'sya! - Vin zhe vas uviv u neslavu, a ya zovsim drugu lyubov mayu na mislyah... Prijdit', a to ya do vas prijdu. O l ya (odijshla) - YA misc'komovi skazhu... P e r sh i j h v o r i j (do Malahiya) - Ce profesor napustiv navmisne ¿h u sad, shchob voni klyuvali meni golovu... Os' glyan', yak uzhe poklyuvali... (Stav navkolishki_). Vizheni ¿h! M a l a h i j (odnim ruhom) - Vizhenu! _ 3_ Pidijshov T r e t i j. Vin uves' chas zmitav shchos' bilya sebe. T r e t i j - Pozamitajte krihti! Divit'sya - nakrishili... 4_ Pribig CH e t v e r t i j z zhovtoyu kvitkoyu. CH e t v e r t i j - Bachili Olyu! Vona s'ogodni charivna. Vona - prekrasna. U ne¿ taka nizhna j zapashna polova zaloza (ponyuhav kvitku). Tako¿ ya shche ne bachiv, hoch i mav lyubov... P e r sh i j - Voni j zalozu poklyuyut'! T r e t i j - Haj klyuyut', abi ne toptali... D r u g i j (trepetno) - Tiho!.. Pochuyut'. CH e t v e r t i j - Mav lyubov z divchatami, zhinkami, babami... Prigaduyu, de ce bulo. Vpershe u kuhni, potim v komorci, na kladovishchi, v cerkovnij ogradi - rosyana trava i dzvoni, shche j dosi dzvoni, bilij fartushok, gostrij molodik z pravogo boku... T r e t i j - Ce na krihtah, na hlibovi!.. CH e t v e r t i j - Zazhdit'! Razom sto sim zhinok za p'yatnadcyat' rokiv, chotirnadcyat' tisyach, p'yatsot tridcyat'... tridcyat'... P e r sh i j - Pomozhit' ¿h rozignati! U-u-u-... Zakrichavshi tuzhno, stav bigati j pidstribuvati. Za nim pobigli drugi, kozhen iz svo¿m ruhom, vigukom abo pisneyu._ _ 5_ Pidijshov sanitar. CH e t v e r t i j do n'ogo:_ - Vi bachili Olyu? S a n i t a r - On tudi jdi! Vona tam... (Pokazav u drugij od Oli bik_). CH e t v e r t i j - U ne¿ prekrasna j zapashna, yak troyanda, polova zaloza - ya bachiv... S a n i t a r - De ti... bachiv? - YA sidiv otam v kushchah... A vona pidijshla... - Nu? - Rvala kviti... - Nu? - Nahililas'... - Nu-nu? - YA j pobachiv... Na nozi, bilya kolina. A vnochi vona prijshla do mene i, yakbi ne kishka... - YAka kishka? - Ta, shcho j ciº¿ nochi znov privela meni troº kotyat... Skazhit', yake maº pravo ta kishka nyavkati vsim, shcho ko tyata od mene... - Nu, vzhe pobludiv... Otudi jdi, do vsih... CH e t v e r t i j (odijshovshi) - SHCHo prokinus' unochi, a vona vzhe z ketyagami i nyavkaº, nyavkaº vsim: nyav-nyav-nyav... _ 6_ Pidijshla O l ya, shchob zaspoko¿ti chetvertogo. S a n i t a r zastupiv ¿j dorogu: - Inteligentik ocej kazhe, shcho vi prihodili do jogo vnochi. O l ya - SHCHodnya jomu girshaº. - A mozhe, c'omu j pravda? - SHCHo?.. Bozhe mij! Trohime Jvanovichu! - YA ne vinnij, bo shche j ne takij na vas pogovir mozhe vijti. - Pogovir? - Znayu ya pro vse, Olyu, - yak i de gulyalosya vam, i yak morozivom Kiryushika goduvala, ta yak postil' kvitochkami posipala, sorochechku biluyu skidala... O l ya (hitnulas') - Nepravda! - Nepravda? Ta ya pro lyubov pro vashu vse chisto znayu i navit' mozhu skazati, yakogo chisla unochi vi priv'yazali Kiryuhu do sebe kosoyu i takechki spali... - YAk zhe ce... vi doznalis'! Bozhe mij! Hto vam pro ce skazav? - Hto, pitaºte? - Skazhit'!.. - A garnesen'ka vi zaraz. Cej sorom vam duzhe lichit', ¿j-bogu. Ochata, yak dvi nebesni planeti, i tak dali... O l ya (samimi gubami) -Hto? - Pro morozivo ptashka rozpovila, bo na derevi sidila i vse chisto bachila, pro postil' ta kviti netlya-metelik, nu a pro kosu - muha-ha-ha. Nu, nu... YA shutkuyu, bo shcho take mu-ha? Durna komaha-ha-ha... - SHCHo zh teper meni robiti?.. - Ne shcho inshe, yak plyunuti na Kiryushika, bo vse odno z drugoyu vzhe krutit' lyubov. - Na lyubov svoyu hiba mozhna plyunuti? - YAk ne plyunete - pide pogovir... - Trohime Jvanovichu! Nevzhe zh vi hochete mene pered usim svitom na poglum vistaviti, shchob zgorilo v meni serce. SHCHo ya vam zrobila? - Nichogo. Prote ya hochu, shchob vi zrobili meni lyubov, bo ya vzhe znemigsya bez ne¿... CHuºte?.. Pora vzhe podumati j pro mene. O l ya (zalomila ruki) - Skazhit', yak vi doznalisya? - Pro shcho? - Nu... pro morozivo, postil', kviti?., - YA zh uzhe skazav: ptashka, metelik, muha... - Trohime Jvanovichu! Skazhit'! - A poprosit'! - Trohime Jvanovichu... - Poprosi! - Nu, milij! Skazhit'! S a n i t a r ¿¿ za ruki prityag do sebe. O l ya - Pustit'! - Nu-nu... Ne norovisya! - Ne davit' meni ruki! 7_ Tyazhko zignuvshis' ta micno stisnuvshi ruki, nablizivs' p' ya t i j h v o r i j:_ - Pomozhit'! S a n i t a r (do Oli) - Oc'omu vvizhaºt'sya, nemov nosit' vin na plechah velicheznogo udava, shcho hvist jogo volochit'sya des' po toj bik svitu... A lyubov moya bez vzaºmnosti shche girsh za togo udava, bo davit' ne ruki, a serce... Otak! Otak! O l ya (skriknula) Ne muchte! P ' ya t i j - Ne mozhu¿ Znemigsyai Zaraz vpustyu. Zaraz bude katastrofa. Pomozhit'! S a n i t a r - Vin skazav... Kiryuha. O l ya - Vin!.. P ' ya t i j (do Malahiya) - Ne mozhu zadaviti... Ce zh udav - vsesvitnº zlo. I til'ki ya vpustyu jogo - vin zadavit' uves' svit... Pomozhit'! M a l a h i j (ruhom ruki) - Pomozhu! O l ya - Nevzhe vin? S a n i t a r - SHCHe ne virite?.. U vas tut (pokazav na spinu) rodinka. Tak? (Pokazav na grudi}. A liva troshki bil'sha za pravu... Tak? A vi lyubite, shchob use (zashepotiv pro shchos' v uho). O l ya - A vin ne kazav vam, shcho teper u mene tut... od jogo ditina? S a n i t a r - Durnicya! Podvijnij abort: Kiryuhu iz sercya, ditinu iz chereva - ot i vsya problema. O l ya - A pro svoyu hvorobu ne kazav? S a n i t a r - Pro yaku hvorobu?.. Ta vi shutkuºte, Olyu Manojlovno! O l ya - Hochete peresvidchitis'? S a n i t a r - Nu-nu... Ce vin na zlo meni, za ti groshi... Ot zhe paskudnik, ga¿ A vi chogo zrazu pro ce ne skazali... Hiba tak mozhna gratisya!.. (Pishov). Olya upala i tyazhko zaplakala. P ' ya t i j - Zaraz bude katastrofa! Puskayu! Pomozhit'! M a l a h i j (nepomitno stezhivshi za sanitarom ta Oleyu, zahodiv, zahvilyuvavs', yak shche nikoli) - Negajno... Negajno potribna reforma lyudini!.. Zaraz, kazhu, abo vzhe nikoli! Razom z cim peresvidchuyus', shcho nihto, oprich mene, tako¿ reformi ne zrobit'... Tak. Ot til'ki ne znayu, z chogo pochati... Vihor dumok, golubih, zelenih, zhovtih, chervonih. YAk ¿h bagato¿ Cila metelicya! A najbil'sh golubih, i voni, po-moºmu, najkrashchi ta iajpridatnishi budut' na moyu reformu. Treba loviti ¿h... Os' odna! Os' druga! Os' tretya. Nemov meteliki, a divit'sya, shcho z nih vihodit'! U hvorij jogo uyavi z'yavilisya, rozkvitnuli divovizhni proekti, reformi, cili kartini. Spochatku z golubih kolivan' i metelikiv zbiglisya, zakrutilisya yakis' golubi kola z zhovtogaryachimi centrami, zabriniv spiv "Milost' mira" Dehtyar'ova, peremishanij z Internacionalom, bryazkotom kadila ta z trelyami zhajvoronkiv, po tomu vimalyuvalos' take: des' u golubij RNK golubi narkomi sidyat' i sluhayut' jogo dopovid' pro negajnu reformu lyudini. Pleshchut' v doloni, shva-i lyuyut' i vitayut' jogo, vin dali pokazuº narkomam naochno, yak treba reformuvati lyudej. Po cherzi do n'ogo pidhodyat': didok u darmovisi, kolishnij voºnnij v galife, dama, Agapiya, sanitar, bozhevil'ni. Vin nakrivaº kozhnogo golubim pokrivalom, povchaº, perekonuº, potim robit' magichnij ruh rukoyu, i todi z-pid golubogo pokrivala vihodit' onovlena lyudina, strashenno vvichliva, nadzvichajno dobra, angelopodibna. Dali ci lyudi, bagato lyudej i vin na choli ¿h, z chervonimi makami ta z zhovtimi nagidkami jdut' u golubu dal'. Po dorozi bachat' - sto¿t' gora Favor, Olya nese yabluka svyatiti, lyudi spivayut' ¿j "osanna", til'ki yakos' po-novomu. Po tomu v golubomu marevi mayachit' yakijs' novij ªrusalim, dali golubi dolini, golubi gori, znov dolini, golubi doshchi, zlivi i nareshti golube nishcho. 8_ Ochuvsya M a l a h i j. Oli vzhe ne bulo. Navkolo hodili j kruzhlyali hvori. M a l a h i j - Aga. Na pidstavi vishchepobachenogo (vzyav puchku zemli, poplyuvav, rozter i pomazav sobi loba) pomazayusya narodnim narkomom (guchno). Spovnilos'! Sluhajte vsi, vsi, vsi!.. V im'ya golubo¿ revolyuci¿ ya pomazavs' narodnim narkomom... D r u g i j - Tiho! YA bachiv, u travi verblyuzhi vuha rostut'. M a l a h i j - Haj rostut'! - Voni zh sluhayut'. - Prekrasno! - I perekazuyut'! - Komu? - Vsim... M a l a h i j (zviv golovu) - Prekrasno! Gej, verblyuzhi vuha! Perekazhit' vsim, vsim mij p e r sh i j dekret. H v o r i (pomizh sebe) - Vsim, vsim, vsim. M a l a h i j - Z laski veliko¿ materi nasho¿ revolyuci¿ ya pomazavsya narodnim narkomom. Anketa moya: cipok i torbina suhariv; rodinnogo stanu ya zriksya, pishki projshov uves' stazh poperednij, vodu ya piv iz sta semi krinic'; narkom bez portfelya; zovnishni oznaki ta klejnodi mo¿: chervona lenta cherez live pleche, cipochok i surma, dlya ukra¿nciv bril' i na veliki svyata korona z sonyashnika v ruci. Narodnij narkom M a l a h i j. Ni, ne tak... Narodnij Malahiv, v duzhkah - narkom. Skorocheno - Narmah... Ni, Narmahnar. H v o r i - Narodnij narkom. Narmahnar poyavivsya. H t o s ' (stav navkolina) - Vivedi nas zvidsi! H t o s ' (zahvilyuvavsya) - Vin samozvanec', ne virte! T r e t i j - Koli ti velike nachal'stvo, - prikazhi, shchob hliba svyatogo ne krishili. Haj krihti pozbirayut'. Otozh od takih i golod. Dumka bula vesillya spravlyati, koli gul'k - i moloda, i M a t i vesil'na na bashtani posohli... A zamist' kavuniv dityachi golovi poshodili. SHCHo kriku, shcho plachu, kazhut'... M a l a h i j - Prikazhu! Vivedu! Vsi-bo vashi pros'bi, zayavi u serce kladu. Do rechi - mij drugij dekret... Vsim, vsim, vsim... Negajno skasuvati vsi portfeli j teki. Koli zh uryadovci spitayut', kudi ¿m skladati zayavi ta skargi, vidpovid' dajte: odnini vsi skargi narodni, zayavi i pros'bi nosite: 1) v golovi; 2) v peredserdechnih sumkah - nizhe ni v portfelyah, ni v tekah. Narodnij M a l a h i j, narkom. Skorocheno - Narmahnar. Harkiv. Villa Saburova. H v o r i - Vivedi nas, Narmahnare! M a l a h i j - Vivedu j povedui Povedu tudi, de zoriº nebo j golubiº zemlya, de za obriºm spivayut' na zolotih sidalkah golubi budimiri socialistichni pivni... H v o r i - Nas ne pustyat'! - Ne virte jomu! - Storozha ne pustit'. - Nebesni dva storozhi j kvochka ne pustyat'. M a l a h i j - YA vam skazhu take slovo, shcho pustyat', - parol' takij, shcho j mur rozvalya... Pidhod'te po parol'! Hvori - Po parol'! - Po parol'! - Po parol'! M a l a h i j (kozhnomu tiho) - Golubi mri¿... H v o r i (povtorivshi toj parol', kinulis' do muru) - Tak vivod' nas! Vedi! M a l a h i j - Liz'te! Htos' z hvorih - A yak pijmayut'? M a l a h i j - Ne vpijmayut'!.. Na storozhi kolo vas sam narkom narodnij. Liz'te, kazhu! Poderlisya, perelizli hvori cherez mur. M a l a h i j perezhdav ostann'ogo, todi poplyuvav na ruki: - V im'ya social'no¿ materi nasho¿ revolyuci¿ (poliz i sobi). _ 9_ O l ya (pribigla) - Stijte! Kudi vi? M a l a h i j (z muru) - Ne zakudikujte! Hiba shche j dosi ne zrozumili? Obijti treba kozhnu hatu, mezhu i zavod, shchob kozhnomu prepodati golubi¿ mri¿... - I vam ne sorom perelaziti cherez mur! Zliz'te! - Narodnij narkom maº pravo perelaziti cherez vsi tini na Ukra¿ni, cherez vsi muri j parkani. Ce moya prerogativa. - Proshchu j blagayu vas - zliz'te. M a l a h i j - Gm... Vona prosit' (zliz z muru). Koli hto-nebud' z bidnih i pokrivdzhenih poprosit', shchob narodnij narkom povisivsya, vin musit' i ce negajno zrobiti... Bachte, Olyu, narodnij narkom uvazhiv vashu pros'bu, teper uvazhte vi moyu. Pustit' mene tudi. - Kudi? - Tudi, do vsih, a persh - do gegemoniv. - Pobud'te shche troshki u nas, vidpochin'te, a todi j pidete sobi... - Olyu! Nevzhe vi maºte mene za bozhevil'nogo. - Nu, ot shche... Ta nihto, nihto ne maº vas za bozhevil'nogo. M a l a h i j (proniklivo) - Olyu! U vas ochi taki chisti j prozori, shcho navit' tin' legen'ko¿ nepravdi ya bachu na dni ¿h i chitayu - avzhezh, bozhevil'nij. - Ta ni! To vam tak zdaºt'sya. - SHCHob znali vi, Olyu, - ya ne bozhevil'nij. Vijshla, yak ce traplyaºt'sya, malyusin'ka pomilka. Ugadajte, yaka? - Ne znayu... Skazhit'! - Malyulyunichka. Provozhatij pomilivsya - de b vesti mene na villu RNK, a vin na Saburovu villu odviv. Ot i vse. A Olya povinna pomilku cyu zalagoditi, pustivshi mene... - Ni-ni¿ YA ne mozhu¿ Poprosit' profesora. Vin rozumnij i dobrij, vin vas oglyane... I vzagali vas skoro vipustyat'. YA chula, vas til'ki na osvidchennya prislali... Ta hiba vam pogano tut? Divit'sya - zeleno yak, kviti, povitrya yake!.. - Ne golube! Ah, Olyu! Od vas teper zalezhit', shchob onovilasya lyudina i zemlya u prostorah blakitnih, yak lebid' bila na tihih stavah, muzichno i vil'no poplivla... Des' za sadom zaguv lunko zavods'kij gudok. M a l a h i j tak i skinuvs': - CHuºte?.. Tudi, tudi, - do gegemoniv!.. I bozhevil'nim spravdi budu, koli spiznyus' i ne povedu ¿h za soboyu... O l ya - Oj Bozhe! Gudok u zavodi - dvanadcyat' godin. Zaraz na snidanok... A de zh drugi... De voni? M a l a h i j - Voni vzhe pishli. O l ya - Spravdi? Pishli snidati? M a l a h i j - Tak. Na golube snidannya pishli. O l ya - Tak hodimo zh i mi. Mershchij! (Pishla). M a l a h i j pishov buv za neyu. Skoro vernuvsya - sam. Vzyavsya lizti znov na mur. Zavagavsya:_ - Ni... Vona mene prosila. 10_ O l ya (povernulas') - Narkome! M a l a h i j - Ne bijtes'! YA zh vidstupivs' i zdavs' na vashu pros'bu. Prote ya mayu vas perekonati, Olyu. YA mushu pershij vam prepodati golubi¿ mri¿, tim pache, shcho v ochah u vas voni shche ne ziv'yali, brinyat', a yak koli, tak ¿h tam cila povin'. YA z vas pochnu... - A ya poklichu sanitara. - Olyu, ya navkolina stanu, os'... Do nig vklonyus', molitimu, pustit'... - U vas temperatura, narkome. Vam treba lyagti. - Navpaki, meni treba vstati. Olyu, hvilinku... Vi til'ki zvazhte, shcho dadut' mo¿ proekti vam osobisto. Bo hto-hto, a vi kolishete zavzhdi golubi¿ mri¿. Ne pustite zh mene - dovedet'sya, chornij ochipok nadivshi, odnesti ¿h na grobki. - Gukayut'. - A pustite - vin vernet'sya. - Hto? - Kiryushik. - Ne vernet'sya. - Zgidno z proektami mo¿mi - vernet'sya. Nevkosnitel'no. Unochi zimoyu... - Gm... A chom ne vesnoyu? - Zimoyu. Vi, Olyu, zasvitivshi kaganec' samotnosti, pryastimete nitku zhinochogo smutku. A koliska rip-rip, a v kolisci ditya hlip-hlip, - Mati Olya goryuval'nicya pisnyu spivatime, otu samu, yak j'... (zaspivav): "Oj spi, ditya, bez spovittya. Poki Mati z polya prijde ta prinese tri kviton'ki: odna bude drimlivaya, druga bude sonlivaya, a tretya - shchaslivaya..." (Nahilivsya do Oli) u Oli sl'ozi?.. O l ya (kriz' sl'ozi) - Nu, a dali shcho? M a l a h i j - Zimoyu vnochi. Metelicya bude po vsih stepah, po vsih svitah: gu-gu-u. Koni v stepu tupu, tupu, - to z pohodu revolyucijnogo ¿hatime vin... - Hto? - Zgidno z proektami - Kiryushik. - Tak? - Nevkosnitel'no. U vikoncya stane, tihen'ko postukotit': "Odchini, druzhino Olyu, tovarishu virnij..." (Do Oli). Olya? O l ya (tiho) - Odchine... M a l a h i j - Zasnizhenij, zametenij u poroga stane; - "Drastuj", - skazhe. Todi Olya u vidpovid' (zaspivav z vidomo¿ soldats'ko¿ pisni, odminivshi trohi slova_). "Drastuj, drastuj, milij mij, pozhaluj u hatu..." Todi skazhe milij; "Olyu, onovlenij pislya reformi lyudini, spokutavshi grihi svo¿ pered toboyu v pohodah i boyah za golubosyajni mri¿, ya vernuvs' do tebe, prosti mene..." Olya skazhe... O l ya (zamriyano) - Proshchayu! Proshchayu! M a l a h i j - Todi milij posadovit' svoyu Olyu kolo koliski... Otak (posadiv Olyu na pni). To na ne¿ lyubo glyane, to na mileº ditya, to k sercyu prigorne, to v ochi zaglyane, to nogi ciluº svyati u chashechki pohololi... Olya plache? O l ya - Ni... ce ya tak, durnen'ka (zamriyano). Oh, yak zhe ya nagoryuvalasya, tebe zhduchi, milij! M a l a h i j - Ce vse vidbudet'sya zgidno z mo¿mi proektami... YA mayu pospishati, Olyu. YA jdu. O l ya (zamriyano) - Idit'i Idit'! M a l a h i j (viliz na mur, siv) - Hodimo razom, Olyu. YA poyavlyu vas RNK yako najkrashchij naochnij priklad moº¿ negajno¿ reformi... Bliz'ko pochuvsya sanitariv golos: "Olyu Manojlovno!" O l ya - Klichut'!.. Tikajte! M a l ah i j - Ne tikayu, a jdu! ZHdu vas, Olyu, na svyato onovlennya nashogo ukra¿ns'kogo rodu, shcho vidbudet'sya dvadcyatogo serpnya za novim stilem, po staromu zh na Spasa. Podrobici: boj konfetti, serpantin i toshcho u mo¿h dekretah... (Skochiv - i za mur, potupotiv des'_). _ 11_ S a n i t a r (pribig) - Olyu Manojlovno, tam prijshli po Stakanchika jogo rodichi (podivivsya krugom). Ta de zh vin? O l ya (zastupila te misce, de pereliz M a l a h i j) - Ne znayu. S a n i t a r (pidozrilo) - YAk tak ne znaºte? Ta ya chergovomu likaryu raporta napishu, yak i hto gU l yaº z hvorimi v kushchah, a todi - ne znayu... (Olya movchala). Vi nabrehali na Kiryuhu: niyako¿ hvorobi, kazhe vin... (Olya movchala). De Stakanchik?.. A hvori vsi de?.. Mozhe, povtikali? O l ya (ochutilas') - Hvori? Voni on... - De? - Pishli snidati, i Stakanchik. - Nichogo podibnogo, tam ¿h nema. - Ta on voni, hiba ne bachite, za rig zajshli... S a n i t a r pobig. Des' bliz'ko pochulisya trivozhni golosi:_ "Htos' vipustiv hvorih! Hvori vtekli!" Olya perelizla cherez mur._ _ 12_ Bilya kancelyari¿ stoyali, zhdali kum i L yu b u n ya. Hvilyuvalisya._ L yu b u n ya - Azh ne virit'sya, shcho zaraz papon'ka vijdut', shcho zaraz povezem jogo dodomu... Bozhe! SHCHo vzhe nahodilisya, shcho naprosilisya, a shcho nagovorilisya... Nevzhe, hreshchenij? K u m - Spokijno! Hoch i sam ya oj hvilyuyus'... Os' prikladi, hreshchenice, ruku ik sercyu... - Oj! - Ta ni... Do mogo sercya. L yu b u n ya priklala ruku do kumovogo sercya. - YAk? - Oj zhe b'ºt'sya! - Ne serce, a stupa. CHuºsh? Gup-gup, gup-gup. Sil'no hvilyuyusya ya (po pauzi). SHCHe b pak ne hvilyuvatisya, koli vzhe zaraz bachu: verba os', Zagnibogina greblya, shu-shu - ocheret... Kum sidit' - i ya sidyu, kum vudit' - i ya vudyu. U prirodi j bilya ne¿ tiho, yasno. Koli - dz-z-z, cim-m... Kume, komari A kum: ga-ga? Lyap sebe po lobi... L yu b u n ya - U papon'ki zavzhdi pislya ribal'stva uves' lob u gulyah. _ 13_ Vijshov sanitar: - Ce vi prijshli po hvorogo Stakanchika? K u m - Ne til'ki mi, a j dochka jogo os'... S a n i t a r - Jogo u nas vzhe nema. - YAk tak, nema? - Vin utik. Kum ostovpiv. Lyubunyu spazmi vzyali: - Oj...oj...oj... K u m - Ne krichi, bo ya vzhe nichogo ne chuyu (do sanitara). Skazhit', vi mene vdarili? S a n i t a r - YA?.. nichogo podibnogo. K u m - A chogo zh meni v golovi zagulo? L yu b u n ya (znov uzyalo ¿¿ na spazmi) - Utik... K u m - Ne kazhi! - Utik... - Ne kazhi c'ogo slova! L yu b u n ya (zaplakala) - Uti-i-k... K u m (do sanitara) - Zapitannya! - Bud' laska. - Koli utik? - P'yatnadcyat' hvilin tomu... Ta vi ne turbujtes': zaraz podzvonili do milici¿, zaraz jogo vlovlyat'... - Spasibi, - teper uzhe ne vlovlyat'. - Vi tak dumaºte? - Ne vlovlyat'. YAk sudivsya za pivnya z susidoyu, to tri roki, azh poki ne visudiv... - Do chogo zh tut piven'? - A do togo, molodij choloviche, shcho harakter u kuma taka. Raz uzhe pochav tikati - do smerti tikatime. Rozumiºte? - Nichogo ne rozumiyu. - YAk ne rozumiºte! Vin u vas tikaº, a vi ne rozumiºte! A yak ya podam u sud i navit' na radnarkomiv, shcho ne vsteregli kuma, shcho vin utik i mozhe chorzna-shcho narobiti... Byurokrati vi vsi pislya c'ogo!.. A vtim, vi teper nam ne potribnij, molodij choloviche... I vzagali luchche b vi udarili mene z dvanadcyatidyujmovo¿ garmti v samisin'ke moº serce, nizh prijshli z takim povidomlennyam... Idit', bo ne mozhu na vas divitisya! S a n i t a r - A ya kazhu - miliciya vlovit'. Navidajtes' zavtra (pishov). K u m - Syadu teper ta posumuyu... Zasmutyusya, zazhuryusya za kumom. Eh, kume, kume! Lyubiv tebe, shanuvav, yak brata ridnen'kogo, u serci nosiv i donosivs' - do mu-zoliv... (Po pauzi). A posumuvavshi, skazhu: shabash! Dodomu, Lyubon'ko, i navit' negajno! L yu b u n ya - Bez papon'ki? - Ne til'ki bez papon'ki, - bez kuma. - Hreshchenij!.. - Dodomu! - Hreshchenij!.. - SHabash! - Hreshchenij! YAk zhe mi bez papon'ki na ochi poyavimos'? - Prijdem unochi. - Mamon'ka zh proklenut' mene... A vam do cerkvi yak, na bazar? Skriz' pitatimut', chom bez kuma vernuvsya? - Ne pidu ya do cerkvi... A vtim, chogo ya hvilyuyus', koli ya postanoviv: prijti, zahvoriti i vmerti... - Ne mozhna bez papon'ki. - Mozhna - ne mozhna, godi, kazhu! - Z kim zhe teper ribu lovitimete? - Sam! - A ne mozhna, ne mozhna bez papon'ki... Hto v damok syade z vami, hto pro politiku? - Sam! - A z kim "sadi mo¿ zelenen'ki" zaspivaºte?.. A yak zhe na Rizdvo, na Velikden'?.. - Sam! Sam zaspivayu, sam zaneduzhayu, sam i pomru! Sam! - Hreshchenij! Zgadajte, yak na vashi jmenini vi papon'ku dodomu veli ta j zabludilis' na svo¿j zhe vulici, j yakbi ne P