Iri pli profunden en polvon de jardekoj estis malpli facile. Preciza kaj kompleta statistiko tiam mankis; kaj restis nur admiri nekonatajn al mi, nerimarkeblajn kaj skrupulajn laborantojn de la statistika buroo de Ministrejo de Internaj Aferoj, kiuj siatempe de jaro al jaro estis transportantaj en memoron de centra datumbanko cxiujn arkivajn dosierojn de la lando kaj, kiom eblis, de la tuta mondo. Estis ecx nekompreneble, por kio ili tion faras --- simple por ordo. Sed jen evidentigxis, ke ili gxuste por mi laboris.
Kaj tie, en tiu polvo, trovigxis faktoj vere malbonsignaj.
La pandemio en Rusio komencigxis evidente pli frue, ol en plejmulto de aliaj regionoj de la mondo; montrigxis, ke, kune kun Germanio kaj, parte, cxemaraj provincoj de Cxinio mia lando igxis unu el tri potencaj centroj, fontoj de tiu mistera malsano, inundinta poste la tutan civilizitan mondon. En cxiuj tri centroj kruta kresko komencigxis proksimume samtempe, de komenco de la tridekaj jaroj. Sed la samaj landoj --- kaj kio plej senkuragxigis, gxuste Rusio unuavice --- firme tenis unuan lokon ankaux dum la dudekaj jaroj gxis, finfine, en dua duono de la dekaj jaroj la fenomeno denove ricevis pandemian, aux, pli gxuste, kvazauxpandemian karakteron, lauxlitere kiel skualo trairinte laux Euxrazio de okcidento al oriento.
Poste --- en ordo, mala al la kronologia --- la epidemio estingigxis. Unuopaj, kaj ne tre gravaj eksplodoj okazis jen en unu, jen en alia provinco de Cxinio; jen en unu, jen en alia gubernio de Rusio; jen en unu, jen en alia euxropa lando. Eksplodo en Meksiko. Afriko kaj Suda Ameriko tiam plene igxis blankaj makuloj --- statistiko tie, fakte, tiam ne ekzistis; sed ne ili min interesis. Por mi jam nedisputebla estis ekzisto de tri nodoj, kvankam dume nesciate de kio: orient-azia, mez-rusia kaj centr-euxropa. Jen la mez-rusia, jen la centr-euxropa nodo sendis metastazojn al Balkanoj. Poste komencis estingigxi la orient-azia nodo. Poste, en nauxdekaj jaroj de la antauxa jarcento, komencis velki ambaux nodoj; la indikoj stabile tenis sin malpli alte, ol de la plej trankvilaj por la dudeka jarcento sepdekaj jaroj. Finfine, en la sepdeka aux la sepdekunua jaro de la antauxa jarcento okazis abrupta eksplodo en centra Euxropo, kvazaux Francio kaj Prusio frotis unu la alian per silikoj de limoj, eljxetinte faskon da fajreroj...
Kaj fino.
Kvazaux oni fortrancxis.
Cxiujn pulsadojn, observitajn de mi laux la laboroj de la grupo de Papazjan, por la deknauxa jarcento eblus, probable, nomi spekulaciaj --- difektoj de tiama statistiko kaj mankoj pro konvertado de gxiaj datumoj en la centran bankon faris la materialon malmulte reprezentiva. Sed, cxu iris la procezo tiel aux iomete alie, unu fakto por mi estis praktike nedisputebla: tiu fenomeno, kio ajn gxi estu, startis en la historio de la Tera civilizo ne pli frue ol 1869 kaj ne pli malfrue ol 1870 jaro.
Vere, mem sxovigxis penso pri viruso. Se almenaux foje dum preskaux cent tridek jaroj biologio kaj medicino mencius pri infektaj frenezoj! Se almenaux io montrus al kontaktoj inter unu kriminto-malsanulo kaj alia!
Nenio tia estis.
Urgxe, urgxe necesas eliri el cxi tie. Kriminalistika esploro nereteneble estis transformigxanta en sciencan esploron, kaj kontrauxstari al tio estis sensence.
Fine de julio mi jam penis kiom eble pli pasxadi --- unue laux la sekcio, poste laux koridoroj de la tuta centra malsanulejo de Simbirsko, kaj dum bona vetero eliris ankaux al libera aero, en malgrandan, sed komfortan gxardeneton malantaux la malsanulejo. Baldaux mi jam rekonis vizagxojn de multaj malsanuloj, ni salutis, mallonge, sed afable konversaciis pri vetero kaj kuraco; sidis sur benketoj sub susurantaj poploj, jen parolante, jen silente, kun ridetoj, auxskultante auxdigxantajn el la infana sekcio akrajn kriojn, senzorgan ridon, bruon de sanigxanta infanaro. «Al Marso ni flugu post la tagmangxo, kaj nun ni ludu je indianoj» --- «Nu, tio ne estas interesa, tie necesas pafi unu al la alia!» Invitojn partopreni turnirojn de domenludo kaj sxakludo mi afable rifuzis, preferante instaligxi ie en relativa soleco, sub suno, kaj legi kaj relegi leterojn de Liza kaj Pauxlinjo. La leteroj estis kutimaj --- komfortaj kaj trankvilaj, kiel hejma teumado; Liza ecx per unu vorto ne rememorigis al mi pri tio, kio okazis cxi tie antaux ses semajnoj. Nur foje sxi ne sukcesis deteni sin --- sen ajna afekto informante min, kiel sxi sopiras, kaj demandante, cxu mi ne deziras, ke sxi alflugu al mia eliro el la malsanulejo kaj al Peterburgo ni flugu jam kune, sxi skribis subite: «Kaj gxenerale --- vin cxi tie cxiuj atendas kaj tre sopiras sen vi». Eblis multon legi inter linioj de tiu cxi frazo.
Stanjo ne skribis al mi ecx unu fojon.
Gxuste en la gxardeneto mi renkontis, finfine, lin. En tio estis nenio mirinda --- la malsanulejo estis la plej bona en la gubernio kaj, certe, ni ambaux trafis gxuste en gxin. Estis strange, male, ke ni tiom longe ne renkontigxis. En invalida fotelo li nehaste ruligxis renkonte al mi, submetante palan vizagxon al radioj de suno, klinigxanta al baldauxa auxtuno. Sur la diketaj vangoj kusxis ombroj de fortaj, kun dika rando, okulvitroj. Unu el la kugloj damagxis lian vertebron; mi sciis, ke, plej probable, li neniam plu povos pasxadi.
Esence, nenio speciala estis en li --- li plene malgajnis kompare kun solidaspekta Becxjo! --- li estis simple tre vundebla, bonkora kaj konscienca homo. Laborulo, kamparano, ecx gxis nun ne sukcesinta forigi molan Stavropolan prononcon, kiu eniris en lian karnon kaj sangon tie, en sud-rusa aroma stepo. En juneco li provis okupigxi pri praktika politiko, preskaux decidis balotigxi en Dumon --- kaj dankon al dio, ke ne decidis, tio estis ne lia vojo. Li vere, kiel esprimis Cin, tro deziris cxiujn kun cxiuj pacigi kaj peneme, foje ecx ridinde, sercxis unuigantajn interesojn, kiuj povus superi interesojn disigantajn, cxiam vokis al naturaj, sed malfacile penetrantaj en ardajn kapojn cedoj kaj tiujn, kaj aliajn, kaj triajn, cxiam milde apelis al vocxo de racio, al trankvila prudento --- en Dumo tio ne konvenas, tie tute ne cxiuj estas komunistoj. Sed estimon kaj amon li rikoltis multe plian, ol, ekzemple, prezidanto de Dumo Sergunenkov, kaj ecx anoj de aliaj konfesioj auxskultis liajn vortojn kaj petis esti arbitracianto en disputoj. Kion fari --- en Rusujo revuloj estis cxiam pli estimataj, ol aferuloj. Afero estas io malnoble konkreta, vundebla de kritiko, havanta malavantagxojn; sed revo estas ideala, en gxi estas sensence sercxi malfortajn lokojn. Tiu, kiu faras tion, montras sin ridinda; kaj tiu, kiu sukcesas ecx por jaro infekti per sia revo multajn, restas en la historio por cxiam.
--- Saluton, kamarado patriarko.
Li haltigis la fotelon. Levis la mildan vizagxon, rigardis al mi demalsupre. Kiel mi --- al Stanjo lastfoje. Li tusxis per fingroj la arketon, korektis la okulvitrojn.
--- Saluton...
--- Mi estas kolonelo Trubeckoj, Aleksandro Lvovicx.
--- Ahx, jes, jes! Oni jam diris al mi cxi tie pri via misio. Vi ja estas komunisto, cxu ne?
--- Vere tiel.
Li etendis al mi la manon.
--- Saluton, kamarado Trubeckoj, --- ni manpremis. --- Cxu mi povas esti iel utila al vi?
--- Jes, treege. Mi dezirus konversacii kun vi.
--- Ni sidigxu, --- li cxirkauxrigardis, sercxante benkon por mi kaj lerte ekrulis sian fotelon al la plej proksima. Mi sekvis lin --- maldekstre kaj je duonpasxo malantauxe.
Ni instaligxis. Mi kontente rimarkis, ke neproksime de ni haltis, vigle konversaciante pri io, du junaj fortikaj malsanuloj. Tio estis knaboj de Usolcev, kiujn li tuj metis en la malsanulejon por observi, cxu ne minacas cxi tie io al la patriarko aux al mi, kaj cxu iu ne kasxobservas nin.
--- Mi estas komunisto, kaj la interesojn de nia konfesio mi taksas tre alte, --- komencis mi, emociante. --- Sed mi estas ankaux rusa oficiro, kaj interesoj de Patrujo por mi ne estas sensenca sono. Mia cxi-tiea misio, ligita kun enketo de la atenco kontraux vi, estas nur unu el momentoj de la enketo, kiun mi estras laux persona ordono de la caro. Mi enketas la katastrofon de «Carido»
Li korektis la okulvitrojn.
--- Cxu cxi tie estas io komuna? --- iomete abrupte demandis li. Estis evidente, ke miaj vortoj por li estis neatenditaj.
--- Nenio --- aux cxio. Gxuste tion mi devas kompreni. Mi volas peti de vi konsilon, kaj kun tiu celo mi kuragxas konatigi vin, se vi ne kontrauxas, kun cxefaj rezultoj de tiu laboro, kiun mi sukcesis fari. Mi nur volas averti, ke la konversacio estas strikte konfidenca. La enketo ankoraux ne estas finita.
--- Mi komprenas kaj tute konscias gradon de mia respondeco. Mi auxskultas vin.
Mi konatigis lin kun la faktaro, emfazinte strangan statistikon, kiun kolektis grupo «Buki». Kiam mi finis, la patriarko longe silentis, per duonfermitaj okuloj rigardante al cxielo.
--- Cxio cxi estas tre stranga, --- diris li post longa medito. --- Cxu ne venis en vian kapon profundigi la statistikajn esplorojn al la unua duono de la deknauxa jarcento? Aux tio simple ne fareblas pro malricxeco de materialo?
--- Plie la dua, ol la unua. Papazjan prilaboris, kiom tio eblas, tutajn sesdekajn jarojn. Ne estas ecx unu okazo. Se tia rezulto estas kauxzita de difektoj de statistiko, do mallevigxi pli malsupren laux tempa akso estas sensence, tro hazarda kaj nekompleta estos specimeno. Se tamen tiu rezulto estas kauxzita, kaj mi inklinas al tia opinio, de iuj aliaj kialoj, do tia mallevigxo estos ecx pli sensenca.
--- Kion do vi pensas pri tio, kamarado Trubeckoj?
--- La sola ideo, kiu venas en mian kapon, aspektas kiel purega fantastiko, --- konfesis mi. --- Sed ceteraj versioj, kiel tiu, ke ekzistas nedetektita viruso, kauxzanta infektan agresan skizofrenion, estas ecx pli fantastikaj, kaj krome, diference de la mia, ne klarigas cxiujn faktojn.
Li korektis la okulvitrojn. Ridinde movigxis en la fotelo dekstren-maldekstren, kvazaux al li estis maloportune sidi.
--- Dauxrigu, mi petas.
--- La sesdekaj jaroj de la antauxa jarcento estis tempo de disflorado de terorismaj skoloj de prakomunismo. Ni supozu, ke tiam aperis sekreta sekto de simila speco. Ni supozu ankaux, ke laux volo de sorto gxi ricevis por sia dispono gxis nun ne konatan al la pozitiva scienco manieron de manipulado de homa konscio. Nu, ekzemple --- mi diras por ekzemplo, strebante nur montri, ke eblas tre strangaj variantoj, --- leginte gxin en iuj antikvaj orientaj tekstoj. Orientaj antikvuloj tre interesigxis pri provokado de sxangxitaj statoj de konscio; kaj inter radikaluloj foje renkonteblis treege kleraj homoj... Ni supozu, ke tiu sekto, penante konservi siajn nemultajn adeptojn en ombro, komencis plenumi siajn agojn per aliulaj manoj, per manoj de «peonoj». Ni supozu ankaux, ke, kiel necesis atendi, gxi baldaux degeneris al bandita grupo, eble, gxis nun priskribanta sian agadon en terminoj de lukto por justeco. Eble, degenerinte, gxi agas tute hxaose, sed tamen eble, laux plano, kies sencon ni ankoraux ne komprenas.
--- Sed per kio al ili malhelpis mi? Ja mi same estas komunisto... --- li ridetis. Mi mordis la lipon. Sxajne, li ne kredis.
--- Por ili --- ne. Anstataux ol, ni diru, lukti por defaligo de la carismo, vi luktas, kaj ne sensukcese, por establo de homeco. Tio estas, siamaniere vi faras tion, kion faras kaj cxiam faris la plej bonaj homoj el kristisma, islama kaj ajna alia konfesioj. Anstataux ol defaligi la maljustan sociordon, vi faras gxin cxiam pli kaj pli justa. Tio ja estas plena perfido de interesoj de simpla popolo!
--- El vi, kamarado Trubeckoj, farigxus bonega propagandisto de tiu sekto.
Li ne kredis.
--- Mi okupigxas pri la demando jam delonge, mi envivigxis en la rolon.
--- Sed, kiom mi vin komprenis, al mi oni pafis tute ne pro tio.
--- Sed, kiom mi penis al vi klarigi, kamarado patriarko, al vi pafis «peono». La psihxo de Becxjo Cin, kun tuta lia medicine pruvita mensosaneco, portas evidentajn spurojn de skrupule balancita, forta kaj integra influo. Gxuste novaj manioj, treege sukcese kaj efektive aldonigxinte al liaj malnovaj krimaj inklinoj, igis lin fari tiun krimon. Motivon de vera kriminto ni ne scias. Mi diris pri tio suficxe detale.
Li trankvilige metis la manon sur mian genuon.
--- Ne incitigxu, kamarado Trubeckoj, mi petas vin. Ni difinu la situacion. Min vi dume ne konvinkis. Cxio cxi aspektas tre malprobable --- almenaux tuj post via rakonto. Kaj krome... --- li movigxis dekstren-maldekstren, suspiris. --- Krome, se io simila vere trovigxos, mi timas, ke tio povas grave malutili auxtoritaton de nia instruo. Cxu vi al iu rakontis viajn rezonojn?
--- Anticipe --- al la ministro de sxtatsekureco de Rusio kaj al lia vicministro. Certe, al neniu krome.
La patriarko denove suspiris.
--- Tio estas eksklude dignaj kaj bondeziraj homoj, --- hastis aldoni mi.
--- Ni esperu, ke onidiroj pri tio ne tralikos... tro frue.
--- Mi estas certa, ke ne tralikos.
Li pauxzis.
--- Mi ne povas nun senprokraste elpensi mian version, sed la via sxajnas al mi malmulte probabla. Ne ofendigxu. Tamen, mi estas preta helpi al vi per cxio, per kio mi povas.
--- Tiuokaze mi faros al vi kelkajn demandojn.
--- Demandu.
Mi jam malfermis la busxon, sed rimarkis, ke laux vojeto al ni nehaste proksimigxas paro da nejunaj virinoj en malsanulejaj hxalatoj. Auxdigxis: «Ne, ne, petroselon al viando necesas meti nepre. Tio ja estas bongusta, kaj kiel refresxigas! Kaj al viroj utilas. La mia, mi memoras...» Ili malproksimigxis, kaj mi ne komprenis finon de la frazo, sed ambaux virinoj subite lauxte, senzorge ekridis. Per io tio rememorigis Lizan kaj Stanjon en la tea anguleto.
La patriarko, kun gaja simpatio duonferminte okulojn, sekvis ilin per rigardo.
--- Vi, kiel estro de komunistoj de Rusio, kaj, fakte, ecx de la tuta mondo --- cxu vi auxdis almenaux ion pri ekzisto aux almenaux pri apero en estinteco de simila sekto?
--- Ne.
--- Almenaux onidirojn... aludojn, mitojn?
--- Ne.
--- Cxu en la patriarkejo estas homoj, kiuj okupigxas pri historio de fruaj sektoj?
--- Ne.
Cxagrenite mi batis min per la pugno laux la genuo. La flanko tuj reehxis al la abrupta movo per malrapide estingigxanta eksplodo de obtuza doloro.
--- Inter la sesdeknauxa kaj la sepdeka jaroj en Euxropo okazis io, lancxinta tiun diablan procezon. Kiel mi eksciu?
Li korektis la okulvitrojn.
--- Via konvinkiteco infektas... sed vi iomete eraris pri adreso. Ni estas praktikuloj, kaj rigardas en estontecon. Por mi entute la komunismo komencigxis de Lenin... Sed, sxajne, mi povas al vi helpi. Kiam vi eliras el la malsanulejo?
--- Post semajno aux semajno kaj duono.
--- Ni nepre renkontigxu ankorauxfoje. Mi faros kelkajn telefonvokojn, kaj poste informos vin pri rezulto. Mi provos kontaktigi vin, kamarado, kun unu mia malnova amiko. Lia nomo estas Eriko Dirkshorn, li estas svedo kaj laboras en Stokholmo. Estas tia institucio --- centra arkivo de Socialisma Internacio. Necesaj al vi materialoj, se ili entute ekzistas, povas esti nur tie.
Mi auxskultis, ne kredante al sukceso. Li demetis la okulvitrojn kaj komencis visxi ilin per naztuko; pro tiu hejmeca gesto mia animo varmigxis.
--- Kun lia helpo vi ne misvojigxos, kaj por vi ne estos netroveblaj dokumentoj. Ekzistas fondusoj, kun kiuj tieaj laborantoj preferas ne konatigi hazardajn homojn --- mi esperas, ke danke al Dirkshorn, vi ne trafos en tiun kategorion. Sed, kamarado Trubeckoj, ankorauxfoje... mi apelas vin. Estu singarda kun tiu informo, kiun vi, probable, trovos. Se montrigxos, ke homoj, nomantaj sin komunistoj... kondutas tiom nekonvene, --- mole diris li pri murdantoj, --- tio povas kauxzi en la mondo tre fortan resonancon, kaj gxi al neniu utilos, krom al gxuste tiuj radikaluloj mem. --- Li surmetis la okulvitrojn kaj subite sengarde ridetis. --- Se mi estus politikisto, mi, versxajne, opinius mia devo antaux adeptoj per ajnaj rimedoj malhelpi vin.
--- Se vi estus miopa kaj nesagxa politikisto, vi gxuste tiel agus, --- respondis mi.
Li ecx grakis.
--- Cxu vi opinias, ke mi nun faras lertan politikan pasxon?
--- Sendube. Sed cxu de la animo aux de la racio --- tio estas alia demando.
--- En mian kapon tio ecx ne venis. Mi simple deziras helpi al vi... Se vi opinios tion ebla, informu min pri la afero, cxu konsentite?
--- Sendube, kamarado patriarko, --- diris mi kaj levigxis de la benko, komprenante, ke la konversacio estas finita dume.
--- Estos terure, se vi estos prava, --- diris li malgaje.
--- Mi intencas agi kun maksimuma singardo, kaj la konfesion mi ne metos sub baton, --- promesis mi. Silentis iomete. --- Miaflanke, mi same volus peti vin pri singardemo.
--- Pri kio temas?
--- Pri mia misio sciu kiel eble malpli multe da homoj. Vi, via Eriko, se vi al li tiel senlime fidas, kaj neniu pli. Kaj telefone parolu per aludoj. Ja se mi estas sur gxusta vojo, kaj ili ekscios pri tio, ili, diference de vi, vere malhelpos per ajnaj rimedoj. Oni min momente neniigos.
Li rigardis al mi lauxlitere kun teruro.
--- Kaj la plej abomena estas, ke preskaux nepre tio estos farita per manoj de homo, kun kiu mi ecx ne pensos esti singarda, kaj kiu mem poste pereos, kiel Kislenko, per turmenta morto. Per manoj de amiko, aux... edzino, aux... --- mi interrompis min kaj, pauxzinte momenton, foriris, ecx ne fininte la frazon.
Ribela kozaka hetmano Stepano Razin, estro de kamparana milito (1670--1671). Lia armeo estis finvenkita cxe Simbirsko.
Vilagxo apud Simbirsko.
Gxardeneto en la centro de Simbirsko kun monumento al Nikolao Mihxajlovicx Karamzin (1766--1826) --- fama rusa verkisto kaj granda historiisto, kiu naskigxis en Simbirsko.
Granda rusa verkisto Ivano Aleksandrovicx Goncxarov (1812--1891), kiu same naskigxis en Simbirsko. Lia plej fama romano estas «Oblomov».
Bela bulvardo super kruta Volga deklivo, kurbigita kiel krono aux diademo.
Famaj tipoj de pistoloj.
Bildo de kriminto, sintezita laux priskriboj de atestantoj.
Rememoru pri Bocxjo Jelcin...
Pasifajo estis mita regxino de Krito, kiu amis blankan virbovon, senditan de Posejdono. De tiu pasio naskigxis monstro Minotauxro.
Mafiano el fama romano «La baptopatro».
Urbo sur insulo Sahxalino, oriente de Rusio, apud Japanio.
En kriminala slango tio signifas murdon.
En kriminala slango: parolo.
Kutima alparolo de krimuloj al enketanto.
Lauxdkanta pregxo.
Kaj ankorauxfoje rememoru pri Bocxjo Jelcin...
Rememoru pri Mihxailo Sergeicx Gorbacxov...
Sxi kvazaux preparigxis por kortego. La vizagxo estis gxoja, antauxgxuanta; frizajxo, kosmetiko, orelringoj, koliero; severa, malfermita malhela gxisplanka robo, ideale emfazanta molan virinecon de la staturo --- mia koro stumblis: cxu nepre hodiaux sxi devas ien iri? Ne parolante ecx vorton, mi brakumis sxin, kaj tuj palpe komprenis, ke sxi nenien intencis iri --- sub la robo estis nenio. Sxi tiel renkontis min.
--- Finfine, Sacxjo, kara, --- alpremante la vizagxon al mia sxultro, diris sxi. --- Kiel longe... Sed kial vi ne deziris, ke mi alveturu?
--- Sekreteco, --- serioze respondis mi. Sxi iomete desxovigxis, maltrankviligite rigardante mian vizagxon.
--- Vi sxercas.
--- Neniom. Oni ecx oficiale min ne liberigis el la malsanulejo, sed laux cxiuj dokumentoj translokigis por finkuraco en sanatorion en Arhxizo. Tio estas Norda Kauxkazio, izolita loko. Kaj, laux dokumentoj de Simbirskaj avikasoj, mi tien forflugis. Ili tie sercxu, se deziras.
--- Kiuj?
--- Barmaleoj.
--- Do, cxu vi hejme sidos, ne elirante? --- sxi ne sukcesis kasxi gxojon. Mi pli dense alpremis sxin al mi. Kompatinda... Pli bone diri tuj.
--- Morgaux vespere mi eliros unufoje --- kaj en Stokholmon.
Tiuj vortoj estingis sxin, kiel kandelon.
--- Cxu por longe? --- demandis sxi, silentinte.
--- Por longe.
Dum kelkaj sekundoj ni plu staris, brakumante, sed sxi jam estis, kiel morta.
--- La vespermangxo estas sur la tablo, Sacxjo, --- diris sxi poste kaj mole liberigxis.
--- Bonege. Mi nur dusxos min rapide.
Cxie dusxo estis malpli bona, ol hejme. Jen krano reagas nedelikate, jen premo de akvo estas malforta, jen lumo estas malhela, jen estas maloportune kusxigi sapon... Kiel mi sopiris pri la hejmo, se iu scius! Preskaux tutan someron mi pasigis en fremda urbo, en malsanulejo... rigardis foliojn trans fenestro, jen tremantajn sub vento, jen langvore senmovajn en varma senventeco --- kaj pensis: ili baldaux defalos, sed mi cxi tie kusxas... Rigardis, kiel malrapide rampas laux kahela malviva planko ora rektangulo de suna lumo kaj pensis: baldaux la suno apenaux eliros el malantaux la horizonto, sed mi cxi tie kusxas...
Rigardis al mia griza vizagxo dum razado kaj pensis: baldaux mi estos kvardekjara, sed mi cxi tie kusxas...
Tre varmega dusxo, poste --- tre malvarmega dusxo. Kiel cxiam, mi kun plezuro ekkriis, kiam la varmegigitan hauxton subite superversxis preskaux glaciigxinta akvostrio. Mi nur relative antaux nelonge malkovris por mi tiun plezuron; kaj antauxe, krome, kiam mi elrampis el la kuvo, estis maloportune kombi min, la spegulo cxiam estis vaporkovrita, necesis unue visxi gxin, sed tutegale la vitro restis kovrita per malpuraj humidaj spuroj. Nun, krom plezuro kaj utilo por la organismo, mi ricevis ankaux uzeblan spegulon, kiu sukcesis klarigxi, dum mi turnigxis en malvarma bolado.
Etaj hejmaj gxojoj. Sen ili nenio estas agrabla kaj nenio estas necesa.
Mi fermis akvon, etendis la manon al mia visxtuko; malmola, longe atendita, odoranta je lavendo, gxis nun saturita, sxajne, de brilo de Krimea suno --- Liza cxiam substernis gxin, sunbrunigxante; kaj subite malantauxe mole alruligxis malvarma aero, kvazaux malfermigxis la pordo. Mi turnigxis; gxi vere malfermigxis. Liza, aspektanta en sia ceremonia vestajxo meze de intima ceramika brilo tre absurde kaj tial iel speciale sindoneme, staris, apogigxante per la sxultro je porda fosto, alpreminte la pugneton al la lipoj, kaj kun timo kaj kompato rigardis al mia dissxirita flanko.
--- Cxu doloras? --- kaptinte mian rigardon, mallauxte demandis sxi.
--- Ne, kara mia. Jam delonge ne doloras. Nur jukas.
La kuvo per longa gxema gluto ensucxis restajxojn de akvo.
--- Cxu hxalaton al vi? --- demandis Liza.
--- Ne.
--- Se vi volas --- entute ne vestigxu. Mi vin admiros finfine. Vi estas tia... antikve greka.
Mi ekridis tra gorgxa spasmo. Sxi ecx ne ridetis responde. Sxi nun rigardis pli malsupren, kaj al mi sxajnis, ke mi scias, pri kio sxi pensas. Pri tio, ke mi, kiel igxis malkovrite, estis interne jen de sxi, jen de ne sxi.
--- Ne. Mi volas konformi vian aspekton.
--- Nur kravaton ne surmetu, bonvolu, --- petis sxi kaj rigardis en miajn okulojn. Kaj iomete ridetis, unuafoje post tio, kiam mi diris pri Stokholmo. --- Ni estu simple, sen rangoj.
--- Sed vi mem? --- indignis mi.
Sxi silentis iom kaj subite rugxigxis. Denove ridetis:
--- Tion eblas demeti per unu movo.
En la sama negxoblanka kostumo de milionulo sur propra jahxto mi eniris en la mangxocxambron. La tablo estis rompigxanta sub pladoj; sxajnis, ke cxi tien pro ia miraklo transmigris cxio, kion mi akiris por Stanjo antaux Simbirsko. Plus granda bukedo da rozoj meze. Plus du boteloj da Golicin-a cxampano, malvarmigxantaj en siteletoj sur randoj de la tablo.
--- Ho, cxu ni hodiaux havas feston? --- demandis mi.
--- Certe, havas. La mastro alkuris hejmen por unu horeto.
--- Sed kie estas Pauxlinjo?
--- En la vilagxo, cxe viaj gepatroj.
Mia koro denove stumblis; mi pensis, ke sxi intence, antauxvidante hejmajn skandalojn, forigis la filinon. Poste mi komprenis, ke Pauxlinjo en auxgusto cxiam gastas en la bieno, kaj pretere enviis al sxi. Vastaj apud-Moskvaj ebenajxoj kun mistere ondigxantaj laux horizontoj arbaroj; gxardeno, klinigxantaj pro rugxaj fruktoj brancxoj de pomarboj; odoroj de fojno kaj herbejo. Kvieto. En infaneco mi mem tutajn somerajn monatojn pasigis tie.
--- Nu, Lizeta, --- diris mi, --- cxu ni delogigxu al peko de tromangxado?
--- La popolo peki pretas! --- raportis sxi kaj neintence, ecx mem, versxajne, ne rimarkinte, kion sxi faris, militsalutis per du fingroj, laux pola maniero. 2
Mi kusxigxis, sed sxi ne venis longe. Mi pensis, ke sxi banas sin, sed kiam sxi finfine eniris, igxis klare, ke sxi simple vagis laux la domo aux simple sidis ie, en infancxambro, ekzemple, kaj pensis pri io sia. La juvelajxojn sxi, tamen, jam demetis kaj alivestigxis.
Do, mi ne sukcesis ekscii, cxu vere tiu sxia strecxa brila nigra kokono demeteblas per unu movo.
Sxi jxetis kulpan rigardon al mi kaj estingis lumon.
--- Por kio? --- mallauxte demandis mi.
--- Mi gxenigxas, --- same mallauxte respondis sxi el mallumo. --- Mi kusxigxos, kaj vi, se deziros, sxaltos, cxu bone?
--- Bone, etulino mia.
Mallonge kaj mole susuris, falinte sur la tapisxon, la hxalato. Mi auxdis, kiel sxi defleksis sian kovrilon, sentis, kiel sxi kusxigxis --- malproksime de mi, sur randon, strecxita kaj timigita, kvazaux vere denove igxis knabino, dum mi forestis. Sxajne, sxi ecx tremis.
--- Kio okazas al vi? --- atendinte, demandis mi. Sxi respondis mallauxte:
--- Mi ne scias...
--- Laux mi vi tute malvarmigxis, Lizanjo. Mi vin iomete varmigu, cxu vi deziras?
--- Deziras, --- balbutis sxi. Kaj kiam mi levigxetis sur la kubuto, sxi aldonis: --- tre deziras. Varmigu min, mi petas.
Pretere mi tiris sxnureton de la klosxlampo. Varma rozkolora lumo saturis la dormocxambron; mi vidis, ke Liza, kovrinte sin gxis la mentono, rigardas al mi per grandegaj timigitaj okuloj. Mi plongxis al sxi sub la kovrilon, kaj sxi mallevis la palpebrojn; kaj mi komencis varmigi sxin.
Apenaux senteble, peteme mi cxirkauxkaresis kaj cxirkauxkisis la sxultrojn, la kolon, la bruston, la femurojn, la kortusxan trianguleton de hela hararo, delikate kaj apenaux kapteble odoranta je knabino --- sxi al nenio malhelpis kaj al nenio respondis. Sed jen la spasme kunpremita pugneto degeligxis, jen sxi ekspiris pli ofte, jen varmigxis kaj ekfloris la cicoj; vivigxis dense kunpremitaj kruroj, sxi fleksis unu kruron en la genuo kaj demovis flanken, malfermigxante --- tiam mi brakumis sxiajn femurojn, mole alsxovante ilin al mi, alportante kaj klinante adore, kvazaux plenigitan per eliksiro de senmorteco kalikon, kaj sxi faciligite suspiris, kiam mi englitis en sxian cedeman internan varmon.
Kaj denove mi karesis sxin gardeme, suprajxe, apenaux, dauxrante beki la kolon, la sxultrojn kaj la lipojn per infanaj kisoj --- sed sxi jam komencis respondi: kun iomete indiferenta, fratina karesemo sxi metis sur mian dorson la manplaton, poste kaptis miajn lipojn per la siaj, poste iomete sxovigxis, por al mi estu pli oportune --- kaj kiam sxi unuafoje ekgxemis kaj unuafoje batis per la femuroj renkonte al mi, mi rompis cxiujn cxenojn.
Mi cxifis sxian mamon per la mano --- sxi ekkriis, mi surruligxis sur sxin --- sxi denove ekkriis, gxoje plene malfermigxante; mi freneze fleksis kaj rulis sxin, tute obeeman kaj felicxan pro tio, ke al sxi same kiel antauxe estas dolcxe esti obeema, kaj sxajne, mi ecx grauxlis: «Prenu min! Jen! Jen prenu!»; kaj kiam mi finfine eksplodis, sxi kun neimagebla forto brakumis min, kvazaux dezirante enpremi min en sin por cxiam, platigi sian delikatan karnon per la mia --- kaj kun sufero, peto kaj espero ekkriis, kvazaux mevo, postfluganta sxipon:
--- Mia! Mia! Mia!!
Versxajne, dum du minutoj mi estis meduzo, eljxetita sur bordon. Poste mi malfermis la okulojn. Laux sxiaj vangoj ruligxis larmoj.
--- Liza...
--- Silentu. Simple kusxu sur mi kaj silentu, --- sxi plorgxemis. --- Ho Dio, Sacxjo, kiel estas bone kun vi...
Dum kelka tempo mi ne movigxis, nur la manon lasinte sur sxi.
Sed sxi jam, sxajne, estis trankviligxanta. La okuloj sekigxis. Sxi, jam ne gxenigxante, eksidis; cxirkauxvolvinte la genuojn per la manoj, sxi metis sur ilin la mentonon --- al mi videblis nur la frunto kaj la brilantaj okuloj. Sxi rigardis al mi ne desxirigxante. Versxajne, tiel oni rigardas al ikonoj.
--- Mi amas vin, --- diris sxi. --- Mi amegas vin, mi vivi ne povas sen vi. Mi tiel sxatas vin mangxigi, vin ridigi, kun vi paroli... Tiel sxatas kune kun vi iri ien, tutegale kien. Tiel sxatas... --- sxi stumblis, sercxante vorton, kaj elektis, versxajne, la plej krudan kaj bestecan el tiuj, kiujn sxi povis prononci; versxajne sxi volis substreki, ke sxi igxas besteto kaj ne hontas tion, ecx male, adoras, --- doni min al vi, --- kaj tiam sxiaj okuloj denove malsekigxis. --- Mi simple ne scias, kion fari.
Mi silentis.
--- Sxi estas graveda, Sacxjo.
Mi ekpalpebrumis. Vazomotora reago, diablo gxin prenu, gxi estas malfelicxo de cxiuj Cin-oj en la mondo. Afekciite mi levigxis sur la mano, kaj poste demandis, kiel stultulo:
--- Cxu de mi?
Dum sekundo sxi plu rigardis, ne sxangxante vizagxesprimon, kaj poste ekridegis. Sxi kaj ploris, kaj ridegis, kaj ne tuj sukcesis prononci:
--- Sacxjo... kara mia... ja pri tio vi demandu ne min!
Mi same eksidis. Nun jam mi komencis gxenigxi; barikadis min per la litkovrilo. La mondo turnigxis kiel sxanceligxema karuselo.
--- Cxu estis sxi, kiu tion al vi diris?
--- Jes.
--- Kiam?
--- Tuj. Kiam mi kuratingis sxin je la unua tago.
Mi penis kolekti pensojn. Longe. Sed sensukcese.
--- Kiel do vi tie toleris...
--- Cxar mi amas vin.
--- Ho dio, vi elportadis la noktovazon...
Sxi obstine skuis la kapon.
--- Cxar mi amas vin.
--- Kial do vi tuj ne diris al mi?
--- Cxar --- mi amas vin!
Mi frotis la vizagxon per la manplato. Kvazaux volis forvisxi araneajxon, blindigintan la okulojn. Sed ne sukcesis.
--- Cxu vi nin ne forlasos?
--- Se vi min ne forpelos --- neniam.
--- Kaj cxu ilin?
Mi pauxzis.
--- Se ili ne forpelos...
--- Neniam, --- findiris sxi anstataux mi. --- Diru, cxu vi havis ankoraux virinojn samtempe kun mi?
--- Liza, cxu vi estas certa, ke vi volas cxion cxi scii?
--- Jes, kara. Eble, mi poste bedauxros --- sed se ni jam tion komencis --- necesas... disfosi. Cxu vi havis multajn virinojn post kiam ni geedzigxis?
--- Multe --- kiom estas tio?
--- Dek! --- kuragxe diris sxi.
--- Nu, vi flatas al mi...
--- Kvin.
--- Du. Tio estas, sen Stanislava du. Kun unu mi estis tre nelonge, antaux ok jaroj. Sxi rapide komprenis, ke mi pro sxi ne disigxos kun vi, kaj foriris. Kvankam, laux mi, sxi ne deziris, kaj al sxi estis tre dolore. Kaj mi estis frenezigxanta... cxu vi scias, pro kio precipe? Pro tio, ke mi faras al sxi doloron, kaj ne povas ne fari. Cxu vi memoras, mi kasxigxis en la vilao sola kaj drinkis tie dum tri tagoj?
--- Memoras. Kiam mi telefonis, vi respondis... apenaux movante la langon... mi terure ektimis, volis cxion lasi kaj veturi tien, sed vi malpermesis... kaj sekvan vesperon vi revenis. Tia verdeta... Do, tio estis pro sxi?
--- Jes.
--- Kaj post du semajnoj ni unuafoje veturis al Otuzo. Kaj vi estis gaja, hejma, zorgema, fiera!
--- Certe. Tie estis tiel bone. Kaj mi vidis, ke al vi kaj Pauxlinjo estas bone --- kaj pro tio mi floris duoble.
--- Kaj la dua? Kiu kiun forlasis?
--- Sxi forveturis por trijara laboro en Brazilon. Sxi estas biologo, okupigxas pri ekosistemoj de humidaj tropikaj arbaroj. Ni intersxangxas leterojn foje, sed kiel sxi nun rilatas al mi --- mi ne scias.
--- Cxu vi sxin sopiras?
--- Vidu, jes. Kutime mankas tempo, sed foje subite mi kvazaux vekigxas, kaj io mankas.
--- Kaj Stanjo estis jam dum sxi?
--- Ne. Distanco estis pli ol jaro.
--- Cxu en mi vere io mankas?
--- Liza, mi vin tre amas.
--- Mi scias, kara mia. Cxu vi pensas, ke, se mi tion ne sentus, mi komencus tiun konversacion? Mi scias. Sed estas alia afero. Versxajne, tiel okazas, tiel povas esti --- vi amas, sed samtempe konstante sentas ian nekontentecon, mankon. Cxu ne suficxas pasieco, cxu komforto, cxu fidelo emfazata antaux aliuloj...
--- Ne. Laux mi, ne.
--- Do, cxu vi simple tute ne povas havi nur unu virinon?
--- Nu kial do ne povas!
--- Ne, vi ne respondu tuj. Ne tian konversacion ni havas. Vi mem demandu vin.
Mi demandis.
--- Nun mi jam ne scias, --- diris mi.
--- Kaj kiam tiu... la tropika, revenos?
--- Printempe devas.
--- Kaj se sxi, ekzemple, denove deziros al vi?
Mi ne respondis. Ne sciis, kion diri. Neniu povas veni al iu ajn dufoje.
Sxi rigardis al mi jam ne kiel al ikono. Kaj ne kiel al homo. Kaj ecx ne kiel al fiulo. Tamen, kiel al fiulo sxi neniam rigardis al mi... mi ne scias. Tiel rigardi sxi povus al alveninto el alia galaksio; sed ne al plenrajta reprezentanto de frata potenca civilizo, mallevigxanta laux vasta sxtuparo el interno de fotona raketo, sed al absurda, ne adaptita al teraj kondicxoj jxeleeca estajxo, kiu, pace kaj plende gruntante kaj furzante, subite elrampus el, ekzemple, necesejo --- evidente neagresema, sed absolute nekonvena kaj fremda.
--- Do, cxu vi volas diri, ke printempe ni povos kolektigxi al vi jam triope?
Mi silentis.
--- Sacxjo. Vi estas bela, bonkora, zorgema, pasia, kuragxa, sagxa... Nu, cxiujn bonajn vortojn, kiuj ekzistas, mi povas diri pri vi, vere. Estas nenio mirinda, ke de tempo al tempo vi enamigxas en iun virinon, aux iu virino enamigxas en vin. Sed ja... Sacxjo... Vi ja ne povas esti por ili cxiuj edzo!
--- Versxajne, mi ne povas, --- diris mi. --- Sed mi penos.
Sxi abrupte forturnigxis. Metis la kapon per la vango sur la genuon, per la nuko al mi; kurteninte la femuron, ekpendis longa, lanuga vosto de malligitaj helaj haroj.
--- Dio al vi helpu, --- diris sxi.
Dum ioma tempo ni silentis.
--- Liza, --- mallauxte vokis mi.
--- Jes, amata, --- respondis sxi, ne turnigxante al mi.
Pro tiuj vortoj la koro saltis pike kaj dolcxe; por momento mi forgesis, kion mi volis diri.
--- Ripetu ankoraux foje, se al vi ne estas malagrable, --- petis mi.
Sxi levis la kapon kaj ridetis al mi.
--- Jes, amata.
--- Liza. Komprenu... mi ne havas fortojn detrui vivajxon. Mi delonge sentis: se foriras unu amiko, ankaux aliaj igxas iomete pli foraj. Tio, kio vere mortas, defalas mem, kaj dio estu kun gxi, kvankam ecx pro tio estas dolore, cxiam estas dolore pro morto --- sed... mi scias, ankaux tio estas maldigna, sed... ne eblas haki laux viva ligo! Pro tio homoj krueligxas, sekigxas... kaj la forhakanto, kaj la forhakato. Imagu: vi estis kun homo dum du jaroj, kaj subite li diras: foriru. Kaj du jaroj da felicxo en via memoro igxas du jaroj da malvero. Kaj la vivo mallongigxas je kvar jaroj!
--- Ho Dio, nu kion do mi faru, Sacxjo? Cxu mi mem al vi diru: foriru?
Mi sufokigxis. Sed sxi jam denove rigardis al mi kun kareso.
--- Ecx ne esperu. Vian elekton anstataux vi mi ne faros.
--- Sed cxu vi komprenas, mi ja povas elekti...
--- Ja scias mi, kion vi elektos! Cxion! Ahx, se eblus ellerni cxiujn lingvojn! Kiomfoje vi tion diris? Nu, kaj se ne eblas, do oni rajtas scii neniun. Frazeton el unu, frazeton el alia... Vi tuta estas en tio! Rusa princo...
--- Mi diris pri lingvoj de la imperio, --- ecx ofendigxis mi. --- Eksterlandajn mi tri lingvojn scias nemalbone...
Sxi ne detenis sin --- ekridis; etendigxis al mi, malordigis miajn harojn.
--- Vi estas knabacxo, --- diris sxi. --- Kiel ni al Pauxlinjo diros pri cxio cxi?
--- Dume neniel, certe, --- respondis mi. --- Kaj, ekzemple, por plenagxigxo ni faros surprizon: ke sxi havas frateton aux fratineton...
--- Surprizo, --- kun dubo diris Liza. Silentis iom. Poste diris sen deziro: --- Interalie, sxi kaj Stanislava placxis unu al la alia.
--- Cxu sxi estis cxi tie?
--- Trifoje. Mi invitis --- trinki teon, rememori pri vi...
Mi balancis la kapon.
--- Vi estas vera amikino de batalisto. Nu, kaj?...
--- Ja gxuste pri tio temas! --- kun cxagreno diris Liza. --- Kaj estas sxi simpatia al mi, kaj kompatas mi sxin, kaj amas sxi vin freneze, kaj kun tiu sento, kiel vi komprenas, mi estas plene solidara... Ohx, ne scias mi, kion fari. Sed lasi vin libere pasxtigxi sur herbejo kun du --- ecx kun tri, ho sanktuloj! --- kun tri kaprinoj... Tio ja estas ridinda! 3
Mia renkonto kun Lamsdorf estis organizita sen specialaj sekretecaj afektajxoj. Sed gxi ankaux ne detruis version pri tio, ke mi ie finkuracigxas. Ivano Volfovicx, anticipante mian sekretan revenon, dum lastaj semajnoj ofte gastis cxe Liza --- kvazaux por viziti edzinon de kolego, ricevinta, se eblas tiel diri, laboran trauxmon. Same li venis cxi-foje, je la deka matene. Mia domo anticipe estis retestita per kontraux-subauxskultilaj indikiloj; oni min alveturigis hieraux el milita aerodromo en hermetike fermita karoserio de posxta sxargxauxto, kiun oni starigis en internan korteton de la palaceto, kaj mi, sxajnigante min unu el sxargxistoj --- la dua estis Ramilo --- entrenis en la domon tra mastruma enirejo korbon da vera Krimea «kardinalo», tute nature sendita de Rahxcxiev, sed aldone uzita por plia naturecigo de la legendo; do, ecx se iu sukcesus rigardi en la pordegon el fenestroj de, ekzemple, la kontrauxa domo --- kvankam ties logxantoj estis ekster suspektoj --- li vidus nur busxegon de la potenca sxargxauxto, alstarigita per la karoserio dense al la pordo, kaj en fendo inter planko de la auxto kaj asfalto --- piedojn de du sxargxistoj kaj plenan korbon da vinberoj, tuj malaperintajn en la domo. Tion, ke en la karoserion revenis nur unu paro da piedoj, certe vidi en vespera mallumo ne eblus ecx per infrarugxa optiko. Do, se nesciataj gvidantoj de la «peonoj» komencis observi min en Simbirsko, trovi min nun al ili estus nefacile.
Ni akceptis Ivanon Volfovicx-on en la rugxa gastocxambro, amike; krome, gxiaj fenestroj eliris en la korton, kio tre valoris en la nuna situacio. Satdormintaj, iomete ripozintaj --- kaj Liza post mia reveno simple ekfloris, malgraux cxio, kaj tio estis por mi diable agrable kaj flate --- ni sidis apude sur la divano kaj estis viva ilustrajxo al kanteto «Gekolomboj neniam kverelas». Ja ni dum dek kvin jaroj vere ne kverelis ecx unu fojon --- pri tio mi pensis jam nokte, antaux ol ekdormi. Sed estis en tio ankaux certa dangxero. Ekzistas paroj, kiuj preskaux fojon dum semajno intencas eksgeedzigxi, de tempo al tempo jxetas unu al la alia akuzojn pri cxiuj mortaj pekoj, kriegas per du vocxoj insultajn vortojn --- kaj bonege ekzistas plu, ecx fortojn cxerpas en cxiutagaj skandaloj. Ili kvazaux banas sin en vangofrapoj. Tamen, kiaj infanoj kreskas en tia