Izrail' Moiseevich Metter. CHelyust'
Studentka vtorogo kursa medicinskogo instituta Tanya Berezina derzhala v
rukah cherep i, zaglyadyvaya v uchebnik, ekzamenovala svoyu podrugu Marusyu
Fominu. Byl odinnadcatyj chas nochi, devushki uzhe davno ustali posle celogo dnya
lekcij i nepreryvnoj domashnej zubrezhki; pribezhav iz instituta, oni naskoro
proglotili edu i vot uzhe chasa chetyre podryad ekzamenovali drug druzhku,
gotovyas' k zavtrashnemu zachetu.
-- Bol'she nevozmozhno, Tan'ka! -- prostonala Marusya Fomina. -- YA uzhe
nichego ne soobrazhayu... Vse ravno my provalimsya...
-- Voz'mi sebya v ruki! -- skazala Tanya. -- Ne raspuskajsya... Hochesh'
krepkogo chayu?
Ona nalila podruge i sebe chernogo chayu iz chajnika, stoyavshego na polu, --
ves' stol byl zavalen raskrytymi knigami i konspektami; devushki bystro,
zalpom vypili etot strashnyj napitok i prodolzhali zubrit'.
V uglu komnaty vozilsya pyatiletnij brat Tani -- Pet'ka. Emu uzhe davno
polagalos' idti spat', no on zaigralsya, a staruha nyan'ka razgovarivala v
sosednej komnate s zubnym tehnikom Osipom Andreevichem. Osip Andreevich zhil v
etoj zhe kvartire i eshche mesyaca poltora nazad obeshchal nyan'ke sdelat' po deshevke
vstavnuyu chelyust'. Staruha nakopila deneg, i segodnya tehnik prines ej posle
raboty obnovku.
-- Prikus u vas teper' budet pravil'nyj, -- govoril on nyan'ke, zalezaya
ej tolstymi pal'cami v rot. -- Osteregajtes' tol'ko, babusya, zhevat' svezhij
teplyj hleb: on ochen' lipnet k plastmasse i mozhet otodrat' plastinku...
-- A suhari? -- sprosila nyan'ka kakim-to ne svoim golosom, ottogo chto
ves' rot okazalsya vdrug perepolnennym i rastyanutym. -- Tverdye tela mozhno,
-- skazal tehnik. -- Dugoobraznoe postroenie neba pridaet plastmasse
krepost'. Tol'ko, konechno, ne nabivajte rot do otkaza. Pozhujte sejchas pri
mne chto-nibud' dlya proby. Nyan'ka vzyala iz bufeta kusok kolbasy. -- Nu kak?
-- sprosil Osip Andreevich. -- Smelee, smelee, babusya!..
S nastorozhennym licom nyanya ela kolbasu. Den'gi, prigotovlennye dlya
rasplaty, ona derzhala zazhatymi v mokrom kulake.
-- Mozhete posmotret'sya v zerkalo, -- predlozhil ej tehnik.
Staruha otdala emu den'gi, i on ushel. Ona posmotrelas' v zerkalo,
postuchala novymi zubami, rasteryanno ulybnulas' sama sebe i perekrestila rot.
Vojdya v komnatu k Tane, nyanya skazala: -- Tanechka, posmotri, kakie mne Osip
Andreevich zuby sdelal.
Tanya rasseyanno posmotrela i obratilas' k Maruse: -- Vot zavtra nas kak
sprosyat stroenie chelyusti, a my dazhe v konspekt ne zaglyadyvali... YA lichno
segodnya spat' ni za chto ne lyagu!..
Zabrav Pet'ku, nyanya uvela ego spat'. Razdevayas', on s lyubopytstvom
posmatrival na nee: u nee bylo chuzhoe lico i chuzhoj golos. S neprivychki on
dazhe obratilsya k nej na "vy":
-- Vy tol'ko obyazatel'no razbudite menya, kogda Mishka utrom pridet: on
obeshchal pered shkoloj zabezhat'.
Misha zhil v etom zhe dome i uchilsya vo vtorom klasse. Nesmotrya na to chto
on byl goda na tri starshe Pet'ki, oni druzhili. Druzhba, pravda, so storony
Pet'ki byla nemnozhko podobostrastnaya: on vse vremya boyalsya poteryat' svoego
starshego priyatelya i inogda zaiskival pered nim.
Utrom oni sideli vo dvore na skamejke i razgovarivali; do shkoly
ostavalos' dva chasa, -- Misha uchilsya vo vtoruyu smenu.
-- U menya segodnya vremeni malo, -- skazal Misha. -- Rassizhivat'sya
osobenno nekogda. -- A chto? -- sprosil Pet'ka. -- Ty ne pojmesh'! -- A ty
skazhi, ya postarayus'... -- Da ekzameny u nas nachinayutsya. Neohota dvojki
taskat': mat' ochen' perezhivaet.
-- Konechno, -- s zharom soglasilsya Pet'ka. -- U menya Tan'ka segodnya noch'
ne spala, u nee tozhe ekzameny. -- Da kakie u nee ekzameny! -- vzdohnul Misha.
-- Oni kosti prohodyat, -- skazal Pet'ka. -- U nas doma cherep est'...
-- Loshadinyj? -- sprosil Misha. -- Loshadinyj ya v derevne skol'ko ugodno
videl. -- CHelovecheskij, -- otvetil Pet'ka. Misha vzyal sebe za pravilo nikogda
ne udivlyat'sya pri svoem mladshem priyatele; poetomu i sejchas on ravnodushno
pozhal plechami i skazal:
-- Navernoe, iz gliny... Nu ladno, ya poshel: mne nado delenie celyh
chisel uchit'... -- |to trudno? -- s uvazheniem sprosil Pet'ka. -- Uzhasno.
Golova lopaetsya... On podnyalsya i, nacelivshis', splyunul na tonen'koe derevco,
vysazhennoe v dvorovom palisadnike. Pet'ka totchas zhe poproboval prodelat' to
zhe samoe, no tol'ko zamochil sebe podborodok.
Misha prezritel'no na nego posmotrel, ustalo potyanulsya i sprosil: -- Ty
konfety segodnya prines? -- Prines... -- Toroplivo poryvshis' v karmane,
Pet'ka protyanul drugu dve konfety. Misha lenivo vzyal ih i, prochitav nazvanie,
skazal: -- Pomadka.
Potom on liho, ne kasayas' rukami, pereprygnul cherez skamejku, poddel po
doroge nogoj kameshek i ischez v podvorotne. Pet'ke stalo sirotlivo. On tozhe
poproboval stuknut' nogoj po kameshku, no tot, vmesto togo chtoby vzvit'sya,
kak u Mishki, prokatilsya po zemle na shazhok i ostanovilsya.
Posle obeda pribezhali iz instituta zaplakannye Tanya i Marusya. Tanya
srazu brosilas' k telefonu, poprosila doktora Berezinu i, rydaya, zakrichala v
trubku kak sumasshedshaya: -- Mamochka, pyat'!..
Potom ona shvatila Pet'ku na ruki, zakruzhilas' po komnate i upala
vmeste s nim na divan.
-- Ty takoj glupyj, Pet'ka, ty nichego ne ponimaesh'!.. Pogodi, pogodi,
-- bespokojno skazala vdrug Tanya. -- Marusya, podojdi-ka syuda, po-moemu, u
Pet'ki syp'...
Podrugi sklonilis' nad nim i stali rassmatrivat' ego sheyu. Tanya vzyala
svoj noven'kij stetoskop, a Marusya nadela na lob blestyashchij metallicheskij
kruzhok s otverstiem; vdvoem oni pomyali Pet'kin zhivot, poslushali legkie,
serdce i zaglyanuli v glotku.
-- Poprobuem poslednee, -- skazala Marusya. -- Simptom Pasternackogo.
Oni perevernuli Pet'ku na zhivot, Tanya polozhila svoyu ruku emu na
poyasnicu, a Marusya krepko udarila po Taninoj ruke. -- Dury! -- zakrichal
Pet'ka.
-- Tebe bylo bol'no? -- s nadezhdoj v golose sprosila Marusya. Pet'ka
vyrvalsya i udral.
On oboshel kvartiru, vysmatrivaya, chto eshche mozhno bylo by podarit' svoemu
drugu; nashel v bufetnom yashchike dve visyul'ki ot lyustry, lomanyj shtopor,
nepochatuyu korobku tal'ka; povertel v rukah sinij flakon, no stalo tak
nesterpimo zhal' otdavat' ego, chto Pet'ka zakusil gubu i polozhil flakon
obratno v yashchik.
Potom on posidel nemnozhko na podokonnike, glyadya vo dvor. Zapolzali vo
dvor sumerki, oni kak budto vytekali iz temnoj podvorotni i razlivalis' po
vsemu dvoru. Zemlya byla izryta dlinnymi izvilistymi ovragami -- v dome
prokladyvali gaz. Lezhali pod oknami truby. Pet'ka podumal, chto zavtra nado
poprobovat' v odin konec truby vstavit' probku, a v drugoj dunut' izo vseh
sil. Esli sidet' na dne ovraga i imet' dostatochnyj zapas probok, to mozhno
otstrelivat'sya ochen' dolgo.
Po dvoru v bol'shoj kolyaske vysokij oficer provez svoih trojnyashek. Dve
devochki v sinih odeyalah lezhali napravo, a mal'chik v serom soldatskom odeyale
lezhal nalevo. Oni poyavilis' v dome sovsem nedavno -- s polgoda nazad. Ottogo
chto ih bylo troe v odnoj kolyaske, oni vyglyadeli nenastoyashchimi. A kogda
oficer, vynimaya ih ottuda vseh troih, prizhimal dlinnymi rukami k grudi i
vnosil v podŽezd -- eto bylo uzhe sovsem udivitel'no.
Pet'ku dnya dva nazad poprosili postorozhit' trojnyashek, poka ih otec
begal v kvartiru za spichkami. Zabravshis' na skam'yu, Pet'ka zaglyanul v
kolyasku, -- oni lezhali s otkrytymi glazami i chmokali soskami.
-- Vy chego? -- tiho sprosil Pet'ka. On znal, chto v takom vozraste deti
ne razgovarivayut, no ne ochen' veril v eto. Mal'chik skosil na Pet'ku glaz i
vytolknul yazykom sosku na odeyalo, slovno sobiralsya sejchas otvetit'. Pet'ka
podozhdal nemnozhko, potom skazal: -- Znachit, pravda ne umeete, -- i slez so
skam'i... Za oknom bystro temnelo. Promchalsya cherez ves' dvor kot i s mahu
vskochil na derevo. Sosedskij kostlyavyj shchenok podbezhal k derevu i, vstav na
zadnie lapy, zalayal vo vsyu svoyu shchuch'yu past'. Derevco bylo tonen'koe, i, esli
by shchenok dogadalsya tryahnut' ego perednimi lapami, kot nepremenno svalilsya
by... Nakonec Pet'ke nadoelo smotret' na etu glupuyu voznyu, on otkryl
fortochku i kriknul dvornichihe: -- Tetya Nadya, smotrite, kuda vash kot zalez!..
V oknah na protivopolozhnoj stene stali zagorat'sya lampochki. Snachala zazhglos'
v tom okne, gde zhil lysyj ohotnik, -- u nego na stene byli pribity olen'i
roga, a na stole stoyala utka. On chasto prohodil po dvoru v vysokih, do
zhivota, rezinovyh sapogah, s ruzh'em v korotkom futlyare za spinoj. Pet'ka
begal za nim do vorot i zhalobno prosil:
-- Dyaden'ka, vystreli!..
Zazhglos' okoshko, gde zhil dyad'ka, u kotorogo byla noven'kaya "Pobeda". Na
etoj "Pobede" Pet'ka uzhe dva raza katalsya i dazhe gudel v gudok. Trudno bylo
tol'ko usidet' na zadnem siden'e: vse vremya motalo v raznye storony, i on
valilsya nabok.
Gorela lampochka s samogo utra u togo strannogo dyad'ki, chto vsegda
uhodil so dvora odin, a domoj ego prinosili. I k nemu v gosti hodil
milicioner. Pet'ka dolgo dumal, chto familiya etogo dyad'ki Irod, potomu chto
nyan'ka tak govorila: -- Von Irod poshel... Ili: -- Von Iroda uzhe ponesli...
Zasvetilos' okoshko u teti Vari. Pet'ka videl ee v cirke. Ona sperva
visela pod samym potolkom vniz golovoj, a potom prygnula v tugo natyanutuyu
setku i dolgo v nej podskakivala, kak myach. Inogda tetya Varya vyhodit vo dvor
veshat' bel'e, i Pet'ka vsegda udivlyaetsya, zachem ona spuskaetsya po lestnice,
esli mozhet pryamo iz svoego okna prygnut' v palisadnik.
Okna stali zagorat'sya po vsej stene; vo dvore sdelalos' ot etogo eshche
temnee. Misha vse ne shel iz shkoly. Voshla v komnatu nyan'ka i povela Pet'ku
uzhinat'. U nego slipalis' glaza, i, chtob uzhin osobenno ne zatyagivalsya,
nyan'ka doela za nego kashu i dopila moloko...
Dnya cherez dva, utrom, on prosnulsya ot krika. Nyan'ka begala s pustym
stakanom i krichala: -- Vot zdes' oni lezhali!.. Sama polozhila... Pet'ka
zakryl glaza i posopel nemnozhko. Do nego donessya golos Tani:
-- Nyanechka, mozhet, vy v drugoj stakan polozhili? -- CHto ya, po-tvoemu,
nenormal'naya!.. YA tebe govoryu -- tut oni lezhali... Osip Andreevich sam
skazal, chtob ya postepenno privykala... YA znayu, kto vzyal!.. Pet'ka vzyal!.. On
menya v mogilu svedet...
-- Da zachem Pete vasha chelyust'? -- smeyas', sprosila Tanya.
-- Emu vse nuzhno... Irod takoj!.. Ty ne smejsya, tebe horosho rzhat', u
tebya polon rot zubov...
-- Da ya ne smeyus', nyanechka, -- uspokaivala ee Tanya. -- Sejchas my u nego
sprosim...
Ona podoshla k Pet'ke i naklonilas' nad nim. On zatail dyhanie. Tanya
tiho sprosila: -- Ty bral nyaninu chelyust'? Pet'ka otkryl glaza i skazal: -- S
dobrym utrom. YA tol'ko chto prosnulsya. -- Kuda ty deval nyaninu chelyust'? --
sprosila Tanya.
-- I ne dumal, -- otvetil Pet'ka. Tanya toropilas' v institut, ona
kriknula na hodu, chto pozvonit mame, i ubezhala.
Pet'ka, nadutyj ot oskorbleniya i straha, dolgo pil chaj; on dul v
blyudce, chtoby tam podnyalis' volny. On hotel sprosit' nyan'ku, kotoryj chas:
emu nuzhno bylo vyyasnit', dolgo li eshche zhdat', pokuda Misha vernetsya iz shkoly,
no u nyan'ki sejchas nichego sprashivat' nel'zya bylo. Ona sharila po uglam
komnaty, vyvalivaya Pet'kiny igrushki iz korobochek i yashchikov. Zaletal tyazhelo
nad stolom majskij zhuk, vypushchennyj iz spichechnogo korobka. Pet'ka sdelal vid,
chto nichego ne zamechaet.
Sredi dnya pribezhala vdrug mama, u nee iz-pod pal'to svisal belyj
doktorskij halat. Ona bystro odela Pet'ku, vzyala ego za ruku i vyshla na
ulicu. On nikogda s mamoj ne gulyal i dumal, chto oni pojdut sejchas v skver.
No ona svernula v druguyu storonu. -- Mam, kuda my idem? -- sprosil on. --
Prosto ne znayu, chto s toboj delat', -- otvetila mama. -- CHtob u rebenka ne
bylo nikakih sderzhivayushchih centrov!..
Ryadom, gudya, mchalis' avtomobili, polzli rogatye trollejbusy, proehala
golubaya telezhka s morozhenym. U podvorotni stoyal mal'chik s uvelichitel'nym
steklom -- prizhigal sebe pal'to. Na uglu prodavali vodu s siropom. U Pet'ki
oborvalos' serdce, kogda on uslyshal, kak prodavshchica sprosila u kakogo-to
paren'ka: -- Tebe s dvojnym vishnevym? -- O gospodi! -- skazala mama i
dernula Pet'ku za ruku. -- Esli by ya v principe ne byla protiv telesnyh
nakazanij, ya by tebya nepremenno sejchas vyporola!..
Oni voshli v ogromnuyu, kak vorota, dver', podnyalis' po shirokoj lestnice,
perila kotoroj byli useyany blestyashchimi metallicheskimi shishechkami. Potom
nachalsya dlinnyj koridor; mama otkryla eshche odnu dver' i vvela Pet'ku v
bol'shuyu svetluyu komnatu. Zdes' za stolom sidela kakaya-to tetya, lica ee ne
bylo vidno, ona sidela spinoj k oknu.
-- YA by hotela videt' direktora shkoly, -- skazala mama.
-- Vy po povodu razbitogo stekla? -- sprosila tetya. -- Net, -- otvetila
mama.
-- Togda vam pridetsya nemnozhko obozhdat'. Sejchas u direktora tol'ko te,
kto po povodu razbitogo stekla.
Mama sela na stul u steny, po-prezhnemu derzha Pet'ku za ruku. Poka on
osmatrivalsya, iz dverej, obityh kleenkoj, vyshlo neskol'ko chelovek. Dyad'ka v
zheltom kozhanom pal'to gromko skazal svoim sputnicam:
-- YA mogu uplatit' za steklo, no moral'noj otvetstvennosti nesti ne
obyazan...
-- Vash syn vedet sebya ochen' ploho, -- skazala tetya, sidevshaya u okna.
-- A s vami ya voobshche ne zhelayu razgovarivat', -- otvetilo kozhanoe
pal'to. -- Eshche sekretarshi budut mne ukazyvat'!..
-- |to grubost', -- spokojno skazala tetya. Mama podnyalas' i voshla s
Pet'koj v dver', obituyu kleenkoj. On srazu dogadalsya, chto muzhchina, vstavshij
iz-za stola im navstrechu, -- direktor shkoly.
-- Prostite za bespokojstvo, -- skazala mama. -- YA uchastkovyj vrach. V
vashej shkole uchitsya mal'chik iz nashego doma, Misha Kozyrev... -- Vo vtorom "A"
klasse, -- skazal direktor. -- Da-da, -- obradovalas' mama. -- I u menya est'
podozrenie, chto u nego nahoditsya zubnoj protez moej nyani.
-- Vot tak istoriya! -- skazal direktor shkoly. -- Nichego ne ponimayu...
Zachem Mishe ponadobilsya protez vashej nyani... Molodoj chelovek, snimi shapku, --
obratilsya on k Pet'ke.
Pet'ka ispuganno sdernul s golovy shapku, a mama skazala:
-- |to moj syn -- Petr. U menya sovershenno ne hvataet vremeni zanyat'sya
vplotnuyu ego vospitaniem. Voobshche-to on horoshij rebenok, no u nego ne v
poryadke nervy. |to ya govoryu ne kak mat', a kak vrach...
-- Pust'-ka on vyjdet iz kabineta, -- skazal direktor. -- Pojdi v tu
komnatu i skazhi Mar'e Ivanovne, chto ya prosil pokazat' tebe al'bom nashej
shkoly.
Pet'ka vyshel v sosednyuyu komnatu. Mar'ya Ivanovna dala emu tyazhelyj
bol'shoj al'bom i usadila za stol ryadom s pishushchej mashinkoj.
On perelistyval fotografii, na kotoryh byli snyaty mal'chiki to s
pionerskim gornom, to s barabanom; gorel koster, s berega mchalas' v reku
vataga mal'chikov, rty u nih byli na begu shiroko razinuty, -- dolzhno byt',
oni sil'no krichali...
-- Misha Kozyrev, -- uslyshal vdrug Pet'ka golos Mar'i Ivanovny, -- tebya
vyzyvaet Nikolaj Semenovich. Projdi k nemu v kabinet.
Pet'ka podnyal golovu i uvidel Mishu. V etoj komnate Misha byl kakoj-to
sovsem malen'kij. On posmotrel na Pet'ku do togo slepym vzglyadom, chto Pet'ka
tknul sebya v grud' pal'cem i skazal: -- Misha, eto ya... Ty uzhe sdal ekzameny?
Misha nichego ne otvetil, zastegnul vorot rubahi i voshel v kabinet, zabyv
zakryt' za soboj dver'. CHerez minutu ottuda razdalsya gromkij golos
direktora:
-- Mar'ya Ivanovna, poprosite, pozhalujsta, molodogo cheloveka syuda.
V kabinete mama sidela v kresle pod bol'shimi chasami. Misha stoyal pered
stolom direktora. Pet'ka podoshel i stal ryadom.
-- Znachit, vy zhivete v odnom dome? -- sprosil direktor.
Pet'ka radostno kivnul golovoj. -- A tebe ne skuchno druzhit' s takim
vzroslym mal'chikom? -- sprosil ego direktor.
-- Net, -- otvetil Pet'ka i boyazlivo posmotrel na Mishu. Tot stoyal
molcha, s hmurym licom.
-- I teper' u menya est' vopros k tebe, Misha Kozyrev, -- skazal
direktor. -- Ne poluchaesh' li ty ot svoego malen'kogo priyatelya podarki?
-- On mne konfety daval, -- otvetil Misha takim strannym golosom, chto
Pet'ka udivilsya. -- YA u nego ne prosil, on sam navyazyvaetsya...
Direktor pokachal golovoj.
-- Zachem zhe ty obizhaesh' svoego tovarishcha?.. -- YA vsegda byla protiv etoj
neravnoj druzhby, -- bystro skazala mama.
-- Nu, a krome konfet on tebe chto-nibud' daval? -- sprosil direktor.
-- Raznuyu chepuhu, -- otvetil Misha. -- On zhe sovsem glupyj, nichego ne
ponimaet.
-- YA tebya poproshu, Kozyrev, -- povysil golos direktor, -- v moem
kabinete ne oskorblyat' moih gostej.
I polozhi sejchas zhe na stol to, chto ty poluchil vchera ot svoego byvshego
tovarishcha.
Misha porylsya v karmanah i vylozhil na stol sinij flakon bez probki, dva
noven'kih dlinnyh gvozdya, isporchennoe vechnoe pero, revol'ver-pugach i
kakoj-to malen'kij bumazhnyj paketik. Direktor vzyal paketik, razvernul ego --
tam lezhala nyanina chelyust'.
-- Gore moe! -- skazala mama. -- Zachem ty eto sdelal?..
-- YA u nego ne prosil, -- vrednym, plaksivym golosom skazal Misha. -- YA
dazhe ne razvorachival eto... CHestnoe pionerskoe, Nikolaj Semenovich... Iz-za
takogo pacana nepriyatnosti...
-- Idi, Misha Kozyrev, -- prikazal strogo direktor. -- YA s toboj potom
pogovoryu.
Misha vyshel iz kabineta. Pet'ka stoyal kak oglushennyj.
-- Zachem zhe ty vse-taki sdelal eto? -- uslyshal on golos direktora.
Pytayas' izo vseh sil ne zaplakat', Pet'ka otvetil: -- YA dumal... u Mishi
ekzameny... U Tani tozhe ekzameny... U nih s Marusej celyj cherep est', a u
Mishi netu... YA dumal -- on dvojku poluchit...
Dal'she on govorit' ne smog i brosilsya k mame; na dushe u nego bylo
uzhasno gor'ko ottogo, chto segodnya on vpervye v zhizni poteryal druga.
Last-modified: Thu, 15 Jul 1999 13:05:20 GMT