Ivan Kocherga. Majstri chasu
------------------------------------------------------------------------
Original etogo teksta raspolozhen v "Setevoj biblioteke ukrainskoj literatury"
OCR: Evgenij Vasil'ev
Dlya ukrainskih liter ispol'zovany oboznacheniya:
ª, º - "e oborotnoe" bol'shoe i malen'koe (kody AAh,BAh)
¯, ¿ - "i s dvumya tochkami" bol'shoe i malen'koe (kody AFh,BFh)
I,i (ukr) = I,i (lat)
------------------------------------------------------------------------
DIJOVI OSOBI:
YUrkevich
Lida
Doktor Karfunkel'
Taratuta
Mashinist CHerevko
Olya, jogo druzhina
Lundishev
Sofiya Petrivna
Polkovnik
Poruchik
Komisar vijs'kovogo po¿zda
Sekretar partoseredku
Kapel'mejster Kuricya
1-j
2-j -
zaliznichniki.
3-j
Usachiha
Divchinka
ZHinki robitnikiv na stanci¿, nosil'nik, zaliznichniki, chervonoarmijci,
robitniki z radgospu, babi z kurmi, muziki.
Diya vidbuvaºt'sya na odnij zaliznichnij stanci¿, ale v rizni chasi:
diya persha - 1912 roku
diya druga - 1919 "
diya tretya - 1920 "
diya chetverta - 1929 "
DIYA PERSHA
Pasazhirs'ka kimnata na nevelichkij zaliznichnij stanci¿. Dva vikna,
kanapa, stil. Godinnik. Livoruch dveri z napisom "Dams'ka kimnata",
pravoruch - "Vhid". Litnij vechir. Za viknami zelenkuvati stancijni vogni.
Doktor Karfunkel' sidit' z nogami na kanapi, popivaº chaj; vijmaº z
futlyariv i znovu hovaº bagato riznomanitnih godinnikiv. Ce hudorlyavij,
neviznachenogo viku, elegantno odyagnenij pan. Prava shchoka pov'yazana chervonoyu
shovkovoyu hustkoyu.
Za viknami zvichajni stancijni zvuki. Migotyat' vogniki, guchno lunayut'
gudki parovoziv.
I
Vhodit' YUrkevich, moloda lyudina rokiv 25, a za nim nosil'nik vnosit' i
stanovit' na pidlogu chimalen'kij-taki chemodan, dobre zapakovanij u
parusinu i zav'yazanij vir'ovkoyu.
YU r k e v i ch. Do Moskvi bilet drugogo klasu i plackartu.
N o s i l ' n i k. Kasi shche ne vidchinyali. Bagazhu zdavati ne budete?
YU r k e v i ch. Ni, ni, chemodan ya viz'mu z soboyu. CHi skoro po¿zd, ne
znaºte?
N o s i l ' n i k. SHCHe ne dzvonili. Mabut', skoro. Za pivgodini, yakshcho ne
spiznit'sya. (Vihodit', ne prichinivshi dverej).
K a r f u n k e l ' (rozdratovano). Donerveter! Potrudil'sya zakrival'
dveri. Protyag, holodnik!
YU r k e v i ch. Darujte - svizhe povitrya!
K a r f u n k e l '. Povitrya, povitrya! Zal'baderej! Bezglyuzdij balaknya.
Povitryu i durnyam dveri zavzhdi vidkriti. Zachinyal' dveri! YA zastudil'sya,
chuºte?
YU r k e v i ch. Bog z vami - nadvori taka speka!
K a r f u n k e l '. Speka, speka... YA vam kazav, shcho ya hvorij? ¯h gabe
canshmerc. U mene pekuchij zubnij bil'. 0-o-o-u, proklyatij kra¿na! Vichnij
prostuda, vichnij zubnij bil'. U-u-u!
YU r k e v i ch. Vibachte, bud' laska, ya ne znav. (Zachinyaº dveri). Cilkom
vam spivchuvayu. Zubnij bil' - ce taka muka, takij pekel'nij bil'... Cilkom
vas rozumiyu, shanovnij pane, probachte, ne mayu chesti...
K a r f u n k e l ' (trohi pidvodit'sya, stognuchi). Karfunkel', taºmnij
radnik i doktor mehaniki.
YU r k e v i ch. Duzhe priºmno. YUrkevich, uchitel' gimnazi¿, trohi
literator. Znachit', vi nimec', taºmnij radnik - o, ce velikij chin!
K a r f u n k e l '. Sprava ne v nazvah, a v sut'. Moya special'nist' -
chas. Dzigari, godinniki, mehanizm...
YU r k e v i ch. O, to vi, znachit', mehanik... majster, shcho robit'
godinniki? A ya dumav...
K a r f u n k e l '. Zal'baderej! Godinniki roblyat' remisniki, durni,
shcho ne bachat' dali svij nis. Aber ya ºst' majster chasu. Majster, shcho rozumiº
zhittya - zhittya i jogo mehanizm. Ga!
YU r k e v i ch. Probachte, ya ne hotiv vas obraziti. Hm, napevno, yakijs'
chudak...
K a r f u n k e l '. Robiti godinniki... Zal'baderej! Dlya kogo - dlya
durniv, shcho ne vmiyut' rahuvati chas! Oh-oh-oh! (Hapaºt'sya za shchoku).
YU r k e v i ch. Ne perestaº? Znaºte, buv chas, koli ya strashenno muchivsya
zubami, najmenshij protyag - prosto hoch plach. I znaºte, shcho meni dopomoglo?
Krapli! Buv ya yakos' v odnih znajomih na seli - i os' odin staren'kij likar
poradiv meni prijmati krapli. To mozhete sobi uyaviti - vid odniº¿ krapli
nenache rukoyu znyalo. Ce yakis' starodavni i duzhe micni liki - zdaºt'sya,
beladonna, gvozdichna oliya, opij, ale nadzvichajno dopomagaº, nadzvichajno. I
znaºte - ce bulo davno, zubi teper u mene ne bolyat', ale ya navit' v dorozi
nikoli ne rozluchayusya z cimi kraplyami, zavzhdi vozhu z soboyu.
K a r f u n k e l ' (shoplyuºt'sya i pochinaº vklonyatisya, trimayuchis' za
shchoku). O, mij lyubij pane, majn liber ger YUri-YUri-kevich! YAke shchastya, shcho ya
vas zustriv! Ne vidmovte zh i meni odin kraplya c'ogo likarstva. Budu vam
nadzvichajno vdyachnij, 0-o-o-u, proklyatij bil'!
YU r k e v i ch (zbentezheno). O, zvichajno, zvichajno, z ohotoyu. (SHukaº v
shkiryanij torbinci, shcho visit' u n'ogo cherez pleche). Ale... ale, vi
rozumiºte, yaka dosada - v torbinci ¿h nemaº. Mabut', ya poklav ¿h v
chemodan. Tak, zvichajno, v chemodan. Teper ya pam'yatayu - voni v yapons'kij
shkatulci.
K a r f u n k e l '. V shkatulci? O, chudovo! Duzhe proshu vas, mij lyubij
druzhe, odin til'ki kraplya!
YU r k e v i ch (pochinaº dratuvatisya). Ta shcho ce vi! Distati krapli z
c'ogo chemodana? SHkatulka na samomu dni! Vi bachite, yak vin zapakovanij? I
dumati nichogo...
K a r f u n k e l '. Aber blagayu vas, mij shlyahetnij molodij druzhe,
o-o-u! Majn bester ger!
YU r k e v j ch (rozdratovano). Ale vi rozumiºte, shcho ya ¿du? Ta shchob til'ki
rozv'yazati cej chemodan, potribno prinajmni pivgodini. A sklasti, a znovu
zapakuvati? A vi chuli, cherez pivgodini po¿zd? A yakshcho ya ne potraplyu na cej
po¿zd, to todi... fu, navit' podumati zhah!
K a r f u n k e l '. O-o... oj... yakij strashnij bil'! Blagayu vas, mij
lyubij pane, majn zyuser ger... yakbi vi znali, yakij ce zhahlivij... o-o-o!..
yakij... u-u-u!
YU r k e v j ch. Ale vi rozumiºte, shcho ce nemozhlivo? Teper rozv'yazuvati
chemodan! To ya ne potraplyu na po¿zd. A koli ya ne potraplyu na po¿zd, ya
vtrachu moyu najkrashchu mriyu. CHerez pivgodini ostannij po¿zd na Moskvu.
K a r f u n k e l '. U... u... o! Odin kraplya!
YU r k e v j ch. Ta vi chuli - ostannij po¿zd na Moskvu. A yakshcho ya zavtra
vranci ne budu v Moskvi, ya ne potraplyu v Parizh. U Parizh, pro yakij ya
stil'ki mriyav!
K a r f u n k e l '. Parizh? Vi ¿dete v Parizh?
YU r k e v j ch. Tak, ya kupiv bilet v ekskursiyu, shcho ¿de na vistavku!
Ekskursiya vi¿zhdzhaº z Moskvi zavtra o dvanadcyatij godini - znachit', yakshcho ya
spiznyusya, propali i groshi i vsi mo¿ nadi¿. Vi rozumiºte, yak ya hvilyuyus'?
Potrapiti v Parizh, za kordon, na vistavku - hiba trapit'sya vdruge taka
okaziya? YAkbi vi prozhili desyat' rokiv u nashij glushini, vi b znali, chogo
varta mriya. Mozhe, tut virishuºt'sya moya dolya - ya trohi pishu... i, mozhe, v
Parizhi... e, ta shcho j kazati!
K a r f u n k e l '. Zal'baderej! Bezglyuzdij balaknya. Virishuºt'sya
dolya... Rozumna lyudina sam robil' svoya dolya, u-u-u! (Sidaº kraj stola). Vi
prosto ne bazhal' meni dopomogal'. Mozhna dvadcyat' raziv rozv'yazal' i
zav'yazal' dvadcyat' takih chemodan... O... o... proklyatij bil'! (Tihen'ko
stogne).
YUrkevich, shvil'ovanij, hodit' po kimnati. Pauza.
K a r f u n k e l ' (raptom skrikuº i nahilyaºt'sya, shukayuchi chogos' na
pidlozi). A! Donerveter! Trimajte, trimajte, vin bilya, vas, vin
pokotil'sya!
YU r k e v i ch (pidbirayuchi nogi). Hto pokotivsya, hto pokotivsya, de?
K a r f u n k e l ' (lazyachi po pidlozi). Ne nastupit' z nogami! Odin...
dva... tri.
YU r k e v i ch (shukaº, nahilivshis'). Ta shcho same?
K a r f u n k e l ' (pokazuyuchi malen'ku zolotu korobochku). YA
rozsipal'... dvanadcyat'... dvanadcyat' pilyul'ok... takij malen'kij
pilyulechka. Bud' laska, dopomozhit' znahodil'!
Obidva nahilyayut'sya i shukayut' po vsij kimnati.
K a r f u n k e l '. Oberezhno, ne nastupit' z nogami! Dva... tri...
cvaj... draj...
YU r k e v i ch. Znajshov, znajshov! Odna, dvi, shche odna, shche...
K a r f u n k e l '. Dyakuyu, danke. (SHukayut'). Bitte noh. CHotiri,
p'yat'... Danke zer. Dyakuyu. Bud' laska, shche troshki. Aga, noh ajne...
YU r k e v i ch (shukaº). Vsi?
K a r f u n k e l '. Ni, shche dvi. Aga, shche º! SHCHe odna, bud' laska, shche
odin. Ziben, aht - shche odin...
YU r k e v i ch. Nide bil'she nemaº. Ne vidno.
K a r f u n k e l '. Mozhe, zakotil'sya pid chemodan? Podivit'sya, bud'
laska, z ochima.
YU r k e v i ch (shtovhaº chemodan). Ni, nichogo podibnogo.
K a r f u n k e l '. Nema? YAka nepriºmna prigoda! A mozhe, pid porogom?
YU r k e v j ch. Ta godi-bo - skil'ki ne staº?
K a r f u n k e l '. Odin.
YU r k e v i ch. Odniº¿? Nu, to chi varto za odnu turbuvatis'? Vse odno
vona zabrudnilasya na pidlozi.
K a r f u n k e l '. Ale jogo ne mozhna tak zalishati. Ne mozhna...
YU r k e v i ch. Ne mozhna? Ale chomu?
K a r f u n k e l '. Das ist gift. Ce otruta.
YU r k e v i ch (dme na pal'ci i distaº hustku). Otruta?
K a r f u n k e l '. Duzhe micnij otruta, al'kalo¿d. YA jogo dobuval' z
odin kvitka. (SHukaº). YAkshcho lyudina kovtal' odin pilyul'ka - vin umiral' za
chotiri sekundi, yak odin muha, vi ajne flige. Paralich, udar - zhoden likar
ne piznaº, vid chogo. YA ne mozhu jogo tut zalishiti. (SHukaº, zaglyadayuchi pid
stil'ci).
YU r k e v i ch. Nide nichogo ne vidno. (Vitiraº ruki hustkoyu).
K a r f u n k e l ' (nevdovolenij, hovaº korobochku v kishenyu). O-o,
znovu! (Hapaºt'sya za shchoku). U-u-u, proklyatij bil'! (Padaº v krislo,
viginayuchis' vid bolyu). U-u-u! YAka mu... o-u-u! Aber das ist... (Zrivaºt'sya
na nogi). O, blagayu vas, blagayu vas, pane vchitelyu, majn liber shul'majster!
II
Ciº¿ hvilini chuti chastij dzvin opovistki.
N o s i l ' n i k (shvidko vhodit' z kvitkom u ruci). Proshu biletik, 11
karbovanciv 75 kopijok. Proshu!
YU r k e v i ch (zakvapivsya). A? SHCHo? Bilet? Aga! Dzvinok - chuºte?
N o s i l ' n i k. Z Kiºva - opovistka na vash po¿zd. (Bere z pidlogi
chi¿s' rechi).
YU r k e v i ch. Aga. To nesit'. Nesit' mershchij na peron. (Hapaºt'sya za
chemodan). Mershchij!
N o s i l ' n i k. Ta ni zh bo, ni, shche rano. SHCHe cherez dvadcyat' chotiri
hvilini, yakshcho ne spiznit'sya. YA zajdu - ne zvol'te turbuvatis'.
YU r k e v i ch. Strivajte, nosil'nik! Strivajte! (Porivaºt'sya do dverej
za nosil'nikom). Nosil'nik!
K a r f u n k e l ' (hapaº YUrkevicha za ruku). Prosit' chogo hochete! Odnu
lishe kraplyu!
YU r k e v i ch (oburenij). Ta vi prosto gluzuºte! Ta vi chuli, shcho cherez
dvadcyat' chotiri hvilini bude po¿zd? Vi chuli? Vi znaºte, shcho dlya mene cya
podorozh - meta vs'ogo zhittya? YA zh kazav vam, shcho ne mozhu spiznitisya na
po¿zd!
K a r f u n k e l '. Odin kraplya! (Stogne). U-u-u!
YU r k e v i ch (u gnivi). Treba dvadcyat' hvilin, shchob til'ki rozpakuvati
cej chemodan! A shchob jogo znovu zapakuvati, treba trichi upriti, i vi hochete,
shchob ya za dvadcyat' chotiri hvilini... T'fu! Dvadcyat' chotiri hvilini!
(Beret'sya za golovu, znimaº pal'to i, vidsapuyuchis', vitiraº hustkoyu loba).
Ta ce prosto glum, natisk na inteligentnu lyudinu!
K a r f u n k e l ' (shcho vidijshov buv do stola, zignuvshis' i trimayuchis'
za shchoku, teper obertaºt'sya rozgnivanij, zabuvshi navit' pro zubnij bil').
A, natisk na inteligentnu lyudinu! Das ist yubermesig! O, ya duzhe hotiv, shchob
htos' spravdi natisnuv na vas - na rus'kij inteligent - i zmusiv vas
robiti. Pracyuvati. Pracyuvati, a ne mriyati pro krashche zhittya, ne voruhnuvshi
pal'cem, shchob jogo zavoyuvati, zdobuti!
YU r k e v i ch. Nepravda! Ne nasha provina, shcho nam ne dayut' pracyuvati!
K a r f u n k e l '. Vam ne dayut'! Vi sami ºst' lezhebok i ledar - vi,
rus'kij inteligent! Vi chekaºte desyat' rokiv tam, de potribni hvilini. Os'
i teper vi poshkoduval' dlya hvorij lyudina dvadcyat' chotiri hvilini -
nikchemni hvilini vashogo zhittya. Vi govoril', shcho dvadcyat' chotiri hvilini ne
dosit', shchob rozv'yazati parshivij chemodan? A vi znaºte, shcho take chas? O, ya
dovgo vivchav problemu chasu i deshcho rozumiyu v zhitti. Vi chuli koli-nebud' pro
"zakon tisnogo chasu", povnogo, yak sklyanka z vodoyu?
YU r k e v i ch (beret'sya za golovu). Zakon tisnogo chasu! Hiba chas mozhe
buti tisnij? Ce zh ne cherevik, shchob buti tisnim abo zavelikim.
K a r f u n k e l '. Vi j c'ogo navit' ne znal'! Vi desyat' rokiv mriyali
pro takij pustij podiya, yak po¿hati za kordon. A vi znaºte, skil'ki podij
mozhe vmistitisya v odin pivgodina, yakshcho voni zahochut' potisnitis'? Ne
znaºte? Nu, zvisno, dlya vas potribni roki, shchob dizhdatis' odin podiya. Koli
vi oderzhal' lista abo nochuval' v chuzhij zhinka, vi vvazhal', shcho ce velicheznij
podiya, yako¿ stane na chotiri roki!
YU r k e v i ch. Ce bozhevillya! Proshchavajte, ya ne mayu chasu sluhati vashi
tereveni.
K a r f u n k e l '. Vi ne maºte chasu? Ta nevzhe? (Vijmaº z kisheni
godinnika i pochinaº jogo nakruchuvati, toj melodijno graº). A vashi dvadcyat'
chotiri hvilini, yakih vi dlya mene poshkoduval'. Sterezhit'sya - ha-ha! - shchob v
nih ne ponalazil' podi¿, vid yakih vi tak staranno hoval'sya. O, vi shche ne
znal', skil'ki podij mozhe trapitis' za dvadcyat' chotiri hvilini! Za cej chas
mozhna znajti shchastya, mozhna vtratiti shchastya, mozhna pokohati na vse zhittya.
Tak, tak, mozhna navit' umerti - abo kogo-nebud' ubiti - i vse za ti sami
dvadcyat' chotiri hvilini. A ne te shcho rozv'yazati chemodan. Ha-ha! Nu, nu,
pobachimo, chi poshchastit' vam zberegti dlya sebe ci dvadcyat' chotigi hvilini,
yakih vi dlya mene poshkoduval'.
Vihodit', tiho smiyuchis'.
YU r k e v i ch (ochmanilij, padaº na stilec'). Znajti shchastya, vtratiti
shchastya... pokohati na vse zhittya... kogo-nebud' ubiti... (Zrivaºt'sya na
rivni nogi). Diyavol! Ce yakijs' koshmar, krashche piti na peron. (Nadyagaº
pal'to i z zusillyam tyagne svij chemodan do dverej). Mershchij na povitrya!
III
Ale dveri rozchinyayut'sya i vhodit' Sofiya Petrivna, dama rokiv ZO,
bryunetka, v chornomu manto i vuali, yaku vona vidkidaº neterplyachim ruhom
ruki.
YU r k e v i ch (zlyakano). Sofiya Petrivna! Vi! Vi!
S o f i ya P e t r i v n a. Ne spodivalisya? Ne chekali?
YU r k e v i ch. YA.. ya duzhe radij... YA ne znav, shcho vi povernulisya z
sela... Dobrij vechir, moya doroga!
S o f i ya P e t r i v n a (ne prijmayuchi jogo ruki), Spravdi - vi ne
znali? Vi gadali, shcho ya na dachi i ni pro shcho ne dovidayus' i vi vstignete
spokijno po¿hati? Vstignete po¿hati z vashoyu... kohankoyu, z ciºyu Maruseyu,
abo ya vzhe ne znayu z kim.
YU r k e v i ch. Ta gospod' z vami! YAkoyu Maruseyu? YA zh odin - zovsim odin!
S o f i ya P e t r i v n a. I os' ya dovidalas' - yaka nevdacha! Ale nehaj
vi mene rozlyubili, nehaj ne lyubili nikoli - ce ya gotova probachiti, gotova.
Ale chi podumali vi pro mij gonor, chi podumali vi pro te zhahlive...
YU r k e v i ch. Ale, zapevnyayu vas, doroga Sofiº Petrivno! Sonyu!
S o f i ya P e t r i v n a. SHCHo ya perezhila za ci hvilini! Cile misto
govorilo pro vas, na vsih perehrestyah krichali pro vash vid'¿zd, i lishe ya -
odna ya - nichogo ne znala. (Lamaº ruki). YAkij sorom! YAka gan'ba!
YU r k e v i ch (u rozpachi). Ale ya dijsno ¿du v Parizh na vistavku, nevzhe
zh ce takij zlochin? Ce yakijs' koshmar - spravzhnij zubnij bil'...
S o f i ya P e t r i v n a. A cya vasha Marusya, yaka z vami ¿de, ce tezh
koshmar? Tezh zubnij bil'?
YU r k e v i ch. Ale prisyagayusya vam usim svyatim...
S o f i ya P e t r i v n a. Ne breshit'. Mariya Ivanivna meni vse (sidaº i
plache, zatulivshis' hustkoyu), vse... rozkazala. Oblishte... ne chipajte mene!
YU r k e v i ch. Ta ce zh nepravda, brehnya! Sonyu, moya doroga, zaspokojsya,
blagayu tebe. Sonyu! Gospodi! Spravdi, krashche rozv'yazati tri chemodani,
chotiri, dvadcyat' chemodaniv i skrin'.
S o f i ya P e t r i v n a (pidvodit'sya). Tikati krad'koma, tikati vid
mene, yaka viddala jomu vse, shcho mozhe viddati zhinka!
YU r k e v i ch. Sonyu! Blagayu tebe! (Oziraºt'sya). Skandal - zaraz po¿zd.
S o f i ya P e t r i v n a. Lyubov, dushu, chest'! I teper, koli vsi
govoryat' pro mij skandal.... A! Htos' ide! (Opuskaº vual'). Tikati z
inshoyu, z pershim divchis'kom...
YU r k e v i ch (u rozpachi). Ta ¿j-bo zh ce nepravda! YA odin - nevzhe ti ne
virish?
S o f i ya P e t r i v n a. Syudi jdut'. Proshchajte. Mozhete ¿hati. Mozhete
tikati odin abo vdvoh - meni odnakovo. Koli ya pobachila, yak vi zlyakalisya,
meni stalo gidko. A tim chasom - divit'sya, yakbi ya zastala vas udvoh (vijmaº
z torbini malen'kij revol'ver), meni zdaºt'sya, shcho ya... (YUrkevich zlyakano
vidstupaº). Proshchajte!
SHvidko vihodit', ziphnuvshi z poroga grafa Lundisheva, shcho spishiv uvijti.
YUrkevich, ochmanilij, sidit' na svoºmu chemodani.
IV
YU r k e v i ch. Ta pislya c'ogo zubnij bil'... sama tobi nasoloda!
L u n d i sh e v (zhvavij didus' u shikarnomu pal'ti i pleskuvatomu
kashketi). CHort viz'mi, trohi ne zbila z nig - ne zhinka, a burya, uragan!
YU r k e v i ch (znesilenij). Imenno uragan... Zubnij bil'!
L u n d i sh e v (pomichaº YUrkevicha). Slava bogu, shche tut. Pardon, yakshcho ne
pomilyayus', ms'º YUrkevich?
YU r k e v i ch (pidvodit'sya). YA - YUrkevich, do vashih poslug!
L u n d i sh e v. Duzhe, duzhe radij! Graf Lundishev. Davno shukav nagodi
-mozhna skazati, vash poklonnik. CHuv vashu lekciyu v nashomu klubi vzimku - pro
mistichnij anarhizm abo anarhichnij misticizm - tochno ne pam'yatayu. Duzhe
milo, duzhe milo! Ale sprava ne v tomu. Strashenno pospishav. Slava bogu, vi
shche ne po¿hali, fu!
YU r k e v i ch. Vi... hotili mene bachiti?
L u n d i sh e v (sidaº). Kurite? Bud' laska. Nu, zvichajno zh, mchav
dvadcyat' verst iz sela. Sprava os' u chomu. Vchora v mene obidav Andrij
Ivanovich, vash direktor, i mizh inshim rozpoviv, shcho odin jogo vchitel' -
tobto, rozumiºte, vi, ¿de v Parizh na vistavku. YA tak i pidskochiv. Koli? -
pitayu. Ta, kazhe, zavtra, yakshcho vzhe ne po¿hav. Sidayu v ekipazh i lechu na
stanciyu...
YU r k e v i ch. Vi hotili meni shchos' doruchiti?
L u n d i sh e v. Ot-ot! Malen'ke, ale duzhe cikave doruchennya. Budu vam
bezmezhno vdyachnij!
YU r k e v i ch. Bud' laska, duzhe priºmno...
L u n d i sh e v. Lyubij mij, vi povinni privezti meni z Parizha princesu
Bul'-Bul' el' Gazar...
YU r k e v i ch. Pri... princesu Bul'-Bul'?
L u n d i sh e v (regoche). Ha-ha-ha! Zaspokojtesya, ce ne tak uzhe vazhko.
Cya princesa º ne shcho inshe, yak chudova, e... prinadna, e... charivna kurochka.
Kurka, vi rozumiºte?
YU r k e v i ch. Ku... kurochka?
L u n d i sh e v. Nu, tak, kurochka. Treba vam skazati, shcho ya zavzyatij
kurivnik. V moºmu maºtku, v Lundishevci, cile kuryache mistechko - shchos'
nevimovne. Takij, rozumiºte, park, grati, budinochki, voda - vsi isnuyuchi
porodi kurej - kuri malajs'ki, yapons'ki, brabants'ki, kitajs'ki, bentami,
plimutroki, langshani, kuri zhovti, chervoni, sini i bili, kuri malesen'ki i
velichezni - slovom, cile kuryache carstvo. A yaki pivni! O! YAkbi vi bachili
mogo gercoga de Giza! Ves', rozumiºte, chornij, nenache v oksamiti, a yaka
velichna postava - kudi tobi SHalyapin! Hoch zaraz na scenu.
YU r k e v j ch. Skazhit', prosto divno!
L u n d i sh e v. Da, tak os' pro nashu princesu. Vi, zvichajno,
rozumiºte, shcho ya stezhu za vsima vistavkami, zhurnalami z kurivnictva i take
inshe. Sam bagato raziv posilav kurej na vistavki, mayu silu medalej,
diplomiv i t. d. I os' tizhden' tomu oderzhuyu ostannij zhurnal z Parizha - i
shcho zh vi dumaºte? Doviduyus', shcho na vistavci v chisli inshih chudes vistavleno
predivnu, chudovu, nadzvichajno garnu, nevimovno¿ krasi kurochku. Indijs'ka
poroda - princesa Bul'-Bul' el' Gazar. Vi rozumiºte? Nebuvala ridkist',
ºdinij v ªvropi ekzemplyar. Ni v Rotshil'da, ni v lorda Durleya nichogo
podibnogo nemaº. Mozhete sobi uyaviti, yak ya rozhvilyuvavsya!
YU r k e v j ch. CHim zhe vona taka nadzvichajna? Probachte, adzhe zh ya v cij
spravi profan.
L u n d i sh e v. YAk chim nadzvichajna?! Ce zh kurka indijs'ko¿ porodi z
Indaura. Navit' v Indi¿ vona majzhe nevidoma. A yaka krasa! YAki grudi, nogi,
golova, - a pir'ya! Zovsim zolotogo kol'oru, nache v kazci. Ce poema, a ne
kurka.
YU r k e v i ch (smiyuchis'). Nu, zvisno, yakshcho poema...
L u n d i sh e v. A im'ya! Princesa Bul'-Bul' el' Gazar - znaºte - z
arabs'kih kazok. Da, tak os', yak til'ki ya prochitav pro ce divo, - zaraz zhe
telegramu, shcho ¿¿ kupuyu, a drugu - moºmu bratovi v Parizh - grafovi Ivanu,
shchob vin splativ groshi. Ale uyavit' sobi moyu dosadu: graf Ivan, mij brat,
vi¿hav v Biarric - ya v rozpachi! Perekazati groshi - vi rozumiºte? -
nevidomo komu. I raptom chuyu pro vashu po¿zdku. Vryatujte, mij dorogij,
odvezit' groshi, privezit' princesu!
YU r k e v i ch (nerishuche). Zvichajno... hocha, spravdi, ne onayu...
L u n d i sh e v (vijmaº paket). Mushu vam skazati, shcho suma dosit'
solidna - p'yatdesyat tisyach frankiv, a na nashi groshi visimnadcyat' tisyach
p'yatsot karbovanciv. Nu, pro vsyakij vipadok i dlya rivnogo rahunku dvadcyat'
tisyach - mozhe, mito, kurs i take inshe. Dvadcyat' tisyach karbovanciv.
YU r k e v i ch. Dvadcyat' tisyach karbovanciv za kurku! Za kurku!
L u n d i sh e v. Nu, zvichajno, za kurku, a ne slona. Ne rozumiyu, chomu
tut divuvatisya? Ta vi znaºte, shchob vpijmati i privezti v ªvropu princesu
Bul'-Bul', treba bulo sporyaditi cilu ekspediciyu. Treba bulo - rozumiºte? -
viryadzhatisya na pivden' Indaura, dryapatisya po gorah Satpuri, plavati po
richci CHambal, probiratisya v dzhunglyah, tikati vid tigriv i zaznati silu
prigod. YA zh vam kazhu - spravzhnisin'ka tisyacha i odna nich!
YU r k e v i ch. Tak, zvichajno, - vibachte moyu neobiznanist'. Ale vse zh
taki - dvadcyat' tisyach karbovanciv za odnu kurku!
L u n d i sh e v. Za odnu kurku, za odnu kurku! Vi krashche skazhit',
zgodzhuºtesya vi chi ni?
YU r k e v i ch. Dozvol'te, ale zh ya ¿du dlya rozvagi, dlya vidpochinku, a v
takomu razi meni dovedet'sya zrazu povernutis' ta shche... z kurkoyu. Mozhete
sobi uyaviti?
L u n d i sh e v. Puste, durnici! Pro¿zdites' za odin tizhden' - i mozhete
znovu v Parizh. YA znayu, vi lyudina moloda, nebagata - na dorogu i za komisiyu
proponuyu vam tri tisyachi - zgoda?
YU r k e v i ch. Tri tisyachi! Meni! Ta ce zh cile bagatstvo!
L u n d i sh e v (smiºt'sya). Nu, ot bachite, znachit', po rukah. Serdechne
spasibi, mij dorogij. Nu, to os' vam paket - tut rivno dvadcyat' tri tisyachi
karbovanciv. Tam use zaznacheno - i adresa i vse inshe. (Viddaº paket). Duzhe
radij! (Potiskuº jomu ruku). Duzhe radij!
YU r k e v i ch. Ale, spravdi, meni navit' soromno. Ce vzhe dijsno
arabs'ki kazki!
L u n d i sh e v. Princesa Bul'-Bul' el' Gazar, ha-ha-ha! Nichogo,
nichogo, ne turbujtesya. Golovne, privezit' meni cyu zhar-pticyu - vi zh znaºte,
shcho za ce zavzhdi nalezhit' nagoroda. Nu, znachit', ad'e - shchaslivo¿ dorogi! Do
rechi, pardon, trohi ne zabuv. Vi, mij lyubij, u kurivnictvi. zvichajno,
profan. To os' ya napisav vam kil'ka instrukcij. Duzhe proshu vas, doglyan'te,
bud' laska, kurochku, shchob vona, boron' bozhe, ne zahvorila v dorozi.
YU r k e v i ch. Nu, zvichajno, zvichajno... Vzhivu vsih zahodiv.
L u n d i sh e v. Nasampered, zrozumila rich, primishchennya. Klitochku treba
chistiti dvichi na den'. Dali treba pidsipati ¿j pisochku, sosnovih shpil'ok,
popelu. Potim harchuvannya. Davajte ¿j ovochi, salat, cvitnu kapustu,
kotleti, a shche krashche - nehaj poklyuº pshenichki. Vi, mij lyubij, robit' tak: na
obid davajte ¿j kotletku i troshki grechano¿ kashi z salatom, a na snidanok i
na vecheryu nehaj poklyuº pshenichki abo pshona. P'º vona, zvichajno, chistu vodu
i molochko. Da, davajte ¿j trohi vapna i tovcheno¿ shkaralupki. A golovne,
mon sher, protyagi - berezhit' ¿¿ vid protyagiv, mij lyubij! Viz'mit' okreme
kupe pershogo klasu.
YU r k e v j ch. Zvichajno, zvichajno, ne turbujtesya - zroblyu vse.
L u n d i sh e v. Nu, to buvajte, ad'º! Orevuar! Meni shche treba do
nachal'nika stanci¿ - ya shche zaskochu. Do rechi, krashche, koli ce vse zalishit'sya
mizh nami - pochnut', rozumiºte, ahati - os' ne girshe za vas - dvadcyat'
tisyach kurka! Dvadcyat' tisyach kurka! Ah! Ah! YA navit' zhinci ne govoriv pro
ce. Tak krashche. (Ide do dverej). Bon shans!
YU r k e v j ch. Na vse dobre.
L u n d i sh e v (povertaºt'sya). Da, trohi ne zabuv - blohi! Ce vzhe ne v
sluzhbu, a v druzhbu, - poshukaºte v ne¿, mij golube, blih, yakshcho cya kapost'
zavedet'sya. YAkshcho v ne¿ bude pogano z shlunkom - dajte ¿j troshki chervonogo
vina. Nu, ya jdu.
Bere ruku YUrkevicha i potiskuº. V cyu hvilinu dveri tiho vidhilyayut'sya, i
v nih zaglyadaº Sofiya Petrivna, yaka chuº dal'shi slova rozmovi.
Divit'sya zh, mij ridnij, berezhit' moyu princesu, moyu lyubu vtihu. Doruchayu
¿¿ vam, moyu ruden'ku krasunyu!
S o f i ya P e t r i v n a. A! Tak ot jogo pravda! Princesa! Ruden'ka,
krasunya! YA tak i znala!
YU r k e v i ch. Neodminno, neodminno. Budu beregti, yak zinicyu oka.
L u n d i sh e v. Pam'yatajte zh, viz'mit' okreme kupe pershogo klasu. YAkshcho
vona shoche kupatisya - nehaj kupaºt'sya. Ta vi j sami vitirajte ¿j chasom
grudi i nizhki.
S o f i ya P e t r i v n a. YAkij cinizmi
360
L u n d i sh e v. Ta za odnim zahodom poshukajte v ne¿ blih.
S o f i ya P e t r i v n a. Ni, ce vzhe zanadto! Postrivaj zhe, negidniku!
Znikaº.
V
L u n d i sh e v. Nu, ya pishov. Ad'º! (Vihodit').
YU r k e v i ch (sam). YAke shchastya, yake charivne shchastya! Tri tisyachi
karbovanciv, volya, radist', zhittya! Ta ce zh mozhna poslati do bisa proklyatu
gimnaziyu, - dva roki podorozhuvati, pobuvati v Itali¿, nadrukuvati moyu
knizhku. Bozhe, yake shchastya! O, moya lyuba kurochka, doroga princesa Bul'-Bul'!
CHuti dalekij protyazhnij gudok parovoza.
YAke shchastya - ne znati niyakih turbot i til'ki sluhati cej dalekij
zazivnij gudok parovoza. Tihij vechir, m'yaka kanapa, a tam, za vidchinenim
viknom, dogoryaº zorya, plivut' golubi polya, letyat' zoloti iskri i tak
p'yankuvato pahne aromatnim berezovim dimom, - a parovoz use bizhit' i
bizhit', i dzvinko krichit', i budit' daleku lunu, i tak solodko zavmiraº
serce. A poperedu charivnij, shirochennij svit... Zoloti vogni Parizha...
palaci, muze¿, zhinki, neskinchenne svyato mistectva. A dali Italiya, Veneciya,
tihi kanali, chorni gondoli... more. Ni, ce yakas' kazka! Mershchij na povitrya,
doki ya ne prokinuvsya! (Hapaº chemodan i tyagne jogo v dveri).
Ciº¿ hvilini chuti guchnij dzvinok i vidno, yak na peron vlitaº po¿zd, z
bliskom i gurkotom prohodyachi povz vikna. Dveri rozchinyayut'sya, i vhodyat' 2-3
pasazhiri z klunkami i chemodanami. Zaraz zhe vbigaº shche odin i krichit':
"Hodim mershchij - ce na drugij puti, a ya vas shukayu", pislya chogo vsi spishno
vihodyat'.
Vhodyat' dvi dami, za nimi nosil'nik tyagne cilu goru bagazhu. Dami
prohodyat' v "dams'ku kimnatu".
N o s i l ' n i k (na hodu). Zaraz, pane, zaberu vashi rechi. Ne zvol'te
turbuvatisya, vash trohi spiznyuºt'sya.
Vhodit' Lida, duzhe moloda, garnen'ka divchina, z ruduvato-zolotavim
volossyam. Vona pidhodit' do stola i popravlyaº zachisku pered dzerkalom,
pislya chogo tezh prostuº do "dams'ko¿ kimnati". YUrkevich kidaºt'sya do ne¿.
YU r k e v i ch. Kogo ya bachu! Lidochko! Lidiº... Pavlivno! Lida
(obertaºt'sya). Ah! Oleksiyu... Semenovichu!
YU r k e v i ch (bere obidvi ¿¿ ruki). Bozhe mij!.. Vi, vi! (Ciluº ¿¿
ruki). Vi tut! YAkim vas vitrom syudi zaneslo?.. Lido!
L i d a. Nevzhe vi mene pam'yataºte?
YU r k e v i ch. Vas divuº moya smilivist' i nizhnist' mo¿h sliv! I
spravdi, chi mayu ya na ce pravo? Koli podumati, yak malo ya vas vse zh taki
znayu! (Bere ¿¿¿ za ruki i sadovit' poryad sebe v krislo). V svoºmu zhitti ya
znav vas lishe chotiri misyaci, navit' menshe, - i ce zdaºt'sya takoyu dalekoyu
kazkoyu. Z togo chasu ya ne bachiv vas cili dva roki. I til'ki zgaduvav potim
kozhnu hvilinu, yaku ya prozhiv bilya vas tak bliz'ko, a naspravdi tak
daleko...
L i d a. Vi... vi sami ne hotili.
YU r k e v i ch. I koli mene pereveli z Kurs'ka i ya proshchavsya z vami i
hotiv skazati vam tak bagato... vi prostyagnuli meni movchki ruku, divlyachis'
kudis' ubik. I ya pishov... pishov nazavzhdi. I raptom mi pochali pisati odne
odnomu, i zapiznila nizhnist' spalahnula takim nestrimnim polum'yam! A potim
pripinilos' i listuvannya...
L i d a. YA bula v Peterburzi... na kursah. (CHuti tretij dzvinok, po¿zd,
shcho stoyav pid viknami, rushaº).
YU r k e v i ch. YAkbi vi znali, skil'ki raziv ya mriyav pro nashu zustrich, i
raptom s'ogodni... Nu, skazhit' zhe, skazhit', chomu nichogo ne mozhna prochitati
u vashih ochah? Nevzhe vi todi ne bachili, shcho ya buv bezumno, do nestyami v vas
zakohanij?
L i d a. I vse-taki po¿hali... po¿hali nazavzhdi.
YU r k e v i ch. Po¿hav, po¿hav... A chomu zh vi ne skazali meni -
zostan'sya?
L i d a. Ah, Oleksiyu Semenovichu, shcho minulo - ne vernesh. Ta j ya teper
uzhe ne ta. Ci roki... Peterburg, kursi bagato chogo mene navchili, bagato na
shcho rozkrili ochi.
YU r k e v i ch. Ale yak vi syudi potrapili? Vi zh znaºte - ce moº misto.
L i d a. Tut zhivut' nashi rodichi.
YU r k e v i ch. Tak, pam'yatayu, pam'yatayu. Ale ce, zdaºt'sya, des' na seli.
L i d a. Tak, za desyat' verst - u Polinivci.
YU r k e v i ch. CHomu zh vi sami?
L i d a. YA ne sama - tam mama i Katya. A vi vi¿zhdzhaºte?
YU r k e v i ch. Uyavit' sobi, taka dosada! Dva roki mriyav pobachitis' z
vami, a teper, koli cya radist' prijshla, ya mushu cherez desyat' hvilin
po¿hati, i po¿hati tak daleko!
L i d a (sumno). Tam znajdete inshu radist' - krashchu za cyu.
YU r k e v i ch (gliboko shvil'ovanij). Inshu radist'! Lido! Lido! P'yat'
hvilin tomu, pered vashim prihodom, ya zaznav bezumno¿ radosti. Usmihnulasya
dolya: odin bagatij pan dav meni odne... odne doruchennya i, uyavit' sobi, tri
tisyachi karbovanciv za pustu komisiyu. Tri tisyachi karbovanciv, shchob z'¿zditi
v Parizh i privezti jomu odnu... odnu rich. Vi pam'yataºte, yak ya mriyav
po¿hati za kordon - i raptom taka nagoda! Ale teper - ale teper, Lido, ce
vse pomerklo, koli ya pobachiv vas. Ce dijsno, yak kazav toj nimec', "zakon
tisnogo chasu", koli podi¿ tisnyat' odna odnu. Lido, ya shche vas pobachu, vi
nadovgo syudi?
L i d a. Tak... duzhe nadovgo. YA vihodzhu zamizh.
YU r k e v i ch (pidvodit'sya). Zamizh? Bozhe mij, koli, za kogo? Lido!
L i d a. Za odnogo tuteshn'ogo zemcya - z Polinivki. YA poznajomilasya z
nim u Peterburzi. Za Kotel'nikova.
YU r k e v i ch. Za Kotel'nikova! Za c'ogo demagoga! I vi jogo lyubite?
L i d a. Nas zv'yazala ne lyubov, a poglyadi, perekonannya. YA zh kazala vam,
shcho bagato dechogo navchilasya za cej chas. I nasampered - povazhati lyudej, yaki
borolisya za pravdu.
YU r k e v i ch. Nu, zvichajno, de zh meni rivnyatisya z cim borcem! Jogo zh
peresliduvali, vin buv na zaslanni, v tyurmi! Tak, ya pam'yatayu - vas zhe
zavzhdi porivalo do revolyuci¿ i tomu podibnih rechej.
L i d a (hoche jti). Probachte, Oleksiyu Semenovichu, meni vzhe pora.
Proshchajte!
YU r k e v i ch. Ni, ce yakijs' koshmar, dijsno yakas' tisnota podij! Koli zh
vashe vesillya?
L i d a. V p'yatnicyu.
YU r k e v i ch. YAk! U p'yatnicyu? CHerez tri dni?
L i d a. Ta piznishe zh ne mozhna - pochinaºt'sya pist.
YU r k e v i ch. Ni, ce shchos' bezgluzde! YA cherez p'yat' hvilin po¿du, a vi
cherez tri dni vihodite zamizh! Vid c'ogo, spravdi, staº tisno v mozku, v
neshchasnij mo¿j golovi! I ce pislya dvoh rokiv rozluki, dvoh rokiv nevgasimo¿
mri¿ pro vas! I vi tak prosto pro ce govorite! Vona jogo povazhaº! A lyubov?
A lyubov, Lido? Nevzhe zh vi nikoli pro ne¿ ne chuli, hocha b z vashih gazet?
L i d a (pidvodit'sya shvil'ovana). Lyubov... lyubov. Ce zanadto velika
rozkish, Oleksiyu Semenovichu, Tisyachi lyudej ne mayut' hliba, a ne te shcho
lyubovi!..
YU r k e v i ch. I vse-taki lyublyat'. YAk ne soromno vam zrikatisya lyubovi -
vam, molodij, prinadnij. I nevzhe zh vi nikogo ne kohali? Hocha b todi - v
Kurs'ku?
L i d a. Navishcho vi govorite meni ce, Oleksiyu Semenovichu? YAkshcho vi sami
ne bachili, to hiba ya mogla?.. Ah, ta shcho zgaduvati! Adzhe zh ya taka
bezserdechna. Adzhe zh ya til'ki movchu - ya ne vmiyu perezhivati tak poetichno,
tak muzikal'ne. YAkshcho vi todi ne vgadali... (Zithaº j odvertaºt'sya).
YU r k e v i ch (shvil'ovanij). Ta nevzhe zh ce mozhlivo? Lido, moya Lido!
(Bere ¿¿ ruku). Nevzhe vi mene kohali? kohaºte? Ni, ni, ce bulo b... Lido,
moya Lido! Ta ya zh lyublyu vas, lyublyu bez krayu, do nestyami!
L i d a (pidvodit'sya). Proshchajte!
YU r k e v i ch. Lido, yakshcho ya buv durnem todi, to ne bud'mo hoch teper
nerozumni. CHerez desyat' hvilin ya mushu po¿hati v dalekij Parizh, shcho tak
prinadno meni usmihavsya, ale ya ne po¿du. Skazhit' odne slovo - i ya
zostanusya z vami. Bud'te moºyu druzhinoyu, Lido, - ya viddayu vam najkrashche, shcho
mayu. Skazhit' zhe ce slovo, yake vi tak dovgo ta¿li.
L i d a (raptom opovivaº jogo shiyu rukami). Lyubij! Kohanij!
YU r k e v i ch. Lido, Lido! (Pocilunki). YAke charivne shchastya! Zaraz zhe
po¿demo do tebe, do tvoº¿ mami, dobre?
L i d a. Tak, tak, a potim do tebe...
YU r k e v i ch. Do mene, do mene, moya radist'! YAke shchastya! CHi dumav ya
desyat' hvilin tomu, shcho pobachu tak skoro tvo¿ chudovi ochi, yaki snilisya meni
stil'ki raziv!
L i d a. A tobi ne zhal'... Parizha?
YU r k e v ich. Ti, ti moº shchastya! Ce ti moya princesa Bul'-Bul', moya
kurochka. (Smiºt'sya). Ah, koli b ya tobi rozkazav!.. Adzhe zh ce ti, ti zolota
pticya Indaura, ce tebe ya znajshov u gorah Satpuri, na richci CHambal,
princesa Bul'-Bul' el' Gazar. A skazhi, tebe ne kusayut' blohi?
L i d a (na¿vno). Ah, znaºsh, strashenno! U vagoni ¿h taka sila - fu, yak
tobi ne soromno, bezsovisnij!
VI
N o s i l ' n i k (vhodit'). CHi ne vi budete pannochka z Polinivki? Tam
konej po vas prislali.
L i d a. Tak, tak, ya zaraz. YA zaraz prijdu.
YU r k e v i ch. Hodim. A mo¿ rechi? A de zh?..
N o s i l ' n i k. Zaraz, dobrodiyu, bude vash po¿zd, ya til'ki prinesu
grafovi narzanu - i zaberu vashi rechi - mittyu. (Vihodit').
YUrkevich. Ah, tak, graf... Vin shche tut? Dobre, dobre, ya togo...
L i d a. Nu, hodim zhe, lyubij!
YU r k e v i ch. Bizhi, moya radist', ya zaraz - til'ki skazhu dva slova
c'omu moºmu... grafovi.
L i d a. Nu, dobre, ya zaraz. (Bizhit').
YU r k e v i ch (sam. Beret'sya za golovu). Po¿zd!.. Po¿zd... Vse zh taki
ce yakijs' sumbur: kurochka... princesa Bul'-Bul'... tri tisyachi...
Lidochka... za p'yat' hvilin po¿zd... mij po¿zd. (CHuti dalekij gudok).
Vikno, kanapa, zoloti iskri, dalekij zazivnij gudok. I vse blizhche i blizhche
charivnij mirazh. Ale zh ya ne po¿du! Ne po¿du! Znachit', use propalo! (Stiskaº
golovu). YAk tisno, yak bezumno tisno v golovi! A mozhe, a mozhe, shche mozhna
po¿hati? Ni, ni, hiba ce mislima rich, adzhe zh priznacheno vesillya, treba
pobalakati z ¿¿ matir'yu. A ekskursiya zavtra po¿de. A! Get' ci pidli
vagannya! SHCHastya tut, vono zi mnoyu, i ya ne viddam jogo nikomu - ce Lida, moya
Lida! (Hodit' po kimnati). Tak. Znachit', treba povernuti grafovi ci groshi.
Tak. (Vijmaº z kisheni paket). Treba. A vse-taki, yak dosadno. (Zvazhuº na
ruci paket). Dvadcyat' tri tisyachi karbovanciv! Dvadcyat' tri tisyachi! I
navishcho voni jomu? Vikine, kanaliya, znovu na yaku-nebud'... kurku. YAka,
vlasne kazhuchi, nespravedlivist': meni j ne snilisya taki groshi, a dlya n'ogo
voni - kapriz, dribnicya, cina odniº¿ kurki. Dvadcyat' tri tisyachi! Cilij
kapital, bagatstvo, volya, shchastya, chuzhi kra¿ni, more. A dlya n'ogo - durna
kurka. YAkbi jogo stuknuv udar, shcho davno na n'ogo chekaº, - ci groshi buli b
mo¿mi. Adzhe zh vin nikomu ne govoriv, shcho dav ¿h meni - navit' druzhini.
(Hodit' shvil'ovanij po kimnati). Hto ce govoriv shchos' take pro udar, pro
paralich? (Tre cholo). Ah, ce toj himernij mehanik z zubnim bolem!
N o s i l ' n i k (vhodit' z pidnosom, na yakomu sto¿t' plyashka narzanu
ta sklyanka, i stanovit' ce vse na stil). Skoro vzhe vash po¿zd.
YU r k e v i ch. A, tak! YA peredumav, ya ne po¿du s'ogodni. Os' viz'mit'.
(Daº jomu groshi).
N o s i l ' n i k. Uklinno dyakuyu. Nakazhete viznika?
YU r k e v i ch. Da... ni... Ne treba. Komu ce narzan?
N o s i l ' n i k (bilya stola, vidkrivayuchi plyashku). Ce graf zveliv syudi
podati, pan Lundishev. (YUrkevich hodit' po kimnati). Pane dobrodiyu, ce ne
vash cukerok?
YU r k e v i ch. YAkij cukerok?
N o s i l ' n i k. Ta os' malen'kij, nenache goroshinka - pilyulya.
YU r k e v i ch (shvil'ovanij). De?
N o s i l ' n i k (pidijmaº ruku, zatisnuvshi mizh dvoma pal'cyami
pilyul'ku). Os'dechki, bula na stoli, mabut', zakotilasya ranishe.
YU r k e v i ch (nadzvichajno shvil'ovanij). Ce... ce jogo! Dvanadcyata
pilyul'ka mehanika z zubnim bolem!
N o s i l ' n i k. CHogo?
YU r k e v i ch. Tak, tak, ce moya pilyul'ka. (Vihoplyuº pilyul'ku v
nosil'nika). YA ¿¿ zagubiv. Idit'. (Nosil'nik vihodit', a YUrkevich sto¿t' na
avansceni z pilyul'koyu v ruci). Mi ¿¿ shukali na pidlozi, a vin vpustiv ¿¿
na stil i ne pomitiv... Dvanadcyata pilyul'ka. YAka strashna spokusa - mozhna
podumati, shcho ce navmisne... ta shche v taku hvilinu. (Pidhodit' do stola).
Rozkrita... Cej himernij mehanik kazav, shcho... paralich, udar - zhoden likar
ne vidkriº otruti... todi... todi dvadcyat' tri tisyachi mo¿ - bagatij,
vil'nij - i Lida! O, yaka gan'ba - nevzhe zh ya mozhu dijti do tako¿ pidloti!
Zdaºt'sya, htos' ide... A prote... a prote jomu vse odno ne prozhiti j roku
- gidkij didugan! A syudi jdut'! Bud' zhe ti proklyatij! (Opuskaº pilyul'ku v
plyashku, zakrivaº i zbovtuº, ves' chas ozirayuchis'),
VII
Vidchinyayut'sya dveri. YUrkevich vidskakuº vid stola. Vhodit' Lundishev.
L u n d i sh e v (veselo). Nu, zaraz bude vash po¿zd! Vse jde chudovo.
(Sidaº za stil). Vtomivsya. Otzhe, pokladayus' na vas, mij dorogij. Divit'sya
zh, yakomoga skorish nazad. Privezit' kurochku i ¿d'te znovu na zdorov'ya.
(Bere plyashku).
Vhodit' Olya CHerevko, moloda garnen'ka zhinka, ohajno, ale bidno
vdyagnena, v hustci.
Nerishuche pidhodit' do Lundisheva.
O l ya. Valeriane Sergijovichu, mozhna do vas?
L u n d i sh e v (stavit' plyashku i obertaºt'sya). A? SHCHo? A, ce ti, Olyu!
(Suho). CHogo tobi treba?
O l ya (nerishuche). YA... ya nichogo... Ale ditej zhal'. Dopomozhit' nam,
Valeriane Sergijovichu!
L u n d i sh e v. Tobi? Dopomogti? (ªhidno). A shcho zh tvij cholovik,
zabastovshchik cej tvij znamenitij?
O l ya. Vi zh znaºte, Valeriane Sergijovichu, jogo zaareshtovano. Os' uzhe
dva misyaci sidimo bez kopijki.
L u n d i sh e v. Aga, zaareshtovano, kazhesh, - os' yak.
O l ya. Diti golodni, v hati nichogo nemaº, vse prodali. Dopomozhit' nam,
Valeriane Sergijovichui YA zh ne groshej proshu. Dajte nam hoch paru kurochok z
vashogo zavodu - hoch yaºchka svo¿ budut' - dityam. Adzhe zh u vas bagato.
L u n d i sh e v. A, os' vono shcho! Nu, to znaj zhe, moya mila (energijno):
komu zavgodno dam, pershomu projdisvitovi dam, a tobi nikoli. Diti, kazhesh,
golodni? A navishcho za buntivnika vihodila? Zle tobi u nas bulo, pogano? YA
tobi kurku dam, a zavtra tvij cholovik meni chervonogo pivnya na sadibu
pustit'? Ni, golubochko, sama vibirala, sama teper i karajsya. Idi, jdi, ya,
brat, z revolyucionerami ta buntaryami i govorit' ne hochu. Proshchaj!
Olya, zithnuvshi, vihodit'.
L u n d i sh e v. Bachili? ZHinchina vihovanka. ZHila v nas yak u rayu, ta na
tobi - z buntivnikom zv'yazalasya. Z yakims' mashinistom tuteshnim. Ha! A teper
golubchika zlapali za horoshi dila. Fu, navit' u pit kinulo vid zlosti! Nu,
to z bogom! ¿d'te, mij dorogij, bazhayu vam udachi. (Znovu bere plyashku). Fu!
YU r k e v i ch. Nu j merzota zh ti, yak ya teper bachu! Pardon, probachte,
graf! (Bozhe mij, vin zaraz bude piti!) Mozhe, vi dozvolite meni po¿hati ne
toj... ne s'ogodni, a dniv cherez chotiri?
L u n d i sh e v (stavit' plyashku i shoplyuºt'sya). Ta shcho vi, gluzuºte,
baten'ku? Ta vi z gluzdu z'¿hali! Fu! Ta ya boyus', shcho j teper uzhe spiznivsya
- mozhe, ¿¿ vzhe j kupili. Lord Durlej, princ Uel's'kij... Tut kozhna hvilina
doroga, a vin... To todi skazhit' pryamo, ya svogo guvernera poshlyu. Fu,
navit' u pit kinulo! (Sidaº).
YU r k e v i ch (zlyakano). Ni, ni, nichogo, nichogo - ya mozhu j s'ogodni. YA
mozhu. Ce ya tak. (Nu, todi pij, negidniku, viryadzhajsya do diyavola!)
L u n d i sh e v. Nu, a koli mozhete, to nichogo j morochit'... Fu, yak piti
hochet'sya! (Nahilyaº plyashku).
YU r k e v i ch. Strivajte, ne pijte! Zdaºt'sya, muha v plyashci!
L u n d i sh e v (stavit' plyashku). Muha? De? Tak os' yakraz do rechi:
davajte ¿j, golube, chasom trohi komah- nu, tam mushku pijmajte, kuz'ku
yaku-nebud' - vona ce lyubit'.
YU r k e v i ch (zvodit' stisnutij kulak i robit' krok do stola).
L u n d i sh e v. Nu, zdaºt'sya, vse. Bazhayu j vam pidhopiti sobi v Parizhi
garnen'ku kurochku. (Nalivaº vodu i pidnosit' sklyanku do rota). Za vashu i
moyu kurochku!
VIII
Vhodit' Lida.
YU r k e v i ch (ne pomichayuchi Lidi, shcho zupinilasya bilya poroga). K chortu!
K chortu vas i vashu kurochku, k chortu vashu princesu Bul'-Bul'! K chortu vashi
groshi! (SHpurlyae v Lundisheva vazhkim paketom i, perekinuvshi plyashku, vibivaº
v n'ogo z ruk sklyanku. Zlyakanij graf shoplyuºt'sya). Podavit'sya vashimi
tisyachami, cherez nih ya trohi ne vbiv vas, proklyata mavpo! Pid tri chorti vash
Parizh, yakogo meni ne dovedet'sya pobachiti! A!
L u n d i sh e v (vitirayuchis' i tremtyachi). Vi... vi bozhevil'nij! Vi
zdurili! YA zavtra skazhu Andriºvi Ivanovichu, shchob vas prognali z sluzhbi...
YA... ya popechitelevi napishu.
YUrkevich kidaºt'sya na n'ogo z kulakami. Lundishev tikaº.
YU r k e v i ch (diko oziraºt'sya i bachit' Lidu, shcho zastigla zdivovana i
zlyakana). Lido! Lido! (Pidbigaº do ne¿ i hapaº ¿¿ ruku). Lido, meni
strashno! Vryatuj mene, moya divchinko! Lido, yakbi ti znala, na shcho ya zaraz
zvazhivsya! (Tulit'sya do ne¿, ves' tremtyachi i shlipuyuchi). A! YA znayu... Ce
vin... ce toj mehanik z zubnim bolem!
L i d a. Oleksiyu Semenovichu, lyubij, zaspokojtesya. YA znayu, chogo vi
hvilyuºtes'. Zabud'te, pro shcho mi govorili. YA chula, yak vi serdilisya, shcho vi
ne po¿dete v Parizh. Ce bula hvilina... hvilina zahoplennya. YA ne budu
serditisya na vas. Proshchajte! YA budu vashim drugom, yak i ranish.
Z gurkotom, - c'ogo razu z pravogo boku, - vlitaº po¿zd i prohodit'
povz vikna. Dzvinki i metushnya.
L i d a. Divit'sya! Ce vash po¿zd! Idit' mershchij! Idit'!
YU r k e v i ch (z krikom). Lido! Lido! I ti, i ti mene zhenesh vid sebe?
Vidchinyayut'sya dveri, vhodit' Sofiya Petrivna.
YU r k e v i ch. Lido, moya doroga, moya ridna! Ne pokidaj mene, moº
ostannº shchastya!
IX
S o f i ya P e t r i v n a (vistupaº vpered, vidkinuvshi vual'). A! Tak
os' de vona, vasha kohanka, vasha princesa, vasha polyubovnicya, yaku vi tak
staranno hovali. I vi ne posoromilisya skazati meni, shcho ¿dete sami, ne
posoromilisya tikati vid mene z pershoyu-lipshoyu, z pidfarbovanoyu krasuneyu z
veselogo domu!
L i d a. Ah! (Bizhit' do dverej). YAkij sorom, yaka gan'ba!
YU r k e v i ch (kidaºt'sya do Sofi¿ Petrivni z pidnesenoyu rukoyu). Pidla
tvaryuko! Zamovchi, abo ya tebe vb'yu.
S o f i ya P e t r i v n a (iz znevagoyu). Ti mene vb'ºsh? (Lida tikaº).
Zaraz zhe ¿d'te dodomu!
CHuti tretij dzvinok. Gudok. Po¿zd rushaº.
YU r k e v i ch (stiskaº golovu rukami). Princesa Bul'-Bul'... Dvadcyat'
tri tisyachi... Dvadcyat' tri tisyachi. Veneciya, Parizh... CHarivnij mirazh...
SHCHastya, volya, slava... Tisyachi vogniv poperedu... Lidochka!.. Lida! Znajti
shchastya! Vtratiti shchastya!.. Pokohati na vse zhittya... Dvadcyat' chotiri hvilini!
A kolesa stukotyat', parovoz bizhit'... Po¿zd, mij po¿zd! Get'! U mene º shche
bilet moº¿ ekskursi¿ - ya shche po¿du.
Vidshtovhuº z dorogi Sofiyu Petrivnu i bizhit' do dverej, ale zaraz zhe
vidstupaº zlyakano, bachachi doktora Karfunkelya, shcho sto¿t' na dveryah i tiho
smiºt'sya, nakruchuyuchi klyuchem godinnika.
K a r f u n k e l '. Zal'baderej! Vash po¿zd uzhe pishov, mij lyubij druzhe.
Spodivayusya, shcho vi ne skuchal' ci dvadcyat' chotiri hvilini - podij, zdaºt'sya,
bulo dosit'?
YU r k e v i ch (krichit'). Diyavol! (Zomliv).
K a r f u n k e l '. Zal'baderej! Pustij balaknya. Koli shcho ne rozumil' -
znachit', abo dolya, abo chort.
Zavisa.
DIYA DRUGA
Ta sama stanciya. 1919 rik.
I
Vhodyat' poruchik i nachal'nik stanci¿.
P o r u ch i k. Skazhit', po¿zd na Harkiv skoro?
N a ch a l ' n i k s t a n c i ¿. YAk zavzhdi - p'yat' sorok.
P o r u ch i k. A na SHepetivku?
N a ch a l ' n i k s t a n c i ¿. CHotiri dvadcyat'. Til'ki vin
zapiznyuºt'sya. Na pivgodini.
P o r u ch i k. Vichno zapiznyuºt'sya. Nu, dobre, hodim u dezhurnu. YA mushu
prijnyati stanciyu.
Vihodyat'.
II
Vhodit' YUrkevich. Teper jomu 32-33 roki. Shvil'ovanij. Vijmaº z kisheni
lista. CHitaº. Nervovo hodit' po kimnati. Kurit'.
YU r k e v i ch. Nevzhe zh ce mozhlivo? Vona - Lida, moya zolota Bul'-Bul'
el' Gazar, moya ulyublena mriya, yaku ya vtrativ tak bezgluzdo na cij zhe
stanci¿ sim rokiv tomu, - vona mene pam'yataº, a mozhe... a mozhe j kohaº!
YAka himerna rich - zhittya!.. I yake shchastya znovu znajti ¿¿ teper, pislya dovgih
rokiv rozluki... i yakih rokiv!
Vhodit' Karfunkel', yak i ranish, elegantno vdyagnenij, ale vzhe v inshomu
pal'ti, yak i ranishe z chemodanom v ruci. Divit'sya na godinnik. Nevdovoleno
hmikaº.
K a r f u n k e l '. Hm. Der tauzend. Di ur get for. (Pidnosit'
godinnik do vuha, hitaº golovoyu). Godinnik pospishaº. (Vijmaº z drugo¿
kisheni drugogo godinnika). Aber najn. Zi get reht. E, pardon, - vi ne
znajt, koli po¿zd na Varshava?
YU r k e v i ch (neuvazhno). Napevno ne znayu. Zdaºt'sya, vin zapiznyuºt'sya
na tridcyat' p'yat' hvilin.
K a r f u n k e l '. Vas? Das ist unergert! Ce nemozhlivo! YA mushu
pislyazavtra buti doma, v Gejdel'berg. Neodminno. O, ferflyuhte gejdenlerm!
O, bezglyuzdij kra¿na, shcho nikoli ne shanuval' chas. YA ne mozhu spiznyal'.
Raptom chuti melodijne trin'kannya, nenache z muzikal'no¿ shkatulki.
YU r k e v i ch (zdivovano oziraºt'sya). SHCHo take? Zvidki cya muzika? Nenache
kuranti na godinniku. (Provodit' rukoyu po cholu). De ya chuv kolis' taku
muziku?
K a r f u n k e l ' (vijmaº shche odnogo godinnika z kisheni - trin'kannya
staº guchnishim). Alle tauzend! YA ne mozhu spiznyal'!
YU r k e v i ch (vidstupaº vrazhenij). Bozhe mij! Ta ce zh vi! Znovu vi!
Znovu liha godina!
K a r f u n k e l '. Vas? Vas volen zi? (Nakruchuº godinnik klyuchem).
YU r k e v i ch. Nu ta, zvichajno zh, vi! I znovu na mo¿j dorozi. Mehanik z
godinnikami i zubnim bolem, yakij... yakogo...
K a r f u n k e l ' (divit'sya spidloba na YUrkevicha). YAkij daval' vam
sim rokiv tomu malen'kij lekcij pro rus'kij inteligent i pro zakon tisnogo
chasu. I navchil' vas cinuvati kozhnu hvilinu zhittya.
YU r k e v i ch. CHort bi zabrav vashi lekci¿! Voni meni dorogo koshtuvali.
Ce ne lekci¿, a chaklunstvo. YA j dosi tremchu, koli zgaduyu toj vechir.
K a r f u n k e l '. Ta pri chomu zh tut ya? YA til'ki skromnij uchenij i
mehanik - dzigarmajster. YA zh kazav vam todi, shcho deshcho rozumiyu v zhitti, v
chasi i v jogo zakonah. Nu, to nema nichogo divnogo, shcho ya vmiyu primanil'
sobaka z-za grubki - den gund aus dem ofen l'oken.
YU r k e v i ch. Tak, ale zvidki vi znali, zvidki vi ce vse znali?
K a r f u n k e l '. Znali? SHCHo ya znal'?
YU r k e v i ch. Zvidki vi znali, shcho zo mnoyu trapit'sya stil'ki prigod,
takih nezvichajnih i tragichnih?
K a r f u n k e l '. Nu, to ce zh prostij matematika, zvichajnij
rozrahunok, zakon. Podi¿ abo traplyayut'sya duzhe ridko, abo sunut' cilij
yurba. ZHittya, yak koloda kart - koziri abo jdut' odin za odin, abo ¿h zovsim
nemaº. CHas buvaº abo pustij - cilij rik bez podij, - abo tisnij vid riznih
prigod, shcho nalazil' odin na odin i valil'sya, yak snig na golova.
YU r k e v i ch (zadumlivo). Spravdi, ce tak i, mabut', duzhe prosto. Ale
zvidki zh vi znali, shcho same todi, shcho same togo vechora zvalit'sya na mene
stil'ki prigod?
K a r f u n k e l '. Nu, to ce vzhe zovsim ne trudno. Adzhe zh vi sami
kazal', shcho bagato rokiv prozhival' duzhe nudno. I raptom po¿hal' za kordon.
Nu, dlya uvazhnij oko ce vzhe bagato znachit'. YA zrozumil', shcho dlya vas
pochinal'sya smuga tisnih chasiv - koli podi¿ doganyayut' odin odna i jdut' yak
zgraya rib, shcho zbiral'sya vikidat' ikru.
YU r k e v i ch. I znovu nibito pravda... Ale todi ce vihodilo tak,
nenache vi sami naslali na mene ci prigodi, shchob vidplatiti za moyu
bajduzhist', koli u vas bolili zubi. Do rechi, yak vashi zubi teper? Zaraz u
mene º ci krapli - hochete?
K a r f u n k e l '. Zal'baderej! Durnij balaknya! Mozhete krapal' ¿h
sobi na yazik. Meni teper potribnij po¿zd, a ne krapli.
YU r k e v i ch (smiºt'sya). Tochnisin'ko, yak meni todi. Nashi roli
pereminilisya, majn ger. Teper ya mozhu vam poraditi ne pospishati i ne duzhe
pokladatisya na chas. U nas vin teper nadto tisnij - revolyuciya, vijna...
K a r f u n k e l ' (rozserdivshis'), Zal'baderej! Hiba mozhna rivnyal'?
¯h bin der majster der cajt! YA sam ºst' majster mogo chasu. YA jogo trimal'
u mij ruka i rushil' mo¿ godini, yak bazhal'.
YU r k e v i ch. Sterezhit'sya, majn ger. U nas º majster duzhchij za vas.
K a r f u n k e l '. Zal'baderej! Pustij balaknya. Nemaº majster duzhchij,
nizh ya.
YU r k e v i ch. ªst', majn ger, - ce nasha revolyuciya. Vona zupinila vsi
dzigari, vsi godinniki okremih lyudej i zmusila ¿h zhiti i vmirati po ¿¿
velikih dzigaryah, ne pitayuchi, chi do vpodobi ce ¿m, chi ni. Vona pripinila
nazavzhdi spokijne, linive zhittya, yakim mi dosi nudilisya. O, nam uzhe ne
nudno - stil'ki podij i prigod naslala vona na nas, pered yakimi i vash
zubnij bil' i mo¿ prigodi v toj vechir til'ki dityacha gra... Teper mi znaºmo
i bez vas, shcho take naspravdi tisni chasi!
K a r f u n k e l '. Zal'baderej! Revolyuciya potribnij dlya vas, dlya
gnilij rus'kij inteligent, shchob viganyal' iz vas bajduzhist' i bezdillya. Vona
shche malo vas bil', - meni vona ne strashnij i ne potribnij.
Serdito vihodit'.
YU r k e v i ch. Ne do vpodobi. Strivaj, liber ger, ti meni nasipav todi
percyu v pechinki, ne dovelosya b i tobi...
III
Vhodit' graf Lundishev u suprovodi nosil'nika, shcho tyagne za nim cilu goru
chemodaniv. Graf zminivsya porivnyano malo.
L u n d i sh e v. Raz, dva, tri, chotiri - zdaºt'sya, vsi. Ci dva tyagni v
bagazh. Ta mershchij povertajsya! Na bileti - zhivo!
N o s i l ' n i k. Ne zvol'te turbuvatisya. Vstignemo. (Vihodit').
L u n d i sh e v. Tobi, zvichajno, nema chogo turbuvatisya. Sam, mabut',
bil'shovikiv zhdesh ne dizhdeshsya. Fu! (Bachit' YUrkevicha). Kogo ya bachu! Ce vi,
ms'º YUrkevich? YAka zustrich!
YU r k e v i ch (suho). Probachte, ale meni zdaºt'sya, shcho pislya vs'ogo, shcho
todi... shcho todi bulo...
L u n d i sh e v. Nu, shcho tam zgaduvati... Z togo chasu mi stil'ki
perezhili, shcho take malen'ke neporozuminnya...
YU r k e v i ch. Spravdi, shcho tak... Navit' ne virit'sya, shcho stil'ki podij
proneslosya nad nashim zhittyam...
L u n d i sh e v. Tak, vijna, revolyuciya. (Zithaº). YA vas i ne bachiv
vidtodi. Mabut', buli na fronti?
YU r k e v i ch. Nu, zrozumilo... A vi kudis' vi¿zhdzhaºte?
L u n d i sh e v. Tak, zovsim. U Parizh, do brata Ivana.
YU r k e v i ch. YAk! A vash maºtok? A vash znamenitij kurnik? Nevzhe vi ce
vse pokinete?
L u n d i sh e v. To ce zh use zaginulo, propalo. Sadibu spalili, kuryache
mistechko zrujnuvali. Cilij tizhden' use selo varilo j smazhilo mo¿h kurej,
bezcinnih bentamiv i kitajs'kih kurej, pleminnih pivniv po p'yatsot
karbovanciv shtuka! Ni, z mene dosit'. Prodav use, zabirayu vse cinne - i v
Parizh!
YU r k e v i ch. Zavedete znovu svij kurnik?
L u n d i sh e v. Nu, zrozumilo! A vi znaºte, v Parizhi znovu z'yavilas'
cya kurochka - princesa Bul'-Bul'. Ayakzhe! Sam chitav. Nu, teper ya ¿¿,
napevno, zdobudu!
YU r k e v i ch. Bazhayu vam uspihu!
L u n d i sh e v. Spasibi. A skazhit', do rechi, de teper cya prinadna
divchina z zolotimi kucheryami - vasha Bul'-Bul', na yaku vi prominyali todi moyu
kurochku? Zdaºt'sya, vi tak samo ¿¿ zagubili, yak i ya svoyu. Nevzhe vi ¿¿ potim
ne zustrichali?
YU r k e v i ch (shvil'ovano). Ni. Sim rokiv ya marno shukav ¿¿ po cilij
Rosi¿. Kazhut', shcho vona bula na vijni, potim, uzhe pislya revolyuci¿, htos'
bachiv ¿¿ v Moskvi. Nibito navit' komunistkoyu.
L u n d i sh e v. Ta shcho vi! A taka na viglyad skromna divchina...
YU r k e v i ch. I uyavit' sobi, yakij vipadok: s'ogodni, cilkom
nespodivano, oderzhuyu vid ne¿ lista z Harkova.
L u n d i sh e v. Ta shcho vi!
IV
Raptom vinikayut' yakis' narostayuchi zvuki. CHuti trivozhni dzvinki. Des'
shvil'ovano gude telefon. Gryukayut' dveri. CHerez kimnatu shvidko prohodit'
kil'ka zaklopotanih zaliznichnih sluzhbovciv i oficeriv.
L u n d i sh e v (shoplyuºt'sya sturbovanij). SHCHo take? YAkas' trivoga...
Mozhe, boron' bozhe, na fronti?
YU r k e v i ch. Ta nichogo osoblivogo, zaspokojtesya.
L u n d i sh e v. Legko skazati - zaspokojtesya. Kazhut', shcho nashe
stanovishche nevazhne. CHi virite - hvilini lichu, koli nareshti viberusya z ciº¿
proklyato¿ Rosi¿. Ah, pardon, ya vas perebiv. Nu, to shcho zh dali? Oderzhali vid
ne¿ lista...
YU r k e v i ch. Tak, shchojno. Pishe, shcho bude s'ogodni tut z harkivs'kim
po¿zdom. Ce, znachit', cherez pivgodini. Mozhete suditi, yakij ya shvil'ovanij.
Sim rokiv movchannya i daremnih rozshukiv - i raptom s'ogodni dolya znovu
posilaº ¿¿ na moºmu shlyahu!
L u n d i sh e v. Hm, dolya... Ne duzhe ya viryu podarunkam doli, mij
molodij druzhe. Ce, znaºte, buvayut' taki dityachi cyac'ki - vidchinyaºsh taku
garnen'ku korobochku - dumaºsh, tam cukerok, a zvidti - bac! - vistribuº
chort z rogami.
YU r k e v i ch. Nu, shcho ce vi, graf, yak vam ne soromno!
L u n d i sh e v. Tak, tak, mij druzhe. Adzhe zh vi ne bachili ¿¿ sim rokiv.
Zvidki zh vi znaºte, yaka vona teper? Ta shche komunistka, spasi gospodi! Vi
os' dumaºte, shcho vona taka sobi tiha kurochka - cip, cip, cip, a vona - gam!
- i vidkusila vam golovu - he-he-he!
YU r k e v i ch. Nehaj tak. Za ne¿ i vmerti shchastya.
Znovu vhodit' toj samij poruchik. Oziraºt'sya, pidhodit' do Lundisheva.
P o r u ch i k. A, vasha yasnovel'mozhnist'! Kudi ce vi zibralis'?
YU r k e v i ch vidhodit' i sidaº bilya stola. Oficiant prinosit' jomu
plyashku piva.
L u n d i sh e v. Ta os' hochu providati brata Ivana v Parizhi. A vi yak,
poruchiku?
P o r u ch i k. Ta nichogo, graf, ne sumuºmo. Pul'si poki shcho b'yut'sya.
L u n d i sh e v. Tak, vam abi til'ki divchata. A os' na fronti, kazhut',
ne toj... (Pritishuyuchi golos). CHi pravda, shcho buv yakijs' proriv? YA, znaºte,
tak hvilyuyusya!
P o r u ch i k. Ta nichogo podibnogo! YAkij tam proriv?
L u n d i sh e v. Adzhe zh bil'shoviki znovu natiskayut'. Kazhut', navit'
Orel nibito zahopili.
P o r u ch i k. Ne virte, vasha yasnovel'mozhnist', takim nisenitnicyam. Mi
¿m nedavno tak vsipali, shcho ne skoro ochumayut'sya. Osoblivo vid tankiv. Vid
cih tankiv u chervonih vsyaki pul'si zavmerli. Tudi zh, voyuvati lizut'!..
L u n d i sh e v. Ta shcho vi! Daj-to bog! YAk zhe, govoryat', pid
Kam'yano-CHernovs'koyu cilij nash kavalerijs'kij korpus rozbito?
P o r u ch i k. Ta hto zh ce govorit'! ¯hni zh pidpil'ni agitatori.
Dumaºte, ¿h malo? Skriz' nishporyat'. Cim til'ki i berut', shchob vorozhij til
rozkladati. Ta ot i s'ogodni... (ozirayuchis' i pritishuyuchi golos) oderzhano
sekretne povidomlennya, shcho pri¿zhdzhaº ¿hnya pidpil'nicya - shpigunka. Z
harkivs'kim po¿zdom.
L u n d i sh e v. Ta shcho vi kazhete? Znachit', vi za neyu? Polyuvannya?
P o r u ch i k. SHCHe b pak! Zvir vidmitnij.
L u n d i sh e v. A yak zhe vi ¿¿ piznaºte? Vona zh, pevno, pid grimom -
inkognito?
P o r u ch i k. Ta os' ya chekayu instrukcij. (Divit'sya na godinnika). Poki
shcho vidome lishe prizvishche.
L u n d i sh e v. A chogo zh vam bil'she?
P o r u ch i k. Nu, to c'ogo yakraz duzhe malo. SHCHo zh vi dumaºte, v ne¿
odin pasport?
L u n d i sh e v. Napevno, ºvrejka?
P o r u ch i k. Ni, uyavit' sobi, rosiyanka. YAkas' Zvan-ceva.
YUrkevich, yakij prisluhavsya, vipuskaº, zlyakanij, sklyanku.
V
Dzvinki. Vhodit' pospishno Karfunkel'. Za nim nosil'nik. Poruchik hodit'
po kimnati.
N o s i l ' n i k (do Lundisheva). Gotovo, vashe siya-tel'stvo. Zdav.
L u n d i sh e v (shoplyuºt'sya). Aga, chudovo, chudovo!
N o s i l ' n i k. Ne zvol'te turbuvatis'. Po¿zd zapiznyuºt'sya na
tridcyat' p'yat' hvilin. YA zajdu cherez dvadcyat' hvilin. (Vihodit').
YU r k e v i ch (pidvodit'sya shvil'ovanij). YAkij zhah! Lida... Lida... SHCHo
zh robiti? YAk zasteregti ¿¿ vid ciº¿ nebezpeki?
K a r f u n k e l ' (do YUrkevicha). Tridcyat' p'yat' hvilin! YA ne mozhu
zagubil' pivgodini cherez vashe bezladdya. Ce nepodobstvo, nechuvano,
chortzna-shcho!
YU r k e v i ch (ne sluhayuchi). Po¿zd zapiznyuºt'sya. Na tridcyat' p'yat'
hvilin. Znachit'... znachit', º shche chas. Ale shcho pridumati, shcho zrobiti?
K a r f u n k e l '. Tridcyat' p'yat' hvilin! YA budu skarzhitisya.
Zal'baderej! YA vimagal'!
YU r k e v i ch. Ta chogo vi do mene prichepilisya! SHCHo ya - nachal'nik
stanci¿? YA takij samij pasazhir, yak i vi.
Znovu gugnit' telefon. Trivozhni dzvinki.
K a r f u n k e l '. Najn, ne takij. YA musil', ih zol' - ya musil' buti
trinadcyatogo chisla v Gejdel'berg!
YU r k e v i ch. Nu, shcho zh, na te vi majster chasu - zrobit', shchob ce bulo
tak.
K a r f u n k e l '. Zal'baderej!
L u n d i sh e v. CHuºte, chuºte, znovu! Ta spitajte zh ¿h - u chomu sprava,
poruchiku!
P o r u ch i k. Ta godi-bo, graf, yak vam ne soromno! Vi lishe siºte
paniku. (Spishno vihodit').
L u n d i sh e v. Tak, dobre tobi paniku. Tobi b lishe pul'si ta divchata.
Strivajte! Poruchiku! (Bizhit' za nim).
K a r f u n k e l '. Mene ne smiyut' zatrimuval'! Tridcyat' p'yat' hvilin!
Ga! YA ne mozhu zagubil' pivgodini. YA dam sto, p'yatsot dolariv za ci
pivgodini. SHCHob po¿zd prihodil' vchasno. (Vihodit').
YU r k e v i ch. A ya b viddav use, shchob vin ne prijshov zovsim. Ale shcho zh
robiti? YAk ¿¿ vryatuvati? Nadislati telegramu? Ale kudi, komu? YAka zhahliva
muka! Spravdi, cej proklyatij godinnikar prinosit' meni neshchastya...
VI
Vhodit' z plyashkoyu i sklyankoyu v rukah shofer Taratuta. Vin u shkiryanomu
kostyumi, z okulyarami na shkiryanij shapci. Stavit' plyashku na stil i sidaº.
T a r a t u t a. Eh, zhal', na kon'yak ne vistachilo moneti. Dovedet'sya cyu
kislyatinu piti. (Nalivaº v charku). Vojditº. (P'º). Brr... (Pomichaº
YUrkevicha i shoplyuºt'sya). Kogo ya bachu! Tovarishu YUrkevich! Vashe blagorodiº!
Os' de dovelosya pobachitis'!
YU r k e v i ch. Taratuto! Ti zvidki vzyavsya? Ta hiba ti ne na fronti?
T a r a t u t a. Ba, zgadali! YA vzhe pivroku vil'nij kozak, ha-ha!
SHofer, kurodav i - goni monetu. ZHittya - shcho nada! Sitij, p'yanij i nis u
tyutyuni. Kozhnogo dnya tovaroobman, prodayu gas, kuplyayu maslo, davlyu sobak,
kurej, gusej i vse na sviti. Mene tak i zvut': Taratuta - kuryacha smert'.
Ha-ha-ha! S'ogodni tut, a za pivgodini - shukaj vitra v poli. SHCHodnya nova
dºvochka!
YU r k e v i ch. Strivaj, strivaj - yaka dumka! Sluhaj, Taratuto, chi mozhesh
ti meni dopomogti?
T a r a t u t a. Vam? Masla, sala, dºvochku, kurku - vse na sviti! Hiba
ya zabuv, yak vi mene v okopah viruchali!
YU r k e v i ch. YAka sliduyucha stanciya na Harkiv?
T a r a t u t a. Na Harkiv? CHabani.
YU r k e v i ch. A skil'ki verst?
T a r a t u t a. Dvadcyat' tri.
YU r k e v i ch. Dvadcyat' tri! Vryatovana! Sluhaj, Taratuto. Bachish cej
zolotij godinnik? Vin koshtuvav pivtorasta karbovanciv. YA dam tobi cej
godinnik, yakshcho ti za dvadcyat' hvilin domchish mene na CHabani - ranish, nizh
prijde tudi harkivs'kij po¿zd. Zgoda?
T a r a t u t a. Ta konºshno zh, til'ki navishcho ce vam?
YU r k e v i ch. Ah, ta skorish, Taratuto! Sprava jde pro zhittya - chuºsh,
pro lyuds'ke zhittya! YA mushu znajti na c'omu po¿zdi odnu moyu znajomu i
poperediti, shchob vona ne ¿hala syudi. (Bere jogo za ruku i oziraºt'sya). Za
neyu polyuyut' zhandarmi. Rozumiºsh, ¿¿ shoplyat', yak til'ki vona...
T a r a t u t a (u zahvati). Po¿hali. Za p'yatnadcyat' hvilin domchu.
Til'ki navishcho meni vash godinnik? YA jogo odnakovo prop'yu, i vse na sviti.
Adzhe zh meni chas ne potribnij.
YU r k e v i ch. Mershchij, mershchij, Taratuto!
T a r a t u t a. Daste plyashku kon'yaku - i kvit. A chas - ya jogo davno
zagubiv, i vse na sviti. SHCHe tam, na fronti.
YU r k e v i ch. Nu, ot i chudovo! Mershchij zhe v put', Taratuto!
T a r a t u t a (shoplyuºt'sya). Til'ki zminyu pokrishku - i v put'.
CHekajte na mene tut.
VII
Ciº¿ hvilini za dverima chuti galas, i v kimnatu vdirayut'sya chotiri
zhinki. U tr'oh z nih v rukah zadavleni kuri, a v chetverto¿ zadavlenij kit.
Pobachivshi Taratutu, odrazu zdijmayut' strashnij galas.
P e r sh a. A, os'dechki vin, kurodav, okayanna dusha, kuryacha smert'!
YU r k e v i ch (zlyakano). SHCHo take? CHogo ¿m treba?
D r u g a. Zadaviv - ta j gadki ne maº! Ti shcho ce, kozhen den' nashih
kurej davitimesh, magomet?
CH e t v e r t a. Ti nashcho, dushogub, kota zadaviv?
YU r k e v i ch. Ta jdi zh bo mershchij, Taratuto, spiznishsya!
P e r sh a. A yaku zh kurku zadaviv, proklyatij - zozulyastu, krasunechku,
shchodnya neslasya, z ruk ¿la! Propadu na tebe nema, anahvemo!
T a r a t u t a. Bris'! Pishli get'! Zabirajtesya!
D r u g a. A, teper - zabirajtesya! Ni, dzus'ki, golubchiku, godi!
T r e t ya. Mi, tebe, iroda, tak ne vipustimo!
YU r k e v i ch. Radi boga, mershchij, Taratuto, kozhna hvilina doroga!
D r u g a. Ta ya za svoyu chubatu j tisyachi ne viz'mu! YA tebe po sudah
zatyagayu, bil'shovik, kurodav bezbozhniji
T r e t ya. Ta ya za svogo pivnya gorlo tobi perervu!
T a r a t u t a. Get' pishli, negidnici! YA vas samih podavlyu, soroki
mokrohvosti. Vsih rozminyayu, babi, kuryachij narod!
V s i. A, ti shche layatis'? Berit' jogo, titochki, za boki, tyagnit' do
zhandarma!
Galas. Nastupayut' na Taratutu.
YU r k e v i ch. Mershchij, mershchij, Taratuto! Vse propalo.
T a r a t u t a. Bris', okayanni! (Vidstupaº do dverej). Dajte ¿m po
kerenci, vashe blagorodiº, - u mene nemaº.
Vidshtovhuº bab i znikaº. Ti nastupayut' na YUrkevicha.
YU r k e v i ch (vijmaº gamanec'}. Nate! Nate i zabirajtesya!
P e r sh a. Ce za zozulyastu - kerenku! Ta ya samih yaºchok...
D r u g a. Ta ya za svoyu chubatu j tisyachi ne viz'mu!
T r e t ya. Ta ya za svogo pivnya!..
CH e t v e r t a. Ta takogo kota v cilomu gorodi ne bulo - til'ki shcho ne
govoriv, serdeshnij!
Z krikom tisnyat' YUrkevicha.
YU r k e v i ch (u rozpachi shpurlyaº napravo i nalivo kerenki). Nate! Nate
shche! Nate!
Babi hapayut' groshi, ale prodovzhuyut' z galasom nastupati.
YU r k e v i ch. Ta ne nalaz'te! Get'! Ce vzhe spravdi yakijs' tisnij chas.
Nate! Nate shche i zabirajtesya get'! (Kidaº groshi na pidlogu).
Bijka, galas. Babi hapayut' groshi i vihodyat', layuchis'.
YU r k e v i ch (sto¿t' sam, vazhko dihayuchi, rozpatlanij, pom'yatij). SHCHo ce
za den'! Lida, zhandarmi, Taratuta, zadavleni kuri, koti... I koli doroga
kozhna hvilina, koli treba mchati shchoduhu, shchob uryatuvati moyu Lidu, - znovu
chort kidaº kurej pid mo¿ kolesa! Znovu kurka na mo¿j dorozi!
VIII
Vertaºt'sya poruchik z drugim oficerom - polkovnikom, za nimi Lundishev i
Karfunkel'. Polkovnik pidozrilive oglyadaºt'sya.
L u n d i sh e v. Nareshti mi pro vse diznaºmos'. Mij polkovniku,
z'yasujte zh nam kinec' kincem, v chomu rich? SHCHo znachit' cya trivoga? CHi bude
s'ogodni po¿zd na SHepetivku?
YU r k e v i ch (divit'sya na godinnik). SHCHe p'yat' hvilin. I de vin propav,
kanaliya?..
K a r f u n k e l '. YA, ya - nah SHepetofka. YA ne mozhu chekal'! (Vijmaº z
kisheni shche odnogo godinnika i nakruchuº). Zal'baderej!
P o l k o v n i k. Probachte, graf, ya ne mayu zmogi! Zaraz ne takij chas.
(Vidvodit' poruchika na avanscenu). Keps'ki novini. Pid Dmitrivs'kom nashih
rozbito. Pid Bilgorodkoyu - proriv. Ale ne v c'omu sprava. (Oziraºt'sya na
YUrkevicha). Zaraz pri¿de cya bil'shovichka, shpigunka. Treba j negajno
likviduvati.
P o r u ch i k. Sluhayu, pane polkovniku!
P o l k o v n i k. U ne¿ vazhlivi vidomosti pro nashe roztashuvannya, pro
plani bil'shovikiv.
YU r k e v i ch (nervovo hodit' po kimnati, divit'sya na godinnik). I de
vin propav? Projshlo vzhe sim hvilin. SHCHo robiti? Piti tudi - rozmineshsya.
Zaraz bude po¿zd.
K a r f u n k e l ' (divit'sya na godinnik). Projshlo til'ki sim hvilin.
Koli zh bude po¿zd? SHCHo robiti? Zal'baderej!
YU r k e v i ch (pidhodit' do Karfunkelya i hapaº jogo za ruku). Vi zh
majster chasu - vi znaºte jogo zakoni. Zrobit', shchob vin zupinivsya hoch na
dvadcyat', hoch na desyat' hvilin. SHCHob ne prijshov cej po¿zd, yakij veze meni
muku i smert'.
K a r f u n k e l '. Zal'baderej! SHCHo take chas? Dlya vas vin ide zanadto
shvidko, dlya mene, navpaki, duzhe povoli. Takij chas - til'ki nashe pochuttya.
Jogo vzagali nemaº.
YU r k e v i ch. To hiba º inshij chas?
K a r f u n k e l '. Tak, º - i ya jogo znayu. Spravzhnij chas, yakogo lyudi
ne pomichayut', bo ne znayut', yak jogo rahuval'. Znayu til'ki ya, Tobias
Karfunkel', i ya zroblyu svij godinnik, shcho pokazhe ne toj chas, yakij nam
zdaºt'sya, a toj, shcho º naspravdi. Ha! Di ur der vargaftiger cajt.
YU r k e v i ch. Vi bozhevil'nij! Mozhna z'¿hati z gluzdu, sluhayuchi vashi
himeri.
K a r f u n k e l '. Z'¿hati z gluzdu? Zal'baderej! Dlya majster ne
potribnij vash gluzd - vin sluhaº svij genij.
P o r u ch i k. Ale yak ¿¿ piznati, pane polkovniku?
P o l k o v n i k. V tim-to j shtuka. Bachite c'ogo civil'nogo v siromu
kapelyusi? Jogo prizvishche YUrkevich. U mene º vidomosti, shcho vona jomu pisala.
Treba jogo obshukati i primusiti... Vi rozumiºte?
P o r u ch i k. Aga, rozumiyu: polyuvannya na zhivu prinadu.
P o l k o v n i k. Ot-ot!
YU r k e v i ch (divit'sya na godinnik). SHCHe dvi hvilini! Ni, ce nemozhlivo!
Krashche pidu tudi...
Ide do dverej. Polkovnik zastupaº jomu dorogu.
P o l k o v n i k. Probachte, odnu hvilinu. Vashe prizvishche YUrkevich?
YU r k e v i ch (zdivovano). Tak... Ale dozvol'te...
P o l k o v n i k. Bud'te laskavi, pokazhit' nam lista, yakogo vi
s'ogodni oderzhali.
YU r k e v i ch (spalahnuvshi). Ale dozvol'te! Z yakogo prava?
P o l k o v n i k. Z yakogo prava? (Golosno). Pane poruchiku, poprosit'
usih vijti. Panove, proshu vsih vijti!
P o r u ch i k. Proshu vas, panove! (Viprovadzhuº Lundisheva i Karfunkelya).
L u n d i sh e v. Ale dozvol'te! YAka pidstava?
K a r f u n k e l '. Daº ist unergert! YAk vi smiºte?
Poruchik vishtovhuº oboh.
P o l k o v n i k (do YUrkevicha). Vi chuli? Pokazhit' lista!
YU r k e v i ch. YAkogo lista? YA protestuyu!
P o l k o v n i k. Ta shcho vi - ditina chi idiot! Ne zmushujte mene
vdavatisya do inshih... (Vijmaº revol'ver).
YU r k e v i ch. Ce nasil'stvo. YA budu skarzhitisya. (Vijmaº i viddaº
lista).
P o l k o v n i k (vihoplyuº i nashvidku chitaº). CHort poberi! Na mashinci.
Hitra, stervo! Znachit', vi z neyu listuºtes'? A vi znaºte, chim ce pahne? Vi
zaareshtovani. Poruchiku!..
YU r k e v i ch. Ale dozvol'te! YA ¿¿ ne bachiv sim rokiv!
P o l k o v n i k. Ne morochte nam golovi. ªdinij sposib zagladiti vashu
provinu - ce dopomogti nam ¿¿ zaareshtuvati.
YU r k e v i ch. SHCHo take? Ta vi z gluzdu z'¿hali!
P o l k o v n i k. YAkshcho vi ne hochete, shchob vas negajno rozstrilyali, vi
povinni jti na peron i zustriti cyu osobu. Zrozumili?
YU r k e v i ch (triumfuyuchi). A! Znachit', vi ne znaºte ¿¿ v oblichchya! To
bud'te zh pevni, shcho ya vam ¿¿ ne vikazhu. YA zaraz zhe jdu dodomu.
Vbigaº zahekanij Taratuta. Obidva oficeri nastavlyayut' na YUrkevicha svo¿
revol'veri.
T a r a t u t a. Tovarishu YUrkevich! Gotovo! ¿d'mo!
P o l k o v n i k. Vi zaraz zhe budete rozstrilyani.
YU r k e v i ch. Nehaj, ale ya vam ¿¿ ne vikazhu.
T a r a t u t a. Tak i ºst'! Spiznivsya! A vse cherez kurej proklyatih!
Zvinyayus', vashe visokorodiº, meni treba do gromadyanina YUrkevicha.
P o l k o v n i k (povertaºt'sya z zagrozoyu). A! Tobi treba! Poruchiku,
vzyati jogo.
IX
Taratuta momental'no znikaº. Ciº¿ hvilini shche odin poruchik i dvoº
soldativ vvodyat' Lidu. Teper ce elegantno vdyagnena i duzhe garna divchina
25-26 rokiv.
P o l k o v n i k (do YUrkevicha). Vostannº proponuyu vam iti na peron i
zustriti cyu zhinku. CHuli? CHerez p'yat' hvilin bude pizno.
YU r k e v i ch. Ni, nizashcho!
P o l k o v n i k. Vi zaraz zhe budete rozstrilyani! CHuºte?
YU r k e v i ch (pomichaº Lidu, zdrigaºt'sya). Nehaj! I vse-taki ya vam ¿¿
ne vikazhu!
P o l k o v n i k (krichit'). Movchat'! YA sam vas ub'yu yak sobaku!
Movchat'!
P o r u ch i k. Pane polkovniku, tut storonni...
P o l k o v n i k. Movchat'!
D r u g i j o f i c e r. Pane polkovniku...
P o l k o v n i k (obertaºt'sya). Ga! CHogo vam treba?
O f i c e r. Dozvol'te dopovisti. Mi zaraz zatrimali cyu damu. Vona
pri¿hala avtomobilem. Z boku CHabaniv.
P o l k o v n i k (staº uvazhnim). A... nu, i shcho zh?
O f i c e r. Duzhe nepevna osoba. (Tiho dopovidaº shchos' polkovnikovi).
Os' ¿¿ dokumenti. (Podaº polkovnikovi). Mozhlivo, pane polkovniku, shcho ce
same i º... proshu zvernuti uvagu. (Pokazuº pal'cem na odin z dokumentiv).
P o l k o v n i k. A, chudovo, chudovo! Hm... (Rozglyadaº dokumenti).
Cifri, slova, znaki - bezumovno, shifr. (Raptom skidaº okom na Lidu). YAk
vashe prizvishche?
L i d a. Olena ZHdanova.
P o l k o v n i k (shvidko). A ne Lida Zvanceva?
L i d a (spokijno, znizavshi plechima). Ne rozumiyu vashogo zapitannya,
polkovniku.
P o l k o v n i k. A, ne rozumiºte? A yaki ce shifrovani zapisi u vas v
zoshiti? Iºroglifi oci?
L i d a. Zapisi? Ah, to ce zh moya stenografiya. Vpravi - dlya praktiki.
P o l k o v n i k. Hm, duzhe pidozrila praktika. A shcho vi robili v
CHabanah?
L i d a. YA gostyuvala tam na hutori. V sestri.
P o l k o v n i k. Gostyuvali na hutori, a po¿hali na motori. (Polkovnik
dlya rifmi robit' u slovi "hutori" nagolos na "o,"). Nu, dobre, mi ce vse
z'yasuºmo. Do rechi, cej molodij gromadyanin prinis nam s'ogodni lista yako¿s'
Lidi Zvancevo¿. (Lize v kishenyu). CHi ne znajoma vam vipadkovo cya ruka?
(Navmisne barit'sya, ne rozgortayuchi lista).
L i d a (posmihayuchis'). Navryad, yakshcho lista napisano na mashinci.
P o l k o v n i k (triumfuyuchi). A! Popalis'! Popalis'! Znachit', vi sami
jogo pisali, yakshcho znaºte, shcho na mashinci.
L i d a (veselo smiºt'sya). Ta zaspokojtesya, polkovniku. YA zh bachu adresu
na konverti - drukovani literi.
P o l k o v n i k. T'hu! (Hovaº lista).
YU r k e v i ch (nibi neterplyache). Vibachte, pane polkovniku, ce vse duzhe
cikavo, ale pri chomu zh tut ya?
P o l k o v n i k (dopitlivo divit'sya na YUrkevicha, potim na Lidu). Tak
vi ne znaºte ciº¿, hm, dami?
YU r k e v i ch. Na prevelikij zhal', ni.
P o l k o v n i k. A! Na zhal'...
YU r k e v i ch. Tak, bo vona duzhe garnen'ka.
P o l k o v n i k (rozgubleno). CHort zna, shcho take! Vi zdaºt'sya, znovu
naplutali, poruchiku...
H
Vhodyat' Lundishev i Karfunkel'. Obidva znovu porivayut'sya do polkovnika.
L u n d i sh e v (vvichlivo uklonyayuchis' Lidi). Madmuazel'... Probachte,
polkovniku, ale tak zhe ne mozhna!
K a r f u n k e l '. Das ist unergert! Nachal'nik stanci¿ nide nema,
po¿zd nema. YA ne mozhu bil'she zhdal'!
L u n d i sh e v. YA pochinayu turbuvatisya. CHi bude kinec' kincem nash
po¿zd, chi...
P o l k o v n i k. Panove, ya zh vam kazav...
L u n d i sh e v (do YUrkevicha). A vi shche tut, mij molodij druzhe!
(Oziraºt'sya na Lidu). Ba! Kogo ya bachu! Nu, zvichajno zh, to-to ya divlyus' -
take znajome oblichchya! Tak vi...
YU r k e v j ch (zlyakanij, robit' krok upered i bere Lundisheva pid ruku).
Probachte, graf, ya hotiv vas shchos' spitati...
L u n d i sh e v. Z ohotoyu, z ohotoyu, mij druzhe. Tak to, znachit', vi vzhe
¿¿ zustrili - vashu milu kurochku. Pardon, madmuazel', vibachte starogo.
Zazdryu shchaslivcevi, he-he-he! Ale yaka vona teper krasunya! Aj, ta ne davit'
meni tak ruku!
P o l k o v n i k. Strivajte, graf, hiba vi znaºte cyu damu?
L u n d i sh e v (skrikuº). Aj! Ta chogo vi shchipaºtes'! (Tre ruki). Nu,
ta, zvichajno zh, znayu. Ce zh nasha lyuba mandrivnicya, yaku ms'º YUrkevich tak
dovgo shukav i vid yako¿ vin oderzhav s'ogodni lista. YA ¿¿ chudovo pam'yatayu.
P o l k o v n i k (shvidko). Lida Zvanceva?
L u n d i sh e v (u zahvati). Tak, tak. Imenno, Lida! Mila kurochka,
yaku...
P o l k o v n i k. Nu, graf, vi zrobili nam veliku poslugu!
YU r k e v i ch (ne vitrimavshi, kidaºt'sya na Lundisheva i hapaº jogo za
gorlo). Negidnik! Idiot! Ti vdruge vidnyav ¿¿ u mene, moyu radist'!
L u n d i sh e v. SHCHo take! Karaul! K... k...
Skoristavshis' iz zamishannya, Lida vihoplyuº revol'ver i kidaºt'sya do
dverej.
P o l k o v n i k. Hapajte ¿¿! Derzhit'!
Sum'yattya. Lida kidaº oficeram stil'cya pid nogi i tikaº. Poruchik padaº,
Lundishev virivaºt'sya z ruk YUrkevicha i z krikom bizhit' do dverej.
L u n d i sh e v. Karaul! Vin zbozhevoliv! (Tikaº).
P o l k o v n i k. Dveri na zamok! A, to os' vono shcho!
Zaareshtuvati, zaperti, rozstrilyati! (Pokazuº na YUrkevicha soldatam, ti
berut' jogo za ruki).
Postril za dverima, drugij.
YU r k e v i ch (krichit'). Get'! Voni ¿¿ vbili, negidniki!
Ciº¿ zh hvilini obidva oficeri vertayut'sya, veduchi pid ruki Lidu, yaka vzhe
ne probuº virivatisya.
P o r u ch i k. ªst', pane polkovniku! Zatrimali! (Pritiskuº hustku do
shchoki). Zlochinnicya vidstrelyuva-las'...
YU r k e v i ch (porivaºt'sya do Lidi). Lido! Moya ridna divchinko!
P o l k o v n i k. A! To os' yaka tut stenografiya? CHudovo! CHerez
pivgodini budete oboº rozstrilyani. Poruchiku, rozporyadit'sya.
Karfunkel', yakij uves' chas uvazhno stezhiv za ciºyu scenoyu, teper vistupaº
vpered.
K a r f u n k e l '. Ir zajd tol'! Vi z'¿hal' z gluzdu! YA protestuyu!
Potrudit'sya ne robiti durnici i vidpravlyajte nash po¿zd. YA telegrafiren
germans'kij posol!
P o l k o v n i k. SHCHo take! Ta vi oshalili! YA vas samih rozstrilyayu cherez
dvadcyat' chotiri godini... cherez dvadcyat' chotiri hvilini.
K a r f u n k e l '. Mene? CHerez dvadcyat' chotiri hvilini? Zal'baderej!
Mene?
P o l k o v n i k. SHCHo take! Vzyat' jogo!
K a r f u n k e l '. CHerez dvadcyat' chotiri hvilini? A vi znaºte, shcho
bude z vami cherez dvadcyat' chotiri hvilini? Ha! Radzhu vam krashche
rozporyadil'sya z vashim chas. Alle tauzend! Tisyacha diyavol! (V gnivi nastupaº
na polkovnika, mahayuchi pered jogo nosom svo¿m godinnikom). Dvadcyat' chotiri
hvilini! Krashche skazhit', de vi podil' mij po¿zd? Viddajte meni pivgodini -
chuºte? - pivgodini, yaki ya zagubil' cherez vash garmider - voni meni koshtuyut'
desyat' rokiv, chort bi vas pobral'!
P o l k o v n i k (vidstupaº spantelichenij). Ta ce bozhevil'nij! Vzyat'
jogo!
K a r f u n k e l '. Ni, ne bozhevil'nij.
Garmatnij postril.
Aga! Vi chuºte? Vi chuºte, yak b'º cej godinnik? Di shtunde gat geshlyagen.
Vash chas probil'! Podumajte sami pro vashi hvilini.
P o l k o v n i k (rozlyucheno). Movchit'! Poruchiku! Vzyat'!
XI
Vbigaº oficer, za nim dvoº soldativ.
O f i c e r. Pane polkovniku! Trivoga! Proriv! Po stanci¿ b'yut' z
pancernika.
Garmatnij postril.
K a r f u n k e l '. Aga! YA kazal'! (Spokijno zavodit' godinnika).
P o l k o v n i k. Ta zvidki? De? Vi z gluzdu z'¿hali! Tut i frontu
niyakogo nemaº.
O f i c e r. Tak tochno. CHervoni nastupayut' z Ternivki. Z pivnochi. A ce,
pevno, partizani. YAkijs' shalenij pancernik prorvavsya v til.
Garmatnij postril. Dzvinki. Telefon.
K a r f u n k e l ' (spokijno). Pospishajte, ger polkovniku. Vashi
dvadcyat' chotiri hvilini skoro prohodil'.
P o l k o v n i k (lyuto). A ya vas vse-taki rozstrilyayu! Podati
avtomobil'. YA ¿du v misto. Poruchiku, vi zalishaºtes' komendantom stanci¿.
Postavte vartu do zaareshtovanih. Rozporyadit'sya po stanci¿. Evakuyujte shcho
mozhna. A cherez dvadcyat' hvilin - usih rozstrilyati.
P o r u ch i k. YAk, pane polkovniku, i nimcya? Nasmilyusya dopovisti, shcho...
P o l k o v n i k. Nu, dobre. Nimcya poki shcho evakuyujte. Tam pobachimo.
Cih dvoh. Hodim!
P o r u ch i k. Sluhayu, pane polkovniku!
Polkovnik i obidva oficeri vihodyat'.
P o r u ch i k (do soldativ). Steregti zaareshtovanih. Odin - bilya
dverej, drugij - pid viknom.
Vihodit'. Soldati zamikayut' dveri i tezh vihodyat'.
XII
YU r k e v i ch (kidaºt'sya do vikna). Vartovij! (Probuº dveri). Zamknuto.
Lido, moya doroga Lido! (Bere ¿¿ ruki). Nevzhe zh ya znovu bachu tebe, bachu
tvo¿ mili, ridni ochi, pro yaki ya tak chasto mriyav usi ci roki nasho¿ rozluki!
K a r f u n k e l ' (yakij tim chasom siv na stoli i rozglyadaº godinnika,
vstromivshi oko v lupu). Zal'baderej! Pustij balaknya...
L i d a. Lyubij! I ti mene ne vikazav - tebe morduvali!
YU r k e v i ch. I teper, cherez sim rokiv, znajti tebe, shchob znovu... shchob
znovu vtratiti. Ni, ni, ce nemozhlivo! CHas zupinivsya, vin nash, vin nash, moya
Lido!..
K a r f u n k e l '. Zal'baderej! Ejn nar. O, odin duren' - shcho vin znaº
pro chas?
L i d a. Tak, tak!
YU r k e v i ch. Dvadcyat' hvilin zhittya i lyubovi - ta ce zh vichnist'!
K a r f u n k e l '. Ne zabuval' mij urok. Hm...
YU r k e v i ch. Til'ki mishchani lichat' chas rokami - mi budemo lichiti jogo
udarami nashogo sercya! I kozhen udar, kozhen udar viddamo nashij lyubovi!
L i d a. Tak, tak, nashij lyubovi! O, yak zhe ya lyublyu tebe teper, mij
ºdinij!
Garmatnij postril.
YU r k e v i ch. Lido, moya kohana Lido! YAke shchastya... pripasti do tvo¿h
ust... vmerti... lishitisya z toboyu nazavzhdi! Vipiti do kincya ci ostanni
hvilini nashogo zhittya!
K a r f u n k e l ' (prodovzhuyuchi kopirsatisya v godinniku). O,
Zal'baderej, o, pustij balaknya! YAkij ostannij hvilina? Vash ostannij
hvilina bude cherez tridcyat' rokiv. Ukupi vmiral'! Vona shche vas kidal' - cej
divchinka, poki vi vmiral'...
YU r k e v i ch (obertayuchis'). Vi breshete!
K a r f u n k e l ' (spokijno). Nu, to vi ¿¿ kidal' und damit punktum.
Bryazkit rozbito¿ shibki. Kulya vibivaº z ruk Karfunkelya godinnik.
YU r k e v i ch. Bozhe mij! Syudi strilyayut'!
K a r f u n k e l ' (rozlyucheno). O, ferflyuhte gejdenlerm! Proklyatij
metushnya! Rozbival' mij krashchij hronometr! Kanali¿! Negidniki! (Lazit' po
pidlozi, zbirayuchi mehanizm).
Trivoga. Rushnichna strilyanina.
L i d a. Strivaj! Ti chuºsh! Ce nashi! Voni bliz'ko! Voni ne dozvolyat',
shchob nas ubili! (Bizhit' do vikna). Tak, tak! Skriz' panika! Soldati
tikayut', kulemet. Aga! Siplet'sya shtukaturka... Kuli b'yut' v estakadu...
Vpav oficer!..
Micnij stukit u dveri.
YU r k e v i ch. Lamayut' dveri. Treba ¿h chimos' zastaviti. Voni mozhut'
nas ubiti, vidstupayuchi...
Tyagne do dverej mebli.
L i d a. V mene º shche odin revol'ver. Mi budemo oboronyatis'.
YU r k e v i ch. Tak, tak! ZHiti, zhiti! Dihati na povni grudi, zhiti z
toboyu, moya Lido!
K a r f u n k e l ' (prodovzhuyuchi zbirati kolishchata z pidlogi).
Zal'baderej! Vin uzhe rozdumival' umirat'...
Postril pid dverima. SHum borot'bi.
XIII
Golos za dverima. Vidchinit'! Svo¿! Tovarishu YUrkevich!
YU r k e v i ch (u zahvati). Taratuta! Vryatovani!
Dveri vidchinyayut'sya. Vhodit' zagin chervonoarmijciv. Poperedu Taratuta.
T a r a t u t a. Tovarishu YUrkevich! Barishnya, madamochko! Ura! ZHivi, ne
spiznivsya?
L i d a (kidaºt'sya do chervonoarmijciv). Tovarishi! Ridni! (Tisne ¿m
ruki). YAkogo polku?
YU r k e v i ch (hapaº ruku Taratuti). Taratuto, druzhe mij lyubij! Ce ti
nas vizvoliv?
T a r a t u t a. Ta vzhe tak vijshlo. Spasibi, bratva popalasya znajoma.
Zgodilisya v til odin bronevik pustiti. Dlya tebe, druzhe, i stanciyu zdobuli,
i vse na sviti.
YU r k e v i ch. Ta koli zh ti vstig, kanaliya? (Smiºt'sya vid shchastya).
T a r a t u t a. Ta hiba ya chas lichu chi miryayu?
YU r k e v i ch. Pravda, Taratuto, pravda - jogo ni polichiti, ni
vimiryati.
XIV
Vhodit' shche zagin z komandirom. Vvodyat' kil'ka cholovik zaareshtovanih, u
tomu chisli Lundisheva.
K o m a n d i r. Zajnyati vsi vihodi. ªfimov, zajmi telegraf!
Zaareshtovanih zamknuti poki shcho tut. A ce shcho za gromadyani?
L i d a (distaº z zachiski zgornutij tonkij papirec' i podaº
komandirovi), YA - politrobitnicya podivu visimnadcyat'. Nas zasudili do
rozstrilu - mene i c'ogo tovarisha, vin vidmovivsya vikazati mene bilim.
K o m a n d i r. Lida Zvanceva! Radij vas bachiti, tovarishko!..
K a r f u n k e l '. Ger komandir! Nakazhit' daval' mij po¿zd. YA ne mozhu
bil'she vtrachal' chas cherez vash vijna.
K o m a n d i r. A ce shche yakij nimec'?
L i d a. Jogo zaareshtuvali razom z nami za te, shcho vin protestuvav proti
nashogo rozstrilu.
K o m a n d i r. Dyakuyu vam. Vi svobodni, tovarishu!
K a r f u n k e l '. Zvobodni, zvobodni - meni potribnij po¿zd, a ne
vasha zvoboda.
L u n d i sh e v. Ce nepodobstvo! U mene bilet i plackarta. Skazhit', shchob
povernuli mo¿ rechi! Ce grabizh!
K a r f u n k e l '. YA ne mozhu vtrachal' chas. YA rahuval' kozhen hvilina.
K o m a n d i r. Tihshe, tihshe! Dlya nas ne cikavi vashi rozrahunki. U
revolyuci¿ svij godinnik - vin ide vse vpered, a koli b'º - nastaº novij
chas.
Garmatnij postril.
K o m a n d i r. CHuli?
YU r k e v i ch. YA vam kazav, majn ger, shcho º majster duzhchij za vas -
revolyuciya. Vash godinnik rozbitij.
K a r f u n k e l '. Zal'baderej!
Zavisa.
DIYA TRETYA
Ta sama stanciya. 1920 rik. Zima. Kimnata zanedbana, davno ne metena.
Skriz' brud, nedokurki, motloh. Kil'ka zhinok tulyat'sya na lavkah, griyuchis'
po cherzi bilya poganen'ko¿ pichurki, shcho postavlena v kutku.
I
Uvihodyat' dvoº zaliznichnikiv v kozhuhah i z dorozhnimi klunkami na
plechah.
1-j z a l i z n i ch n i k (do zhinok). Zdrastujte. Ne bulo tovarnogo?
U s a ch i h a. Ne bulo. Pevno, skoro bude.
3-ya zh i n k a. Kudi ce vi, Semene Terentijovichu? Nevzhe na selo? CHi,
mozhe, v misto, yak mij?
1-j z a l i z n i ch n i k (hmuro). Nu, a shcho zh - z golodu zdihati...
2-a zh i n k a. Pravil'no. Vsi pidut'.
2-j z a l i z n i ch n i k. Nehaj ¿m chort parovozi vodit'.
1-a zh i n k a. Ta CHerevko, Trohimich. Cej sovºc'komu chortu prodavsya,
starij sobaka.
Uvihodit' CHerevko, movchki, dokirlivo divit'sya na zaliznichnikiv, ti
vidvertayut'sya.
CH e r e v k o. Kudi ce ti naposudivsya, Terentijovich? Movchish? Soromno v
ochi divitis'? Koli robocha armiya na front ide - parovoz kidaºsh? Eh...
U s a ch i h a (rozlyuchena). Ta tobi yake dilo? Ot i pide. Ti hiba jogo
ditej nagoduºsh?
1-j z a l i z n i ch n i k. Ta chogo ti do mene prisikavsya? YA tobi ne
zavazhayu - hochesh komisarom zadºlat'sya - tvoº dilo. A meni diti dorozhche.
Uvihodit' CHerevkova zhinka - Olya. Vona postarila, zmarnila, ale, yak i
ranish, privablyuº svoºyu lagidnoyu usmishkoyu, milovidnim i nizhnim oblichchyam.
O l ya. Andrij Trohimich! Ti skoro dodomu? Ser'o-zhi pogano.
CH e r e v k o (neterplyache). Postrivaj, Olyu, - nemaº chasu - potim.
Duren' ti, duren', Terent'¿ch, i govoriti z toboyu ne varto. A os' vid tebe,
Vasilyu Ivanovichu, skazhu po pravdi, ne spodivavsya...
O l ya. Andrij Trohimovich...
CH e r e v k o. Zaraz, Olyu, zaraz - ya znayu.
O l ya (kriz' sl'ozi). Z Ser'ozheyu pogano - serce zovsim zavmiraº. Pidi
shche v misto, poshukaj kamfori - mozhe, v CHervonomu Hresti...
CH e r e v k o. Pidu, Olyu, - zaraz. Tak, ne spodivavsya, Vasilyu
Ivanovichu, ne spodivavsya. Razom v dev'yatsot p'yatomu bastuvali, razom
parovozi vid nimciv ryatuvali - a teper, u taku hvilinu, svij proletars'kij
post pokidaºsh?! Soromno, Vasilyu Ivanovichu, - ne spodivavsya.
2-j z a l i z n i ch n i k (pidvodit'sya). Ta nu tebe, ne tyagni - i bez
togo girko. Hodim zakurimo, chi shcho, z gorya.
CH e r e v k o (radisno). Ne po¿desh? Ot spasibi, Vasyu. Ne zradiv.
O l ya. Andriyu Trohimovichu...
2-j z a l i z n i ch n i k. Ta hodim uzhe...
U s a ch i h a. Ugovoriv-taki, yazva. Ukomisariv!
2-a zh i n k a. CHisto shcho ukomisariv, orator. Parteºc'.
CH e r e v k o. Zaraz, Olyu, zaraz. Hodim, Vasil' Ivanovich, - ya tobi j
parovoz nagotoviv.
Vihodyat'.
2-a zh i n k a. Tovarnij!
II
Pidhodit' tovarnij po¿zd. Vsi kinulis' na peron, Olya sidaº na lavku,
sumno pohilivshi golovu. Vhodit' YUrkevich, zmarnilij, obsharpanij. Movchki
sidaº poruch na lavku, zakuryuº cigarku.
YU r k e v i ch. Ne polegshalo hlopchikovi?
O l ya. De tam. Serce zovsim ne pracyuº. Doktor skazav - kamfori. A de ¿¿
vzyati - v zhodnij apteci nemaº.
Vhodit', yak zavzhdi zhvavij i veselij, Taratuta z zhivoyu kurkoyu pid
pahvoyu. Za nim Usachiha.
T a r a t u t a (vidbivayuchis' na hodu vid Usachihi). Get'! Vidchepis'!
Kazhut' tobi, neprodazhna.
U s a ch i h a. Ta navishcho tobi kurka, kurodav neputyashchij! YA zh tobi garnu
cinu dayu - dvadcyat' tisyach!
T a r a t u t a. Kotis', kotis'. YA kurmi ne torguyu. Get'! (Bachit' Olyu).
Olechko, krasune moya bezutishna! A ya tebe po cilomu vokzalu shukayu. Kurochku
tobi priviz dlya tvogo mal'chonki. Nu, shcho, yak vin? Stribaº?
O l ya (bere kurku i hovaº v koshik). Ta shcho ce ti, Ta-ratuto, yak tobi ne
soromno. (Ciluº jogo i plache).
T a r a t u t a. Ot tobi j maºsh! Zaraz i krani vidkrila!
O l ya. Keps'ko Ser'ozhi, Taratuto, - serce ne gira-cyuº.
T a r a t u t a. Ne sumuj, Olyu, - pidpravimo i serce. Ba! kogo ya bachu!
Tovarishu YUrkevich! Vashe blagorodiº! YAka zustrich! CHogo ce ti takij
malanhol'nij, kislij?
YU r k e v i ch. Tak vzagali. Keps'ki dila, brat Taratuto. A tut shche
pereslabuvav na sipnyak, ohlyav. CHekayu os' na zhinku - pri¿zdit' s'ogodni.
T a r a t u t a. E, brat, - cherez te ti i strazhdaºsh, shcho z baboyu
zv'yazavsya. A ya os' ¿zhdzhu sobi po dorogah, shukayu vitra v poli i gorya ne
znayu.
YU r k e v i ch (usmihaºt'sya). Po-staromu kurej davish?
T a r a t u t a. Ne zabuv... Ni, brat, teper ne duzhe. Teper, brat,
kurka - ridkist'. YAkshcho j potrapit' yaka durna pid koleso, to j tu
voskreshati dovodit'sya. (Sidaº bilya Oli na lavochci). Tak-to, Olyu, mij
druzhe.
YU r k e v i ch. YAk voskreshati? SHCHo ti breshesh, Taratuto?
U s a ch i h a (v shchiromu zahoplenni). I zbreshe zh, kurodav okayannij!
T a r a t u t a. A ti dumav, zvidki v mene cya kurka? Pid kolesa
potrapila, serdeshna.
YU r k e v i ch. YAk pid kolesa?! Ta vona zh zhiva!
T a r a t u t a (ne kvaplyachis', distaº z kisheni plyashku i metalevu
charochku). A os' tut i pochinaºt'sya voskresºniº iz mertvih ta inshi chudesa.
(Nalivaº v charochku). Vojditº. (P'º). Dobrij kon'yak, francuz'kij. Vliv ¿j v
gorlo oc'ogo samogo kon'yachku, - skochila, yak peremita. (Nalivaº). Vipij i
ti, bratiku, - koli vzhe kurka p'º i zhiva buvaº, to tobi j bog veliv.
U s a ch i h a. I vse breshe, sukin sin. Viminyav de-nebud' na gas, shchob
jogo zhaba zabodala!
YU r k e v i ch (p'º). I chas tebe ne bere, Taratuto.
Usachiha mimovoli kovtaº, divlyachis', yak YUrkevich p'º.
T a r a t u t a. CHas? Ce vi, obrazovani, vigadali chas, a ya na n'ogo
davno plyunuv. Za mnoyu niyakij chas ne vzhenet'sya. V mene odin rahunok -
zavzhdi s'ogodni.
YU r k e v ich. Mudrec' ti, Taratuto, sam sobi cini ne znaºsh.
T a r a t u t a. Nu, proshchavajte poki - ne sumuj, Olyu, - i mal'chonku
tvogo pidpravimo. (Daº ¿j plyashku). Na os', daj jomu kovtnuti charochku -
mittyu serce zapracyuº. Napevno.
O l ya (kriz' sl'ozi). Jomu kamfori treba, Taratuto, - a de ¿¿ vzyati...
Os' sidzhu, chekayu na Andriya Trohimovicha - i dodomu jti boyusya.
YU r k e v i ch. A v CHervonomu Hresti pitali?
O l ya. Skriz' bula - nide nemaº.
T a r a t u t a. Strivaj! To ya zh znayu!
O l ya. Ta nevzhe? Radi boga, Taratuto, - vryatuj, na tebe odna nadiya!
T a r a t u t a. Po¿hav! ª v mene odin cholov'yaga. Koli vzhe v n'ogo
nemaº - to, znachit', nide. Poterpi, Olyu, - ya vmit'. (Vihodit').
U s a ch i h a. Strivaj, Taratuto! Koli shche de-nebud' kurku zadavish...
(Bizhit' za nim).
III
YUrkevich pidvodit'sya i jde do dverej. Vhodit' graf Lundishev. Vin
postariv, zignuvsya, obsharpanij, hodit' cherez silu, spirayuchis' na palichku.
YUrkevich odvertaºt'sya i hoche vijti.
L u n d i sh e v (zupinyaº jogo). Ms'º YUrkevich!
YU r k e v i ch (obertaºt'sya). CHogo vam vid mene treba?
L u n d i sh e v (z obrazoyu). Tikaºte? Bo¿tes', mabut', shcho prositi u vas
budu... eh!
YU r k e v i ch. Nevzhe vi sami ne rozumiºte... Zabuli...
L u n d i sh e v (v svoyu chergu rozserdivshis'). Ne vam bi ce kazati,
molodij choloviche! Vi sami, mabut', zabuli, yak dvichi nakidalisya na mene j
dushili za gorlo. V mene j dosi shiya bolit'.
YU r k e v i ch. Nu, tim bil'she. Nemaº, znachit', pro shcho j balakati.
L u n d i sh e v. YAkshcho ya progovorivsya todi, shcho znayu vashu druzhinu, to ce
bula prosto neoberezhnist'. A shcho zi mnoyu zrobili podibni do vasho¿ druzhini
komisari! Ne znaºte? Vse zabrali - groshi, budinki, rechi, zoloto, sriblo -
vse. Os' til'ki cej persten' zalishivsya - hochu na hlib ta na maslo
viminyati. Eh!
YU r k e v i ch (divit'sya na persten'). Ogo! Izumrud.
Ta shche yakij velikij!
L u n d i sh e v. . SHCHe b pak, visim karativ. Famil'nij. SHCHe vid dida
lishivsya. Kolis' grafinya Selec'ka trohi ne navkolishkah blagala, shchob prodav,
- davala chotiri tisyachi, potim p'yat' - ne viddav. Navit' posvarilisya cherez
ce.
YU r k e v i ch. To ce zh cilij skarb! Kapital! (Miluºt'sya kamenem). Vi
mozhete dva roki zhiti na cej kamin'.
L u n d i sh e v (prikro). Vi dumaºte? Znaºte, skil'ki za n'ogo dayut'
miscevi jolopi? Dvadcyat' tisyach. A parshiva kurka na bazari koshtuº dvadcyat'
p'yat'.
YU r k e v i ch (usmihaºt'sya).
L u n d i sh e v. Usmihaºtes'! YA znayu, chogo vi smiºtes'.
YU r k e v ich. Ta shcho vi... ce prosto tak - zgadav.
L u n d i sh e v. Zgadali, yak ya kolis' dvadcyat' tisyach za pariz'ku
kurochku davav. Zolotom. A teper i zvichajno¿ ne mayu... Tizhnyami sidzhu bez
obidu. (Sidaº na lavku bilya Oli).
O l ya (piznaº Lundisheva). Dobriden', Valeriane Sergijovichu. Probachte, ya
vas ne piznala.
L u n d i sh e v. A? Hto? A, ce ti... Olya. (Suho). Dobriden'. Tak,
baten'ku, dozhili. A de vasha druzhina?
YU r k e v i ch. Ta os' musit' pri¿hati s'ogodni. CHekayu. Vibachte.
(Pidnimaº shapku i vihodit').
L u n d i sh e v (mimrit' pro sebe). Dvadcyat' tisyach kurka... T'fu!
O l ya. Davno vas ne bachila, Valeriane Sergijovichu. YAk vashe zdorov'yachko?
L u n d i sh e v. A ce vzhe ti v svogo cholovika spitaj - bil'shovika. I
podibnih jomu komisariv.
O l ya. Ta gospod' z vami, grafe, yakij zhe Andrij Trohimovich komisar?
L u n d i sh e v (stukaº palichkoyu). A hto zh? A hto? Zabula, yak shche tisyacha
dev'yatsot dvanadcyatogo roku v tyurmi sidiv? Z tisyacha dev'yatsot p'yatogo roku
zabastovshchik. Ce zh u nih zasluga, chin, vrodi yak visluga lit. Zate - teper
nachal'stvo. Komisar! Pf...
O l ya. Ta niyake vin ne nachal'stvo. YAk buv mashinistom, tak i zalishivsya.
Sami goloduºmo.
L u n d i sh e v (ne sluhayuchi). Komisar! Bil'shovik! I slova-to yaki
povidumuvali: Par-kom, Kom-bºd. So-bes, CHe-ka. Oprodkomgub. T'fu!
Grabilivka, rozbijniki, banditi. Zemlyu zabrali, sadibu zabrali, budinok
zabrali. Rechi, odezhu, zoloto, sriblo. I vi¿hati ne mozhna. Sidi, podihaj z
golodu. Dva dni ne obidav. CHayu nema z chim vipiti.
O l ya (spivchutlivo). Bidnij Valerian Sergijovich... (Niyakovo). Mozhe,
dozvolite... V mene º kurochka... ya budu ¿¿ s'ogodni variti, to i z vami
mozhu podilitis'...
L u n d i sh e v (vrazhenij). Ti! Ti proponuºsh meni kurku! Ti! Ta yak v
tebe yazik povernuvsya!
O l ya (zlyakano). Ta shcho ce vi, Valeriane Sergijovichu... Adzhe zh ya vid
shchirogo sercya.
L u n d i sh e v. Umru, podohnu, z dovgoyu rukoyu ka vulici stanu, - a v
tebe ne viz'mu!
O l ya. Ta chomu zh, Valeriane Sergijovichu?
L u n d i sh e v. A ti zabula, yak v mene bulo visimnadcyat' tisyach kurej,
til'ki pleminnih, a zvichajnih - tak nihto j ne lichiv. A koli ti prosila v
mene sim rokiv tomu odnu kurku, chi dav ya tobi ¿¿ - kazhi - dav?
O l ya. Ta ne hvilyujtesya, Valeriane Sergijovichu, - nichogo ya ne pam'yatayu.
L u n d i sh e v. Korotka v tebe pam'yat', mabut'. Mi z toboyu
rozrahuvalisya. Za tebe tvo¿ komisari oderzhali. Vidplatili cilkom,
spovna!..
IV
Vhodit' Usachiha.
U s a ch i h a. Tam tebe mamasha shukaº v kontori. Malomu tvoºmu keps'ko.
Vmiraº.
O l ya (shoplyuºt'sya). Bozhe zh mij, gospodi! (Vibigaº, zabuvshi pro koshik).
L u n d i sh e v (mimrit'). Vona meni kurku... meni kurku... (Vihodit').
U s a ch i h a (sama). Pobigla i kosholku zabula z kurkoyu. Skazano, viter
v golovi. (Oziraºt'sya). E, bula ne bula. (Pidhodit' do koshika). Vse odno
hlopec' pomre, ne dizhde. (Bere kurku z koshika i hovaº pid hustku). Udruge
ne kidaj. Nauka. (Ide do vihodu). Oj, lishen'ko, kogos' nese!
Vhodit' komisar vijs'kovih po¿zdiv.
U s a ch i h a. Komisar! Propala!
K o m i s a r (pidozrilo oziraºt'sya). Ti shcho tut robish?
U s a ch i h a. YA... nichogo, ¿j-bo, nichogo. Tak i ºst'! Propala!
K o m i s a r. Ce chij koshik? Tvij?
U s a ch i h a. Ta ni... ce CHe... CHerevkovo¿ Ol'ki.
K o m i s a r. A, CHerevko, - jogo meni j treba. Pochekaj tut. (SHvidko
jde v livi dveri, zvidki zaraz zhe chuti telefonnij dzvinok i golos
komisara). Tak, tak. Sluhayu. Oderzhano. Osoblivogo priznachennya. Garazd.
U s a ch i h a (metushit'sya z zhahom po kimnati). Propala! I vtekti ne
mozhna, i kinuti shkoda. YAkbi de shovati... Aga! (Pidhodit' do kasovogo
vikoncya). Syudi! (Pidijmaº zaslinku vikna i zapihaº tudi kurku, zachinivshi
znov vikonce). Sidi tut, padlyuko, zamist' kasira! Fu...
K o m i s a r (vihodit' z livih dverej). Ti znaºsh, de zhive mashinist
CHerevko?
U s a ch i h a. SHCHe b pak ne znati - znayu.
K o m i s a r. Vedi mene do n'ogo. ZHivo.
Vihodyat'. Usachiha oziraºt'sya na kasu.
V
Povertaºt'sya z perona YUrkevich, znovu sidaº na lavku. Uvihodit' Lundishev
i Karfunkel' - obsharpanij, zmarnilij, ale, yak zavzhdi, vpertij i serditij,
z chemodanom u ruci.
YU r k e v i ch. A, ce vi, ger Karfunkel', dobriden'. Po-staromu chekaºte
na po¿zd?
K a r f u n k e l ' (serdito). Zal'baderej. Bezglyuzde zapitannya na
vokzali. YAki s'ogodni po¿zdi?
YU r k e v i ch. Ta hto zh teper ce znaº?
L u n d i sh e v. Mishochnij ekspres, skorij - teplushka, kur'ºrs'kij -
"sipnyak-toj svit". Bez peresadki. Spal'ni miscya - na dahu, pid nebom.
K a r f u n k e l '. Misochnik... toj sviºt? Zal'baderej. Ni. Meni ne
potribnij takij po¿zd.
YU r k e v i ch. A vi vse ne vtrachaºte nadi¿? SHCHodnya hodite doviduvatis'
pro po¿zdi?
K a r f u n k e l ' (serdito). YA vzhe govoril' vam, shcho pislyazavtra
musil' buti doma - v Gejdel'berg. YA musil' robiti tam mij godinnik. Mij
genial'nij dzigari spravzhn'ogo, dijsnogo chasu. O, lishe todi lyudi
znatimut', shcho take chas. SHCHo take - der augenblik - odin mit', yakogo teper
ne pomichayut'.
YU r k e v i ch. To hiba ne mozhna ¿h robiti tut - ci vashi dzigari? V
Moskvi, Petrogradi nareshti?
Vbigaº zahekana Usachiha.
U s a ch i h a. A bodaj vas zhaba zabodala! Znovu naperlosya povnij
vokzal. (Probiraºt'sya blizhche do kasi).
K a r f u n k e l '. Zal'baderej. ªst' til'ki dva cholovika na sviti,
yakij mozhe robiti takij dzigari. YA - Tobias Karfunkel', yakij ¿h pridumav, i
majster Tobias Raminger, yakij mozhe ¿h zrobil'. Tobias Raminger, velikij
dzigarmajster z Gejdel'berga. Ha! Os' chomu ya chekayu na stanciya mij po¿zd.
Usachiha tim chasom pidijshla do samo¿ kasi i zastupila soboyu ¿¿ vikonce.
YU r k e v i ch. CHekaºte odinadcyat' misyaciv?
K a r f u n k e l '. Odinadcyat' misyaciv, odinadcyat' rokiv, odinadcyat'
hvilin. Vi po-staromu nichogo ne rozumil' auf chas. (Do Usachihi). Pardon,
madam, - meni treba v kasa. O, nerozumnij uchen', - ne pam'yatal' ni odin
mij urok. Vi chuºte? Meni treba v kasa!
U s a ch i h a (rozgubleno, prote ne postupayuchis'). Ta na bisa tobi
kasa, marudo!
K a r f u n k e l '. Meni treba uznaval' po¿zda. (Do YUrkevicha).
Odinadcyat' rokiv! Hiba ne zdavalosya vam visim rokiv tomu dvadcyat' chotiri
hvilini za cilij rik? A koli vas musili rozstrilyat' - yak vi rahuvali todi
vashi hvilini - po yakij godinnik?
YU r k e v i ch. Tak, ce pravda... Ale todi buli hvilini - vi zh chekaºte,
majn ger, cilij rik.
K a r f u n k e l '. Hvilini, augenbliken, mit', rik! De vaga, de mira
dlya cej lichba? Til'ki na mo¿h majbutnih dzigaryah mozhna bude ce piznati.
Til'ki todi mi piznaºmo, yakij spravzhnij mira toj chi toj sekunda, toj chi
toj pivgodina, tih chi tih desyat' rokiv. Ci dzigari pokazhut', shcho deyakij
pivgodina zajmaº ne bil'she miscya, nizh deyakij rik. I shcho inshi desyat' rokiv
vzagali nichogo ne varti - ne zajmal' niyake misce.
YU r k e v i ch (beret'sya za golovu). Ce bozhevil'na himera. V mene
pochinaº boliti golova, koli ya vas sluhayu.
K a r f u n k e l '. Znachit', durnij golova. Aber v mene nemaº chasu - z
vami balakati. Meni treba uznaval' mij po¿zd. (Rozserdivshis'),
Poturbuval'sya propuskat' mene v kasa!
U s a ch i h a. Ta yaka teper kasa! Tam nikogo nemaº!
K a r f u n k e l '. YAk nemaº! YA sam chuv rozmova und shum. Tam ºst' odin
kasir.
YU r k e v i ch. Ta shcho ce vi, majn ger, - yaka teper kasa!
U s a ch i h a. Idi, idi! Nasupivsya, yak korol' pikovij, i lize. Nichogo
ochi viluplyuvati - ya sama trefova dama - zas'.
L u n d i sh e v. Ta z vas, majn ger, kuri smiyatimut'sya.
K a r f u n k e l '. Meni ne treba kurka - meni treba kasir.
(Vidshtovhuº Usachihu i stukaº u vikonce). Di kase! Das ist unergert! YA budu
skarzhitis'!
U s a ch i h a. Propala moya golubon'ka. Dobravsya-ta-ki - nimec'
proklyatij.
Z vikoncya chuti kudkudakannya.
K a r f u n k e l '. Vas? (Vidchinyaº vikonce, zvidki vilitaº kurka). SHCHo
takij? Vas fyur ejne henne! SHCHo za odin kurka! (Hapaº na l'otu kurku).
U s a ch i h a (krichit'). Viddaj moyu kurku, varvar!
K a r f u n k e l '. ¯h frage nihts danah! ¯h bin urma-her - ya
dzigarmajster, a ne kurovodnik! Meni ne treba niyakih kurka!
U s a ch i h a. A ne treba, to viddaj!
K a r f u n k e l '. Ce ne tvoya kurka!
U s a ch i h a. Ne moya! A ti zvidki znaºsh chiya? (Virivaº v n'ogo z ruk
kurku i tikaº).
YU r k e v i ch. To ce zh ta sama, shcho Taratuta...
L u n d i sh e v. Strivajte! Madam! Prodajte meni vashu kurku!
Vihodit' za Usachihoyu.
VI
K a r f u n k e l ' (zaziraº u vikonce kasi). Das ist narrenhaus. O,
bezumnij chas, koli kurka v kasa i nemaº ni bilet, ni po¿zd!
YU r k e v i ch. Tak, majn ger, - bileti u nas ne v kasi.
K a r f u n k e l '. Ne v kasi? A de?
YU r k e v i ch. ¯h daº revolyuciya razom z gvintivkoyu i naganom. I rozpis
v nas til'ki odin - na front.
Uvihodyat' CHerevko i komisar.
K o m i s a r. A parovozi spravni?
CH e r e v k o. Parovozi nichogo - vitrimayut'. Vsya sprava v lyudyah.
Vagoniv tezh vistachit'.
K o m i s a r. Nu, znachit', oruduj. (Peredaº jomu paket). Os' nakaz.
CH e r e v k o. Garazd. Zaraz zberemo oseredok, a potim i inshih.
K a r f u n k e l ' (vistupaº napered). Ger komisar! Meni treba po¿zd.
YA musil' sivodni ¿hati.
K o m i s a r (pishe v bloknoti). Tak.
CH e r e v k o. Po¿zdiv, tovarishu, nemaº.
K a r f u n k e l '. YAk nemaº! V mene vazhliva sprava! YA ne mozhu
zagubit' chas!
CH e r e v k o. Zaraz, tovarishu, til'ki odna vazhliva sprava - revolyuciya.
K o m i s a r (pishe). I odin til'ki chas - revolyuci¿. Znachit', ¿desh,
tovarishu?
CH e r e v k o. ¿du.
K o m i s a r. Dobre. Nu, ya pishov v oseredok. (Vihodit').
K a r f u n k e l ' (rozserdivshis'). A! Vi dumaºte, shcho zabiral' sobi
vsi po¿zda i ves' chas dlya vasha revolyuciya i zupinil' vse zhittya!
Ausgeshl'ossen! Zo bal'd niht! Ne tak skoro! ZHittya shche poverne vas nazad
tisyacheyu turbot i zhaloshchiv! Vono ºst' sil'nishe, nizh vasha revolyuciya!
CH e r e v k o. Pusta balakanina, tovarishu. Revolyuciya vazhlivisha za
hvilinni spravi.
K a r f u n k e l '. SHCHo takij! Nu, to divit'sya zh, shchob vi ne pozhalkuvali
potim pro takij hvilina, yako¿ ne poverne vam zhodna revolyuciya v sviti!
Vbigaº shche bil'she sturbovana Olya.
O l ya. Andriyu Trohimovichu, vi tut? Ser'ozhi zovsim pogano, shcho zh meni
robiti, shcho robiti! Doktor kazhe - kamfora... yakshcho ne distanemo, umre...
(Plache).
CH e r e v k o. SHCHo zh meni robiti, Olyu, shcho... ti zh bachish... Nide nemaº.
K a r f u n k e l ' (hmuro). Aga - ya govoril'. Os' vo-na - cej hvilina.
O l ya. To vin zhe umre - pidemo dodomu. Vin tebe kliche, hoche tebe
bachiti.
CH e r e v k o (z mukoyu). Ta ne mozhu zh ya, Olyu, zrozumij - ne mozhu -
zaraz oseredok... negajnij nakaz - Treba gotuvati po¿zdi na front. Eh...
(Zatulyaº oblichchya rukoyu).
Vbigaº sekretar oseredku.
S e k r e t a r. Andriyu Trohimovichu, ti tut? Idi mershchij v dezhurnu -
oseredok. CHekayut'.
CH e r e v k o. A? SHCHo? Zaraz... (Sto¿t', stisnuvshi kulaki).
Olya tiho plache.
K a r f u n k e l ' (tiho). Teper vi rozumil'? YAkij revolyuciya poverne
vam cyu hvilinu, koli vmiraº vash sin i koli vin vas kliche.
CH e r e v k o (otyamivshis' - rishuche). Hodim, Pavlo Mihajlovichu. Idi,
Olyu, idi. (Ciluº ¿¿). YA potim... Bachish, zaraz ne mozhna. (Vihodit' z
sekretarem, Olya jde za nim).
YU r k e v i ch. SHCHo, majn ger, - º, znachit', lyudi sil'nishi, nizh vasha
mudrist'. C'ogo razu vash "fokus ne udalsi".
K a r f u n k e l '. Zal'baderej! (Vihodit', gryuknuvshi dverima).
VII
Pidhodit' po¿zd. YUrkevich ide do vihodu. Vhodit' Lida. Vona v kozhusi, z
revol'verom.
YU r k e v i ch. Lido! Nareshti. YAkbi ti znala, yak ya za toboyu zanudivsya,
golubko! (Bere ¿¿ ruki). Dumav, vzhe ne dizhdusya... Ta, mabut', vmirati shche
rano. (Pidvivsya).
L i d a (ciluº jogo). Bidnij mij hlopchiku, i spravdi, yakij ti stav
neshchasnij... YAki v tebe blidi voskovi vuha. Ne znayu vzhe, shcho meni z toboyu j
robiti. Postrivaj - ya privezla tobi sala i kurochku - po¿sti... Lyubij...
YU r k e v i ch. Spasibi, Lido, - teper bude legshe - z toboyu ya shvidko
popravlyus'. A to zh, buvalo, ya j ne obidav chasto. Til'ki samim chaºm i zhiv.
L i d a (zithaº). Tak meni zh znovu treba ¿hati - i nadovgo.
YU r k e v i ch. YAk ¿hati! Kudi?
L i d a. Na front. Ti zh znaºsh, shcho bili zahopili Donbas. Z Vrangelem shche
treba borotis'. Za Dnipro, za vugillya, za dons'ku pshenicyu, za nashu volyu.
Vijna shche ne skinchilasya, lyubij.
YU r k e v i ch. Ale zh ti zhinka, Lido. Hiba nemaº soldativ na fronti?
L i d a. YA komunistka, Lesyu, - znachit', tezh soldat. Partiya kliche - ya
mushu jti. Ce prosto j neminuche, yak smert'.
YU r k e v i ch. Partiya, partiya... To navishcho zh todi cya volya, yaku ti
zahishchaºsh svoºyu krov'yu? Navishcho cya volya, yakshcho partiya poglinaº tvoyu osobu,
tvoyu dushu, tvoyu lyubov? Todi ce ne volya, a nasil'stvo.
L i d a. Ti anarhist, Lesyu. A hiba vash anarhizm, vasha mistika ne
zagnali vas v tupik? Ti zh sam pisav kolis', shcho individual'nist' povinna
vidroditis' v gromads'kosti.
YU r k e v i ch. Ce dialektika, Lido, a promizh nas til'ki odin suddya -
serce. I yakshcho vono movchit'...
L i d a. I ti - i ti mozhesh govoriti meni ce! A chomu zh ti ne dumaºsh pro
mo¿ muki, pro mo¿ perezhivannya, Lesyu? I yakshcho ya movchu - yak zavzhdi movchu pro
svoyu lyubov, to hiba... Ah, ta ne vmiyu ya pro ce. Adzhe ya zhinka. SHCHo zh ti
dumaºsh, legko meni jti v nogu z cholovikami, - i yakimi cholovikami! - v cej
griznij i velikij chas? Abo ti dumaºsh, shcho v mene ne buvaº hvilin zhinocho¿
slabosti, vagannya? Mozhe j meni hotilosya b chasom skinuti cej kozhuh, cej
brud, shcho nalipnuv na mene v teplushkah, lyubiti, charuvati, vabiti? Dlya tebe
nasha lyubov til'ki epizod, - a dlya mene vona velika radist', shcho dala meni
zhittya. I os' ya sama, ya sama povinna vid ne¿ vidmovitis', zalishiti tebe
nadovgo - mozhe, nazavzhdi... I koli moº serce splivaº krov'yu, ti dumaºsh
lishe pro sebe. (Zatulyaº oblichchya rukami).
YU r k e v i ch. Lido, moya doroga Lido!
L i d a. Nichogo... ya zaraz. Vzhe projshlo. Idi, milij, ya zaraz. Daj meni
hustochku - v mene nemaº... Meni shche treba zdati paketi komisaru. Hodim.
Vihodyat'.
VIII
L u n d i sh e v (vhodit'). Ne dognav... pobigla, proklyata baba... A
dobra, zdaºt'sya, kurka... velika - napevno, z mo¿h viandotok. Sil nema, yak
hochet'sya ¿sti. (Sidaº na lavku). Tak i sto¿t' pered ochima smazhena zhirna
kurochka... zolotava kartoplya... granchasta sklyanka, rubinove vino. Ta nevzhe
zh ya nikoli ne pokushtuyu kurki, kuryachogo m'yasa! (Shilyaº golovu na ruki).
Vhodit' Usachiha, trimayuchi pid hustkoyu zagornutu v gazetu vzhe smazhenu
kurku.
U s a ch i h a. Nu ¿¿ v boloto - doberut'sya - klopotu ne zdihaºshsya.
Krashche viddam. Skazhu, shcho vzyala zasmazhiti - usluzhiti, movlyav, Ol'ci. Kazali,
shcho syudi pobigla - na zbori. A os' i kosholka ¿¿ - do rechi. (Ide do lavki).
L u n d i sh e v (shoplyuºt'sya). Slava bogu, - vona! Madam, prodajte meni
vashu kurku.
U s a ch i h a (ozirayuchis'). Kurku... yaku kurku?
L u n d i sh e v. Ta ya zh bachu - u vas pid hustkoyu, v paperi.
U s a ch i h a. I bistrookij zhe starij - i spit', a kuri bachit'.
(Nerishuche). Ot iskusheniº... a ti znaºsh, pochomu zaraz kurka?
L u n d i sh e v. Vi kupec' - vi j kazhit'.
U s a ch i h a. Davaj p'yatdesyat tisyach.
L u n d i sh e v (z zhahom). P'yatdesyat tisyach za kurku! Za kurku!
U s a ch i h a. Zvisno, za kurku, a ne za slona. Ta ti podivis', yaka ce
kurka - salo azh teche. Davaj sorok tisyach.
L u n d i sh e v. Sorok tisyach! I podumati, shcho kolis' ya mav zmogu
zaplatiti mishok zolota - dvadcyat' tisyach za charivnu pariz'ku kurochku... A
teper...
U s a ch i h a. Nu, chort z toboyu - davaj tridcyat' tisyach.
L u n d i sh e v. Posluhajte - viz'mit' cej persten'.
U s a ch i h a. Persten'? A vin zolotij?
L u n d i sh e v. Nu, zvichajno zh! Vin zhe z izumrudom. Za n'ogo mozhna
kupiti tri tisyachi takih kurok, yak cya.
U s a ch i h a. Gospodi Isuse! Ot i bud' pislya c'ogo chesnoyu! Nu, bog z
toboyu, - beri. (Hapaº persten' i viddaº kurku).
L u n d i sh e v (bere kurku). Kurka! Najdorozhcha kurka mogo zhittya...
(Vihodit', pritiskuyuchi kurku do grudej).
IX
U s a ch i h a (sama, miluyuchis' kamenem). Kamin' yakij chudovij!
Dovedet'sya, mabut', dlya Ol'ki znovu des' zdobuti. Oj nenechko, - idut' -
napevno, zbori. (Tikaº).
Vhodyat' kil'ka zaliznichnikiv, sered nih CHerevko, sekretar partoseredku
ta inshi, a takozh 3-4 zhinki- druzhini zaliznichnikiv. Hmuro rozsadzhuyut'sya po
lavkah.
Zbori.
2-a zh i n k a. Hliba nemaº, a zbori shchodnya. Svoboda...
3-ya zh i n k a. I ne kazhit'. Ochi b mo¿ ne divilis'.
2-a zh i n k a. Znovu umovlyati budut'.
3-ya zh i n k a. T'hu!
S e k r e t a r o s e r e d k u. Tihshe, tovarishi! S'ogodni v nas duzhe
vazhlive pitannya. Oderzhano nakaza.
2-a zh i n k a. Kozhen den' nakazi, a hliba nemaº.
1-j z a l i z n i ch n i k. Skazhi krashche, chomu zhaluvannya pripinili.
3-j z a l i z n i ch n i k. Pravil'no! YAkij takij poryadok zhaluvannya ne
vidavati?
1-a zh i n k a. Znachit', z golodu podihati! Kurka dvadcyat' tisyach.
Kartoplya p'yat' tisyach. Diti puhnut'.
Galas.
S e k r e t a r. Ta tihshe-bo, tovarishi. Dajte skazati. Dilo serjozne.
Zarplatnyu pripinili timchasovo, a hlib cimi dnyami bude. Zavtra budemo
kartoplyu vidavati.
2-a zh i n k a. I vse brehnya. Nemaº v nih kartopli - breshe.
S e k r e t a r. Tihshe. YA bachu, tovarishi, shcho u nas pogirshilas'
disciplina. Mi, tovarishi, na postu. Zaliznichniki ce vse odno, yak soldati,
- v nashih rukah zv'yazok, transport. Mi povinni zhittya ne shkoduvati za
proletars'ku diktaturu, a shcho mi konkretno bachimo. Konkretno mi bachimo, shcho
mashinisti i kochegari kidayut' parovozi, jdut', koneshno, na selo, v gorod. A
hto zh povede vijs'kovi po¿zdi, tovarishi? Os' i s'ogodni oderzhano nakaza -
negajno vidiliti dvoh mashinistiv dlya vijs'kovih po¿zdiv osoblivogo
priznachennya.
1-j z a l i z n i ch n i k. A kudi? Do yakih mºstov?
S e k r e t a r. C'ogo mi ne znaºmo. Marshrut zasekrechenij.
Galas. Uvihodit' Karfunkel'.
- Nema durnih! Hliba nema, groshej nema, dobre tobi dilo!
- I kudi ¿hati? SHiyu zlamati. Ni marshrutu, ni profiliv, vsi mistki
potroshcheni, stanci¿ pogorili.
- Ta shche obstrilyuyut' z kozhnogo lisu. Znaºmo.
S e k r e t a r. Tovarishi! Tovarishi! Sluhajte! SHCHo mi bachimo konkretno?
Diktatura proletariatu boret'sya za robitnichu vladu. To nevzhe v cej
moment...
Dvoº zaliznichnikiv demonstrativno pidvodyat'sya i jdut' do vihodu.
- Sami pracyujte.
K a r f u n k e l '. Aga, ya govoril'. Revolyuciya bude prograval'.
CH e r e v k o (shoplyuºt'sya z miscya). Tovarishi! Tovarishi! Opam'yatajtesya!
Vi zh robitniki - podivit'sya na vashi ruki - voni zashkarubli, pochornili vid
nafti i sazhi, vid klyuchiv i domkrativ, vid sverdel i molotkiv, vid garyacho¿
pari. Hiba ne dlya nas zdobuvali volyu piters'ki moskovs'ki, tul's'ki
robitniki, hiba ne voni prognali Denikina, YUdenicha, Petlyuru? To nevzhe zh
teper, pislya vsih zusil' i zhertv, mi prodamo spravu revolyuci¿, spravu
robochogo klasu? I koli shchodnya tisyachi komunistiv, tisyachi robitnikiv kidayut'
fabriki, zavodi, sim'¿ i jdut' na front, shchob bitis' za nashu volyu, - mi, mi
zupinimo ¿h esheloni, vipustimo par z parovoziv? YA starij, dvadcyat' dva
roki ne shodzhu z parovoza, - to nevzhe zh teper, koli partiya kliche nas na
bij, koli tovarish Lenin kazhe, shcho treba rozdushiti Vrangelya, - ya kinu mij
parovoz?
1-j z a l i z n i ch n i k. Zvisno, - ti zh partººc' - zrivnyav.
Vhodit' shvil'ovana Olya i kidaºt'sya do CHerevka. Bere jogo za ruku.
CH e r e v k o (vidhilyayuchi ¿¿ ruki). Tak, ya partººc', komunist - virno,
tovarishi, - a hiba vi ne robitniki!
O l ya. Andriyu Trohimovichu, Andriyu Trohimovichu! (Majzhe silomic'
vidvodit' jogo nabik i shchos' jomu tiho govorit').
K a r f u n k e l '. Aga! YA govoril'. ZHittya poklalo na vagi svoyu ruku.
CH e r e v k o (hitayuchis', vertaºt'sya na svoº misce. Olya tiho plache na
lavci). Tovarishi... zaraz prijshla moya zhinka i kazhe, shcho mij sin... hlopchik
mij vmiraº... YAkshcho zaraz ne vporsnuti kamfori - do nochi pomre. To hiba zh
ce zupinit' mene, primusit' zijti z parovoza? Ni, tovarishi, - ya shche micnishe
natisnu na vazhil', bo j zhittya ne potribne ni meni, ni moºmu sinovi, yakshcho
peremozhut' vorogi revolyuci¿.
Velikij ruh. SHum. Troº zaliznichnikiv shoplyuyut'sya z miscya i pidhodyat' do
CHerevka, prostyagayuchi jomu ruki.
- ¯demo, Trohimich, ¿demo!
CH e r e v k o (vitirayuchi sl'ozi, tisne ¿m ruki). Spasibi, tovarishi,
spasibi, - ne sumnivavsya.
K a r f u n k e l '. Alle tauzend! Ce lyudi z zaliznim sercem.
H
Z shumom vbigaº Taratuta.
T a r a t u t a (krichit' shche z poroga). Tovarishu CHerevko, mamasha, - de
vi? Distav kamforu, rizh ¿¿ dushu varenikom, - azh cilih shist' ampul!
O l ya (skrikuºº). Bozhe mij, Taratuto! De? De? (Kidaºt'sya do n'ogo).
T a r a t u t a. Poluchaj, mamasha, poluchaj, krasunya, - ta ne revi,
kamforu pidmochish.
O l ya (rvuchko ciluº Taratutu, bere pakunok i vibigaº).
Ruh. Kriki.
- Molodec', Taratuto! Ura! ZHivesh, Trohimich, zhivesh! Viduzhaº teper tvij
hlopchik!
SHCHe odin zaliznichnik shoplyuºt'sya z miscya.
- CHort z vami! Po¿du i ya!
CH e r e v k o. Nu, Prokopich! Ot molodec'!
T a r a t u t a. Ta kudi ¿hati? Na front? Eh, po¿du i ya z vami,
tovarishi, - viz'mit' hoch kochegarom - ya zh tak samo bilya mashini porayus'.
Viz'mesh, tovarishu CHerevko?
CH e r e v k o (radisno tisne vsim ruki). A chomu ne vzyati? Til'ki zh ti
chuv, tovarishu, v mene marshrut sekretnij, kudi ¿demo - ne znaºmo, i koli
povernemos' - nevidomo. A shvidkist' - skil'ki mashina vitrimaº.
T a r a t u t a. Tak c'ogo zh til'ki meni i treba. C'ogo ya til'ki j
hochu. Duj, zheni - a kudi, i sam ne znaºsh. Til'ki b viter u vuhah svistiv
ta oziratis' bulo ne treba.
CH e r e v k o. Nu, todi vse garazd. Ne znayu, yak hlib, a za viter ruchusya
- bude. Spasibi tobi, druzhe, - povik ne zabudu.
Vsi pidvodyat'sya, rozhodyat'sya z gomonom.
XI
Uvihodyat' Lida i YUrkevich.
L i d a. ZHal' meni tebe, Lesiku, ta nichogo ne vdiºsh. Treba ¿hati.
YU r k e v i ch. YAk! S'ogodni? Zaraz?
L i d a. Adzhe ti chuv - pide vijs'kovij po¿zd osoblivogo priznachennya.
Mene priznachayut' komisarom. Ta j do¿du skorishe i legshe... Ne serd'sya,
Lesiku, proshchaj.
YU r k e v i ch. Znovu... odin... Znovu rozbita mriya... Kazka moº¿
lyubovi.
L i d a. Ne much mene, Lesyu... Meni i bez togo tyazhko. (Ciluº jogo v
lob). SHCHo robiti... (Zithaº). Ne v chas ti mene pokohav, lyubij... Ta j ne
tako¿ tobi treba lyubovi...
YU r k e v i ch. Tak, ti ne tihij vognik shchastya, zolota mriya, do yako¿,
nache ditina do svichki, ya tyagnuvsya vsi ci roki. Til'ki takij duren', yak ya,
mig vvazhati za tihe zoloto tvoº bliskuche pir'ya - polum'yana ptice
revolyuci¿... I yak zhe bolyache obpiksya ya ob ci palayuchi krila. Nu, shcho zh -
proshchaj... (Odvertaºt'sya). Leti v svo¿ pozhezhi, nevlovima zhar-ptice.
Vhodyat' komisar vijs'kovogo po¿zda.
K o m i s a r. Znachit', vi ¿dete, tovarishu?
CH e r e v k o. YA gotovij.
K o m i s a r. Vi zh znaºte, - po¿zd osoblivogo priznachennya.
CH e r e v k o. Znayu.
K o m i s a r. Marshrut zasekrechenij.
CH e r e v k o. Zrozumilo.
K o m i s a r. SHvidkist' najvishcha.
CH e r e v k o. Garazd.
T a r a t u t a. Krasota!
K o m i s a r. Zmini, zrozumilo, nema. Koli vi povernetes' - ne znayu.
Stan kolij nevidomij.
CH e r e v k o. Zate - meta, tovarishu komisar, vidoma. Socializm.
K o m i s a r. Pravil'no. I za cyu metu - vsi nashi sili, ves' nash chas.
SHkoda til'ki (divit'sya na godinnik), shcho chasu v nas malo.
CH e r e v k o. Nichogo, - primusimo i chas nam sluzhiti.
T a r a t u t a (v zahvati). Cej primusit', tovarishu komisar, - bud'te
pevni. Vin zhe majster. Majster chasu. A ya pidmajsterok.
K a r f u n k e l '. Zal'baderej! Til'ki ya ºst' majster chasu.
K o m i s a r. Znachit', v put'. (Tisne CHerevkovi ruku).
CH e r e v k o. Za spravu robochogo klasu.
L i d a. Proshchaj, Lesiku. (Ciluº YUrkevicha).
T a r a t u t a. Proshchaj, bratok, ne sumuj. Vhopimo chas za hvist ta j
dodomu. Eh, i pomchimo zh teper, berezhis' use na sviti.
Vsi vihodyat', krim YUrkevicha, shcho sidaº za stil, pohilivshi golovu na
ruki. Svistok. Gudok. Po¿zd vidhodit'.
Zavisa.
DIYA CHETVERTA
1929 rik. Ta sama stanciya, ale teper ¿¿ ne piznati. Staro¿, znajomo¿
nam odnopoverhovo¿ budivli vzhe nemaº. Vid ne¿ lishilasya sama lishe bokova
stina, yako¿ ne vstigli rozibrati i za yakoyu viris visokij korpus novogo
vokzalu. Vin uzhe gotovij, ale zakritij poki shcho rishtovannyam, i til'ki
nagori vidno chastinu fasadu z velikim stancijnim godinnikom. Same jogo i
zakinchuyut' zaraz ustanovlyati majster ta jogo pomichnik, shcho pidnyalisya po
shodah na rishtovannya.
Ale budivlya shche ne zakinchena. I hoch usi vil'ni stini ozdobleni
girlyandami ta chervonimi polotnishchami gasel, hoch skriz' zameteno i chisto,
ale stoyat' shche bochki z cementom, ne pribrani shche drabini, vidra, vapnyarki. A
na svyatkovih polotnishchah goryat' zoloti napisi:
"1929 rik. Privit muzhn'omu bijcevi za socializm mashinistovi CHerevkovi,
delegatovi V Vsesoyuznogo z'¿zdu Rad!", "Haj zhive p'yatirichka
socialistichnogo budivnictva!"
I
Guchnij udar stancijnogo dzvona vidkrivaº cyu scenu. I zaraz zhe
pochinaºt'sya metushnya. Kvaplivo probigayut' kil'ka spiznilih robitnikiv,
tyagnuchi lopati, vidra, motki drotu. Spishno prohodyat' nachal'nik stanci¿,
nazustrich yakomu jde, zastibayuchis' na hodu, sekretar oseredku. I vidrazu zh
z usih bokiv pochinayut' shodit'sya j zbigatisya zaliznichniki; sered nih
znajomi nam Vasil' Ivanovich, Ivan Terentijovich ta inshi, a takozh muziki
zaliznichnogo orkestru.
S e k r e t a r (na hodu). Skorishe, tovarishi, skorishe! Opovistka! CHerez
dvadcyat' hvilin po¿zd.
N a ch a l ' n i k s t a n c i ¿. A de zustrichaºmo?
S e k r e t a r. Ta ya zh kazav - na peroni. A shcho zh Vasil' Ivanovich? To
kudi zh ce vin propav? Vin zhe promovu musit' govoriti.
N a ch a l ' n i k s t a n c i ¿. Ta os'dechki vin, ne robi paniki, Petre
Mihajlovichu.
S e k r e t a r. Ege, dobre tobi - paniki. A chogo zh ce bochok ocih ne
zabrali? YA zh vam shche vchora kazav.
Vbiga kapel'mejster cheh Kuricya.
K u r i c ya. A de zh trombon? De cej lajdak - znovu na bazar pobig?
S e k r e t a r (do robitnikiv na rishtovanni). CHi vi bachili? Dosi z
godinnikom vozyat'sya. Ta shcho ce vi mene zarizati hochete, chi shcho? YA zh tebe
prosiv, Rabinovich!
M a j s t e r z r i sh t o v a n n ya. Ta ne hvilyujtes', Petre
Mihajlovichu, - vse gotovo. Zate zh godinnik bude - krasota! Takogo
godinnika navit' u ZHmerinci nemaº. Ne godinnik, a muzika!
S e k r e t a r. Tak, muzika - dobre, shcho zgadav. Divis' zhe, tovarishu
Kuricya, ne pidkachaj. YAk til'ki pidijde po¿zd - duj, shchob, znachit',
konkretno i odnogolosno, bez zhodnih tam vozderzhavshihsya. A to v tebe,
napriklad, na Pershe travnya, basi - gu-gu-gu! a samo¿ muziki j nemaº. I
vihodit' vidriv od mas i vidsutnist' kerivnictva.
K u r i c ya (pohmuro). YA svoº dilo znayu. A koli kornet-a-piston
zatknuvsya...
K o r n e t. U mene pauza bula. YA ne vinen, shcho nevirno voni pishut'.
S e k r e t a r. YA zh kazhu - noti º, a muziki nemaº. Divis', tovarishu
Kuricya, ne pidkachaj!
K u r i c ya. Dobre, ya svoº dilo znayu. A de zh trombon?
Raptom nevidomo zvidki chuti kuryache sokotinnya - ko-ko-ko-ko-ko!
S e k r e t a r (zdivovano). SHCHo take? Ce de kurka?
K u r i c ya (rozlyucheno). SHCHo ºst to za glumuvannya, hto to drazhnil'sya?
S e k r e t a r. Ta nichogo podibnogo, tovarishu Kuricya, ce vam zdalosya.
K u r i c ya. YAk zdalosya, - ya sam chuv.
II
K u r i c ya. A de trombon? De cej lajdak? Zavzhdi spiznyuºt'sya. Pevno, na
bazar pobig.
Znov chuti vzhe energijne kuryache kudkudakannya - kud-kud-kudak-kud-kudak!
Zagal'ne zdivuvannya, potim regit.
S e k r e t a r. SHCHo za nepodobstvo! De ce kurka? Tovarishu Kuricya,
vzhivit' zhe zahodiv! Skandal!
K u r i c ya (rozlyucheno). YA ne dozvolyu podibni nasmishki! Hto prinosil'
kurka?
- Ta nichogo podibnogo, tovarishu Kuricya, ce ne mi.
Kudkudakannya pidsilyuºt'sya. Vbigaº zahekanij shche odin muzikant - trombon.
Kidaºt'sya do kanapi i distaº z-pid ne¿ koshik.
T r o m b o n. Zvinyayus', tovarishu Kuricya, - ce moya. S'ogodni, znaºte,
nedilya, velikij bazar, to ya po dorozi kupiv, deshevo - za dva karbovanci.
Ta tihshe-bo ti, dur-ko! Ksh!
K u r i c ya. Zaraz zhe zabirajsya get', negidniku! Ot i pracyuj z takim
narodom. A shche trombon! T'fu!
T r o m b o n. YA mittyu. Viddam zhinci i nazad. (Bizhit'),
Regit.
S e k r e t a r. YA tobi kazav - vidsutnist' kerivnictva. U tebe,
tovarishu Kuricya, ne kerivnictvo, a kurivnictvo.
III
Vhodit' YUrkevich. Vin postariv, jomu 42 roki, v chornih shche kucheryah
prozirayut' sribni nitki. Ale viglyad u n'ogo chudovij - elegantne pal'to i
kapelyuh, oblichchya vipeshchene i samovpevnene, v rukah shikarnij chemodan.
Oziraºt'sya, pidhodit' do sekretarya.
YU r k e v i ch. Dobriden', tovarishu! Dozvol'te spitati, kogo ce tut
provodzhayut'? Abo, mozhe, zustrichayut'?
S e k r e t a r. Zustrichaºmo, tovarishu, zustrichaºmo! Nashogo robitnika,
mashinista. Vin, znaºte, delegatom na Vsesoyuznomu z'¿zdi Rad, i vzagali.
Pershij udarnik. Teper os' orden oderzhav. U gazetah navit' pisali. Mashinist
CHerevko.
YU r k e v i ch. CHerevko? Andrij?.. Andrij Trohimo-vich? Ta shcho vi! To vin
shche zhivij, zdorovij?
S e k r e t a r. A vi jogo znaºte? Konkretno?
YU r k e v i ch. Nu, ayakzhe! YA zh tut bagato rokiv prozhiv, u vashomu misti.
A skil'ki perezhiv... (zithaº) na ocij samij stanci¿. (Oziraºt'sya). Til'ki
de zh ce vona? Novi stini, godinnik, skriz' rishtovannya, vse zovsim inshe...
S e k r e t a r. Novij vokzal, tovarishu, buduºmo - spravzhnij, yak slid -
nezabarom vidkriºmo.
YU r k e v i ch. Tak, ne piznati... (Oziraºt'sya). I podumati, shcho kolis'
tut... Tak, davno ce bulo - z togo chasu ya tut rokiv visim ne buv.
S e k r e t a r. Skazhit'! A hto vi, probachte budete?
YU r k e v i ch. YA? YA YUrkevich, pis'mennik, - mozhe, chuli?
S e k r e t a r. Avzhezh! CHitali, chitali vashi tvori, duzhe priºmno...
Kil'ka cholovik vnosyat' dovgastij, trunopodibnij yashchik. Slidom ide
inozemnogo viglyadu gromadyanin u kotelku.
S e k r e t a r (nashtovhuºt'sya na nosil'nikiv). Ce shcho! Kudi ce vi!
Nazad! Z gluzdu z'¿hali? Znajshli chas truni tyagati.
S l u zh b o v e c '. Adzhe zh na po¿zd.
S e k r e t a r. Na po¿zd? To chogo presh cim hodom? SHlyapa! Povertaj
nazad!
YAshchik vinosyat' nazad.
YU r k e v i ch. SHCHo ce? Vmer hto, chi shcho?
S e k r e t a r. Ot jolopi! Znajshli chas. Ce v nas tut prozhivav odin
pomishchik, kolishnij, znaºte, graf. Kurivnik.
YU r k e v i ch. Lundishev? Ta shcho vi? Tak ce vin umer?.. Ot zustrich!..
S e k r e t a r. Vin shche 1925 roku vmer, a ce jogo brat z Parizha, chi shcho,
viklopotav, shchob zabrati tudi - za kordon. Nehaj veze - nam c'ogo dobra ne
zhal'.
YU r k e v i ch. Tak vin umer... Kumednij buv starij. Tak i ne dizhdavsya
svoº¿ princesi Bul'-Bul' el' Gazar...
S e k r e t a r. Probachte, pro shcho ce vi?
YU r k e v i ch. Ni, ce ya tak. A skazhit'... vi ne znali chasom odniº¿...
tovarishki... Zvancevo¿... Lidi Zvancevo¿?
S e k r e t a r. Zvancevo¿? Lidi? Nu, ayakzhe! Bojova bula zhinka - drugo¿
tako¿ ne bude. Na vsih frontah bilasya - i proti Denikina, i proti
Vrangelya, i v Serednij Azi¿. SHCHob Lidi Zvancevo¿ ta ne znati! Vibachte,
zdaºt'sya, znovu opovistka. Ivane Terentijovichu, pidi dovidajsya, v chomu
sprava.
YU r k e v i ch (hvilyuºt'sya). Bojova bula... Znachit', ¿¿ nemaº. Vmerla.
Bidna Lida! Posluhajte, vi ne skinchili pro Lidu Zvancevu...
S e k r e t a r. Tak, bojova bula... poranena bula tyazhko - na Perekopi.
Nasilu vryatuvali.
YU r k e v i ch (hapaº jogo za ruku). Vryatuvali? Znachit', vona zhiva? Vi
¿¿ potim bachili?
S e k r e t a r (ne pospishayuchi, zakuryuº cigarku). Ce kogo, Lidu?
Zvancevu? Ta vona zh i teper tut.
YU r k e v i ch. YAk? Lida tut! Ta kazhit'-bo!
S e k r e t a r. Nu, ayakzhe - direktor kuryachogo radgospu - za mistom -
os' u sadibi c'ogo samogo grafa, v jogo maºtku. U n'ogo zh majzhe use
obladnannya zbereglosya - cile, znaºte, kuryache misto - krasota!
YU r k e v i ch. CHudesa! Lida rozvodit' kurej... Ale yak ¿¿ pobachiti?
S e k r e t a r. Ta vona shchodnya tut buvaº. Zdaºt'sya, i s'ogodni bude.
Nu, vibachte, meni treba. (Do zaliznichnikiv). Nu, tovarishi, pora. Hodim na
peron. Zaraz po¿zd.
K u r i c ya. Na miscya! Uvaga! Gubi na mundshtuk, pal'ci na klapani!
Krokom rush!
Usi vihodyat' na peron.
YU r k e v i ch. Ta os' de chekala ¿¿ dolya pislya vsih ¿¿ bur! U kurniku
grafa Lundisheva. Nenache vona j spravdi zolota kurochka el' Gazar, pro yaku
stil'ki mriyav i ne dizhdavsya starij... A ya?
IV
Vhodit' Karfunkel'. Jogo tezh ne piznati. SHikarne pal'to, kapelyuh,
noven'kij chemodan.
YU r k e v i ch. YAk, ce vi? Ger Far... Fur... probachte - Karfunkel'! Vi
vse shche tut?
K a r f u n k e l '. A, ger YUrkevich! Tak, ya tut, ale s'ogodni ya ¿du. YA
zh kazav vam, shcho ¿du dodomu i pislyazavtra budu v Gejdel'berg. Rivno cherez
pivgodini ya ¿du. (Vin vijmaº chudovogo zolotogo godinnika). Mij godinnik
znovu jde. YA znovu jogo zavodil', mij godinnik, godinnik mogo zhittya. Di ur
mejnes lebens, trinadcyatogo chisla v shist' dvadcyat' ya budu v Gejdel'berg.
Bachte, ya kazal' pravdu - ih gatte reht.
YU r k e v i ch (smiºt'sya). Tak, ale yakogo roku? Vi kazali meni ce v
tisyacha dev'yatsot dev'yatnadcyatomu roci, a teper tisyacha dev'yatsot dvadcyat'
dev'yatij. Malen'ka riznicya - na desyat' rokiv.
K a r f u n k e l '. Desyat' rokiv, desyat' rokiv! Zal'baderej! Vi vse zh
taki zabuval' mij lekcij. Vi zabuval', shcho desyat' rokiv i pivgodini chasom
buvayut' rivni na spravzhnij godinnik chasu. Desyat' rokiv. YA vikreslyuval' ¿h
z mij rahunok, ci desyat' rokiv vasho¿ revolyuci¿. U mene mij rahunok, mij
chas - i ya viryu lishe moºmu godiniku.
YU r k e v i ch. Vi zanadto shchedri, majn ger, divit'sya - ne pomilit'sya v
rahunku. Prote shcho zh vi robili ci desyat' rokiv? CHomu ne ¿hali ranishe
dodomu?
K a r f u n k e l '. Zal'baderej! YAka durnicya! YA ne lichil'. Dlya mene ce
buli ti pivgodini, na yaki spiznivsya mij po¿zd. (Distaº z kisheni pachku
listiv i telegram). Vse garazd. CHas znovu sluzhit' meni, yak ranish. YA znovu
- majster chasu.
YU r k e v i ch. Tak, ale zh vashi spravi jshli, yak vidno, nepogano. Htos'
meni kazav, shcho vi buli des' golovnim inzhenerom, mali svij avtomobil' i
take inshe. CHomu zh vi todi ne po¿hali dodomu?
K a r f u n k e l '. CHomu? CHomu?.. YA musil' chekati.
YU r k e v i ch. De? Na stanci¿?
K a r f u n k e l ' (niyakovo). Ni... v inshomu... v inshomu misci.
YU r k e v i ch. A! Rozumiyu. V takomu - z gratami. I dovgo vi... sidili?
K a r f u n k e l '. YA zh kazav vam, shcho ya ne lichil' cih durnih rokiv.
(Odvertaºt'sya nevdovolenij). Ce vse prohodil', i s'ogodni ya ¿du. YA ¿du v
Gejdel'berg, de zbuduyu nareshti mij genial'nij godinnik. O! Velikij
dzigarmajster Tobias Raminger chekaº mo¿h risunkiv, i pislyazavtra mi
pochnemo robotu. I todi - i todi svit piznaº, shcho take chas. Lyudi piznayut',
chomu pivgodini trivayut' chasom dovshe, nizh desyat' rokiv, i chomu desyat' rokiv
starogo taki ne shozhi na desyat' rokiv yunaka. Ale mi ce zminimo. Mi
pidkorimo chas duzhchim i rozumnim - mi, majstri chasu, shcho budemo panuvati na
zemli. I todi svit uslavit' mene - pershogo majstra chasu - Tobiasa
Karfunkelya. Proshchajte, majn ger, nazavzhdi.
YU r k e v i ch. Divit'sya, ne dovelosya b povernutis'.
V
Vidchinyayut'sya dveri, i dvoº robitnikiv vnosyat' velicheznij yashchik, ves'
obliplenij yarlikami z zakordonnimi napisami. Slidom za nimi vhodit' Lida.
Teper ¿j 36 rokiv. Vona ne te shcho postarila, ale zmarnila, risi oblichchya
pom'yakshali, legka tin' mudrosti j sumu lyagaº chasom navkolo ¿¿ gub.
R o b i t n i k i. ªst', tovarishu direktor, - v cilosti. (Stavlyat' na
pidlogu). Vazhkij, diyavol!
L i d a. Dobre, dobre. Idit' zhe prigotujte gruzovik.
YU r k e v i ch (kidaºt'sya do Lidi). Lido!
Vona oziraºt'sya, ne rozumiyuchi, potim skrikuº i pidhodit' do n'ogo. Vin
bere ¿¿ obidvi ruki i vede na avanscenu. I tak stoyat' voni, pobravshis' za
ruki, divlyachis' movchki odne na odnogo. Daleka muzika.
YU r k e v i ch. Lido!.. YAka zustrich! Lido! Nevzhe ce znovu ti!.. Znovu
ti, na ocij samij stanci¿, de mi stil'ki perezhili, stil'ki zaznali i muki,
i shchastya... Koli ce bulo - vchora? CHi desyat' rokiv tomu?
L i d a (usmihayuchis'). A ti vse takij zhe - po-davn'omu voroguºsh proti
chasu?
YU r k e v i ch. O, ni, ya til'ki namagayusya zrozumiti jogo kaprizi... YAk
majster Karfunkel'. Nu, to rozkazhi zh, rozkazhi pro sebe, moya doroga.
(Oziraºt'sya na yashchik).
L i d a. Divuºshsya? Ce, mij druzhe, inkubator, vivoditi kurchat. Poki shcho
vipisali z-za kordonu, a teper pridivimosya, navchimosya - i sami takij zhe
zrobimo. Tak ti zh ne znaºsh: ya teper direktor ptashinogo radgospu.
YU r k e v i ch. Tak, tak, ya vzhe chuv.
L i d a. Cej dlya nas malij. Nam potribno prinajmni na tridcyat' tisyach
yaºc', a cej vs'ogo lishe na tri tisyachi shistsot. Adzhe zh gospodarstvo, v nas
roste. Ti znaºsh - kurku chekaº velike majbutnº. Vona povinna nagoduvati - i
yak shche nagoduvati! - nashih trudyashchih. Ptashine gospodarstvo najvigidnishe,
najskorishe shchodo rezul'tativ.
YU r k e v ich. Ti, yak Genrih IV, mriºsh pro kurku v supi u kozhnij hati.
L i d a. SHCHo tam tvij -Genrih! Niyakomu Genrihovi j ne snilosya, shcho mozhe
dati lishe odin takij radgosp, yak nash. ¯d'mo do nas - ya tobi pokazhu nashe
gospodarstvo. Nashi inkubatori, palisadniki, de gulyayut' kuri, ptashniki, de
voni zimuyut', "brudergauz" - pansion dlya molodih kurchat. Kozhna majzhe kurka
nese v nas po sto p'yatdesyat, po dvisti yaºc' na rik. Os' i porahuj -
skil'ki m'yasa i skil'ki yaºc'. Dev'yat' pudiv kuryachogo m'yasa i pivpuda yaºc'
na rik vid odniº¿ lishe kurki! A v nas ¿h p'yatnadcyat' tisyach shtuk - i vse
pleminni. Znachit', na rik sto tridcyat' p'yat' tisyach pudiv samogo lishe
m'yasa. Ale zh ce til'ki pochatok. CHerez dva-tri roki mi damo pivmil'jona,
mil'jon pudiv m'yasa!
YU r k e v i ch. Mila Lido! Ti vse taka zh palka - i na vijni, i v mirnij
chas.
L i d a (sumno posmihaºt'sya). Smiºshsya... Tak, kolis' voyuvala, ves'
Sibir, Zabajkallya konem pro¿hala, z Vrangelem bilasya, z Kolchakom,
yaponcyami. A teper - kuryacha mama, kvochka, kurchat vivodzhu. (Odvertaºt'sya).
YU r k e v i ch. Ta shcho ti, lyuba! Hiba ya hotiv tebe obraziti.
L i d a (zithnuvshi). Nichogo. Nu, a ti yak? Ta ya znayu, chitala - stav
vidomim pis'mennikom. CHula pro tvo¿ uspihi. Pro tebe govoryat', pishut'...
YU r k e v i ch. I layut' pri c'omu chimalo.
L i d a. Vartij, mabut', koli layut'... Ne zbivajsya z dorogi... Tak,
rizni v nas vijshli shlyahi.
YU r k e v i ch (lagidno). Ti sama svij vibrala, Lido...
L i d a (znovu poveselivshi). Tak, a de zh cya moya krasunya? YA j zabula
zovsim pro ne¿. Tovarishu Taratuto, agov!
YU r k e v i ch (zdivovano). YAk, Taratuta? Ta hiba vin tut?
L i d a. Nu, ayakzhe! Vin u nas i zavgosp, i zavtransportu, i operator po
vivodzhennyu kurchat.
YU r k e v i ch. Taratuta vivodit' kurchat! Taratuta - groza vsih kurej,
kuryacha smert', a teper... CHudesa! Kurchat vivodit'.
L i d a. Ta shche yak vivodit'! Za kozhnim nemov nyan'ka hodit'.
YU r k e v i ch. I ne davit'?
VI
Ciº¿ hvilini vhodit' Taratuta. YAk i kolis', veselij i shumnij. V rukah u
n'ogo serednih rozmiriv yashchik, tezh z zakordonnimi nalipkami.
L i d a. Nu, shcho? Nu, shcho? YAk vona, Taratuto? Do¿hala dobre, nasha
princesa?
T a r a t u t a (veselo). ZHivisin'ka! ZHiven'ka buvsha princesa,
netrudovij element. Balakaº. Mi z ne¿ shviden'ko proletarku j udarnicyu
zro... (Pomichaº YUrkevicha). Ga! Kogo ya bachu! Tovarishu YUrkevich! Vashe
blagorodiº! Ha-ha-ha! YAkim vitrom! CHudesa - i vse na sviti!
YU r k e v i ch. Taratuto! Druzhe mij lyubij! (Ciluyut'sya i dovgo tisnut'
odin odnomu ruki). Ta nevzhe zh ti spovazhniv i na zemlyu siv?
T a r a t u t a. Oh, siv, tovarishu YUrkevich, ta shche yak siv - pryamo na
kuryachi yajcya. CHasi teper, brat, ne ti - i vse na sviti.
YU r k e v i ch. Ale zh ti peremig chas, Taratuto.
T a r a t u t a. De jogo peremogti! V n'ogo, bratok, svo¿ zakoni - ach
kudi priviv - socializm buduºmo.
YU r k e v i ch. Nu to j dobre. Adzhe zh ti sam za n'ogo svogo chasu bivsya -
mchav jomu nazustrich i po shlyahah, i bez shlyahiv.
T a r a t u t a (u zahvati). A yaki zh chasi buli, tovarishu YUrkevich, yaki
chasi! Eh! Pam'yataºsh, tovarishu direktor, nashu molodist'? YAk skakali, ne
zhaliyuchi golovi, bez dorig, cherez step, cherez chas, cherez use na sviti.
Til'ki viter u vuhah svistiv ta roki migtili. Eh, navit' zgadati - tak duh
zabivaº!
L i d a. Tak... Nepovtorni buli roki... legenda... kazka...
YU r k e v i ch. Ta ne ves' zhe vik mchati, Taratuto, treba zh kolis' i
pri¿hati. Dlya togo j revolyuciyu robimo, shchob potim buduvati. A to vihodit'
Bernshtejnivs'ka teoriya - ruh, movlyav, use, a meta - nishcho. Til'ki b,
movlyav, ¿hati.
T a r a t u t a (zihtaº). Tak-to vono tak, tovarishu YUrkevich, a vse-taki
yak podumati... CHim ya buv i do chogo dijshov. Eh! Mchav cherez polya i gori,
skil'ki kurej peredushiv na svoºmu viku, a teper sam kvochkoyu stav. Kurchat
vivodzhu v inkubatori. Na yajcyah sidzhu, yak kurka.
YU r k e v i ch. Ce tobi vidplata, Taratuto, za kuryachi dushi.
L i d a (smiºt'sya). Ta godi tobi, Taratuto, pora. Pokazhi meni krashche
nashu princesu.
YU r k e v j ch. Ta yaku princesu? Bozhe mij, nevzhe?
T a r a t u t a. Buvshu, tovarishu direktor. Zvod'te. (Znimaº perednyu
stinu z yashchika i stavit' jogo na stil). Eh, shchastya tvoº, cipochko, shcho ne
popalasya ti meni desyat' rokiv tomu. Lezhala b ti dogori nizhkami - i vashih
net.
L i d a (smiºt'sya). A yaka zh krasunya - divis', divis', Lesyu! Divis', yaka
rozkish!
YU r k e v i ch. Kurka!
L i d a. Nu, zvichajno zh, kurka. Ce nasha princesa Bul'-Bul' el' Gazar, -
pam'yataºsh?
YU r k e v i ch. Ta shcho ti!
L i d a. Pam'yataºsh, yak ti prominyav mene kolis' na kurku, nu, a teper...
YU r k e v i ch. A teper ti vidplatila meni tim samim.
L i d a. Ta vzhe rozumij yak hochesh. Mila! Podivis', yake v ne¿ pir'yachko,
yaki grudi, golivka. YAk zoloto gorit'!
YU r k e v i ch. Ta nevzhe zh ce j spravdi ta sama Bul'-Bul' el' Gazar, pro
yaku stil'ki rokiv mriyav nash priyatel' graf!
T a r a t u t a. Buvshij, tovarishu YUrkevich.
L i d a. Nu, ayakzhe! Na chomu inshomu, a na kuryah vin rozumivsya dobre. YA
taki distala ¿¿ z Parizha - znajshla. O, vona ne deshevo nam koshtuvala,
mabut', ne deshevshe, nizh hotili za ne¿ kolis' z tvogo grafa - zrozumilo, na
radyans'ki groshi.
T a r a t u t a. Z buvshogo, tovarishu direktor.
L i d a. SHCHo z "buvshogo", Taratuto?
T a r a t u t a. Z buvshogo, kazhu, grafa.
YU r k e v i ch. Ta vzhe vin teper i spravdi "buvshij", Taratuto, - vmer. I
yak divno... Za desyat' hvilin pered cim nesli jogo trunu v vagon, i, mozhe,
v cej samij chas vnosili syudi yashchik z jogo kurochkoyu, z jogo ulyublenoyu mriºyu.
Os' koli dizhdavsya vin svoº¿ princesi.
T a r a t u t a. Tak ce jogo tyagli? CHudesa!
YU r k e v i ch. I os' znovu kurka! Hvaliti boga, c'ogo razu ne na mo¿j
dorozi. A podumati - skil'ki raziv vlitala vona, sokochuchi, v moº zhittya!
Nu, shcho zh, ti zadovolena teper z svoº¿ kurochki, Lido?
L i d a. SHCHe b pak! Vona bude v nas rodonachal'niceyu novo¿ porodi. Znaºsh
ti, skil'ki yaºchok nese vona na rik? 300 yaºchok - malo ne shchodnya po yaºchku.
Os' i porahuj. Vona sama nagoduº cherez desyat' rokiv svo¿m potomstvom cilu
respubliku. Radist' moya! Krasunya moya zolotava!
T a r a t u t a. CHuºsh social'ne zamovlennya, buvsha princeso? Tozh-bo! U
nas, brat, dajosh zustrichnij. Ce tobi ne Parizh. Starajsya.
L i d a. I znaºsh, koli ya divlyusya na cyu kurochku, ya pochinayu rozumiti, shcho
take chas. CHas - ce te, shcho mi zahochemo z nim zrobiti, shcho mi zumiºmo v n'ogo
vklasti. Koli tvij graf...
YU r k e v i ch. Ta yakij vin mij?
L i d a. Nu, vse odno. Tvij graf desyatki rokiv rozvodiv kuri i mav z
nih durnu vtihu til'ki dlya sebe samogo. I koli b vin navit' zdobuv sobi cyu
kurochku, cyu princesu Bul'-Bul' el' Gazar, - vin miluvavsya b neyu sam, mov
yakoyus' zolotoyu mriºyu. I marno prohodiv bi chas, i daremno nesla b vona svo¿
zoloti yaºchka - cya mudra kurochka chasu: voni b nikogo ne raduvali, nikomu b
ne dali zhittya. A ti znaºsh, yaºchko - ce zh chas, zapechatana potenciya chasu.
YU r k e v i ch. Ti stala filosofom, Lido.
L i d a. Tak, tak... smijsya. A v nas kozhne yaºchko, shcho znese za odin
til'ki den' cya kurochka, rozgorne nam potim misyaci, roki energi¿.
YU r k e v i ch. Ogo! Rik za den' - yaki v tebe masshtabi, Lido.
L i d a. Ce masshtabi mil'joniv, shcho pidkorili sobi chas, Lesyu.
T a r a t u t a. Nu, to ya pishov. (Bere klitku i jde do vihodu). Hodim,
moya kurochko, divisya zh, - narobish nam chasu, shchob stalo nadovgo. (Vihodit').
L i d a. Nesi, mi zaraz tezh po¿... (Vona spinyaºt'sya na pivslovi).
VII
Ciº¿ zh hvilini vbigaº malen'ka divchinka, rokiv vos'mi, i bizhit' do
YUrkevicha.
D i v ch i n k a. Tatochku, tatu! Ti tut? A mi z mamoyu tebe skriz'
shukaºmo. Mama tut, u sadochku.
L i d a (vrazhena). Ti... zhonatij?.. U tebe divchinka?
YUrkevich movchit', pohilivshi golovu. Velika pauza.
YU r k e v i ch. YA zaraz... povernusya. Pochekaj tut, Ninochko. YA zaraz...
posid' tut z t'oteyu.
SHvidko vihodit'.
L i d a (provodit' rukoyu po cholu). ZHonatij... Vzhe bagato rokiv.
Pauza. CHuti daleku muziku.
L i d a (prityagaº do sebe divchinku). Jogo divchinka... Skil'ki tobi
rokiv, ditya?
D i v ch i n k a. Visim rokiv.
L i d a. Visim rokiv... Visim rokiv... Dev'yat' rokiv shchastya! Dev'yat'
rokiv tomu ya bula moloda i lyubima... Dev'yat' rokiv!.. Nenache ce bulo
vchora. Dev'yat' rokiv, yaki ya viddala revolyuci¿... Zamist' nih... zamist'
nih ya mogla mati taku os' divchinku. (Prityagaº do sebe i ciluº divchinku).
Os' take svoº ditya.
VIII
Vhodit' Taratuta, shumno urivayuchi lirizm ciº¿ sceni.
T a r a t u t a. Gotovo, tovarishu direktor. Po¿hali. Vse garazd, krugom
shistnadcyat' - i vse na svi... (Divit'sya uvazhno na Lidu). Ta shcho z toboyu,
tovarishu direktor, nenachebto v tebe fari spitnili, pidmokli? Aga!.. Os'
vono shcho... Zgadala minule, zhaliºsh, shcho v tebe tako¿ divchinki nemaº. Nu, tak
ce, brat, puste dilo!
L i d a (vitiraº ochi). Nichogo, Taratuto, vzhe projshlo.
T a r a t u t a. Ta j de b ti znajshla taku divchinku? Tovarish YUrkevich -
horoshij hlopec', dusha-cholovik, ale, pravdu kazhuchi, ne nash. Odne slovo -
gnila inteligenciya. I dobre ti, znachit', zrobila, shcho todi jogo kinula.
Teper i sama bachish.
L i d a. Pravda, Taratuto, pravda! CHas - velikij suddya, vin kozhnomu
prisudit' po zaslugah, kozhnomu vkazhe jogo misce. Moº misce tut, a jogo...
Nu, proshchaj, ditya. (SHCHe raz ciluº divchinku).
IX
Ciº¿ hvilini chuti zhinochij golos, shcho kliche divchinku: "Ninochko, Nino! De
ti?"
I zaraz zhe vhodit' Sofiya Petrivna, ¿¿ podoba stala shche harakternishoyu, i
dovodit'sya priznatis', Sofiya Petrivna chimalo-taki dopomagaº prirodi, shchob
zatrimati svoyu molodist', yaka vzhe minaº.
S o f i ya P e t r i v n a. Ti znovu ne sluhaºsh, negidne divchis'ko! Mama
hvilyuºt'sya, turbuºt'sya, a vona - vredna ditina... De tato?
Vhodit' YUrkevich.
Nareshti! De vi propadali? YA vas dvi godini shukayu po cilomu vokzalu.
YU r k e v i ch. Ta ya zh ves' chas tut, til'ki cigarok zajshov kupiti.
S o f i ya P e t r i v n a. Vi hochete, shchob mi spiznilisya cherez vashi
durni cigarki? SHCHo za kara bozha z takim cholovikom!
YU r k e v i ch. Ta shcho ti, moya doroga, - po¿zd cherez sorok hvilin.
S o f i ya P e t r i v n a. Vam bi til'ki sperechatisya. Hodim!
YU r k e v i ch. Zaraz. (Pidhodit' do Lidi). Nu, do pobachennya. (Bere ¿¿
ruku).
S o f i ya P e t r i v n a. Oleksiyu Stepanovichu, ya jdu!
YU r k e v i ch (zithaº). Proshchaj, Lido!
Vihodit' za Sofiºyu Petrivnoyu i dochkoyu.
T a r a t u t a. Bachila? Os' kudi jshla jogo doroga... Eh!..
H
Na peroni ruh. Dzvin. CHuti dalekij, nevpinno narostayuchij gudok
parovoza. I zrazu zh vibuhaº urochistij marsh, yakim zustrichayut' po¿zd.
SHCHe hvilina - i vin vlitaº na peron.
Vhodyat' CHerevko, Olya, sekretar i vsi poperedni, krim orkestru, yakij
zalishivsya pid viknom. Privitannya, viguki, Lida i Taratuta pidhodyat' do
CHerevka i tisnut' jomu ruki. Sekretar govorit' svoº privitannya, ale muzika
zaglushaº jogo slova.
S e k r e t a r (mahaº u vikno na orkestr). Ta tihshe-bo vi, chorti, -
nichogo ne chuti!
Muzika zamovkaº.
S e k r e t a r. U nas, tovarishi, malo chasu, i ya skazhu til'ki golovne.
Adzhe Andrij Trohimovich znovu ¿de, ¿de dali - na Dniprobud, na inshi
novobudovi. A ¿de vin, tovarishi, tomu, shcho put' jogo ne skinchilasya i po¿zd
jogo jde vse vpered i vpered. A pochalasya cya put' shche dev'yat' rokiv tomu - v
tisyacha dev'yatsot dvadcyatomu roci, koli mchav CHerevko na svoºmu parovozi na
front, veduchi v bij chervoni esheloni. Ne znav vin todi ni koli¿, ni
stancij, ne znav konkretno i koli povernet'sya dodomu. Til'ki znav i viriv,
shcho koliya cya pravil'na, shcho privede vona, tovarishi, do socializmu. Ne lichiv
vin todi i chasu - a primusiv jogo sluzhiti revolyuci¿. I za tizhni, za misyaci
na rozbitomu parovozi peregnav vin todi roki - bo til'ki za roki mozhna
bulo zrobiti te, shcho zrobili todi za tizhni CHerevko i chervoni bijci na
fronti. Bo voni zagnuzdali chas, tovarishi, - vsi ci majstri zavodiv,
parovoziv, shaht. Voni stali majstrami chasu, tovarishi! Teper ¿h po¿zd rushaº
dali. Vin ¿de, tovarishi, z Vsesoyuznogo z'¿zdu Rad, de uhvalili p'yatirichku
socialistichnogo budivnictva, za yake desyat' rokiv tomu bilisya i vmirali
nashi robitniki i selyani - majstri velikogo ZHovtnya. To haj zhive nash krashchij
borec' i majster CHerevko, shcho bezzminnim mashinistom proviv svij po¿zd z
polum'yanih dniv ZHovtnya i vede jogo vse dali i dali po shlyahah i stanciyah
veliko¿ budovi - do socializmu!
Privitannya. Muzika.
Vhodit' hmurij, prignichenij Karfunkel', bgayuchi v ruci telegramu i list.
CH e r e v k o. Spasibi, tovarishi, spasibi. Tak, majstri, kazhesh, chasu?
Velike ce slovo skazav ti zaraz, Petre Mihajlovichu!
K a r f u n k e l '. Zal'baderej! Znovu ¿hnij chas. Vse propalo! Fabrika
zakrita, Raminger po¿hav u Rosiyu. Voni, a ne ya, majstri chasu.
CH e r e v k o. Majstri chasu... hm. I spravdi - navit' ne virish sobi,
koli zgaduºsh teper, skil'ki narobili mi todi dilov za korotkij chas, koli
voyuvali proti bilih! Ale zagnuzdavshi todi chas, mi jogo ne vipustimo,
tovarishi, i teper. I koli na z'¿zdi nam pokazali velicheznu kartu Soyuzu, na
yakij svitlimi krapkami zasyayali vsi ti zavodi, shcho mi povinni zbuduvati za
p'yatirichku, - pryamo skazhu, tovarishi, v bagat'oh perehopilo duh. Bo velika
zh, velichezna, pryamo skazhu, robota ta. Ale mi... mi, tovarishi, znaºmo. Mi
znaºmo, shcho zbuduºmo vsi ci fabriki, zavodi, elektrichni stanci¿ same za
p'yat' rokiv, a mozhe j skorishe - za chotiri roki. Bo chas, tovarishi, mi
peremogli shche todi, na fronti, koli bilisya i vmirali za ZHovten'. I yakshcho
todi zumili za rik zdobuti te, na shcho potribno desyat' rokiv, to zumiºmo j
teper za chotiri roki zbuduvati fundament socializmu. I zbuduºmo, tovarishi,
zbuduºmo, bo znaºmo nashu metu i virimo nashij parti¿, yaka nas do ciº¿ meti
vede!
Privitannya. Muzika.
K a r f u n k e l '. Alle tauzend! YA desyat' rokiv ne mig zsunutisya z
miscya, a voni za chotiri roki hochut' perebuduvati svit.
S e k r e t a r. Povertajsya skorishe, Trohimovichu! Nezabarom os' stanciyu
zakinchimo - a godinnik i zaraz uzhe gotovij. Bachish? Krasa?
CH e r e v k o (usmihaºt'sya). Tak i treba, tovarishi, - godinnik na
budivnictvi pershe dilo. Vin zhe hazya¿n - oko p'yatirichki. V n'ogo teper svij
rahunok - socialistichnij.
L i d a (pidhodit' do CHerevka i bere jogo ruki). Tak, tak, adzhe zh ti
znaºsh, ti chuv tam na z'¿zdi, Trohimovichu, yak lichat' chas mil'joni. Skazhi zh,
de poklali pershu zarubku, de nasha persha mit', CHerevko?
CH e r e v k o. P'yatirichka, tovarishko Zvanceva, p'yatirichka!
K a r f u n k e l '. P'yatirichka! Zal'baderej! Voni znovu hochut' ukrasti
mij chas, yak ukrali vzhe desyat' rokiv mogo zhittya, yak ukrali mogo majstra,
velikogo dzigarmajstra Gejdel'berga.
L i d a. A dali? A dali?
CH e r e v k o. A dali? SHCHe p'yatirichka... YAkbi ti bachila, yaka ce
shirochin', yaka ce lichba! Duh zabivaº!
K a r f u n k e l '. ¯h lichba, znovu ¿h lichba. Za shcho zh todi ya, za shcho ya
viddav mo¿ desyat' rokiv!
L i d a. Tak, ce nasha lichba, ce nashi zarubki, yaki mi robimo na godiniku
istori¿. I vid cih zarubok, vid cih bliskuchih momentiv zminyuºt'sya oblichchya
zemli. Mi vzhe robili taki zarubki, Trohimovichu. Mi robili ¿h tam, na
frontah, koli p'yat' rokiv zdavalisya nam yak korotka mit' - a koshtuvali sta
rokiv, bo potryasli i zminili ves' svit.
K a r f u n k e l '. Vona prochitala mo¿ dumki. (Kidaºt'sya do Lidi). A,
ce ti vkrala moyu veliku ideyu! Ce ti zrozumila, shcho mit' ne vmishchuºt'sya v
chasi, shcho vona mozhe buti i hvilina i desyat' rokiv! A! To viddaj zhe meni mo¿
desyat' rokiv, yaki vidnyala u mene vasha revolyuciya!
T a r a t u t a. Ta shcho vin, z gluzdu z'¿hav, cej nimec'? Anu, kotit'sya,
grazhdanin!
L i d a. Strivaj, ne chipaj jogo, Taratuto! V chomu sprava, majn ger?
K a r f u n k e l ' (nesamovito oziraºt'sya, stihaº, provodit' rukoyu po
cholu). Nishefo... Zalvbaderej!.. YA zagubil' mij chas. YA zagubil' mij
godinnik!
T a r a t u t a. Os' vono shcho! Godinnika pocupili. Ce buvaº...
K a r f u n k e l '. Desyat' rokiv ya chekal' ciº¿ hvilini. Desyat' rokiv ya
mriyav pro hvilinu, koli po¿du v Gejdel'berg, shchob robiti mij velikij
godinnik. I koli nareshti nastav mij chas, koli ya hotiv uzhe sisti v vagon,
shchob ¿hati tudi, de chekaº mene sprava mogo zhittya, - ya oderzhav c'ogo lista.
L i d a. Nu, i shcho zh?
K a r f u n k e l '. U Germaniya nema bil'sh nauka, v Germaniya nema bil'sh
roboti dlya vchenij golova i majsternij ruka. Fabrika Raminger, shcho robila
najtochnishij mehanizm u sviti, robit' teper misholovka i budil'nik za dvi
marki i dvadcyat' pfenig.
T a r a t u t a. I garni budil'niki?
K a r f u n k e l '. A velikij Raminger po¿hav u Rosiyu shukati robota. V
Rosiyu, de bil'shoviki navchilisya robiti chas, de roblyat' taki godinniki, yak
ci godinniki p'yatirichki. O! (Rve na sobi komir).
L i d a. Zaspokojsya, majn ger! Nasha kra¿na vmiº ciniti velikih
majstriv, yakshcho voni hochut' chesno pracyuvati.
K a r f u n k e l '. Get'! Nikoli! YA ne dozvolyu smiyatisya z mene. Viddaj
mij chas! Viddaj moyu mit', yaku ya vpijmav z chasu i pribiv zolotimi cvyahami
moº¿ voli. A! Koli tak - ya povernu nazad vash chas. CHas ne maº ni kincya, ni
pochatku, vin zaperechuº sebe, vin mozhe jti nazad. A! ¯h gatte zi
viderferlyangen - ya budu povernul' jogo nazad, na dvadcyat', na dvisti
rokiv. Vi shche piznaºte, shcho take vlada nimciv, koli voni zahoplyuyut' ves'
svit!
Z cimi slovami Karfunkel' kidaºt'sya do rishtovannya i bizhit' po shodah
nagoru.
L i d a. Zupinit' jogo! Vin upade, bezumnij!
XI
I spravdi, tiº¿ zh hvilini krik Karfunkelya, shcho bizhit' po doshkah, raptom
urivaºt'sya i des' nagori chuti stuk tila. Vsi kidayut'sya do rishtovannya, ale
zupinyayut'sya na pivdorozi, bo chuti rizkij udar dzvona, za yakim vhodit'
nachal'nik stanci¿, i pryamuº do CHerevka. Til'ki Taratuta vstig vibigti na
rishtovannya
N a ch a l ' n i k s t a n c i ¿. Pora, Andriyu Trohimovichu, vidpravlyayu.
L i d a. Znachit', ¿desh, Trohimovichu, - nu, proshchaj!
CH e r e v k o. ¯du, tovarishko Zvanceva, ¿du. Spochatku na Dniprobud,
zvidti na Nizhegorods'kij avtomobil'nij, a potim na parovozobudivnij u
Harkiv. Tam, mabut', i lishusya. Ta ni, ne lishusya j tam - use b ¿hav ta
¿hav, vpered i vpered, do samogo Uralu i dali. Skriz', de zrostut'
blyumingi i cehi, de zagoryat'sya vogni p'yatirichki, de projde nash po¿zd
socializmu. Adzhe jogo nihto ne zupinit', nihto ne poverne nazad - os' yak
hotiv cej nimec'. Tak, a de zh vin, do rechi?
T a r a t u t a (tiho spuskaºt'sya po shodnyah). Pomer.
L i d a. YAk pomer! Ta ne mozhe buti! SHCHo ti kazhesh, Taratuto?
Viguki. Ruh.
T a r a t u t a. Tak i vpav bilya godinnika. Mabut', vid rozrivu sercya.
L i d a. YAk ce divno! Vin hotiv zupiniti, povernuti nazad nash chas... I
napevno znajdut'sya bozhevil'ni, yaki sprobuyut' ce zrobiti, - ne teper, to
cherez desyat' rokiv. Vi chuli, yak vin krichav pro nimciv, shcho voni zahoplyat'
zemlyu - mabut', u nih shche º... take bozhevillya v mozku...
CH e r e v k o. Mabut'... ne navchiv ¿h visimnadcyatij rik, koli dovelosya
tikati z usima mashinami ta garmatami.
L i d a. Tak, voni davno zazihayut' na Ukra¿nu, na nashi bezkra¿ stepi ta
prostori - voni i spravdi hotili b i vidkinuti svit na sotni rokiv nazad,
shchob povernuti chasi seredn'ovichchya. Ta daremna mriya. Bo hoch bi j zahopili
voni nashu zemlyu, ves' narod povstav bi yak odin za svoyu Vitchiznu, yaku vin
stvoriv i viplekav u ci radisni roki, koli primusiv chas pracyuvati dlya
sebe, dlya shchastya onovlenih lyudej. I ne povernuti nikoli nazad dzigariv
istori¿!
CH e r e v k o. Nehaj sprobuyut'! Mi todi znovu pidemo v bij, Lido, yak
kolis'! Nu, a poki - proshchavaj. Do pobachennya, tovarishi! ¯demo. Hodim, Olyu,
pora.
Dzvinok. Gudok. CHerevko, Olya ta inshi pishli v po¿zd.
T a r a t u t a (kidaº shapkoyu ob zemlyu). A shchob vas, usih, rizh moyu dushu
varenikom! Kinu svo¿h kurchat i tezh po¿du.
L i d a. Ne sumuj, Taratuto, po¿demo j mi! A prostir, prostir yakij
poperedu!
Zavisa.
1933
Last-modified: Tue, 23 Jul 2002 11:48:57 GMT