Laux la sama kaduka sxtuparo ni mallevigxis sub la unuan etagxon, en subteretagxon. La maljunulo malsxlosis unu el pezaj pordoj, tusxis sxaltilon, kaj cxeno de malhele-flavaj lampoj eklumis, forkondukante rigardon malproksimen, laux tuta longo de senfina, sxtopita per kaduka meblaro koridoro. Foje necesis ecx trapusxigxi, iri flanke, por ne krocxigxi al elstarantaj piedoj de fotelo, renversita sur trivitan sofon, aux al rusta sxlosilo, senforte pendanta el serurtruo de kesto de grandega komodo, sub kiun, anstataux unu el piedoj, estis metitaj libroj de agxo ne malpli ol cent kvindek jaroj... Ni iris gxis fina muro. La maljunulo iomete staris senmove; sxajne, li ankoraux hezitis. Poste li skuis la kapon --- kaj mi subite komprenis, ke gxuste nun li fine decidis lasi min viva.
--- Ankaux mi scipovas esti nobla kaj honesta, --- diris li. --- Krome, mi opinias, ke gxuste vin mi atendis dum cxiuj cxi jaroj.
Li strange, kvazaux dancetante surloke, kelkajn fojojn malritme premis al granda malhela ovalo --- spuro de brancxero --- ornamanta randon de unu el plankaj tabuloj, limantaj la finan muron. Prem'-prem'... prem'-prem'-prem'-prem'... prem'... prem'-prem'-prem'... La muro kun neatendita facileco movigxis kaj derampis dekstren. Malfermigxis malgranda kuba ejo, en kies plafono apenaux flagretis duonsfera blanka lampo. La muroj estis, sxajne, krudferaj; antauxhistorie sovagxe etendigxis per vertikalaj vicoj sxvelajxoj de nitoj.
--- En la antauxa jarcento oni ne scipovis multon, kion oni scipovas nun, sed unu aferon ne eblas kontesti. Tion, kion ili scipovis, ili faris fidinde, por jarcentoj. Mi petas, --- kaj la maljunulo faris per la mano geston, tralasantan min antauxen.
Mi eniris la feran kubon.
La maljunulo sekvis min kaj denove faris dancon per unu piedo. La muro preskaux sensone reekstaris sur sian lokon, kaj nia peza krudfera lifto malrapide, iomete tremetante, akompanate de obtuza bruo, subite auxdigxinta deekstere, ekmovigxis malsupren.
Ni mallevigxis, eble, sub sepdek aux okdek metroj. La lifto abrupte haltis. Dum sekundo nenio okazis, kaj poste unu el gxiaj muroj vaste malfermigxis, kun abomena metala knaro turnigxinte sur angula akso.
Kaj ekstere jam brulis lumo. Vasta subtera halo malkovrigxis antaux miaj okuloj; post la subridetanta maljunulo mi pasxis antauxen kaj trovis min sur mallargxa metala kornico, cxirkauxanta la halon laux perimetro sur duono de alto de la planko gxis la plafono.
Preskaux tutan volumenon de la halo okupis staranta meze krudfera monstro --- absurde kaj mallerte grandega, same trastebita per vertikalaj linioj de nitoj, cxirkauxitaj per disirantaj plektajxoj de dikaj kaj maldikaj, rektaj kaj artikaj tuboj.
Pleje gxi similis al nekredeble granda vaporkaldrono. Gxi tuj rememorigis pri mirakloj de scienco de tempoj de Jules Verne. Cxi tie, cxe la lifta muro, la kornico iris je dek metroj de gxi, sed cxe aliaj tri flankoj gxi kontaktis, igxante pli largxa, kaj tie gxin sxtopis iaj nekredeblaj, prahistoriaj regaparatoj: manometroj, stangoj, radoj, teniloj, prismaj periskopoj, ecx pli aldonante al la giganto aspekton de ia monstra vapormotoro. Kaj mi iel tuj komprenis, ke --- jen gxi, tiu «kesteto pli granda kaj pli komplika», pri kiu antaux la gastoj menciis, sxvelante pro gloramo kaj fiero, Klauxso Haushoffer.
La maljunulo kun bondezira scivolemo rigardis al mi.
--- Vi bone vin tenas, Trubeckoj, --- diris li. --- Sed, mi vetas, vi ecx ne konjektas, kio estas tio.
Min subite brogis konjekto.
--- En cxi tiu ajxo oni faras homojn agresemaj.
--- Diable, vi preskaux divenis. Sed ecx vi ne imagas ilian skalon. En cxi tiu ajxo oni FARIS homojn agresemaj. Por cxiam. Ni iru, --- kaj li ekiris laux kornico, iomete balancigxanta, iomete zumanta pro pasxoj. Mi sekvis lin.
«Trovu ilin kaj mortigu».
Kiun? Cxu jen tiun, muelitan de la vivo, duonfrenezan maljunulon? Kiun?
Ni aliris al densa mallonga tubo de unua periskopo. Haushoffer kun rimarkebla peno desxovis feran sxirmilon, kaj sur kontrauxan brikan muron versxigxis blindiga luma makulo; en radio, trabatinta krepuskan aeron, nagxis, kiel steloj, polveroj. Sur rongxita vizagxo de Haushoffer pli akre desegnigxis faltoj, blankaj rebriloj kusxigxis sur la antikvajn aparatojn. Duonfermante la okulojn, Haushoffer tiris al si pendantan sur krada dissxovebla konzolo diskan kasedon kun sxangxeblaj lumfiltriloj; iomete turnis gxin, elektante, kaj per la manplato forte frape surmetis unu el la filtriloj sur la periskopon. La furioza radio, impetanta el infera fajrujo de la «kaldrono», estingigxis.
--- Bonvolu, --- diris Haushoffer, iomete depasxinte flanken de la periskopo, levis al la busxo la botelon kaj faris gluton.
En nigra senfunda abismo pendis ronda, iomete hirtita bulo de fajro. Dum kelkaj sekundoj mi afekciite palpebrumis --- la okulo malrapide adaptigxis al trancxa lumo --- kaj la memoro senorde jxetigxis de unu asociajxo al alia, penante kompreni, al kio tio similas...
--- Kaj se pli largxe --- do jen tiel, --- diris Haushoffer kaj, mallerte alpreminte la konjakon sub la akselo, per ambaux manoj iomete turnis largxan gradigitan radon, cxirkauxintan la korpon de la periskopo.
La bulo fulmorapide sxrumpis, igxis guto. Kaj malproksime flanke de gxi, en densa, nekredeble densa kaj, sxajne, senlima mallumo al la okulo subite sxajnis apenaux rimarkeblaj fajreroj. Du... tri...
En plena konfuzego mi rigardis al Haushoffer.
--- Tio... tio...
--- La Suna sistemo, malgranda kristalo, --- rauxke diris Haushoffer kaj denove glutis el la botelgorgxeto.
Interne de mi cxio sxirigxis. Sekundon poste kvazaux paralizanta veneno ekfluis laux miaj vejnoj, unu mia mano, kusxinta sur la tubo de la periskopo, senforte deglitis de gxi kaj ekpendis. Post ankoraux momento gxin sekvis la alia. Mi freneze ekdeziris sidigxi.
--- Do, cxu li tamen sukcesis?..
--- Jes. Stupak kreskigadis tion de la sesdek sesa gxis la sesdek nauxa. Kaj poste cxio estis tute simpla. Entute la ideo simplas, kiel a-bo-co. Por prepari necesan por venenigo de almenaux unu miliono da homoj kvanton da drogo de Raschke, la tuta hxemia industrio de tiama Germanio devus labori dum pli ol sepcent jaroj. Sed se tuta planedo Tero havas radiuson dek ok milimetroj, --- Haushoffer sxancelis la gluglintan botelon al la kaldrono, kaj poste, por la movo ne malsxparigxu vane, en revena sxancelo alportis la botelon al la busxo kaj faris gluton, --- suficxas per ordinara friza dissxprucigilo dispolvigi en la atmosfero unu solan laboratorian guteton, kaj la afero estas farita. Cxar Stupak pleje revis pri forigo de rusia carismo, do li, nature, sxprucigis rekte super euxropa Rusio. Nu, kaj poste ventoj, pluvoj kaj tajdoj disportis laux la tuta planedo, certe, laux Euxropo --- unuavice... Komenca potenca rezulto de la ensxprucigo, disiginta ilian historion disde la nia, estis Franci-Prusia milito kaj Pariza komunumo, gxuste ili donis komencan eksplodon de via statistiko... Ahx jes, ja cxiuj cxi nomoj por vi estas sensencaj sonoj. Nu, ne gravas, mi konatigos vin kun ilia historio.
Li eksilentis, iel tre kompreneme kaj tre malgaje rigardante en mian vizagxon. Mi penis kolekti pensojn. Jen al vi sekreta sekto. Sed tamen...
--- Tamen mi ne komprenas.
--- Atendu, Trubeckoj, atendu. Mi simple ne scias, kiel mi rakontu al vi pli koncize kaj pli simple. Cxu vi deziras? --- li subite etendis al mi la botelon. Mi preskaux rifuzis, sed neatendite komprenis, ke mi sovagxe deziras. Mi silente prenis de li la botelon kaj faris grandan gluton. Post momento varmega ondo batis mian stomakon, kiel mara ondego apudbordan sxtonon, kaj la kruroj preskaux tuj cxesis tremi.
--- Tio estis ne simple kreo de alternativa mondo. Pro tia celo ili ne malsxparus fortojn kaj monon. Ili kreis stablon, sur kiu ili intencis refari nian mondon. Sed, kiel tio kutime okazas, post la kreo de la stablo cxiu ekdeziris torni sur gxi ion sian.
Li postuleme etendis la manon; mi fordonis al li la botelon, kaj li faris gluton. Kaj mi, komencinte post la unua konsternego rimarki detalojn, ekvidis subite sub la regpanelo tutan monton da malplenaj boteloj.
--- Do, kiam Gorbiger en Germanio komencis en la dudekaj jaroj instrui, ke Tero kaj Suno trovigxas interne de glacia sfero, kaj ekzistas neniu kosmo, kaj steloj kun galaksioj estas elpensitaj de judaj astronomoj kun celo trompi popolon kaj ricxigxi, li estis ne tiom malprava. Versxajne iajn pecetojn da informo li elpremis el la patro... Por ili, --- li denove sxancelis la botelon en direkto de la kaldrono, kaj la botelo denove alvoke gluglis; li pensis dum momento, sed poste decidis ne trinki cxi-foje, --- la kosmo vere ne ekzistas. Simple tiu infera ajxo transsendas al ili en respektiva skalo bildon de tio, kio cxirkauxas nin cxi tie. Ho, Trubeckoj, kiel mi ridegis, kiam usona «Pioneer» --- tiuj stultuletoj sendis gxin en profundan kosmon kun mesagxo, vidu, al aliaj civilizoj! --- komencis, kvazaux musxo kontraux vitron, batigxi kontraux muron de la kaldrono. Nur ne zumis... Mi devis meti sur min cxiujn zorgojn pri tio, kion gxi sendas al Houston... --- Haushoffer, rememorinte, ankaux cxi-foje ekridis; sed liaj konveksaj maljunulaj okuloj ploris.
--- Cxu Teron eblas vidi grandskale?
--- Certe. Nur filtrilon sxangxu. La periskopoj estas moveblaj... sed poste, poste! --- senpacience kriis li, vidinte, ke mi penas movi dikan pezan tubon. --- Vi ankoraux sukcesos satvidi. Auxskultu, Trubeckoj, ja mi baldaux mortos. Cxu vi volas, mi testamentu al vi Alvicon? Se vi deziros --- fordonu al Rusio, aux donacu al UNo, aux vi mem ludu cxi tie, kiel mi ludas jam dum duonjarcento. Tio allogas... --- mediteme aldonis li.
Mi ne respondis. Li movetis hauxton de la frunto, sulkigante kaj malsulkigante gxin; la brovoj tirigxis, kiel sur gumfadenoj. Versxajne li jam iomete ebriigxis.
--- Ili ecx kreivan menson havas tute alian, --- plendis li. --- Ekzemple, gravitilojn ili povus malkovri samtempe kun ni --- post la laboroj de Einstein pri kampo. Sed en iliajn kapojn ecx ne venis ideo fosi en tiu direkto. Kaj mi diros al vi, kial. Tial, ke tiuokaze cxiuj landoj dum flugoj devas uzi komunan reton, gxi estas unu por cxiuj. Ecx dum konfliktoj en nenies kapo venus penso malutili al gxi --- cxar li mem suferos gxuste en sama grado, kiel la malamiko. Sed tie oni konstruas grandegajn mugxantajn flugilhavajn sxtipojn, pli kaj pli grandajn kaj terurajn, ili forbruligas amason da brulajxo, de tempo al tempo falas kaj pereigas amason da senkulpaj homoj, trabrulas per cxiu flugo je-en tiajn, --- li dismovis la manojn kaj preskaux faligis la botelon, --- mortajn koridorojn en oksigena parto de la atmosfero, ne atingas, krom maloftaj esceptoj, ecx mil kilometrojn dum horo, --- sed cxiu el ili flugas memstare! Dependante de neniu! Suverene!!
Li etendis al mi la botelon; mi negative balancis la kapon. Li tuj glutis mem.
--- Mi povas multe trinki, --- sciigis li kaj apogigxis per libera mano sur la regpanelon, rekte sur iajn muze-aspektajn ciferplatojn --- precize, kiel horlogxoj de epoko de Ludoviko XIV. --- Ne maltrankvilu pri mi.
Ni silentis iom. Per la okulrando mi rigardis en la periskopon. La guto flamis. Haushoffer iomete turnis la kapon kaj longe rigardis per haltintaj okuloj al brile-nigra, nitita muro de la kaldrono. Mi ne komprenis lian rigardon.
Sxajne, por ioma tempo li forgesis pri mi.
--- Kaj viaj krimoj... Mi timas, Trubeckoj, ke cxi tie nenion eblas fari, --- mallauxte diris li subite, plu rigardante al la kaldrono. La duone malplenigxinta botelo oblikve pendis en lia senforte mallevita mano. --- Nur forbruligi tiun cimujon al la diablo, je-en gxi, la rado de ventolado, kial mi gxin ankoraux ne turnis...
Mi silentis. Mi ne volis interrompi fluon de liaj pensoj, kiom ajn gxi estu senorda. Li sciis respondojn al cxiuj miaj demandoj, sed mi ne sciis, kiajn demandojn fari.
--- Homo estas nur parto de kristala strukturo. Relative negranda kaj plej dinamika. Kiam tia kristaleto komencas speciale forte vibri, preskaux certe gxi vokos resonancan vibradon en izomorfa al gxi kristalo. Stupak tion teorie antauxdiris, gxuste pri tio li kalkulis. En ekstreme stresa stato --- cxefe temas pri stresa pereo --- se por la vibranta kristaleto trovigxas analogo, proksima laux vico da bazaj psihxaj parametroj, la kristaleto, iniciatinta la vibradon, transjxetas cxiujn siajn trajtojn al tiu, kun kiu gxi resonancas. Cxar la ensxprucigo de la drogo de Raschke provizis la homojn en la kaldrono per preskaux konstanta estado sur limo de streso, la transjxeto de individuoj devus iri preskaux eksklude de ili al ni. Genia plano.
Li subite rememoris pri la botelo. Takte, sed tre netrudeme etendis gxin al mi. Mi negative turnis la kapon. Kaj li tuj faris grandan gluton.
--- Principa skemo estas tia! --- deklaris li kaj iomete sxanceligxis. --- En la kovilo estas kreskigata homaro, trovigxanta, rezulte de totala psihxohxemia prilaboro, en stato de seninterrompa lukto de cxiu kontraux cxiu kaj cxiuj kontraux cxiuj. Kun ajna preteksto, sur ajna nivelo! Neniaj, ecx la plej konvinkaj, alvokoj al paco kaj kunlaboro, kiujn eldiras kelkaj neinflueblaj de la prilaboro personoj --- cxiam ekzistas frakcio de homoj, ne influeblaj de iu drogo --- restas vanaj, cxar la medikamenta influo paralizis certajn centrojn en cerboj de la plimulto. La plej sukcesaj el tiuj alvokoj, male, estas tuj uzataj por provokado de novaj konfliktoj. Ekzemple: ni vivu pace. Konsentite! Cxiujn, kiuj malhelpas al ni vivi pace --- al pendumilo! Cxu vi, kiel mi vidas, ne volas vivi pace? Kaj vi? Al pendumilo! --- li eksilentis, malfacile spirante. Sur lia frunto aperis gutoj de sxvito. Li evidente malkutimigxis multe paroli. Kaj --- evidente volis.
--- En tiaj kondicxoj stresa vibrado de pereantaj kristaloj cxiam plioftigxas, kaj, sekve, plioftigxas transjxeto de kripligitaj individuecoj al ni, cxi tien. Kaj cxi tie ili, nature, dauxras sian lukton, cxar ilia konscio jam estas formita. Lukton kontraux jam tute nekompreneble kiu. Almenaux kontraux iu, kiu similas tiean malamikon, --- li haste glutis. --- Tamen, eblas kontrauxa efekto. Stupak pri gxi ne konjektis. Mi trovis gxin nur antauxnelonge, legante iliajn artikolojn... Post ekzemplo de tiea usonano Moudy igxis mode pridemandi homojn, travivintan klinikan morton, pri iliaj sentoj. Kaj, imagu, multaj rememoris staton de resonanco kun sia cxi-tiea psihxogxemelo. La plej ridinda... --- li ekridis kaj tuj glutis, --- la plej ridinda estas tio, ke ili pensas, ke renkontas dion! Ili nomas gxin «lumporta estajxo», «radia densajxo de bonkoreco», kaj tiel plu. Ni tiom diferencas de ili, imagu! Ili ecx imagi ne povas, ke ili por iaj momentoj nur kunigxas kun si mem, renkontas sin mem, nur normalajn, ne venenitajn! Jen vi --- ordinara... rusa oficiro, --- patose prononcis li, kun evidenta ironio imitante min, --- kun viaj zorgoj, klopodoj kaj malsanoj. Sed se via tiea gxemelo, mortante, resonancus kun vi, kaj kuracistoj sukcesus revenigi lin al vivo, li estus certa, ke cxi tie li intervidigxis preskaux kun Kristo mem! En pala krono el rozoj... --- kun terura sarkasmo aldonis li en la terura rusa, kaj mi denove, jam pluran fojon, ne komprenis, al kio li aludas. --- Oni diras, post tiaj renkontigxoj homoj tie igxas pli bonkoraj... elportas ion el cxi tie, --- li suspiris. --- Entute cxio evidentigxis multe pli komplika, ol opiniis la patroj-fondintoj. Kaj laux viaj vortoj, Trubeckoj, laux via statistiko, povas okazi neplena subpremo, kaj nekunigxo, kaj, cxefe, elpremado fare de normala kristalo de valorsistemo de la nenormala en la subkonscion... Cxi tie mi malmulton povas diri. Gxis hodiauxa vespero mi estis certa, ke mi estas la sola, kiu eliris el tie.
Li malgaje kaj iel konfuzite ridetis.
--- Mi estis ekzekutita en la kvardek-kvara, --- konfesis li. Tiel singxenema knabino povus konfesi pri sia amo. Mi ne interrompis. Li pauxzis. --- Himmler decidis, ke la patro estas tro sendependa, tro influas al Hitler... La patron li ne kuragxis atenci, sed oni prenis min, por bridi la patron, se aperos neceso... Kaj poste la masxino ekfunkciis per si mem. La patro ecx ne sciis, li eksciis nur en la kvardek-sesa! Kaj mortigis sin... Sed cxi tie li ne aperis. Versxajne, ne trovigxis analogo. Amuze, ja li estis ankaux cxi tie, li mem ankoraux estis en Alvico, naskita en la mil-okcent-sesdek-nauxa Karlo Haushoffer, cxi tie li mortis je tri jaroj poste, ol tie --- sed ne estis analogo por si mem. Kaj ecx la morton de sia malgranda kristalo li ne sentis. Eble, mortigante sin, la patro estis tro trankvila. Li cxion jam delonge travivis.
Mi silentis.
--- Ili ne dividis la stablon, Trubeckoj! --- elkriis li, kaj desxirinte la manon de la regpanelo, kaptis min cxe la sxultro. --- Tiel cxiam okazas al banditoj! Iajn ajn belajn vortojn ili diru! Tio estas kriterio! --- li, hastante, glutis el la botelo. --- Kiam du homoj luktas por altaj celoj, kaj tiuj celoj estas diversaj... se la celoj vere estas direktitaj al bono, tiuj homoj cxiam trovos kompromison. Strebo ne malutili ilin devigos! Sed se ili komencas bucxi unu la alian, cxar cxiu gxuste sian celon opinias la sole alta --- do, ilia celo estas mensogo, trompo de homoj, kaj vera celo estas, kiel de trogloditoj: depreni fremdan mangxajxon kaj sxtopi per gxi sian ventron, --- li pauxzis por restarigi spiron. --- Rascke decidis, ke li ricevis idealan eksperimentan standon. Li ecx ne komprenis, ke tiuj polveroj malsupre estas homoj, ke ili revas kaj suferas same kiel ni. Li volis provi sur tuta planedo jen unu drogon, jen alian... Stupak decidis, ke li ricevis bienon por kreskigo de neflekseblaj revoluciuloj, ecx je grosxo ne taksantaj kaj vivojn de malamikoj, kaj vivojn de amikoj. Li estis certa, ke pereante tie sur barikadoj, ili venos cxi tien kaj tiam arangxos inferon por ekspluatantoj. Nu, kaj la avo... Li decidis, ke la sorto donacis al li sxancon igxi regxo de la mondo. Necesas nur arangxi masakron. Necesas nur, ke kiel eble plej multe da homoj tie, --- li montris al la kaldrono, kaj, perdinte balancon, denove kaptis mian sxultron; ni ambaux iomete sxanceligxis, --- mortu kun krio «Vivu Haushoffer!» Tiam ili rekonsciigxos cxi tie kun la sama krio. Estas tre simple, havante kontakton kun gxemelo cxe jen tiu regpanelo! Jam en la dekkvara jaro la juna generalo, ricevinta iam malgrandan kesteton donace de la patro, famigxis per siaj militaj kaj politikaj antauxdiroj. Germanio malvenkis. Sed Haushoffer jam famigxis kiel granda mago. Li trovis kaj trejnis Hitler-on. Li elpensis por li svastikon, cetere... Ha, vi ja ne scias, kio estas svastiko...
--- Budhisma simbolo, --- singarde diris mi. --- Kiom mi scias, ecx budhismaj monahxejoj sur mapoj estas signataj per svastiko.
--- Jes, --- mediteme diris Haushoffer. --- La patro trompis ilin per Tibeto, Sxambalo... Ja ne povis li diri, de kie li reale ricevas informon! Tio sxajnis ecx pli oportuna --- gxis certa tempo riskigi en politika ludo peonon Adolfon, dum li mem tenas cxiujn fadenojn. Sed denove cxio malsukcesis. La informo estis, sed la reala potenco elglitis...
Li finfine desxirigxis de mia sxultro kaj, necerte turnigxinte sur kalkanumoj, turnis sin al la kaldrono kaj denove apogigxis sur la regpanelon. Li ebriigxis. Sed mi jam sciis la cxefan: li ne deliris.
--- Kaj ja ne nur la informo, --- balbutis li, kaj tiam mi kun teruro kaj kompato komprenis, ke li gxis nun suferas pro la malsukceso de la patro, kaj sekve, ankaux de si; kaj se li havus fortojn, se li scius, kiel --- li rekomencus cxion. --- Ankaux rimedoj de influo ekzistis... nu, almenaux la sondiloj, per kiuj oni observas eventojn tie. Dum lasta tempo ili komencis ilin rimarki, tamen... ili atribuas ilin, --- li malgaje subridis, --- al aliplanedanoj. Ni-fo! --- nekompreneble elkriis li kun plena triumfo. --- Kaj cxu vi scias, kial? --- li malfelicxe ekskuis la kapon. --- Malsukcesis ili --- kial? Tial, ke la drogo de Raschke efikis tro bone. Vi ecx ne povas imagi, ruso, kiaj nun ili tie estas bastardoj, kiel maldigne kaj fie tiras cxion nur al si, al si, al si... Ecx Hitler ne sukcesis vere unuigi ilin, ecx Stalin, cxiuj nur sercxis, kie akapari por si... ha, vi ecx ne scias, kio estas Stalin, --- li per jam nefirma mano sxovis en la busxon la gorgxeton de la botelo, sed iomete mistrafis, kaj strieto de konjako ekfluis laux lia mentono. --- Rusa oficiro! --- patose kriis li kaj ekridegis. Kaj poste, jxetinte la balancigxantan kapon malantauxen, denove glutis, cxi-foje pli sukcese. Visxis la lipojn per maniko de jxerzo.
--- Kaj tial mi nun nur petolas, --- diris li, subridinte kaj palpebruminte al mi kun ebria ruzeco. Li almetis unu manplaton al la busxo kiel duonon de sontubo, same kiel mi antauxnelonge cxe la enirejo, kaj balbutis per tomba vocxo: --- Ne movigxu. Ne timu. Kun vi parolas reprezentanto de galaksia humanoida centro...
La mallevis la manon. Denove konfuzite kaj kulpe rigardis al mi tra floko de maldensaj grizaj haroj, pendigxinta sub la nazon.
--- Kaj foje... --- kaj subite kun malamego li piedbatis la amason da malplenaj boteloj, kaj gxi disruligxis kun surdiga vitra sonoro, --- foje mi tiom ebriigxacxas cxe la regpanelo... Poste ecx ne povas rememori, kion faris. Nur el gazetaj sensacioj foje sukcesas elkalkuli. Ber-r-rmuda triangulo! --- nekompreneble diris li, kvazaux sakris. Kaj eksilentis.
Nun li eksilentis por longe. Mi rigardis al lia moligxinta vizagxo kun larmaj okuloj, kaj mi kompatis lin, kaj devus foririgi lin dormi. Sed li staris gxibetigxinte kaj foje iomete sxanceligxante.
--- Ruso. Prenu gxin. Eble, vi ion elpensos. Kaj min tiu kovilo de flamaj luktantoj por netusxebleco de di-donita potenco, por liberigo de laborista klaso, por afero de Lenin-Stalin, por pureco de arja raso, por sindetermino de malgrandaj, sed fieraj popoloj, por demokratio, por usona revo... jam nauxzas.
En mian kapon, elaste serpentumante, enrampis glacimalvarma penso, pro kiu mia spiro haltis kaj mi denove ekdeziris eksidi.
--- Auxskultu, Alberto, --- mi penis paroli trankvile kaj tre klare, --- sed cxu ekzistas garantio, ke ni ne estas en kaldrono?
Li ne movigxis.
--- Vi nomis ilin purgatorio, kaj nin --- paradizo. Sed ie do devas esti ankaux infero. Aux infero estas ili, kaj purgatorio --- ni, sed tiam... estas io ankoraux pli alte? Kaj entute, kial nur tri sxtupoj?
Li ne movigxis. Mi jam komencis pensi, ke li ne auxdas, ke li ekdormis, starante. Sed li subite abrupte, preskaux falinte sur la dorson, levis la gorgxeton, sxovis en la busxon, kaj, lauxte glutante, fintrinkis la konjakon --- kaj poste, largxe levinte la manon, kun tuta forto jxetis la botelon al la kaldrono. Kun sonoro, surdiga en fermita silento de la subtera halo, la botelo eksplodis, kaj vitropecoj, malmole frapante kontraux baroj, disflugis en diversajn flankojn.
--- Ekzistas abismoj, --- rauxke diris Haushoffer, kun teruro fiksrigardante min per sangozaj okuloj, --- en kiujn estas pli bone ne rigardi. Cxu vi komprenis, ruso? Se vi ne volas frenezigxi. 3
La enketo estis finita.
Mi ne trovis ilin kaj ne murdis. Kaj mi ne sciis, kiel preventi novajn krimojn de elirantoj el la infero. Sed decidi sorton de la kaldrono devis ne mi. Mi devis urgxe reveni kaj alarmi...
Sed mi ne revenis.
Mi havis dek tagojn.
Sub gvido de Alberto mi sidis cxe la periskopoj, cxe translaciilo de sondiloj, lernante nekomplikan sistemon de regado, kaj rigardis, rigardis en tiun abismon. Mi devis almenaux iomete koni gxin --- por havi propran opinion en estontaj disputoj. Gxi signifos nemulte --- ne pli, ol ajna alia. Sed gxi devas esti.
Mi eksentis nauxzon dum la tria tago.
Sed mi ne povis min desxiri. Mi timas, ke tieaj logxantoj notis dum tiuj tagoj abruptan kreskon de aktiveco de aliplanedanoj.
Mi hontas konfesi: mi, ne sciante mem, por kio, sercxis min.
T. e. kasxobservadon (en slango de specialaj servoj).
Citajxo el fama kanzono de van Beethoven kun vortoj de von Goethe.
Petro Nikiticx Tkacxov (1844--1885), rusa revoluciulo, publicisto.
Termino el slango de specialaj servoj, signifanta rapidajn balancajn movojn de la korpo por eviti trafan pafon de kontrauxulo.
Bela Kun (1886--1938), hungara komunisto, partoprenis rusian civitanan militon.
Citajxo el poemo de granda rusa poeto Aleksandro Blok (1880--1921) «Dek du» (1918): «En pala krono el rozoj antaux ili iras Jesuo Kristo». (Ili estas dek du revoluciaj rugxgvardianoj).
Avo Bazilo, en cxiama sia flikita vesto kun sola butono sur vata, ia gulag-aspekta pantalono, kiel cxiam, sidis sur benketo antaux la lernejo, fumis memfaritan cigaredon kaj auxskultis pepantan transistoran ricevilon.
--- Nu, fino, fek'! --- kun infaneca gxojo salutis li min. --- Fino venis al Kauxkazo!
--- Kio okazis? --- demandis mi, rigardinte al la horlogxo. Gxis komenco de la leciono restis ankoraux iomete pli ol kvaronhoro; mi eksidis apud la avo, prenis el la posxo sxparitan antauxhieraux, cxifitan kaj dissxutantan tabakajn pecetojn cigaredon, kaj la avo gasteme permesis al mi bruligi gxin de la sia, por mi ne malsxparu alumeton. Bona animo.
--- Do, kio ja, fik', --- klarigis li, kiam mi ekfumis. --- Irako, sxajne, al Azerbajgxano kiel humanitaran helpon vendis atoman bombon. La armenacxoj, klara afero, ekkriis. La diasporo kolektis monon kaj de Kravcxuk acxetis submarinon kun raketoj. Per helikopteroj transportis gxin, fek', al Vorotano. Navigi tie gxi ne povas, malprofunde, sed kusxas meze de la rivereto kaj lukojn movas, jen tuj, fek', pafos. Sxevardnadze diris, ke cxio cxi, merde, estas intrigoj de Rusio...
Mi penis enspiri la fumon pli profunde, sed tabako sxutigxis en la busxon el tuj malsekigxinta kaj disfalinta malforta papera cigaredpinto. Mi devis kelkajn fojojn kracxi.
--- Per la fingro korektu, --- konsilis la avo, interesite observanta miajn agojn. El la ricevilo sxutigxis obtuza rapidparolado: «Saraevo... Bosnio... vica sanga akcio de kolumbia mafio... "rugxaj kmeroj" rompis interpacigxon... novaj pereintoj en Somalio... Angolo... kunpusxigxo sur limdifina linio inter Cxehxio kaj Slovakio, estas pereintoj... nepacigebla opozicio... vica eksplodo de rasaj popolekscitoj en Florido... batado de turkaj elmigrintoj en Munhxeno... eksplodita auxtobuso kun israelaj civitanoj... eksplodita ankoraux unu supermerkato en Londono...»
Novajxoj.
Alvenis Dimcxjo, sxoforo de lasta en Virico sxargxauxto.
--- Saluton, inteligencio! --- diris li.
--- Saluton! --- hxore respondis mi kaj la avo.
--- Kaj mi hieraux aliplanedan flugteleron vidis, --- sciigis Dimcxjo, diligente korektante multenombrajn zipojn sur sia jako. --- Jen tiel super Oredejxo gxi trairis malalte kaj al Peterburgo forfajfis.
--- Ne mensogu, fikulo, --- severe diris la avo. Liaj okuloj haltis, li ecx etendis la kolon. --- Jen, putino, denove flugas.
Ni turnigxis. Flanke de lensovetaj pozicioj, malrapide irante kontraux vento, glitis malgranda bela blanka disko. Ecx ne disko, sed io simila al duflanke konveksa lenso. Laux rando de supera konveksajxo, proksime unu al alia, iris vico de malhelaj rondoj --- cxu vidlukoj, cxu simple ornamajxo.
--- Ehx! --- domagxe diris Dimcxjo. --- Se mi povus gxin per «Stinger» fiki!
--- Do, pro kia kaco vi gapas, fek'?
Dimcxjo cxagrenite grimacis.
--- Antaux du tagoj mi la mian en Tosno intersxangxis al du boteloj da «Agdamo». Drinki deziregis --- ne povis rezisti!
--- Nu, cxu trinkis? --- kun vigla intereso demandis avo Bazilo.
--- Unu eltrinkis, sed en la alia, fik', trovigxis akvo! Mi tiun komerciston se renkontos --- la testikojn desxiros!
--- Ne renkontos vi lin, --- grumblis la maljunulo. --- Ili dufoje sur sama loko ne komercas.
La flugtelero foriris malantaux arbareton.
La radiricevilo informis: «...pridiskuto de tagordo de la kongreso. Laux vico da demandoj evidentigxis seriozaj malkonsentoj, kaj la deputitoj disiris por tagmangxo, ne veninte al unueca opinio...»
Eksonis sonorilo kaj mi, dejxetinte la cigaredstumpon, ekstaris.
--- Semu racian, bonkoran fervore, --- tuj diris Dimcxjo, --- semu, vin dankos la blatoj elkore... Sukceson, Aleksandro Petrovicx.
--- Kaj al vi ses futojn sub antauxaj radoj, --- respondis mi per afablajxo al afablajxo.
En la lernejo estis malmultaj homoj. Nur etuloj kuradis ie, akre kriante en anguloj --- sed pli agxaj geknaboj estis maloftaj. Estas strange, ke entute ankoraux iu frekventas. Ja abundas aferoj. Unuj trapenetras en Pusxkinon, en Tosnon, ecx en Lubanjon al bazaroj. Aliaj --- jam tute spertaj --- faras noktajn rajdojn laux fremdaj teritorioj en Pulkovo, por sxteli ion el stokejoj aux el deponejoj, aux kapti panan sxargxauxton, finfine. Triaj honeste perlaboras sian panon sur Oredejxa limo. Mankas tempo por lernado...
El necesejo auxdigxis sovagxa tintado de gitaro kaj hxora kantado --- la knaboj provludis, preparigxis festi Tagon de sendependeco. Mi iomete stumblis sur sxtupo, fiksauxskultante. A ha, mi konas tiun kanton, gxi estas amatora. Nomigxas «Smolnyj». Gxi ne tute aktualas, certe --- sed kion eblas postuli de la knaboj, se ecx la granda literaturo ne movigxis plu ol insultado de komunistacxoj? La knaboj honeste, malespere penante superkrii unu alian, sed kvazaux speciale ne trafante ecx unu noton, kantacxis laux motivo de «Cxe via peronet'» de Malinin:
Cxe via palacet'
Mi pensis pri marksismo,
Cxe via palacet'
Mi rememoris gxin,
Cxe via palacet'
La rev' pri komunismo
Reekflamigxis, sed
Vi forfikigis gxin!
Mi ekiris plu. Necesas ankoraux provludi kaj provludi.
Hodiaux mia oka «a» klaso konsistis el kvin homoj. Tri knabinoj kaj du knaboj.
Manjo Mjakisxeva, belulino, nacia fiero de Virico. Dum lastaj monatoj sxi paradis en tute kapturniga kompleto --- bonega importa pantalono, jaketo, cxiam butonumita tiel, ke gxi tegis sxian korpon; cxiuj sciis, ke sxi ne malsxparis ecx kopekon. Al petolaj demandoj pri deveno de la kompleto Manjo, modeste ridetante, respondadis: «Trovis». Vere, sxi gxin trovis en auxgusto sur plagxo --- iu stultulino-peterburganino, el lastaj frenezaj turistoj, ne sciantaj, kioma jaro nun estas, decidis bani sin en romantika soleco, komprenu, en matenigxa nebulo... Manjo komencis almezuri la pantalonon, kaj la stultulinon, kiam tiu komencis tro indignigxi, ofendigxinte dronigis; volumeton de krimromanoj de Chase, kusxintan sub la jaketo, sxi intersxangxis en Pavlovsko kontraux paro da higienaj tamponoj, kaj la vestajxojn prenis por si.
Tanjo Kokovceva, la plej gaja homo en la klaso. Mi subrigardis antauxnelonge, kiel dum lasta kontrollaboro pri algebro sxi elesploradis cxe najbaroj, kiom estos kvinoble sep, kaj ne kredis, ke ecx tridek kvin. Nur informigxinte cxe la tria --- pli gxuste, cxe la kvara, cxar la tria mem ekdubis kaj, montrinte maloftan en niaj tempoj honeston, ne prenis sur sin respondecon suflori --- sxi, balancante la kapon kun miro, enskribis en la kajeron la rezulton. Sed tri abortojn sxi eltenis, sxajne, sen ajna malutilo por la sano. Tre fidinda kamarado.
Stella Jesxko --- mi nenion povas diri pri sxi, simple nenion. Mi ne auxdis de sxi ecx unu vorton. Laux mi, sxi estas kretenino, infano de alkohola koncipo. El unu klaso al alia sxin oni transigas, indikante en atestoj egalmezuran, homogenan, se eblas tiel diri, vicon da trioj. Ja ne decus indiki duojn; kien sxi poste kun duoj trafos? Kvankam, tamen, ankaux kun trioj? Cxu ne estas tutegale?
Nu, kaj fratoj Gusev. Seriozaj batalantoj. Unu el ili --- mi jam ne memoras, kiu --- en antauxa jaro venis al leciono kun pistolo «Makarov».
Mi estis malfermonta la busxon, sed Vencxjo Gusev, komforte duonkusxanta cxe unua tablo el maldekstra vico --- la brakoj apogigxis per kubutoj al la malantauxa tablo, la piedoj, unu super la alia, estis elstarigitaj en trairejon inter la tabloj, la jako estis malbutonumita kaj distirita de potenca brusto --- pigre antauxis min.
--- Ni, Aleksandro Petrovicx, venis diri, ke ni ne plu intencas frekventi viajn lecionojn.
Mi silentis iom. Poste sidigxis cxe mian instruistan tablon kaj diris:
--- Bone, geknaboj. Donu tiuokaze al mi viajn poent-kajerojn, mi tuj enskribos triojn por la duonsemestro, kaj ni finu kun tio.
--- Kia vi estas placxulo, --- diris Tanjo. --- Permesu al mi vin kisi!
--- Iomete pli poste, --- respondis mi. --- Unue ni faru niajn aferojn.
Jugxante laux cxio, ili estis agrable mirigitaj de mia konsentemo. Sxajne, ili preparigxis al serioza batalo.
Mi enskribis triojn, kaj indikis ilin ankaux en klasa libro. Tanjo, honesta knabino, prenante de mi sian poent-kajeron, klinigxis, amike alpremigxis per la busteto al mia sxultro, kaj sxmace kisis mian vangon.
--- Nur la lipsxminkon visxu poste, --- diris sxi, revenante al sia loko.
--- Dume gxi restu, --- respondis mi. --- Al mi tiel pli placxas.
Ili komencis nehaste kolekti siajn ajxojn. Kocxjo Gusev jxetis sur la sxultron rimenon de sia eluzita cilindra «Pumo».
--- Atendu minuton, geknaboj, --- diris mi. --- Nun, kiam cxiuj formalajxoj estas ordigitaj, kaj vi ne povas atendi ian ajn insidon de mi, mi simple volas demandi: kial?
--- Ahx, ja por kio al ni... --- komencis Kocxjo, sed Vencxjo interrompis la fraton.
--- Atendu, Kocxjo, cxu vi estas pugo aux viro, --- diris li. --- Ja la instruisto homan konversacion proponas.
Li residigxis. Tiam eksidis ankaux ceteraj.
--- Iu el granduloj, kiu gxuste, vi devas pli bone scii, diris: historio instruas nur pri tio, ke gxi pri nenio instruas. Ni inklinas opinii tiun aserton vera. Aparte por tiu cxi feka lando, en kiu instruistoj de historio kaj de ceteraj sciencaj komunismoj de generacio al generacio ricevis salajron eksklude por tio, ke nenion sciis, nenion povis, kaj nur perfortis infanajn cerbojn per sensencajxo.
--- Penson nebuligadis! --- konfirmis Kocxjo.
--- Cxu la solan? --- demandis mi.
Manjo, la plej inteligenta, komprenis, kaj ekridis.
Mi cxirkauxrigardis ilin. Kion mi povis respondi? Li pravis kaj ne pravis. Mi povus diri, ke historio instruas pri multaj veraj aferoj tiujn, kiuj kapablas lerni; ekzemple, pri tio, ke la okazantan nun oni devus ne allasi per ajna prezo, ja tio okazis ankaux antauxe, kaj cxiam finigxis same --- gxuste terura malalfabeteco de politikistoj, komparebla, eble, nur kun ilia sintrotakso «Mi ja estas pli sagxa, ol tiuj, kiuj estis antauxe», malligas iliajn petolemajn manojn. Sed por dekkvinjaruloj la okazanto dum lastaj kvin--sep jaroj estis la sola konata de ili formo de ekzistado, iele ili adaptigxis al gxi; se detrui tiun adaptitecon, ili, junaj, pereos. Mi povus skribi sur la nigra tabulo plej elementajn formulojn, priskribantajn dinamikon de socia entropio, kaj ili pruvus, kiel duoble du: ju malplia estas socio, des malpli da variantoj de evoluo gxi havas kaj des malpliajn, sekve, gxi havas sxancojn elvivi --- sed la geknaboj malbone memoras, kiom estas duoble du. Kaj mi demandis nur:
--- Kion vi deziras lerni?
--- Manbatalon, --- tuj komencis kalkuli per fingroj Vencxjo. --- Tion ni faras, sed necesas pli. Jen, antauxnelonge ni unu afganiulon dungis, li nin dresas...
Vi diris. Ne «instruas», ne «trejnas» --- «dresas». Ho, historio. Kiu diris «Vi diris»?
--- Pafadon, --- fleksis duan fingron Vencxjo, --- tion ni ankaux penas, sed katastrofe mankas municio.
--- Eksplodan metion necesas studi, --- vocxis Kocxjo.
--- Midzadon bone ellerni, --- zorgeme diris Kokovceva. Kocxjo subridis kaj degne diris:
--- Vi, Tanjo, nur pri fikado pensas.
Sxi, rapide turninte sin al li, ekbrilis per venka rideto.
--- Algebro necesas, bedauxrinde, --- diris Mjakisxeva, --- alie en vendejoj ajna kanajlo trompos --- vi ne sukcesos ecx furzi.
--- Jes, eble, --- penseme konsentis Vencxjo.
--- Kaj cxu vi opinias, ke tio suficxas por vivo? --- demandis mi.
--- Por vivo gxuste tio necesas.
--- Tio suficxas por morto, Vencxjo, --- diris mi. --- Nur por morto. Unue, eble, ne via. Poste, tutegale, cxu pli, cxu malpli frue, --- por via. Tio suficxas nur por mallongtempa elvivado.
--- Scienca komunismo estas cxio cxi, Aleksandro Petrovicx, --- respondis Vencxjo. --- En la realo cxio estas simpla. Kiu elvivas --- tiu vivas. Alian manieron vivi ankoraux neniu elpensis.
Li ekstaris, kaj tuj, kun bruo desxovante segxojn, levigxis cxiuj. Kiel vera gvidanto, li tralasis cxiujn ceterajn antauxen, kaj kiam la cxambro, iel adaptita por klaso, malplenigxis, li denove rigardis al mi kaj kuragxige ridetis.
--- Ne cxagrenigxu, Aleksandro Petrovicx, --- diris li. --- Ni persone vin ecx estimas. Sed via fako nin nauxzas. Antauxe almenaux unufoje dum gxenerala sekretario sxangxigxis programo, sed nun --- entute cxiu la sian propagandas. Kaj ja al cxiuj jam delonge estas klare, ke aliajn li insultas, cxar por si, amata, lokon purigas. Jen, dum Micxjo kiel oni Stalin-on damnis. Diris al la popolo longe atenditan veron! Kaj kio rezultis? Denove por tiu Stalin homoj pereas. Patro mia somere iris al demonstracio por tiu feka USSR --- do, batis oni lin per «demokratigilo» al la kolo mallerte --- li tuj mortis, nur sukcesis diri: flagon nian, rugxan, levu pli alte, ili vidu... Kiu vidu, por kio --- diablo lin scias. Eble, al Dio sur cxieloj li rakontos, sed ecx tio --- apenaux.
Li ankoraux iomete staris apud la pordo --- mirinde, sed li min kompatis! Bonega tamen knabo kreskas.
--- Gxis revido, --- diris li.
--- Gxis revido, Vencxjo, --- kun simpatio diris mi. --- Se en estonta duonsemestro vi sxangxos vian opinion --- mi, kiel juna pioniro, cxiam pretas.
--- Kion vi diras, Aleksandro Petrovicx! Vintre cxi tie tiaj aferoj komencigxos! --- kaj li eliris.
Tio, jugxante laux cxio, estis vero. Metinte la manojn malantaux la dorson, mi nehaste aliris fenestron. En griza lumo de malhela malfrua mateno tra nudaj brancxoj de betuloj el la dua etagxo klare videblis plumba strio de Oredejxo kaj laborantaj homoj sur nia bordo. La bildo klare rememorigis pri konataj laux kronikfilmoj bildoj de sindonema laboro de sovetiaj malfrontaj virinoj en la kvardek unua jaro. Fosajxoj, kontrauxtankaj bariloj, pafaj punktoj...
Dum la somero feraj kohortoj de sovhxozo «Lensoveta», fortigitaj per du dekoj da cxecxenaj profesiaj murdistoj, kiujn la direktoro de la sovhxozo dungis en tiel nomata Sankt-Peterburgo, promesinte fordoni al regataj de Cxecxenio brokantistoj tutan rikolton de sovhxoza brasiko, premis kaj premis niajn gvardianojn, gxis tiuj ne deiris al la rivero. Granda estas Rusio, sed mankas loko por malofensivo --- jen gxi, la vilagxo, la hejmoj malantaux la dorsoj. Sed estis klare, ke, tuj kiam Oredejxo kovrigxos per glacio, lensovetanoj penos konkeri la riverlimon.
Unue dolcxe kantanta Gorbacxov dum unua Karabahxa pusxo anstataux peni defendi tiujn, kiuj