do  sadibi kupcya  Sahla mozhna potrapiti ³ po vod³, ³ z
rem³snichogo kvartalu, perejshovshi po chotir'oh mostah.
     Pot³m choven pomchav do Zelenogo bazaru.
     Ranok kolivavsya blakitnim marevom, a marevo protinali zolot³ promen³.
     ²  Basra, z  us³ma  svo¿mi  palacami,  budinkami,  mechetyami  j  shpilyami
m³naret³v,  zdavalasya  veletens'koyu flotil³ºyu, shcho stala na pripon³ v  kanal³
SHatt-el'-Arabu.
     A koli  glibokimi  kanalami proplivali b³lobok³ mors'k³ korabl³ - dhau,
moglo primaritis', shcho to zrushiv z m³scya b³lost³nnij budinok.
     Najb³l'sh³ korabl³ ne doplivali do basr³js'kih bazar³v - glibina bezl³ch³
protok  ³  kanal³v bula nedostatnya.  Voni  zupinyalis' v  Ubull³ -  tam  bula
najglibsha gavan'. A zv³dt³l' tovari do Basrya perevozili mensh³ korabl³...
     Nebavom  voni  pribuli  na  Zelenij  bazar,  ³  tut  negrityanochka  sebe
pokazala.  Poki Al³  pitav c³nu  red'ki  ta  og³rk³v, vona vzhe  zaglyadala  v
korzini,  peregortala  badillya,  p³d³jmala  krugl³,  bliskucho  b³l³  golovki
red'ki, stiskala  ¿h  pal'cyami,  nyuhala  og³rki, dlya chogos' p³dnosila ¿h  do
vuha.  Al³ zdavalos', shcho  vs³ lyudi  pridivlyayut'sya do nih,  ozirayut'sya. A v³n
c'ogo strah ne lyubiv!  Al³ prikriknuv na ne¿, shchob vona tiho  stoyala. D³vchina
polishila zelen', ta krutila golovoyu na vs³ boki, na vse zaglyadalas', klacala
yazikom, shche j do vs'ogo pritupuvala nogoyu, nemov hot³la zatancyuvati.
     Hlopcya  te  ¿¿  tupot³nnya  vkraj rozdratuvalo, v³n  oblishiv  rozmovu  z
torgovcem ³ suvoro kriknuv:
     - Ti shcho - zbozhevol³la?! CHogo tancyuºsh?
     - A ti h³ba ne chuºsh? On tam, na tomu berez³, za skladami v shinku grayut'
na bubon³ j rebab³. Pevno, htos' ³z bahrejnc³v.
     - ² ti ce chuºsh, mavpo? - spitav zdivovanij torgovec' zelennyu.
     -  YA vse  chuyu! Os' zaraz ³shche htos'  ³z nimi  zagrav.  Na  vash³j  dudc³,
otak³j, shcho b³lya pishchika garbuzik priladnanij...
     -  Gadzha!  -  zakrichav torgovec'  zelennyu. -  Anu posp³shaj do  shinku za
perehrestya ³ podivis', yak³ muziki tam grayut'!
     Vib³g ³z komori-shovishcha molodij, kruglovidij tyurok ³  posp³shiv  u chovn³
do shinku.
     Al³ povibirav red'ki, og³rk³v, v'yazku molodih pagon³v cukrovo¿ trostini
³ hot³v rozplatitis' ³z torgovcem, ale toj v³dtrutiv jogo moneti.
     - YAkshcho  tvoya negrityanochka zbrehala pro muziku, prisyagayus'  Allahom,  ti
men³ splatish udv³ch³ za tovar,  shchob ne vlashtovuvav otut verem³¿ ³ ne laziv po
vs³h korzinah ³ korobah.
     -  Ale zh,  gospodine! YA  n³chogo  ne vlashtovuvav  ³ n³chogo  ne ch³pav!  -
oburivsya yunij bagdadec'.
     - A  negrityanka?!! Vona nosit' korzinu,  ³ v ne¿  rabs'ka kulya na  shi¿.
Znachit', ti v³dpov³daºsh za ne¿!
     Al³  tod³  movchki  v³drahuvav podv³jnu  c³nu  za  zelen'  ³  poklav  na
peregornutu korzinu.
     Pot³m skazav Dzhar³¿, pokazavshi na korzinu ³z zelennyu:
     - Nesi, chortova dusho!
     - Ne ponesu! Nehaj jogo tyurok povernet'sya! Os' pobachish - ya ne zbrehala!
     - Nesi! - rozlyutivsya Al³.
     - Ne  ponesu, ³ vse! Ne ponesu,  bo ya  ne zbrehala!.. A ti v³ddasi men³
grosh³, yakshcho v³n poverne tob³?
     - V³n ne poverne...- Al³ hot³v sam ponesti korzinu,
     Ale negrityanochka vchepilasya v ne¿, a hlopec' ne m³g ¿¿ poduzhati.
     -  Ti  dumaºsh,  shcho  v³n  pozhadliv³shij  Rustema?  -  zhvavo  poc³kavilasya
negrityanochka.
     C³ slova p³dkinuli na r³vn³ nogi torgovcya zelennyu.
     -  Ah  ti smerdyucha sobako! Ti mene,  chistokrovnogo araba, por³vnyuºsh  ³z
zhalyug³dnim persom?!! Ta ya zaraz poklichu storozhu! Ta ya vam,  chortov³  shahra¿,
pokazhu! Ob³krasti mene hot³li  ta shche j nasm³hayut'sya?!! - repetuvav torgovec'
zelennyu.
     ¯h pochali obstupati  lyudi, c³kavitis', shcho stalosya.  Zd³jmavsya  galas. ²
Al³  v³dchuv  sebe v  pastc³.  Zvichajno, yakbi  ne  rabinya,  to v³n  bi  zrazu
vikrutivsya...
     Galas ³ svarka rozpalyuvalis'...
     YAkraz tod³ proshtovhavsya kr³z' natovp tyurok-sluga.
     - Tam grayut' dvoº bahrejnc³v - odin  na rebab³, drugij na bubon³,  a shche
tam jºmenec' z dudkoyu... Kazhut', shcho v³n graº  krashche za  vs³h na  dudc³. ² shche
kazhut', shcho v³n buv kolis' p³ratom na Sokotr³...
     - V³ddavaj polovinu groshej! - serdito moviv Al³.
     - YAk ti, shmarkachu,  rozmovlyaºsh ³z starshim? Ta ya zaraz poklichu bazarnogo
strazha!
     -  Prisyagayus' Allahom,  ti  hochesh  zderti z  mene podv³jnu c³nu, ale ne
vijde! Do togo zh  ti  p³dstupnij, yak m³nyajlo, ³ pozhadlivij, yak Rustem! Bo ti
posilav svogo  hlopcya,  shchob sp³jmati nas na brehn³  ³  zlupiti z nas  grosh³!
Teper ti prodav svoº slovo pravov³rnogo za sh³st' fals³v. YA p³du do muhtas³ba
- nehaj v³n rozsudit' nashu superechku -  chi prisyagannya Allahom vim³ryuºt'sya za
sh³st' fals³v?!
     Z lavochnika pochali sm³yatis'.
     - ²-³³, chortove s³m'ya! -  zahrip³v zelenyar ³ posunuv po dnu perekinuto¿
korzini moneti. Al³  rozv'yazav  kapshuk ³ zaphav ¿h  tudi. ² tut  znov pochala
negrityanochka:
     - Daj men³ dva falsi! Daj men³, daj!
     - Ne mo¿ grosh³, a gospodarev³!
     -  Daj men³ dva falsi  - ya sob³  kuplyu na odin fals b³lo¿ kvasol³, a na
drugij  - chervono¿.  ² zroblyu  namisto.  ² budu  tod³  taka  garna!  -  Vona
zaklacala, zakotila och³ do loba, zasv³tivshi b³lkami.
     - Durna! H³ba namisto tob³ vid zam³nit'! Komu yake lice  Allah dav, take
j bude!
     Voni  v³d³jshli  v³d  zlogo  torgovcya zelennyu  ³  proshtovhuvalisya  sered
natovpu  uzdovzh korzin,  korob³v,  glechik³v  ta cinovok  z us³ma  roslinnimi
divami p³vdennogo krayu.
     Dzhar³ya zahlipala ³ vterla nosa s³royu, nache zlinyaloyu doloneyu.
     - YAk men³, tak ti dva falsi shkoduºsh na prikrasi! A sam on yakij persten'
vidobuv!
     - Tiho, - sharponuv  Al³ za ruku negrityanochku, a samomu vse  azh pohololo
vseredin³, zac³pilo prosto. -  Rozkrichalasya! Os' tob³ tri falsi, ³ kupi sob³
yaku hochesh kvasolyu! T³l'ki ne v c'ogo zm³ya!
     - Ta h³ba ya  krichu !  - zavereshchala  negrityanochka. -  YA  pro  toj chort³v
persten' b³l'she n³komu j slova ne skazhu!
     ² vona posp³shila do ryad³v ³z zernyam.
     A hlopec'  zupinivsya ³  podumav:  "Treba v³ddati poshvidshe toj  persten'
Amarov³. Bo shche htos' jogo v mene zabere!"
     Ta  yakijs' n³bi ³nshij golos skazav jomu: "Mozhe, krashche v³ddati  Kadar³¿?
Ce zh ¿j podaruvav Abu Amar"...
     Negrityanochka kupila  sob³ kvasol³, a pot³m voni bez  galasu j superechok
dokupili ³nsh³ na¿dki, zamovlen³ Abu Amarom.
     ² povernulis' u tverdinyu Ajsh³.
     Dzhar³ya kinulasya robiti namisto z yaskravih zernin, ale hlopec' shopiv ¿¿
za kom³r sorochki.
     -  Poporaj Ajshu! Nap³j ¿¿ holodnoyu vodoyu, obmij lice ³ ruki. Daj l³ki z
chorno¿ plyashki!
     D³vchina v³dkrila tovstogubogo rota, shchob  zaperechiti,  ta, zustr³vshis' z
lyutim poglyadom hlopcya, plyamknula gubami ³ na zgodu zakivala golovoyu.
     Al³ rozklav u posud r³zn³ na¿dki ³ zahodivsya gotuvati dlya sebe ta ³nshih
trapezu.
     V³n shvidko  pochistiv  ta popatrav mors'kih okun³v ³ kinuv  na rozpechenu
skovorodu. Zapah  kunzhutno¿  ol³¿, obsmazheno¿ ribi ta  kisluvatij chad zharu s
f³n³kovih k³stochok zaspoko¿v jogo.
     Os' teper v³n vtamuº ³ golod ³ yakus' bridku naprugu, shcho nache azh trusila
jogo p³slya bazarno¿ sutichki ³ durost³ Dzhar³¿.
     Vona  zh,   poporavshi  nap³vzhivu  gospodinyu,  p³dskochila  do  bazarinok,
vismiknula pag³n cukrovo¿ trostini ³ napolovinu zaphala do svogo shirochennogo
rota.
     - S³daj ¿sti! Riba najkrashcha! Sv³zha, sv³zhesen'ka!
     Ta Dzhar³ya shchos' zamukala naphanim rotom ³ kinulas' do svoº¿ kvasol³.
     Zvichajno,  buv lishe poluden' ³  godilosya t³l'ki pomolitis'  ta, vipivshi
vodi, z'¿sti yakus' yagodu chi pl³d, a ob³dati mozhna des' p³d zah³d soncya, koli
pochne vshchuhati speka.
     Ta  z  takim  gosdodinom,  yak  Abu Amar,  ase  zm³nilos'  -  ne bulo  ³
spravzhn'ogo sn³danku, ³ ¿sti hot³losya, azh r³zalo v zhivot³.
     Poki Al³ nebavom  rozkoshuvav smazhenimi  mors'kimi okunyami ta pshenichnimi
oladkami, chornoshk³ra rabinya nasilyala yaskrav³ kvasolini na tovstu nitku.
     Po  rib³,  na zakusku,  hlopec'  shchedro  sob³  nasipav  na m³dnu  tar³l'
kavunovogo nas³nnya, shmatochk³v susheno¿  din³  ta lushchenogo gor³hovogo zernya...
Al³ tak smakuvala ¿zha, shcho v t³l³ rozplivlosya solodke teplo ³ na son hililo.
     Tomu, koli pered nim postala ogolena Dzhar³ya,  v³n azh golovoyu strusiv  ³
ochima zakl³pav, shchob peresv³dchitis', chi v³n ne spit'.
     Vona bula get' gola, t³l'ki vuzen'ka  str³chka,  obmotana navkolo poyasa,
spadala vniz ³ prikrivala lono.
     -  Bachish, yaka ya garna? A ti ne v³riv?  YAkshcho  prikrasi º - zrazu d³vchina
staº krasiv³sha!
     Tut t³l'ki Al³ zbagnuv, shcho vona  pokazuº jomu svoº namisto  z kvasol³ ³
obruchki z t³º¿ zh kvasol³ na zap'yastyah ruk ³ na litkah.
     Hlopec'  zdivuvavsya  -  ³ yak vona mogla tak shvidko prokoloti ³ nasiliti
nas³nini?
     -  Nu skazhi, -  vimagala Dzhar³ya  v  hlopcya, - pravda zh,  ya  teper  duzhe
garna?!
     Al³ hvilyu povagavsya,  hot³v  skazati ¿j, shcho vona yak  bula mavpoyu, tak ³
lishilas', ta  v³n shche raz  uvazhno  poglyanuv na ne¿  ³ z  velikim  zdivuvannyam
peresv³dchivsya,  shcho vona  zovs³m ne  taka bridka, yak u podert³j ³  zamizkan³j
dovgopol³j sorochc³.
     - Teper garna...- vidaviv  hlopec'.  -  T³l'ki ti bez vstidu  -  golyaka
krutishsya pered muzhchinoyu!.. Treba sorochku odyagti!..
     - "Sorochku, sorochku"!..-  perekrivila  Dzhar³ya.- U vashih sorochkah us³ vi
mov opudala! Ot matusya moya - znaºsh, yaka bula krasunya?! Kudi men³  do ne¿!  A
lishen'  vdyagali  na ne¿ vash³ chortov³ lahi,  tak ³ vona stavala, mov opudalo!
Sluhaj, v³z'mi on tazik.
     - Prinesi sama, - Al³ zdvignuv plechima ³ kinuv u rota shmatochok  susheno¿
din³.
     D³vchina mittyu prinesla tazik. Al³ perevernuv  jogo, obter ganch³rkoyu v³d
sazh³ ³ vdariv zlegka k³stkami pal'c³v. M³d' v³dguknulasya chistim dzvonom.
     Zamahala Dzhar³ya  rukami,  zakrutila stegnami, zakolivalas' spinoyu. Vona
krutilas',  p³dstribuvala, lyaskala sob³ sama v dolon³ ³ shilyala golovu, n³bi
prisluhayuchis', chi pravil'no vona dr³botit' hudimi tonkok³stnimi stopami.
     Obernula syayuche oblichchya z viryachenimi b³lkami ochej.
     - Davaj shvidshe! SHvidshe!
     Hlopec'  zabarabaniv  z takoyu  shvidk³styu, na yaku t³l'ki spromozhn³  jogo
ruki.
     -  SHvidshe, shvidshe! - prohala  Dzhar³ya, ne perestayuchi  krutiti  stegnami,
dr³botyachi stopami ³ obertayuchis' navkolo sebe.
     ¯¿  chorna shk³ra  zvolozhilas' v³d ryasnogo potu, zablishchala  nache voronove
krilo.
     Al³ tr³skot³v pal'cyami oboh ruk po dnu  tazika.  Spoglyadayuchi, yak pruzhno
p³dskakuyut'  persa  Dzhar³¿  z nabryaklimi  soscyami  v³dchuv,  shcho nache v  n'ogo
pochinaº shvidshe bitisya serce, nache jogo pochinaº opanovuvati nespok³j, chekannya
chogos' nev³domogo, t³lo napovnyuº n³bi mlost'.
     V³n  zdivuvavsya  svoºmu  v³dchuttyu  ³  perev³v poglyad na  nevtomn³  nogi
Dzhar³¿. Hvilyuvannya propalo.
     Ta  koli  d³vchina,  krutyachis'  po  kolu,  nablizilas' majzhe  vpritul do
hlopchini,  povernulasya do n'ogo licem ³ prosto vgor³ nad nim zastribali tug³
persa, Al³ v³dchuv, shcho jomu azh gorlo perehopilo.
     Spochatku  v³n  sprobuvav  ne  divitisya  na tanc³vnicyu.  Ta  yakas'  sila
povernula jogo golovu. ²  v³n b³l'she j ne namagavsya v³dvertatis'. U golov³ v
n'ogo nache  zlegka namorochilos',  a  serce  pochinalo  kalatati vse shvidshe  j
shvidshe. V³n toj b³g sercya namagavsya viperediti shvidkimi udarami pal'c³v.
     Naraz ³z k³mnati Ajsh³ hlopec' pochuv sil'nij stog³n, pot³m tihe volannya.
     Al³  urvav stuk³t  po  taziku.  Ta  Dzhar³ya shche  hvilini dv³,  ne  menshe,
dr³bot³la nogami, krutila liskuchimi s³dnicyami.
     Naresht³  vona r³zko  spinilas'.  Kinula  vniz  ruki,  stulila  tremtyach³
kol³na, rozkrila velichezn³  och³, zasv³tila b³lkami, provela yaskravo-chervonim
yazikom po s³ro-sin³h tovstennih gubah.
     - SHCHo?! - vp³rilas' nevidyushchimi ochima v lice Al³.
     - Ti shcho - gluha?! Ajsha on yak stogne ³ volaº! P³di dopomozhi ¿j!
     Dzhar³ya  stupila  z  m³scya  tak  yak bula  -  gola  ³ v svo¿h  kvasolyanih
prikrasah. ² nogi v ne¿ shche ne jshli, voni vse shche pritanc'ovuvali.
     - Kudi gola pol³zla? - Al³ prikriknuv na ne¿ .- Sorochku vdyagni!..
     ²  Dzhar³ya,  pritanc'ovuyuchi,  povernula  nazad,  shopila  z  tahta  svoyu
blagen'ku od³zh ³, tak samo p³dstribuyuchi, p³shla do  hvoro¿. T³l'ki-no  Dzhar³ya
znikla v drug³j  k³mnat³, yak Al³ zahot³losya spati. V³dchuv, shcho zaraz vpade na
p³dlogu. Tomu  v³n p³dv³vsya ³ perejshov p³d st³nu.  T³l'ki p³dklav p³d  spinu
staru, zamizkanu podushku, yak nestrimnij son pov'yazav solodkoyu vagoyu vse jogo
t³lo...
     CHasom  na yak³s' mittºvost³ pelena  vazhkogo snu v³dplivala kudis', ³ v³n
tod³  usv³domlyuvav,  shcho poruch n'ogo sidit' Dzhar³ya  ³  zapihaºt'sya  oladkami,
riboyu, chavit' zubami sokovit³ pagoni cukrovo¿ trostini. SHCHo vona tovche  proso
v stup³, ³ v³d udar³v  tovkacha azh ves' budinok dvigtit' ³ plyuskotyat'  velik³
hvil³ v kanal³ za st³noyu.
     CHasom  nache  pahlo  smazhenoyu  kunzhutnoyu  ol³ºyu,  p'yankimi   rodzinkami,
rozsipchastimi f³n³kami. Pot³m znov vazhkoyu  glinoyu navalivsya son. ² nev³domo,
sk³l'ki chasu ta hvilya snu pokrivala hlopcya. V³n ne prokinuvsya, v³n ne m³g n³
kriknuti,  n³ povoruhnuti n³ rukoyu,  n³  nogoyu. Ta v³dchuvav  use,  shcho  z nim
roblyat'.
     Jogo v³d³rvali  v³d  st³ni  ³  poklali na  m'yak³  podushki.  CHi¿s'  ruki
zakasali  jogo  sorochku  do  grudej.  Dal³  garyach³ tonk³  pal'c³  zahodilis'
rozv'yazuvati motuzok na shtanyah.
     Kr³z'  puta  snu hot³v  kriknuti,  shcho  v³n  ne dozvolit', shchob  u  n'ogo
pocupili z poyasa klyuch³.
     Ta kriku ne  vijshlo,  a ruhatis' v³n ³ zovs³m buv nespromozhnij. Ta j ne
treba  bulo krichati, bo t³ nastorozhen³ pal'c³, rozv'yazavshi vuzol, v³dtrutili
klyuch³ kudis' nab³k.
     Nache t³ pal'c³ obmacuvali jogo od³zh, torkalisya t³la...
     Pot³m s³rij tuman snu get' zallyav po v³ncya jogo v³dchuttya ³  ruki kudis'
znikli.
     Pot³m jomu snilosya, v³n  napevno znav, shcho snit'sya, yak pov³ya-tanc³vnicya,
get' naga, tancyuº pered nim.
     Pritulyaºt'sya  do  n'ogo  svo¿mi  okruglimi  j  holodnimi, mov  chash³  ³z
sherbetom, grud'mi...
     Z zhahom Al³ prokinuvsya.. V sut³nkah k³mnati v³n oglyanuv sebe ³ pobachiv,
shcho odyag jogo z³m'yato, posharpano, zav'yazki rozv'yazano... CHervonij, mov buryak,
v³d  soromu,  trusyachis'  v³d  strahu, shchob n³hto  jogo  otak  ne pobachiv, v³n
p³dskochiv,  tak-sak opraviv od³zh,  shopiv kumgan<sup>2</sup> ³ posp³shiv, shchob
ochistitis', obmitis'...
     Koli v³n povernuvsya do budinku, shchob uzyati svoyu korzinku ta j pob³gti do
lazn³, jogo zgori poklikav Abu Amar.
     Al³ tic'nuv u zakutok kumgan ³ pob³g nagoru.
     - Dobre vispavsya? Teper posp³shi po vino ta s³k  do Sahla. Os' moneti! ²
zrazu zh gotuvati ob³d! SHCHob p³slya zahodu soncya vse bulo na skatertin³.
     - ² vino?
     - SHCHo?! H³ba ti hristiyanin chi ³udej, shcho ne znaºsh - ob³dayut' lyudi okremo,
a vino  p'yut' okremo?! Hocha prostolyudini rozpustilisya  ³ get' stali shozh³ na
nev³rnih!..
        9. VCHEN² MUZH²
     Koli sonce vpalo za nezl³chenn³ kanali, koli zgubilis' garkav³  j gunyav³
volannya  muedzin³v  u  bezkra¿h  pal'movih gayah,  tod³ sam Abu Amar  v³dkriv
vulichn³  dver³  ³ zaprosiv uv³jti tr'oh  statechnih muzh³v ³ odnogo molodika z
dorogoyu, pocyac'kovanoyu lyutneyu.
     Padala gusta  sinya n³ch m³syacya azara. Abu  Amar  nakazav zapaliti chotiri
sv³til'niki.  K³mnata spovnilas' zolotimi zbliskami, yak³  rozlilasya zolotim,
nache shafranovim pilkom.
     P³slya  dovgih  v³tan'<sup>1</sup> ³ najshchir³shih, najshlyahetn³shih pobazhan'
gospodarev³ v³d gostej, a gostyam v³d gospodarya pochali  ob³d z kavuna. (Pot³m
Al³ skushtuvav  odnu skibku, yaka lishilasya. Vlasne, pod³liv ³z Dzhar³ºyu). Kavun
buv tak sob³. Ale gost³  hvalili jogo bez m³ri. Ad³ zdogadavsya chomu  - kavun
bahrejns'kij,  z pershogo zavozu.  Bo tut  p³d Basroyu  kavuni shche j ne  dumali
dozr³vati.
     P³slya  kavuna  Al³ podav  ¿m burgul'  -  pshenichnu  gustu kashu na  tac³,
polivshi ¿¿ toplenim korov'yachim maslom.
     Smazhenih  okun³v, vitrimanih pered  gotuvannyam  u  solon³m sous³, gost³
prosto zahvalili,  obsmoktali  kozhnu  k³stochku.  ² Al³  zrad³v  ³  podyakuvav
podumki Allahov³, shcho v³n zrazu  po  bazaryuvannyu zdogadavsya zasmazhiti  sob³ j
d³vchin³ po okuncev³.
     Al³  zadivivsya na  cih tr'oh sivih dovgoborodih muzh³v.  Ruhi rozm³ren³,
spini r³vn³, oblichchya priyazn³.
     Povaga odin do odnogo velika.
     A samopovaga shche b³l'sha.
     Govorili kozhnij po cherz³.  ² n³hto n³kogo  ne  perebivav! Us³ vihvalyali
gospodarya, odin odnogo, a pot³m sp³vaka.
     Do  togo dnya  malij  mandr³vnik  ³  ne  chuv n³koli za odin raz  st³l'ki
hvalebnih sl³v ³ v³nshuvan'.
     Slovami star³ vpravlyalisya ne  g³rshe, n³zh bagdads'k³  cirkach³ zhonglyuvali
yablukami.
     A  na  ¿hn³h  tacyah p³slya kozhnogo  blyuda ne lishalos' n³  krihtochki,  n³
zernini, n³ krapl³ ol³¿, n³ krapl³ sousu.
     Dzhar³ya ves' chas bula napohvat³ za dverima ³, zvichajno zh,  p³dglyadala ta
p³dsluhovuvala. Kodi Al³ vin³s  posud dlya  mittya, vona spitala, viryachivshi  v
sut³nkah svo¿ virlat³, zdorovenn³ ochis'ka:
     - Sluhaj, Al³ ² A shcho  voni  take  govoryat', odin  do odnogo?  Mova nache
vasha, a shcho za slova - ya ne znayu...
     - Vchen³ lyudi! SHejhi, odnim slovom. Knizhniki j mudrec³!
     - Ot  c³kavo!  -Dzhar³ya priklacnula  yazikom.  - Sk³l'ki  zhivu,  a  takih
c³kavih lyudej ne chula j ne bachila, yak gost³ tvogo Amara. Taka sp³vachka vchora
bula! U mene  suknya  zmokla  v³d sl³z, koli ya  sluhala ¿¿  p³sn³!  A cej,  z
al'-utom, tezh sp³vatime?.. Ga?
     - H³ba ya mozhu spitati? YA sluga!
     Na  zakusku-mazza  vs³ priyavn³ brali  ³nd³js'k³  maslini,  pot³m lushchene
gor³hove zernya, sushene nas³nnya kavun³v. ² tut Abu Amar zav³v rozmovu pro te,
shcho   jomu  snyat'sya   shchonoch³   dv³   krasun³.  U   nih  char³vn³  och³,   yak  u
per³<sup>2</sup>, velichini nebuvalo¿, osyajnost³ sl³pucho¿, dobroti  ³  lyubov³
nezr³vnyanno¿. SHCHo serce jogo rozrivaºt'sya,  bo kohannya  jogo  do oboh krasun'
odnakove  ³ pragnennya pobachiti  ¿h vt³lennya p³d  soncem sered lyudej  visushuº
jogo dushu. Jogo potaºmne kohannya take, shcho v³n os'-os' zbozhevol³º! Bo de zh ce
chuvano,  shchob v³n zaprosiv do sebe tr'oh  pov³j,  molodih ³ krasivih,  chudovu
sp³vachku na dodatok do vs'ogo  ³ nezr³vnyannu muziku-lyutnistku, ale ne bulo v
n'ogo n³yakogo bazhannya z zhodnoyu  ³z nih zlyagtis'.  Bo jogo taºmne kohannya  ne
dozvolyaº jomu zraditi svo¿m snovidim krasunyam!
     - SHCHo z³ mnoyu d³ºt'sya?!  O shejhi,  poyasn³t' men³! - zavolav Abu  Amar ³z
sl'ozami na ochah ³ tremt³nnyam u golos³.
     Pershij sivij muzh pogladiv svoyu puhnastu borodu ³ pror³k:
     - Ce v³ddzerkalennya potrebi tvoº¿ shlyahetno¿ dush³.
     Drugij tezh pogladiv svoyu rozk³shnu borodu, p³dnyav palec' ³ vigolosiv:
     - Otverzayuchij Bramu<sup>3</sup> yaviv tob³ lik  krasi. A krasa º chastkoyu
vishcho¿ pravdi. A pravda º chastkoyu Vsevishn'ogo.
     Tret³j movchav dovshe, n³zh persh³ dva, ale j v³n pogladiv borodu ³ moviv:
     - Sv³t -  ce dzerkalo  Allaha. ².  v dzerkal³ sv³tu  Allah bachit'  svoº
v³ddzerkalennya. A sv³t bachit'  u Vsevishn'omu svoº  v³ddzerkalennya.  ²  takim
chinom do bezk³ncya, do bezkrayu! ² tvo¿h n³chnih krasun' Otverzayuchij Bramu yaviv
tob³, yak v³ddzerkalennya vishcho¿ pravdi u viglyad³ nezemno¿ krasi!..
     Abu  Amar vosslaviv  Allaha  za  te, shcho v³n  napoumiv  jogo, prostogo ³
neosv³chenogo, v³dkriti svoyu pekuchu taºmnicyu najslavetn³shim shejham ²raku!
     Vs³  vosslavili  Allaha ³  po odnomu p³shli  zmivati ruki  do  sus³dn'o¿
k³mnati.
     - Al³! -  poklikav Abu Amar.  - SHCHe dva sv³til'niki v malen'ku  k³mnatu.
P³dgotuj vse dlya vinopittya. Ta ne zahod', poki ne poklichu!
     Hlopchina spol³skuvav chash³, obtirav gleki z vinom  ³ sokami ta rozkladav
na tarelyah ¿st³vnu  zemlyu z  Horasanu,  f³stashki, shpichaki cukrovo¿ trostini,
vimochen³ v troyandov³j vod³, pomaranch³-narandzh³ ta ajvu z Balhu.
     - Sluhaj, Al³! Daj  men³ pokushtuvati  horasans'ko¿  zeml³! Kazhut', vona
taka, taka smachna! - prosto lice v lice p³dstupala Dzhar³ya.
     - Ne taka smachna, yak doroga, - burknuv Al³ ³ v³dtrutiv negrityanochku.
     Vona  taki v³dshchipnula krih³tku  ³ zaphala za  tovstenn³ vargi, a  ochima
krutila, azh b³lki bliskali ³ sm³yalis'.
     - A ya vse get' chula! T³l'ki pro yake lyusterko voni govorili?.. N³chogo ne
zrozum³ºsh u cih vchenih shejh³v!.. Sluhaj, a te, shcho tv³j Abu Amar rozpov³v pro
cih dvoh  krasun', to ce tochn³s³n'ko  v³n pro jogo najmolodshu zh³nku... YA  ¿h
bachila r³k tomu. U zh³nki chorn³ och³, a v don'ki kar³. ² otakenn³,  zavb³l'shki
yak u nashih chornih antilop. A sam³ b³l³-b³l³! ²  vse t³lo  n³bi z jºmens'kogo
cukru zl³plene! Na t³l³ v nih zhodno¿ volosinki - n³ p³d pahvami, n³ na lon³,
n³ na  nogah,  n³  na  rukah. Azh blishchit'!.. Ti uyavi sob³,  Rustem ¿h  prosto
golodom  morit'  -  ot  skupij! A revnivij!  Do ¿hn'ogo svyata navruz-bajramu
<sup>3</sup> gotuvalis', ³ v³n  nakazav  svo¿m  ºvnuham  laznyu  vitopiti dlya
svogo zh³noctva. Ale ne dozvoliv nav³t' ºvnuham u lazn³ ¿m prisluzhuvati. Lishe
men³ dozvoliv z  nimi buti, shchob prisluzhuvala. V³n  za  chotiri falsi vinajnyav
mene v Ajsh³.  ² ¿j ne  dozvoliv  ³z svo¿mi babami p³ti v laznyu. Bo  vona shche,
movlyav, z  kimos'  zvede  jogo  samic'.  Men³  zh  dozvoliv divitisya  na sv³j
kuryatnik. Vs³h rozdivilas'!  Vs³h get' zapam'yatala!  T³l'ki ya zovs³m durna -
vse pro kozhnu rozpov³la Ajsh³. A vona znaºsh yak men³ za ce  podyakuvala?! C³lij
r³k,  n³, vzhe b³l'she roku, ne vipuskala  mene z domu, nav³t'  sm³ttya v kanal
visipati!.. U starsho¿  Rustemovo¿ zh³nki, mater³ t³º¿ karooko¿ krasun³, u ne¿
och³ nedobr³, urochliv³ - get' blakitn³! ² volossya take b³le, yak n³bi sive. Ti
znaºsh, a  voni vs³ zavzhdi  golodn³!  U mene buli  u vuzliku  f³n³ki-padalki,
bit³. Voni men³ za t³ f³n³ki dali dovgu str³chku chervonu j tonesen'ku hustku.
Ne  novu, ale  t³l'ki v  odnomu m³sc³ latanu... Cya g³ºna vse sob³ zabrala...
Sluhaj, a pro shcho tam govoryat'? P³du posluhayu...
     - T³l'ki  sprobuj!  - Al³  p³dv³vsya  ³  stav proti Dzhar³¿. -  Koli men³
skazali, shchob ya jshov get', to j  n³hto ³nshij ne mozhe b³lya dverej  tovktis'. YA
pravdoyu sluzhu!
     -  Nu j  duren'! Vs³  slugi obduryuyut'  svo¿h hazya¿v. A yakshcho traplyayut'sya
tak³ nav³zhen³ yak ti, to ¿h hazya¿ obduryuyut'! ²nakshe ne buvaº!
     - A ya ne obduryuyu ³ ne dozvolyu sebe obduryuvati.
     - Pobachish, shcho tebe  obduryat'! - ³z sp³vchuttyam ³ zhalem viguknula ³ zrazu
zh dodala; - Tv³j ³de do dverej. V³dchinyaº... Zaraz pokliche!
     Zgori pochuvsya golos Abu Amara,  a hlopec'  uzhe shopiv  dzban  chervonogo
vina ³  pon³s po  shodah. Dzban Al³ postaviv na golovu, a l³voyu rukoyu trimav
tacyu z chashami ³ horasans'koyu zemleyu (yakbi lishiv pri Dzhar³¿, hto zna, sk³l'ki
b vona sob³ prihopila?).
     Sv³zhe pov³trya vplivalo  kr³z' rozchinene v³kno, sinº nebo visv³tlyuvav na
obr³¿  zdorovennij m³syac' ³ ch³tko-ch³tko vir³z'blyuvav chorn³ str³li  m³naret³v
ta v³zerunchast³ vershki-opahala visokih pal'm.
     Al³  rozliv u chash³  guste chervone  vino ³  ne  stav  chekati, poki gost³
pochnut' piti, a pob³g uniz po cukrovu trostinu, gor³hi, pomaranch³ ta ajvu.
     Stribnuv uniz  shodami  ³ podumav,  shcho zastane Dzhar³yu  za  shkodoyu.  Ale
Dzhar³ya kudis' znikla, shchopravda lishivshi v³dkritoyu tacyu ³z shpichakami trostini.
V³n poklikav ¿¿.
     Ta na jogo slova v³dguknulas' stogonom gospodinya Ajsha. Al³ posp³shiv  do
ne¿ v zakutok.
     M³syachn³  promen³  kinuli chornu  t³n'  v³konno¿  resh³tki  na potr³skanu,
kolis' vizolochenu  st³nu. Ajsha p³dvelas'  na l³kt³ ³ poprosila  piti. Al³ ne
stav   klikati  negrityanochku,  a   sam  nac³div  u  chashu   holodno¿  vodi  z
nepoliv'yanogo  vogkogo gleka.  Ce buv tut,  u  Basr³, ºdinij spos³b  d³stati
holodnu vodu  -  naliti  v  obpalenij ta  nepoliv'yanij glinyanij  glek.  Koli
pochinaº   voda  prosochuvatisya  kr³z'  poristu  glinu,  vseredin³  vona,  hoch
zmenshuºt'sya v ob'ºm³, pochinaº oholodzhuvatis'.
     Ajsha v³ddihalas'  ³ poprosila dati  ¿j  l³ki  v³d bolyu.  Hlopchina j  ce
vikonav shvidko ³ hot³v jti, ta vona vhopila jogo za ruku.
     - Posid' zo m-mnoyu... .Men³ odn³j strashno... YA boyus' vmerti...
     - Gospodine moya  mat³nko! Zaraz v³dnesu zahusku-mazzu  moºmu  hazya¿nu ³
prijdu do tebe.
     Hlopec' znovu pob³g nagoru.
     Dzhar³¿ ne bulo ³ na shodah, ³ v k³mnat³ z glekami vona ne z'yavlyalas'.
     Postaviv  tiho tacyu  z  gor³hami  j trostinoyu  ³ malesen'ku korzinku  z
pomaranchami.
     Sp³vak  probuvav  dzv³nk³  struni  svogo  pocyac'kovanogo al'-uta.  Dvoº
shejh³v smakuvali  z chash malen'kimi  kovtkami  vino. Tret³j zhuvav horasans'ku
zemlyu. Abu Amar,  zaplyushchivshi och³, malesen'kimi  kovtochkami nadpivav  vino  ³
dovgo-dovgo jogo rozsmakovuvav.
     Pered sp³vakom stoyala vzhe porozhnya chasha.
     Abu Amar p³dklikav Al³.
     -  Posp³shaj  do Sahla.  Poprohaj  u  n'ogo kv³t³v:  zhasminu,  gvozdik ³
romashok.
     - Ale zh p³zno, m³j gospodine! - vihopivsya Al³.
     -  Tihshe, -  sharpnuv  jogo  za  sorochku Abu Amar.  - Sahl p³zno  lyagaº.
Sk³l'ki v³n skazhe - st³l'ki j plati.
     Al³ spustivsya vniz po korzinu - Ajsha vzhe m³cno spala.
     Koli  hlopec'  posp³shav  dvorom,   zgori  v  n'ogo  zhburnuli  f³n³kovoyu
k³stochkoyu.
     Al³ p³dnyav golovu: na krayu dahu sid³la navkarachki Dzhar³ya.
     -  P³d³jmis'  nagoru  - ya tob³ shchos' pokazhu!  -  zashepot³la,  nastavivshi
dolonyu truboyu do vust.
     - YAk ya p³d³jmus'? - zapitav  poshepki Al³,  bo znav - Dzhar³ya jogo odnache
pochuº.
     -  V³d³mkni  on t³ dver³  krivim tovstim klyuchem ³ davaj nagoru.  T³l'ki
oberezhno, bo tam sh³dc³ krut³ j polaman³...
     Tak  hlopec'  ³ zrobiv.  SHCHopravda,  dobre  zabrudnivsya porohom ³ k³l'ka
raz³v nav³t' chhnuv, ale za hvilyu vzhe buv na dahu.
     - YA syudi zal³zla, - shepot³la Dzhar³ya, - shchob krashche chuti sp³vaka. Tut take
m³sce, shcho kr³z' v³kno zvuki krashche chutn³, n³zh p³d dverima sluhati!  - A  tod³
tih³she zashepot³la: -  Voni obidv³ prijshli - ³ don'ka, ³ zh³nka!  Hochesh na nih
podivitis'?!
     Al³ azh v rot³ peresohlo v³d hvilyuvannya - v³n shche n³koli  ne  bachiv zh³nok
bagat³¿v. Kivnuv negrityanochc³ golovoyu.
     - Tod³  tiho povzi za mnoyu,  -  shepot³la  na vuho  jomu  Dzhar³ya. - Voni
vil³zli  cherez stelyu do  pokinuto¿ golub'yatn³. ² teper shovan³ z us³h bok³v.
Sidyat' sob³  ³ sluhayut'  kr³z' st³nu, shcho v nas d³ºt'sya. Ot zaraz pobachish, yak
voni golovu v shch³linu m³zh stovpami vstromili...
     Negrityanochka  ³  hlopec'  propovzli  ves'  dah ³  zazirnuli vniz  cherez
nevisokij parapet.
     ²  vse  bulo  tak,  yak skazala  rabinya.  Zlam  st³ni  sarayu  ³  veliko¿
golub'yatn³   stvoryuvali   zatishnij  zakapelok.   Ot  u  c'omu   zakapelku  j
primostilisya dv³  prostovolos³ zh³noch³  postat³ ³  zazirali kudis'  mezhi dvoh
grubih tikovih bolonk³v.
     Pochulisya golosn³,  dzv³nk³  akordi al'-uta, ³  golos sp³vaka zavolav na
najvishch³j not³ p³snyu slavetnogo Abu Rab³ya.

     ² sam ya ne gadav, a vse zh zgadav
     YA pro zh³nok, na divo shozhih!
     ² ¿hn³h n³g strunkih, ³ b³lih pishnih stegon
     YA do ostann'o¿ zhittya hvilini ne zabudu...
     Oj sk³l'ki zh nasolodi
     Torsati pruzhk³ persa molod³¿!
     YA prisyagayus' ³ Mashr³kom ³ Magr³bom -
     Gr³ha nemaº v tomu, lyudi!
     Golos sp³vaka buv visokij, majzhe  zh³nochij, chistij-prechistij. Ale chomus'
to¿ mlost³, shcho v³d golosu N³sso, hlopchina ne v³dchuv.
     V³n popovz nazad do lyadi v dahu, a Dzhar³ya  posp³shila do svoº¿  shovanki
nad v³knom...
     Po  golovnomu  kanalu   plivli  chovni,  perepovnen³  lyud'mi,  osv³tlen³
l³htaryami ³ sv³til'nikami. Ta porozhn'ogo chovna dovelosya vse zh pochekati.
     A v sadib³ Ben Sahla d³jsno ne spali. Vorota buli napolovinu rozchinen³.
CHorn³  m³syachn³ t³n³ na pershomu podv³r'¿  rozrivalo chervone sv³tlo  naftovogo
l³htarya.  P³d l³htarem,  za dovgim stolom sid³v  Ben Sahl ³ prodavav  yakims'
bagato   vbranim  molodikam   zapechatan³   gleki   ta  troyandov³  pagoni   z
bl³dorozhevimi, duzhe zapashnimi kv³tami.
     Koli molodiki p³shli z dvoru,  Al³ p³dstupiv do torgovcya ³, ne znayuchi yak
v³tati ³udeya v jogo sadib³, pobazhav miru c'omu domu ³ jogo gospodarev³.
     M³cnij  pishnoborodij cholov³k  shiliv golovu do l³vogo plecha,  primruzhiv
prave oko ³ spitav:
     - V³d kogo ti, hlopchiku? YA tebe vpershe bachu.
     - YA sluga mosul's'kogo kupcya Abu Amara.
     - A sam ti ne mosulec'?
     - YA z³  slavno¿ osel³ hal³f³v, z M³sta  Miru ³ Spokoyu, -  klanyayuchis'  ³
pritiskayuchi ruku do grudej, v³dpov³v Al³.
     - ² chogo zh bazhaº tv³j mosulec'? - Hazya¿n posm³hnuvsya takoyu posm³shkoyu, v
yak³j bula ³ povaga do Abu Amara, ³  sumn³v nache  v tomu, shcho v³n, Abu Amar  -
"mosulec'", ³ gotovn³st' zadovol'niti vs³ pobazhannya c'ogo "mosul'cya".
     Al³ viklav us³ pobazhannya  Abu Amara. Hazya¿n  lyasnuv u dolon³. Z  dverej
vijshla visoka d³vchina z  v³dkritim  licem ³  rozpushchenim, puhnastim, yak p³na,
volossyam.
     -  Zberi z d³vchatami kv³ti.  Ta zachekaj,  ne jdi! - A tod³ znovu shiliv
golovu  do Al³, t³l'ki  do  pravogo plecha, ale  oko primruzhiv l³ve. -  A hto
prijshov do tvogo hazya¿na? Ce ne taºmnicya?
     Al³ rozpov³v ³ pro muzh³v, ³  pro sp³vaka. T³l'ki zh, zvichajno, ne skazav
zhodnogo slova pro sni  Abu Amara ³ pro lyustro Allaha. ²nov³rcyu negozhe pro ce
znati. Ta j bagato zlogo rozpov³dali bazarn³ lyudi pro ³ude¿v.
     Tod³ Ben Sahl, visluhavshi, povernuvsya do d³vchini.
     - Z romashok splet³t' p'yat' v³nk³v!  ZHasmin ³ gvozdiki zv'yazh³t' puchkami.
²di!
     Ben  Sahl, vipituyuchi v Al³ pro zakuski na ucht³  v Abu Amara, posunuv po
doshkah tri zapechatan³ gleki.
     - Vino.  Os' bachish - na pechatc³ moº ³m'ya ta poznachka, shcho ce vino z moº¿
kramnic³. A os' tob³,  - v³n p³dsunuv do hlopcya  najb³l'shij glek, -  glek  z
vinom. Ale ya stavlyu na n'omu svoyu pechatku ³ pishu na voskov³, shcho ce pal'movij
s³k.  Jogo  postavish  pered  tim shejhom, v yakogo rodimka  na  shchoc³.  ² skazhi
golosno, shcho ce pal'movij s³k. Pobachish, toj shejh nagorodit' tebe za cej glek.
     - Ale  dlya  chogo obduryuvati?..  -Hlopec' ne vstig  dogovoriti, bo  jogo
perebiv Ben Sahl:
     - Znayu  yak obluplenih tih  mudrec³v-shejh³v!  ² vpodobannya kozhnogo z nih
dobre znayu. Pobachish - voni vp'yut'sya ³ zahochut' odyagti v³nki. A v³nki v  tebe
vzhe budut' gotov³. ² znov zhe-tebe nagorodyat'... A teper davaj grosh³!
     Al³ pripechatav na lipk³ v³d vina doshki stolu vagovit³ dinari.
     - YAkshcho  tebe  vinagorodyat' za  vino  ³ v³nki,  to  prijdesh  ³ pod³lishsya
pributkom z³ mnoyu, zgoda?
     Al³ hot³v skazati, shcho Abu Amar jomu osobisto ne davav n³ falsa ³ n³chogo
ne ob³cyav nav³t'.
     Pobachivshi, shcho hlopec' zavagavsya, Ben Sahl posm³hnuvsya.
     - SHCHo, shkoda pod³litisya z ³nshim svo¿m pributkom?
     - Klyanus' Allahom, n³! - zaprisyagsya Al³.
     - Divis', ti poklyavsya ³m'yam Otverzayuchogo Bramu...- zadovoleno zasm³yavsya
torgovec'.
     Pishnovolosa vse shchos'  ne prinosila kv³t³v,  ³ Al³ sposter³gav,  yak  nad
glekom z troyandami zavisli zrazu tri n³chnih meteliki-brazhniki... A  Ben Sahl
z lyubov'yu rozdivlyavsya na kozhnu monetu, shcho vtorguvav za s'ogodn³shn³j vech³r. ²
hlopcev³  zovs³m  ne  hot³losya  pokidati podv³r'ya z takim yaskravim  naftovim
l³htarem.  ²  shche  -  tak  hot³losya pobachiti b³lo-rozhevu troyandu! Azh kalatalo
serce ³ peresohlo v rot³.
     -  Gospodine! YA chuv, shcho  ti volodar nadzvichajnogo diva... CHervono-b³lo¿
troyandi...
     - De ti pro ce chuv?
     -  U  Bagdad³,  v kvartal³ zolotar³v.  Kazali na tomu bazar³,  shcho  odin
torgovec' vinom u Basr³ maº taku troyandu...- zbrehav Al³.
     - A ti h³ba buvav u tomu kvartal³?
     - YA po vs³h kvartalah, po vs³h hanah ³ sukah buvav.
     - A ti, chasom, ne bagdads'kij bazarnij zlodyuzhka?
     - Allah men³ sv³dok - n³! YA nosiv ¿m ribu.
     - YAka zh riba najkrashcha? YAka najg³rsha?
     -  Sazan   -  okrasa  svyatkovo¿  trapezi,  vusach  daº  m³c'   ³  vbivaº
nedosv³dchenih, som - al'-karmut - ¿zha b³dnyaka.
     - Znaºsh...
     - Gospodine m³j! blagayu tebe - daj poglyanuti lishe  raz  na chervono-b³lu
troyandu!..
     Torgovec' viprostavsya za stolom ³ zrazu stav nache b³l'shij udv³ch³.
     Golos jogo zabrin³v holodno j nepriyazno:
     - Dlya chogo tob³ zazirati na divo? Ti sluga, ³ znaj svoº m³sce!
     -  YA  sluga vipadkom.  Dochekayus' shchastya ³  poplivu do ²nd³¿. YA zh polishiv
dom³vku,  shchob pobachiti diva sv³tu, pro  yak³ chuv  u Bagdad³.  Tvoya troyanda  -
pershe divo.
     - N³, ce nemozhlivo! Mi  r³zno¿ v³ri, a v  mo¿m sadu zhoden chuzhij cholov³k
ne buvav.
     ² Al³ zrozum³v, shcho prohati ³ moliti pro lasku - zajve.
     Pishnovolosa  prinesla  kv³ti, j  Al³ poskladav  ¿h  do  korzini, poverh
glechik³v.
     CHovnyar layavsya, shcho Al³ zmusiv jogo st³l'ki chekati.
     Ta zajva moneta zatknula  jomu pel'ku, ³ v³n v odnu  mit' prignav chovna
do sadibi Ajsh³.
     Koli Al³ v³dchiniv potaºmnu hv³rtku ³ zajshov na podv³r'ya, to pochuv, yak z
rozchinenogo v³kna neslisya p³snya ³ lyaskannya v dolon³.
     Dzhar³ya poklikala jogo  zgori, ale hlopec' ne spinivsya ³ ne  p³dnyavsya do
ne¿ na dah, a posp³shiv do benketuyuchih.
     U  k³mnat³  chad³li  sv³til'niki,  pahlo  rozlitim vinom  ³  rozkritimi,
rozlushchenimi pomaranchami...
     Vs³  buli p³dpil³  ³ to dobre  - ³ sp³vak, ³  Abu Amar, ³ obidva shejhi.
Tret³j  zhe,  pohmurij,  mov  hvorij kruk, sid³v  ³ zhuvav  steblinu  cukrovo¿
trostini.
     Al³ pol³z do korzini ³ dostaviv pered nim velikij glek.
     - SHCHo ti men³ stavish? YA vikonuyu vs³ zapov³ti Magometa ³ vina ne vzhivayu!
     -  O  dostoslavnij ³  najshanovn³shij!  Tut os'  pechatkoyu  v³dtisnuto  na
voskov³, shcho shche s³k, pal'movij s³k.
     - Nu nalivaj, pobachimo, chi ne shahra¿ nash³ torgovc³!
     Al³ stalo strashno - raptom Ben Sahl zhorstoko nad nim posm³yavsya? SHCHo tod³
bude?!
     SHejh ponyuhav, zrobiv k³l'ka velikih kovtk³v zolotavogo prozorogo vina.
     V³ddihnuv, zaplyushchiv och³, oblizav gubi.
     Vs³ prinishkli.
     SHejh pokolupavsya v poyas³ ³ vityag zv³dt³lya tonesen'ku polovinu dirhema.
     - Ti vgadav mo¿ pobazhannya, hlopchiku! Ce najkrashchij s³k, yakij ya bud'-koli
piv! A ¿m podaj vino!  - nakazav  starij, nache  v³n, a  ne  Abu Amar tut buv
gospodarem...
     -  Molodec'! - shepnuv  Abu Amar ³ stis l³kot'  malomu, koli Al³ nalivav
jomu u chashu bagryane vino.
     - Grosh³ lishilis', - zashepot³v Al³ gospodarev³.
     - Grosh³ pot³m, - takozh poshepki do  Al³, a tod³ golosno do vs³h: - Pijmo
³ slavimo zhittya! Sp³vajmo, poki sp³vaºt'sya!
     Sp³vak  vdariv  po strunah ³  al'-ut golosno  v³dpov³v jomu, napovnivshi
dzvonom usyu k³mnatu ³ vilivshis' u zoryane sinº v³kno.
     - Eh,  yakbi  shche  j  kv³ti  budi  na  nash³j shlyahetn³j  ucht³! - vigolosiv
najmovchazn³shij shejh.
     Abu Amar lyasnuv u dolon³. Al³ mittyu prin³s korzinu ³z zapashnim zhasminom
ta pryano-terpkimi gvozdikami.
     Dodatkov³ gleki zovs³m nejmov³rno pod³yali na shejh³v.
     Dvoº  p³dvelisya  ³ pochali  tancyuvati,  namagayuchis'  nasl³duvati viverti
tanc³vnic'.
     A toj, shcho piv "pal'movij s³k", ne m³g p³dvestisya ³ t³l'ki prohav:
     - Men³ dlya povnogo kejfu ne vistachaº v³nka na golov³.
     - St³jte! -  zakrichav dobre-taki  p³dpilij Abu Amar. - Skazh³t', o shejhi
preslavn³, chi d³jsno ne vistachaº v³nk³v?
     - Ne vistachaº...- prosp³vali dva  shejhi, vihlyayuchi stegnami ³ potryasayuchi
rukami.
     A tret³j zakivav golovoyu po-k³ns'komu.
     - Al³! - zvernuvsya vpershe do  n'ogo po ³men³ mosulec'.  - Mozhesh splesti
v³nki?
     - Mozhu! - zbrehav Al³ (hocha v zhitt³  n³koli  ne rvav kv³t³v ³ ne bachiv,
yak to d³vchata pletut' v³nki) j viskochiv z k³mnati.
     V poko¿ znov zchinilas' verem³ya ³ zagolosila p'yana p³snya.
     Hlopec' p³dkr³pivsya oladkami,  z'¿v  reshtki  sushenih  smokov,  a  tod³,
nad³vshi na ruki, pon³s nagoru romashkov³ v³nki.
     Jogo poyavu zustr³li opleskami ³ rad³snimi vigukami.
     Star³,  ogryadn³  shejhi  skakali,  nache  ob³s³l³ capi,  brizkali odin na
odnogo vinom, vmochali borodi u vino ³ sp³vali nepristojnih p³sen'ok,  shcho  ¿h
sp³vayut' kozolupi ta zolotar³ u shinkah.
     Al³  krad'koma  poglyanuv  na  shch³linu p³d  steleyu.  Dv³ pari ochej uvazhno
stezhili za tim, shcho v³dbuvaºt'sya u pomeshkann³.
     Tut shejh, yakij piv "pal'movij s³k", poklikav Al³.
     - Sluhaj, malij!.. ² ti sluhaj, muziko!.. Ti zagraj nam tancyuval'no¿, a
ti potancyuj nam, yak malen'ka ciganochka!.. Tobto golyaka, - poyasniv v³n p'yanim
³ hitrim usm³hom.
     Al³  azh mlosno stalo  v³d  nespod³vanki j strahu - os'  yako¿ gan'bi v³d
n'ogo  vimagayut'!  Malo ¿m  togo, shcho voni, mov  r³zniki, povpivalisya, tak shche
jogo hochut' u  lajno  zakalyati?!! ² lyut'  shibonula  jomu  v  golovu  garyachim
strumom.
     Ale tut ne saf³na,  a  Abu Amar ne locman-mandeºc' - ne zastupit'sya! On
v³n yak sm³ºt'sya na vs³ zubi! Tomu Al³ vgamuvav sebe vmit' ³ v³dpov³v:
     - Ne  mozhna men³! Bo, po-pershe, ya muzhchina,  a po-druge, ya ribalka, a ne
tanc³vnik.
     - A chim ti dovedesh, shcho ti  muzhchina? - spitav, p'yano  pohituyuchi golovoyu,
Abu  Amar, znevazhlivo  posm³hayuchis'. -  Hocha...  os'  tob³  n³zh, -  Abu Amar
zv³dk³lyas' vismiknuv nozha z chornim derzhakom ³ nedbalo kinuv hlopcev³.
     Al³ perehopiv jogo na l'otu, ³ vs³ shval'no zagukali.
     - Popadesh v otoj odv³rok - ³ n³zh tv³j!
     Al³ rozmotav  hustku z shapochki,  toj k³nec',  shcho z persnem, obkrutiv na
zap'yast³,  sklav  udvoº ³ v³l'nij k³nec'  prihopiv  dvoma pal'cyami. Natyagnuv
hustku ³ vstaviv u skladku kolodku nozha, a lezo povernuv do sebe.
     Krutonuv shchosili, shchob n³zh ne vipav.
     Des' na desyat³m obert³ roz³gnav  otaku prashchu do povno¿ sili ³ v³dpustiv
k³nchik hustki. N³zh zblisnuv  gostrennim  lezom  ³ majzhe na tretinu zajshov  u
kedrovij r³z'blenij odv³rok.
     Derevo azh zadzven³lo v³d sili udaru, mov hto po n'omu sokiroyu rubonuv.
     - YA mozhu jti? - spitav zmucheno Al³, vtirayuchi p³t z chola.
     - V³z'mi nozha, v³n tv³j.
     - Bog ³z nim, u mene ruka bolit', - vikrutivsya Al³. Tut p³dpilij muzika
vhopivsya  za  kolodku ³  pochav sharpati  z  dereva  lezo. Ta  marno -  n³zh ne
p³ddavavsya.
     - Zachekaj, zlamaºsh p³dv³vsya Abu  Amar, yakimos' nevlovimim ruhom sharpnuv
nozha ³ vityag z dereva.
     Ale  v³d togo  porushivsya trohi odv³rok, z³  st³ni  v³dpav  velikij shmat
tin'ku - ³ pered ochima prisutn³h v³dkrilis' yaskrav³ malyunki.
        10. PODARUNOK MUZIKI
     YAk v³dkrilas' st³na, ³ na staromu tin'ku pobachili yaskrav³ malyunki, to j
p³dpil³ shejhi, ³ sp³vak posp³shili do st³ni.
     Abu Amar zupiniv rukoyu Al³, shcho razom z  us³ma kinuvsya,  shchob rozdivitis'
taºmnicyu.
     Ta mosulec' uzyav hlopcya za plech³ ³ povernuv do dverej.
     - ²di vniz ³ v³dpochivaj! A koli treba - ya tebe poklichu!
     Al³  v³dkriv rota, shchob  skazati, shcho v³n hoche tezh  podivitis'. Abu  Amar
opustiv pov³ki  na svo¿  bliskuch³  chorn³  och³,  n³bi  govoryachi,  shcho  rozmovu
zak³ncheno ³ sl³d mittyu vikonuvati jogo pobazhannya.
     Zasmuchenij Al³  povernuv do dverej, Abu  Amar  p³shov za  nim  ³ zachiniv
dver³ na zasuv.
     Hlopchina opustivsya vniz, de Dzhar³ya znovu pekla sob³ tonesen'k³, yak list
samarkands'kogo paperu<sup>1</sup>, pshonyan³ oladki.
     Negrityanochka, pobachivshi, shcho v³n sil'no zasmuchenij, p³dskochila do  n'ogo
³ podala  jomu  garyachih oladk³v.  Zazirala  hlopchikov³  v  lice,  gladila po
kucheryah masnimi pal'cyami.
     - Z'¿zh  oladk³v,  z'¿zh! YAk po¿si,  zrazu stane  na dush³  legshe! Bez ¿zh³
nemaº n³yakih radoshch³v! YAk oto sidish  golodna ³ zaperta,  to ne dumaºsh, chi shchob
podivitis'  u  v³kno, chi  shchob virvatis' na vulicyu. Ot  koli po¿si,  tod³ vzhe
kortit' ³ na vulicyu d³statis', ³ do sus³d³v zazirnuti. A yakbi shche j na bazar³
pobuvati,  to spravzhnº  svyato!.. Vzhe r³k v³d minulogo ramadanu  <sup>2</sup>
ocya g³ºna, - Dzhar³ya tic'nula pal'cyami v toj pok³j, de lezhala Ajsha, - trimala
mene v budinku ³ n³kudi ne vipuskala! Poki tv³j Abu Amar ne z'yavivsya! Z  nim
stalo spravzhnº svyato!.. Os'  voni zaraz tancyuyut' ³ sp³vayut' pro pekarya ³ pro
jogo kohancya puhlen'kogo. He-He!.. P³du podivlyusya, shcho voni tam roblyat'.
     ² Dzhar³ya p³dvelasya v ner³shuchost³, chi Al³ ne zaboronit'  ¿j p³dnyatis' do
k³mnati.
     Ta  Al³ stalo get'  use bajduzhe. V³n dumav pro svoº. ²  poki tam  vgor³
Dzhar³ya  spoglyadala  piyatiku  najznamenit³shih  zakonnik³v  Basri, v³n  povol³
perezhovuvav  rodzinki. Bez usyakogo  smaku po¿dav smachn³sh³ dol'ki pomaranch³ ³
p³dsohlu pshenichnu pampushku.
     Al³  najprikr³she stalo v³d viprobuvannya Abu Amara.  Nevzhe ne vidno ³ ne
zrozum³lo  - v³n,  Al³, staraºt'sya z us³h sil, pnet'sya,  shchob  buti korisnim!
Zovs³m ne tak, yak ³nsh³ hlopc³,  z yakimi v³n virostav na bagdads'kih vulicyah.
T³ zavzhdi namagalis' obduriti odne odnogo ³ starshih, des' shchos' pocupiti. V³n
zhe  hot³v  use zrobiti  sam,  svoºyu, vpravn³styu.  Adzhe koli prinosiv u shinki
sv³zhu ribu, n³hto do n'ogo ne stavivsya ³z znevagoyu, shcho v³n n³chogo ne vartij,
n³chogo ne vm³º!
     A v³dtod³,  yak pochalasya podorozh na saf³n³, ³ kuhar, ³ Dzhafar, a teper ³
Abu Amar ta j us³ ³nsh³ dumayut', shcho v³n yakes' ledashcho.
     Garyach³  sl'ozi  p³dkotili p³d gorlo hlopcev³, ale v³d  c'ogo,  koli v³n
v³dchuv, shcho os'-os' zaplache, jogo ohopila gostra lyut'. ² v³n vraz vir³shiv, shcho
azh n³yak persten'  z  lalom ne maº nalezhati Abu  Amaru. Zreshtoyu, ne  Abu Amar
zhburnuv persten' u kanal. ² sam Abu Amar n³ slovom, an³ ruhom ne viyaviv tod³
svoº¿  zlost³,  shcho ³  v³n u takomu zbitku opinivsya, podaruvavshi persten' c³j
nav³zhen³j  muzic³.  A  vona  zvela  vse  na  psi!..   Al³   vir³shiv  v³ddati
promenisto-krivavij  lal muzic³.  Bez  sumn³vu, v ne¿ maº buti ³  sr³blo,  ³
zoloto,  dirhemi  ³  dinari.  V³n  nazavzhdi zapam'yatav ¿¿  zhitlo z  dorogimi
v³rmens'kimi kilimami, r³z'blenimi tahtami z chervonogo dereva, vishit³ shovkom
podushki,  ³ pocyac'kovan³ dva al'-uta na st³n³, ³ chornogo dereva rebab, suvo¿
rukopis³v na polic³, dorogoc³nnij kalamar, zroblenij z g³rs'kogo krishtalyu...
V ne¿  mayut' buti moneti. Vona zhive  v malesen'komu prim³shchenn³, ale  v n'omu
b³l'she zatishku j krasi,  n³zh u vs'omu c'omu starovinnomu zanedbanomu budinku
Ajsh³.
     Koli  v³v  ostatochno  upevnivsya,  shcho  v³ddast'  persten'  muzic³,  jomu
zahot³los' ¿sti. ² v³n z'¿v polovinu togo na¿dku, shcho buv priznachenij na vs³h
nih - Ajshu,  Dzhar³yu ta Al³.  V³n uper nedo¿dki  bez zhodnogo vagannya. Bo ves'
chas Dzhar³ya, nemov  bozhev³l'na, smazhila  sob³  prosyan³ mlinc³,  Ajsha  v³d ¿zh³
v³dmovlyalas'.  Lishe  pila j pila vodu. Ta j do  vs'ogo, p³slya charochki  l³k³v
vona m³cno zasinala na k³l'ka godin.
     V³n umostivsya na vuz'komu taht³, zagornuvshis' u  staru  poponu, ³ dovgo
krutivsya, vse namagavsya uyaviti sob³, sk³l'ki zh dast' jomu  sr³bla muzika. Bo
shcho persten' - spravzhn³j skarb,  v³n odrazu zrozum³v, yak  pochuv, shcho  sp'yan³l³
pov³¿ prohali,  blagali  Kadar³yu ne  vikidati jogo, ne  topiti  v  kanal³. A
sp³vachka N³sso, azh zahodyachis' v³d  lyuto¿  zazdrost³, namagalas' p³dshtovhnuti
¿¿ na cej bezgluzdij vchinok