--- Kial? --- levis la brovojn la ministro.
--- Kislenko vivis simple, malfermite. Hejmo --- laboro, laboro --- hejmo... Kaj ankaux tablo en korto --- domeno kaj damludo. Hazardaj homoj en Tjuratamo praktike ne ekzistas.
--- Sed iu ja gxin prilaboris?
Mi kuntiris la sxultrojn.
--- Iu prilaboris.
--- Kiel vi interpretas tiun frazon... e-e... --- la ministro prenis kunpinglitajn pagxojn de kusxanta apud li sur la divano raporto; pli firme preminte la pipon en la busxangulo, per libera mano li elprenis el surbrusta posxo okulvitrojn kun rompitaj arketoj kaj alportis al la okuloj: --- «Bedauxrinde, lin mem mi jam ne atingos»?
--- Mi timas, ke same, kiel vi, Anatolo Feofilaktovicx, --- penante paroli senemocie, respondis mi. --- Atentante, aldone al cxio cetera, la fakton de kripligo de la legitimiloj, atestantan pri subite riveligxinta patologia malamego al la cara familio kaj ties simbolaro, mi inklinas opinii, ke per tiu frazo Kislenko esprimis bedauxron pri neeblo plenumi terorisman agon rilate de lia imperiestra mosxto.
--- Dio savu kaj absolvu nin! --- timigite balbutis Lamsdorf kaj faris krucosignon.
--- Cxu vi opinias, kolonelo, ke ni devas plifortigi gardadon de la dinastianoj?
Mi kun dubo balancis la kapon.
--- Ecx la plej etan spuron de sisteme funkcianta organizo ni ne trovis.
--- Vi trovos, sed estos jam malfrue! --- ekkriis Lamsdorf.
--- Aliflanke, --- respondis al si mem la ministro, mediteme spireginte per la pipo, --- kia, je diablo, povas esti plifortigo de gardado, se plej kontrolita homo povas jen tiel frenezigxi senkauxze kaj elpafi al la imperiestro tutan sxargilon...
--- Vi, ekzemple, --- sufloris mi.
Li silente ekrigardis al mi.
--- Vi, homo decidema kaj principema, aktive sxatanta justecon, samtempe arda patrioto de via patra Kurska gubernio, --- klarigis mi, --- subite rimarkis, ke lasta el la aprobitaj de Dumo kaj konsentitaj de la imperiestro ukazoj iel limigas rajtojn de Kurskaj kamparanoj. Nu, ekzemple, vica elektrolinio trairos ne tra Kursko, sed tra Belgorodo, kaj en Belgorodaj vilagxoj elektroenergio kostos je duonkopeko malpli. Gvidata de via principemo, simple bolante pro indigno, vi dum la plej baldauxa auxdienco alvenas la imperiestron kaj, manpreminte, silente sendas eksplodan kuglon en lian ventron.
--- Kion vi diras, princo! --- indigne ekvigligxis Lamsdorf.
--- Pardonu, Ivano Volfovicx, tio ne estas preparitajxo, mi improvizas. Sed tio, kiel al mi sxajnas, estas tre bona ekzemplo de tio, kio okazis al Kislenko.
--- Jes, jenaj aferoj, --- post pauxzo diris la ministro, kaj, grakgxemante, kun peno ekstaris. Ekiris laux la kabineto --- malrapide, iom sxanceligxante. Versxajne, li tro sidis en segxo de avio Kanbero --- Peterburgo. --- La aferoj bonas, kiel fulgo blankas...
Lamsdorf konsternite balancis la kapon.
La ministro dum ioma tempo pasxadis tien-reen, de tempo al tempo ellasante per la pipo grizviolajn nubetojn de aroma, miela fumo. Poste li haltis antaux mi. Mi ekstaris.
--- Ja sidu vi...
Tiam mi permesis al mi sidi.
--- Mi ja sidi jam ne povas, je Dio... Kion vi intencas fari plu?
--- Nu, unue, prilabori la kontaktojn de Kislenko; cxiel ajn, tio estas deviga proceduro. Ni pri tio jam parolis. Due, mi volas retrospektive evidentigi analogiajn krimojn, se tiaj okazis. Statistiko estas granda scienco. Eble, ni sukcesos trovi ion, ecx iajn legxojn riveli. Kaj, trie, estas ankoraux unu ideeto... kiel aldona sukerajxo.
--- Kio? --- demandis la ministro.
--- Min maltrankviligas la deliro de Kislenko. Ja gxi estas treege sencohava, kaj fakte, priskribas iun tute konkretan bildon. Kontraux iu li batalas, defendas iun virinon... kun sama ardo, kun kia vi, Anatolo Feofilaktovicx, viajn Kurskajn kamparanojn.
Lamsdorf foliumis kusxantan antaux li sur la tablo ekzempleron de la raporto, ekkuris per la okuloj laux linioj.
--- Kaj plue. La lastaj vortoj, kiujn diris Kislenko dum sia vivo.
--- «La flagon, la flagon supren... ili vidu nian, rugxan...» --- lauxte legis Lamsdorf. --- Cxu tio?
--- Jes, tio.
--- Supozinde, la flago estas rugxa? --- precizigis la ministro.
--- Supozinde. Cxu vi ne havas iajn asociajxojn?
--- Sincere dirante, ne.
--- Mi same, --- diris Lamsdorf. --- Kvankam tio, certe, estas krocxajxo. En la indikilo de Hagelström...
--- Stop', stop', Ivano Volfovicx. La afero estas en tio, ke la rugxa simbolaro estis vaste uzata de fruaj komunistoj en tiu epoko, kiam la komunismo --- prakomunismo, pli gxuste --- penis en diversaj landoj kontesti potencan regon de historie kreigxintaj administraj strukturoj. Tio estis stultajxo, certe, kvankam kauxzita de katastrofaj sociaj movigxoj de la dua kvarono de la antauxa jarcento... sed se tio estus sukcesa --- tuj al la komunismo venus fino. Baldaux igxis klare: ju plian perforton propagandas instruo aux movado, des pli da kriminalaj elementoj igxas gxiaj adeptoj, senrevene transformante la tutan konfesion en kriman bandon, --- cxar, ju pli perforto estas rangigata kiel reordigo de la mondo, des pli oportuna rimedo por profitcela perforto igxas la instruo aux la movado.
--- Mi ie legis tiun frazon...
--- Sendube, Ivano Volfovicx! En la jura fakultato vi ja devus gxin legi! «Kio estas la "popolamikoj" kaj per kio ili minacas al la popolo», Vladimiro Uljanov. Eklezia nomo --- Lenin.
--- Al mi lia stilo cxiam sxajnis tro peza, --- pale ridetis Lamsdorf.
--- Ankaux pro «Agni-jogo» kapo doloregas, --- ofendigxis mi.
--- Al la afero, sinjoroj, al la afero! --- senpacience diris la ministro.
--- Ja mi gxuste pri la afero parolas, Anatolo Feofilaktovicx. Sub rugxa flago, ekzemple, heroe pereadis sur barikadoj Lionaj teksistoj en mil-okcent-tridek-kvara jaro --- tute ne krimuloj, sed simplaj, justaj, malesperigitaj de mizero laboruloj. Estis ankaux aliaj ekzemploj. Kaj jen. Povas esti, eblas, ne ekskludeblas, ekzistas ia probablo --- ke konservigxis ia hermetika sekto, konservanta instruon de komunismo en primitiva sovagxeco kaj tute degenerinta... nu, io simila al la Irlandaj fanatikuloj, kiuj jam meze de nia jarcento eksplodigadis Londonajn magazenojn.
La ministro penseme spiregis per la pipo, plu starante meze de la kabineto, apoginte unu manon je la flanko kaj faltis la vizagxon. Tamen la vizagxo de Lamsdorf serenigxis:
--- Kiel sukcese estas, ke la imperiestro komisiis tiun cxi aferon al vi!
--- Mi volus tiel pensi, --- diris mi.
La ministro subite ekmovigxis antauxen kaj, plu faltante la vizagxon, aliris proksime al mi. Mi denove levigxis. Li prenis mian kubuton.
--- Se estas tiel, povas malkovrigxi tute monstraj misteroj, --- mallauxte kaj abrupte diris li. --- Kolonelo, cxu vi estas certa?.. Cxu vi estas preta plu esplori tiun cxi aferon --- aux vi, kiel komunisto...
--- Mi estas pli ol preta, --- respondis mi. --- Tio estas afero de mia honoro.
Dum ankoraux sekundo li atente rigardis en mian vizagxon, poste deiris kaj eksidis, denove metinte la kruron sur la kruron. Tiam ankaux mi eksidis.
--- Kion vi intencas fari por prilaboro de tiu versio? --- demandis li.
--- Mi intencas konsulti rekte la sesan patriarkon de komunistoj de Rusio, --- decideme respondis mi.
Denove miaj interparolantoj dum ioma tempo silente digestis tiujn vortojn. Poste Lamsdorf demandis:
--- Sed cxu tio estas deca?
--- Tio estas neevitebla. Ecx se li nenion scias pri tio --- mi inklinas pensi, ke ne scias, --- tiam, almenaux, li pli bone ol cxiuj ceteraj kapablos montri al mi homojn, kiuj povas ion scii. En la patriarkejo ekzistas fako pri ligoj kun eksterlandaj eparkioj --- por ke gxiaj laborantoj komencu doni al mi informojn, mi ankaux bezonos subtenon de la patriarko. Krome, ekzistas tia ricxega afero, kiel onidiroj kaj legendoj --- kaj same ili ne preteriras la patriarkon.
--- Do, tio estas racia, --- diris la ministro. --- Kiam vi intencas veturi al Simbirsko?
--- Mi esperas sukcesi jam hodiaux. Ekstremokaze --- per la unua matena flugo, je la sesa kaj dek kvar. Tempo estas kara. Io sugestas al mi, ke tempo estas kara.
--- Dio al vi helpu, Aleksandro Lvovicx, --- diris la ministro kaj, elpreninte el la posxo «bulbon» de horlogxo, rigardis al ciferplato. Levigxis.
--- Dankon, Anatolo Feofilaktovicx. Nun ankaux mi havas al vi demandon. Cxu mi agu kiel reprezentanto de MSxS, aux simple kiel privata persono, kiel konfesiano, strebanta al konversacio?
La ministro ekpensis, sxajne --- kun ioma malplezuro. Versxajne la demando sxajnis al li rekta gxis sentakteco --- li deziris, ke mi faru oportunan por la kabineto de ministroj decidon memstare.
--- Pli bone turnu vin kiel privata persono, --- nevolonte diris li post longa, gxena silento. --- Komprenu... ekflaros gazetistoj kaj levigxos ondo --- jen, imperia servo denove enmiksigxas en aferojn de konfesioj. Ekgrumblos Sinodo, el Dumo eksxutigxos interpelacioj. Al ili nur preteksto suficxas... Pruvu poste kvindekan fojon, ke vi ne estas fiulo.
--- Bone, Anatolo Feofilaktovicx, mi gxuste tiel agos, --- diris mi. Li abrupte reensxovis la horlogxon en la posxon.
--- Gxis la funebra ceremonio restis kvardek minutoj, kaj mi ankoraux devas razi min kaj alivestigxi. Ivano Volfovicx, cxu vi iras?
--- Jes, certe.
--- Do, ni renkontigxos malsupre. Kaj vi, Aleksandro Lvovicx?
--- Mi esprimos miajn kondolencojn al la pereintoj per akcelita enketado de la afero, --- diris mi.
3
Super Lepora insulo ventre murmuregis basoj de adiauxa saluto. Alte tintetis vitroj. La funebra procesio etendigxis de Isaaka katedralo laux la tuta kajo kaj tra tuta Triunua ponto. Venis regxino de Grandbritio kun pli agxa filino, bela kaj avara je demonstro de sentoj --- sxin oni siatempe opiniis ebla fiancxino por la grandprinco; venis la kronprinco de Germanio, ne tro sukcese kasxanta sub malvarma masko sian afekcion pro la tragika pereo de la kuzo --- Vilhelmo-Frederiko mem jam ne kapablis forlasi la Potsdaman palacon; kvazaux plenmano de Kristnaskaj piceaj ornamajxoj movigxis, tenante sin proksime unu al la alia, parencaj monarkoj de Skandinavio; la prezidanto de Tutcxinia Kunveno de Popolaj Reprezentantoj respektoplene subtenis la kubuton de Pu I --- jam tute kadukigxinta, sekigxinta, kiel grilo, cxirkauxvolvita gxis la okuloj, sed tamen riskinta persone demonstri lastan omagxon; decidinte ne prokuri la aferon al la filo, venis mikado, kaj post li --- multenombraj regxoj de Indocxinio. Preskaux cxiuj kronoj de la mondo, malgxoje klinitaj, kiel unu familio defilis laux tiuj lokoj, kie mi kutime perpiede pasxadis hejmen, kaj ilin vipis malseka balta vento.
Rigardante sur ekranon de televidilo, staranta en angulo de la kabineto, mi antaux cxio vokis al mi la estron de la grupo «Buki» leuxtenanton Papazjan.
--- Jen, ankaux por vi aperis laboro, Azero Akopovicx. Kaj ne nur por vi persone, sed por la tuta grupo. Tiel estos pli gaje. Faru por mi ekstrakton el cxiuj eblaj kriminalaj informoj laux jen proksimume kia principo: murdatencoj aux provoj de diversioj, inklude sukcesajn, kun ne tute klaraj kaj tute neklaraj motivoj. Unuavice sercxu okazojn, kiam kriminto post la krimo igxis psihxe nevalida aux pereis, aux mortis en neklarigitaj cirkonstancoj.
--- Komprenite, --- kapjesis la leuxtenanto. Mi sentis, ke li impetas al la laboro: la enketo estas sensacia, la grupo ekzistas jam dum pli ol tagnokto, sed ankoraux ne ricevis ecx unu taskon. --- Laux kiu regiono?
Mi malgaje rigardis al li kaj silentis.
--- Cxu laux tuta Rusio? --- penis diveni li.
--- Laux la tuta mondo, --- diris mi. Li fajfetis. --- Sed laux Rusio, certe, antaux cxio.
--- Dum kia periodo? --- jugxante laux la vocxo, lia entuziasmo iomete estingigxis.
Mi malgaje rigardis al li kaj silentis.
Lia vizagxo etendigxis. Ankaux li silentis --- diveni li jam ne kuragxis.
--- Dum cxirkaux cent kvindek jaroj, --- diris mi finfine. --- Kiom suficxos fidinda statistiko. Movigxu en direkto, kontrauxa al la kronologia: la nuna jaro, la antauxa jaro, la antauxantauxa jaro kaj tiel plu.
Li kuragxe auxskultis, rimarkeble seriozigxinte. Kaj tiam mi, por jam fine mortbati lin surloke, neglekte informigxis:
--- Cxu du horoj al vi suficxos?
--- Sed timu ja dion, sinjoro kolonelo!.. --- ekkriis li, sed mi rapide etendis la manon kaj tusxis lian manplaton, strecxigxintan sur la tablo.
--- Ne, Azero Akopovicx, tio jam estis mia sxerco. Mi iomete vin gajigas antaux la atako. La laboro estas infera, mi bonege komprenas. Ne hastu, faru skrupule. Sed ankaux ne prokrastu. Mi tuj donos al vi kopion de mia raporto pri Kislenko --- elporti el la kabineto mi ne permesos, rigardu cxi tie. Tiam vi pli bone komprenos, kion mi sercxas. Kaj vi memstare faros selekton de faktoj, kiujn trovos viaj knaboj. Mi ne havas por tio tempon.
Dum Papazjan, lokigxinte en angulo, kun profesia rapideco foliumis la raporton, mi telefonis al cxifristoj kaj demandis, cxu ne venis al mia nomo raportoj de Karavajcxuk. Tiuj venis. Kiel estis atendite, okazis neniaj incidentoj en Usona parto de la projekto «Ares». Tamen, la usonanoj kun treega afablo dankis pro la averto, promesis pligrandigi gardadon de okupitaj en la projekto personoj kaj esprimis esperon, ke ni trovos eblon informi ilin pri rezultoj de la enketo, se tiuj rezultoj, el nia vidpunkto, tusxos interesojn de Nord-Amerikaj Sxtatoj. Sur la version «Ares» eblis meti finan krucon.
Tute seriozigxinta pro la legito Papazjan redonis al mi la raporton, kaj foriris, kaj mi direktis min al lingvistoj. Kaj ankaux tie cxio estis malbona. La vorton «OMON» sciis neniu. Komputila prilaboro de la termino montris, ke plej probable gxi estas mallongigo, kaj ni por nelonge retrovis esperon --- sed kiam la kompo komencis elsxuti sennombrajn variantojn de malcxifrado, de ankoraux tute simplaj «Obeanta Majoro Observanta Naturon» kaj «Ordeno de Monda Ordigo de Nacioj» gxis tute nedigesteblaj, mi kaj la operatoro nur kracxis sen anticipa interkonsento; kaj se priatenti, ke la mallongigo povus esti alilingva? Unuvorte, tiu fadeno same nenien kondukis.
Tiam mi revenis en mian kabineton.
3
--- Ho, saluton! Kie vi estas?
--- En la oficejo.
--- Cxu vi jam revenis?
--- Jam hieraux. Tuj post la dekdua mi provis telefoni al vi el la flughaveno, sed neniu alvenis.
--- Ha, do ankaux vi telefonis?
--- Cxu vi estis hejme?
--- Jes, mi kusxis senforte. Kaj, kiel cxiam, iu simple dissxiradis la telefonon, sed mi preferis morti, ol ekstari. Tre malfacila estis tago, mi kuradis cxie, kiel cxevalo --- sercxis, cxu ne bezonas iu haki lignajxon.
--- Pardonu, mi ne komprenas.
--- Laboron mi sercxis, Sacxjo, kio ja cxi tie estas nekomprenebla. Mono necesas.
--- Stanjo, --- singarde diris mi, --- eble mi tamen povus...
--- Sxajne ni jam parolis pri tio, --- seke interrompis sxi. --- Ni ne rekomencu.
Helpon per monbiletoj sxi neniam akceptis en ajna formo. Ecx, kiel tio nomigxas, por mastrumado. Ecx prunte: de aliuloj sxi opiniis sin rajta pruntepreni, sed de mi --- ne. Sxi povis pretere mencii, ke en la hejmo lauxlitere mankas mangxajxo, kaj tuj arangxi por mi caran tagmangxon aux vespermangxon; kaj sxi, sidante kontrauxe kaj bekante el sia telereto, informis intertempe, ke mono restis por du tagoj, kaj se iu «Nova vorto», ekzemple, prokrastos honorarion, do necesos meti dentojn sur breton --- kaj en mian gorgxon ne povis trairi peco, kvankam kuiris sxi cxiam mem kaj cxiam bonege. Unufoje mi provis silente submeti sub paperon sur sxia skribotablo ducentrublan monbileton --- matene, jam surstrate, mi trovis tiun monbileton en palta posxo. Mi preskaux forbrulis pro honto.
--- Do, cxu trovigxis hakenda ligno?
--- Imagu, jes. Sxajne mi ricevos postenon de malsupera redaktisto en literatura sekcio de «Rusa hebreo». Kaj kio estas tre valora --- ne necesas cxiutage iri al la oficejo. Eblas alkuri unu aux du fojojn dum semajno, preni tekstojn --- kaj iri hejmen.
--- Sed kio okazis, Stanjo? Kial subite akrigxis monbezono?
--- Venis tia momento. Por sxpari por estonta vivo. Nu, estas neinterese rakonti, Sacxjo.
Kaj cxio. Sxi aludas al malfacilajxoj, sed neniam rakontos, en kio ili estas. Iam, kiam tiu trajto nur komencis riveligxi en sxi --- en unuaj monatoj estis nenio simila --- al mi sxajnis, ke sxi faras tion intence. Poste mi komprenis, ke alie sxi ne povas, en tio estas sxi tuta. Konscii, ke sxia vivo ne estas paradizo, mi, certe, devas, sed scii ion konkretan por mi estas senutile, cxar ja tutegale mi ne povas iel helpi, kaj sxi ecx gxeni min ne deziras, sxi mem sukcesos... Foje al mi sxajnis, ke mi falas de glacia muro; mi krocxigxas, penas teni min, gxissange rompante la ungojn, kaj ne povas --- ili glitas laux polurita blendo.
--- Cxu vi venos hodiaux?
--- Mi tre volus.
--- Kiam?
--- Ecx nun.
--- Bonege. Sed sciu, mi havas al vi peton, pardonu. Hodiaux al mi neatendite venas Janusz Kwiatkowski --- cxu vi memoras, mi rakontis, tiu redaktoro el Lodzo. Tio estas ne homoj, sed krokodilidoj. Matene li telefonas kaj diras, ke elflugas. Cxi tie li havas aferojn por tri tagoj en fonduso de subteno de okcident-slavaj literaturoj, do, anstataux pagi por hotelo, li min informas, ke logxos cxe mi, kaj jen ni, malnovaj amikoj, finfine bone intervidigxos. En novembro li vizitis min preterveturante, vidis, ke mi havas du cxambrojn... Vespere li venos, cxu vi imagas?
--- Kun peno, sed imagas.
--- Cxu mi povas, cxu ne --- li ecx ne demandis. Kaj mi, gxenerale, iomete malsanas, kaj en la hejmo cxio mankas. Cxu vi ne povus acxeti ian mangxajxon?
--- Sendube, --- diris mi, --- certe. Vi povus ne klarigadi tiom longe. Post horo mi elveturos.
--- Dankon, vere! Kaj jen kio ankoraux: cxu la sxlosilojn vi havas cxe vi?
--- Certe.
--- Mi nun havas tute truan kapon, tial mi diras, dum memoras --- lasu ilin, mi donos ilin al li por tiuj tri tagoj. Ne sidos ja mi apud la pordo, auxskultante lian sonorilon...
--- Certe, --- diris mi. --- Atendu.
--- Kison.
--- Reciproke.
Mi trairis preter dejxoranto, grumblinte: «Mi estos post tri horoj»; furioze skrapante per la kalkanumoj je asfalto, preskaux kuris al mia auxto. La sxlosilo eniris en la startigilon nur post tria provo. La motoro ekronkis, ekgrauxlis. Mi preskaux forgesis signali turnigxon. Turnis al Miliona strato, kun fajfa rapido traveturis preter la palacoj, preter Marsa Kampo, kaj enfluis en densan torenton, kiu, kiel senfine longa, artika testudo rampis laux Sadovaja-strato suden.
Esence, tiuj cxi radaj benzinaj auxtacxoj jam estas anakronismo. Jam dum longa tempo oni ellaboradas projektojn pri konvertado de individua transporto al gravita tirado, same kiel cxe aeraj sxipoj --- ne necesas vojoj, ne necesas benzino, ne estas bruo, ne estas eliggasoj, rapido laux ajna malfermita spaco estos tricent, ecx kvarcent verstojn hore. Sed tio postulos plenan anstatauxigon de la tuta auxtaro --- unue; treege malfaciligos vojregadon --- due; krome, auxtaj kaj vojaj magnatoj rezistas, kiel tricent spartanoj --- trie; nu, kaj kvare --- necesos minimume kvinoble plidensigi la reton de orbitaj gravitiloj. Ankaux tio kostas multe kaj postulas multajn klopodojn. Kaj dume ni veturas, odoracxas, bruligas altvaloran nafton, likas tra kapilaroj de vojoj.
Apud Ingxeniera Kastelo mi turnis al Fontanka kaj laux la kajo ekveturis pli rapide.
Kiom mi komprenis, antaux kvar jaroj sxi havis tute frenezan amon kun tiu Kwiatkowski. Rekte sxi ne rakontis, sed laux preteraj mencioj, kaj ecx simple konante sxin, eblis diveni. Du cxambroj! Kaj kiom da litoj? Kvankam en la mangxocxambro staras malnova otomano. Aux sxi sternos al li sur apudporda tapisxeto?
Ie tute proksime, maldekstre, freneze ekhurlis sonsignalo kaj ekjelpis bremsoj. Grandega ombro de buso, tremante, pendis iom super mia auxteto kaj tuj malaperis malproksime.
Fu, diable. Evidentigxis, ke mi traveturis sub rugxa lumo kaj ecx ne rimarkis. Tio nomigxas --- dio savis.
Bone. Mi ekkoleris kontraux mi mem. Ja kiu mi estas? Eble, sxi nun havas lastan eblon reveni al tiu, kiun sxi gxis nun amas?
Gxenerale, kiam mi estis ekscianta, ke al tiu aux alia homo Stanjo bone rilatas aux, des pli, iam lin amis, tiu homo tuj kreskis en miaj okuloj. Ecx ne vidinte lin, mi komencis rilati al li iel... amikece, eble; mi komencis lin pli estimi. Mi ne scias, kial. Eble, subkonscie laboris logiko: ja ne senkauxze sxi lin amis. Eble, tio estis io parenca al tio, kiel diris en Saguramo Stanjo pri Liza kaj Pauxlinjo, mi jam ne scias, cxu sincere aux nur dezirante plezurigi min --- ho, se sincere! --- «ja parencaj homoj». Simple mi nun frenezigxis, cxar tro neatendite tio okazis. Mi tro nervozigxis dum lastaj tagnoktoj, kaj pri Stanjo maltrankvilis --- jen sxi preskaux nudpieda pasxadas laux malvarmaj flakoj, jen ne respondas nokte... kaj gxenerale sxi malproksimigxas...
Necesus legi dum libera tempo, kion tiu Kwiatkowski verkas. Ekzistas, versxajne, tradukoj en la rusan.
Sed kie gxi estas, tiu libera tempo?
Publikigu li sxin en sia Lodzo... Kaj monon pagu pli...
Sed la animo estis peza. Malgaja.
Unue mi veturis al la flughaveno kaj prenis restintajn en la deponejo du apetitajn botelojn da «Aragvo», kiujn donacis al ni por adiauxo Iraklo. Mi ilin de cxi tie ecx ne prenis antauxe --- sciis, ke ili necesos al mi kaj Stanjo. Jen, ili necesas.
Mi veturis reen.
Ho dio, nu certe, sxi estas malfelicxa kun mi, por sxi tio estas humiliga, por sxi tio estas malofta... sxi estu felicxa sen mi. Mi deziras, ke --- al --- sxi --- estu --- bone!
Sed la animo estis peza.
La plej proksima al sxia hejmo supermerkato --- stulta vorto, mi gxin malamas, sed gxi enradikigxis, kaj ecx rusan analogon nun ne eblas trovi; tamen, kiel tion demandis, sxajne, ankoraux Jxukovskij: por kio ni bezonas fremdan vorton «kolono», se estas belega rusa vorto «fosto»? --- estis la Torjxoka. Mi traveturis sub fenestroj de Stanjo, preteris pontojn kaj parkis la auxton.
Mi gxojis almenaux ion fari por sxi.
Rabobeste kaj fiere mi rulis mian kradan cxareton laux senhoma labirinto inter brilantaj magazentabloj, plukante de ili retsakojn kun elitaj, pure lavitaj terpomoj el Polesje, paketojn kun Poltavaj brustajxoj kaj femurpecoj, kun Astrahxanaj fisxajxoj, vazojn kun Muromaj peklitaj kukumoj kaj Valdajaj peklitaj fungoj, danaj marinitaj petromizoj kaj cxinaj salaj spicoj, Kamcxatkaj kraboj kaj Hokajdaj kalmaroj, feste kolorigitajn skatolojn de Konstantinopolaj cxokoladaj sortimentoj kaj Lubekaj marcipanoj, sunajn faskojn de Marokaj orangxoj kaj pezajn, lilajn grapolojn de tagxika vinbero. Per tio, kion mi prenis, eblis kvin malsatajn amantojn mangxigi gxis dispepsio. Al sxi suficxos por du semajnoj. Kaj ie sur fundo de torento de senordaj pensoj batigxis: sxi nur provu redoni al mi monon pro tio cxi... nur provu... sxi tutegale tiom ne havas.
Al mi mem apenaux suficxis.
--- ... Sacxjo, vi frenezigxis! --- ekkriis sxi, apenaux malferminte la pordon. Sxi estis fresxa, ripozinta, evidente sxi jxus banis sin; pezaj nigraj haroj estis cxirkauxligitaj per cxarma rubandeto; facila malfermita bluzo preskaux malkovris la bruston; mallonga jupeto tegis sxin. Transformigxis virino, atendas gaston. Ecx estas strange, ke sxi min rekonis --- en amaso da pakajxoj mi tute perdigxis, kiel perdigxas en ornamajxoj ornamita kun sengusta malavaro Kristnaska piceo.
--- Kun vi ja eblas frenezigxi, --- anhelante, diris mi. --- Kien elsxargxi?
Ni iris al la kuircxambro; sxi preskaux dancetis, irante, kaj de tempo al tempo retrorigardis al mi --- energio simple bolis en sxi. Mi komencis elsxargxi, kaj sxi --- tuj ordigi sian cxielan manaon:
--- A ha, tion mi mangxos kun vi... ankaux tion kun vi... la terpomojn mi tuj ekkuiros... Cxu vi estas malsata?
--- Ne, certe ne.
--- Tio estas bona... --- malferminte malvarmujon, sxi dauxre kaj skrupule densigis vazojn kaj pakajxojn, parolante, preskaux kantante: --- Mi ne uzurpas --- ja mi venis hejmen, kaj mi ne servas --- ne bezonas panon. Mi 'stas pasio via, via ripoz' dimancxa, mi estas sepa tago, via cxielo sepa... Cxu al Vasiljevskij vi sukcesis alveturi?
--- Certe.
--- Kiel fartas Pauxlinjo?
--- Cxu vi scias, mi sxin ecx ne vidis. Kiam mi venis --- sxi jam dormis, kiam foriris --- sxi ankoraux dormis.
--- Liza?
--- Cxio estas en ordo.
--- Dankon al dio.
Rememoro pri la nokto kiel malrapida fajra blovo ruligxis tra la korpo.
--- Stanjo, cxu vi kredas je dio?
--- Mi ne scias... --- sxi fermis la malvarmujon kaj malfleksigxis, rigardis en mian vizagxon. Sxia rigardo brilis milde, mole. Malofte okazas tia. --- Kredi kaj deziri kredi --- cxu tio estas samo?
--- Ami kaj deziri ami --- cxu estas samo? Savi kaj deziri savi --- cxu estas samo?
--- Nu jen. Mi jam preskaux ekkredis, ke vi estas dio, kaj vi jxus pruvis, ke dio ne ekzistas... Sed por kio konjako?
--- Kiel «por kio»? Ja Iraklo donacis al ni, do gxi cxe vi atendu okazon. Kaj, eble, la homo post vojagxo deziros drinki.
--- Li sendube formangxos, sed kiu ja al li donos... Mi ecx ne montros, --- enpreminte en cxiu mano po botelo, sxi ekbaraktis en la kuircxambro, cerbumante, kie arangxi kasxlokon. Ne trovis; starigis dume rekte sur la tablon. La konjako, kvazaux densa bruna suno, lumis malantaux vitro. Mi ekdeziris drinki.
--- Kaj jen ankoraux, --- mi prenis el la posxo sxlosilojn de sxia logxejo, kiujn mi tutegale preskaux neniam kuragxis uzi --- simple portadis, kiel dolcxan simbolon de posedo; kaj gardeme metis sur la malvarmujon. Neniam plu mi ilin vidos, kiel proprajn orelojn.
--- Kia sagxulo! Kaj mi tute forgesis... Cxu vi ne helpos al mi sensxeligi terpomojn?
Mi sxanceligxis. Antaux minuto, kiam sxi rigardis tiel milde, al mi, stultulo, sxajnis dum momento, ke sxia viglo, sxia alvoka vestajxo estas por mi. Trofierigxis vi, Trubeckoj, trofierigxis. Sxi rapide trovis kuirejan trancxilon.
--- Mi helpus kun gxojo, Stanjo, sed mi nun devas reveni al la laboro. Pardonu.
Sxi honeste faris cxagrenitan vizagxon.
--- Lasu! Jam vesperigxas, kion vi tie povos fari? Janusz post horo kaj duono estos cxi tie, mi vin konatigos; vere, tiam vi drinkos duope, vi malstrecxigxos iomete. Vi havas tre lacan vizagxon, Sacxjo.
--- Mi cxi tie nur malhelpos. Li estas via malnova amiko, kolego...
Sxi jxetis oblikvan atentan rigardon --- trancxilo estis en unu mano, terpomo en la alia.
--- Sacxjo, sxajne vi min jxaluzas.
--- Certe.
--- Jen bonege. Ja mi jam pensis, ke al vi estas tutegale.
Mi montris per la manoj hokajn ungegajn manegojn, levis ilin super sxi kaj per vocxo de Sxer-hxano tire mugxis:
--- Tio estas mia predo!
Lerte turnante terpomon sub trancxila klingo, sxi superece subridetis, kaj mi bonege komprenis sxian subridon: ja tio estas ankoraux nesolvita demando --- kiu estas kies predo.
--- Ne maltrankvilu, --- diris sxi poste, --- mi estas tre fidela knabino. Kaj krome, tute ne uzebla.
--- Cxu «aperis la luno purpura»?
Cxi-foje sxi turnis al mi la kapon kun nekomprenebla por mi miro; poste sekreteme ridetis.
--- Ne, nur la humoro ne konvenas.
--- Nu, mi esperu, --- diris mi.
Kaj la ektintintan trancxilon, kaj obtuze frapintan terpomon sxi simple faligis --- kaj ekplauxdis per la manplatoj:
--- Li jxaluzas! Sacxjo jxaluzas! Tiun minuton mi atendis dum duonjaro! Hu ra!
La terpomo, turnigxante kaj frapante, ekruligxis al rando, sed decidis ne fali.
Laux mi, la humoro de Stanjo estis tute konvena.
Kompatinda mia amatino. Cxiam scii tion pri mi, cxiutage... «Cxu al Vasiljevskij vi sukcesis alveturi? Cxu oni vin mangxigis?»
La gorgxo spasmis pro admiro de sxi.
--- Nu, diru finfine, kiel al vi sxajnas mia nova hararangxo? Cxu placxas?
Mi sopiris sxin gxis langvoro kaj tremo --- sed, se mi kisos sxin nun, sxi respondos, sed mem estos pensanta, ke jen la Varsovia avio eligis cxasion, kaj jen Janusz aliras al taksia haltejo.
--- Tre placxas. Same kiel cxio cetera. Al vi gxenerale konvenas knabina stilo.
--- Simple vi sxatas knabinojn. Tial mi penas konformi.
Sxi deturnigxis, levis la terpomon kaj la trancxilon. Sur min kvazaux iu metis cent pudojn --- tiel premis sento de adiauxo por cxiam. Kaj tutegale estis tia tenero... Mi brakumis sxin cxe la sxultroj, facile alpremis sxin cxe la dorso al mi kaj mallevis la vizagxon en aromajn, purajn harojn: la vestita sur nuda korpo malfermita bluzo senhonte vokis la manplaton tra klaviklo malsupren, al la brusto --- mi estis apenaux detenanta min.
--- Trubeckoj, ne leku. Mi ja ne sukcesos fari la tagmangxon.
Ne min sxi vokis. Lastan fojon mi facile kunpremis la fingrojn sur sxiaj sxultroj, kisis je la verto --- kaj lasis.
--- Bone, Stanjo, mi iras. Ne ofendigxu.
--- Domagxe. Sed eble vi post la laboro venos, cxu? Ni babilu...
--- Por kio?
--- Nu, eble mi deziras fanfaroni pri vi? Cxu tio ne venas en vian kapon?
--- Sincere dirante, ne. Mi ne scias, pri kio en mi eblas fanfaroni. Al mi sxajnas, ke viaj amikoj opinias min agace honesta soldatacxo --- cxu stulta pro sentimentoj, cxu sentimenta pro stulteco.
--- Kia ridinda vi estas. Kaj kion vi faros morgaux?
--- Mi flugos al Simbirsko kaj petos renkonton kun la patriarko de komunistoj.
Sxi trancxvundis fingron. Ekkrietis, sxovis la manon sub akvostrion --- kaj konsternite turnigxis al mi.
--- Sed por kio?
--- Estas afero. Felicxon, Stanjo!
Sxi pasxis al mi, kiel en Saguramo kasxante la manojn malantaux la dorso, por ne guti sur sin, nek sur min; ofendite, en knabina stilo pauxtis.
--- Kaj brakumi-kisi?
Mi brakumis-kisis.
En mia kabineto mi --- parte por distrigxi, sed plejparte pro servodevo --- sen aparta entuziasmo provis rekte sur cxemanaj rimedoj kontroli mian version. Rubriko «fruaj tendencoj de komunismo», sxlosilvorto «kriminalaj». Sed la vidigilo komencis elmeti sximajn, konatajn nun nur de malvastaj fakuloj kaj senpasiaj disketoj faktojn kaj nomojn. Francaj bombistoj: murdu per eksplodpaketo veturantan, ekzemple, el teatro, tute senkulpan oficiston --- kaj ni tuj igxas je pasxo pli proksime al justa sociordo. Bakunin. «Nenion kostas ribeligi ajnan vilagxon». «Revoluciaj inteligencianoj, per cxiuj eblaj rimedoj faru vivan ribelan ligon inter disigitaj kamparanaj komunumoj». Necxaev. Murdisto, degenerulo. Nura nomo de la gazeto, kiun li komencis eldonadi eksterlande, multon kostas: «Popola revengxo». Artikolo «Cxefaj bazoj de estonta socia ordo», la mil okcent sepdeka jaro: oni donu al la socio kiel eble plej multe, kaj mem konsumu kiel eble plej malmulte (sed kio estas socio, se ne tiuj «oni»? eble, nur estraro), laboro estas deviga sub minaco de morto, cxiujn produktojn de laboro distribuas inter laborantoj eksklude laux altaj rezonoj por neniu kontrolebla kaj entute de neniu konata sekreta komitato... Certe, revante pri tielajxo publike, en pensoj oni tenas, ke oni sukcesos igxi prezidanto de tiu komitato. Kanajlo.
Cxiuj cxi mornaj sektoj, malvastaj, kiel neniam vizitataj de suno kanjonoj, forputris jam en la sepdekaj jaroj kaj en Euxropo, kaj en Rusio; dum ioma tempo ili plu bruletis en la Oriento, hibridigxante kun naciisma fanatikeco kaj rezultigante foje terurajn hibridojn, sed poiome ankaux tie ili malaperis. Sxajne, mi denove sercxis vane.
Telefonis Papazjan kaj petis lin akcepti --- mi diris, ke mi povas ecx tuj. Mi surmetis la parolilon kaj ekfumis. La humoro estis abomena. Kwiatkowski versxajne jam venis. Kaj Stanjo estas tia bela kaj tia... preparita. Kaj jen ankoraux tiuj projektistoj de nova socio, al kiuj ecx mi, komunisto, volis pafi --- simple kiel al rabiaj hundoj, por ili ne mordu homojn. Sed tio estas, certe, kiel dirus Liza, koleremo --- terura peko. Certe, ne pafi, --- cxu mi estas Kislenko? Simple kuraci kaj, cxiuokaze, izoli. «Popolamikoj»...
--- Nu, kio? Cxu vi vere jam finis? --- malsprite sxercis mi, kiam la leuxtenanto eniris.
--- Tute ne, male.
--- Sidigxu. Kio okazis?
Li eksidis.
--- Mi permesis al mi iom vastigi interpreton de la ricevita tasko, --- eldiris li kaj stumblis, atende rigardante min. Mi pauxzis, penante kompreni. Zorgeme estingis cigaredstumpon en la cindrujo, premis per gxi flagretantajn pecojn de cindro.
--- Kiamaniere?
--- Komprenu, --- kun preteco komencis klarigi li, --- la materialo, kiun vi donis al mi por rigardi, estas simple terura, kaj gxi vin, versxajne, iom hipnotigis. Mi pensis: ja ne cxiuj homoj estas tiom decidemaj kaj principemaj, kiel kompatinda Kislenko. Ne cxiu, ecx tiele frenezigxinte, tuj kuragxos je murdo. Kaj mi permesis al mi provi rigardi kun samaj simptomoj malpli gravajn aferojn --- rabatakojn, huliganajxojn...
--- Sed tio estas jam vere infera laboro.
--- Vi pravas, sendube. Sed tamen gxi donis ian rezulton. Rigardu. En la nuna kaj la antauxa jaroj, --- li etendis al mi folieton kun numeritaj faktoj, --- murdoj, similaj al niaj, ne okazis. Sed incidentoj malpli gravaj --- estis. Du sensencaj batadoj en Suhxumo. Ses tute neklarigeblaj kruelaj interbatadoj en vilagxetoj en mia patra regiono, inter Lacxino kaj Hxankendo. Absolute neprovokita kaj absolute sencela, dum tago, atenco al policano sur Manegxa placo en Moskvo.
Mi atente tralegis la liston. Interese...
--- Ja vi estas bravulo, leuxtenanto, --- diris mi. Li rugxigxis pro plezuro; li gxenerale facile rugxigxis, gxuste kiel Liza. --- Bravulo. Mi dume havas neniun ideon, cxu estas cxi tie ia ligo kun nia afero, sed tipologia simileco estas evidenta.
--- Nu jes! --- ekscitite kapjesis Papazjan. --- Kaj kio estas plej grava, cxiuj subjektoj de la krimoj aux estis evidente ebriaj, kaj tial iliaj klarigoj, ke ili ne memoras pri siaj agoj kaj ne povas ilin klarigi, tuj estis kreditaj, aux perdo de memoro estis atribuita al, ekzemple, ricevita bato al la kapo, kaj plu analizi la akcidenton same neniu penis.
--- Interese, --- jam lauxte diris mi. --- Kaj, certe, cxar krima ago estis ne tiom kruela kaj malhumana, kiel en la okazo kun Kislenko, do ankaux pereiga psihxa sxoko ne aperis, homo vivis plu. Memoro pri la aberacia memrealigxo, versxajne, simple estas forpremata en subkonscion. Interese, diable! Se ni kontrolus, cxu sxangxigxis karaktero de tiuj homoj, cxu ili igxis pli incitigxemaj, malafablaj, timemaj...
--- Ankoraux unu infera laboro, --- kun entuziasmo diris Papazjan.
--- Ne, ne distrigxu dume. Se aperos jam tute interesa statistiko, tion kontrolos aliuloj. Dauxrigu tiel, kiel vi komencis --- vastigite.
--- Jes! --- Papazjan ekstaris. Pauxzis, kaj poste singxeneme demandis: --- Sinjoro kolonelo, cxu vi jam havas version?
--- Kaj cxu vi? --- demandis mi, apoginte la dorson je segxa dorsapogilo, por estu pli oportune rigardi al la vizagxo de la staranto.
--- Jes!
--- Nu, nu...
--- Nekonata al la scienco mutacia viruso! Gxi trafas centrojn de bremsado en cerbo, kaj malsanulo montras agresemon pro bagatelaj, ridindaj por normala homo kauxzoj, kaj poste mem ne memoras tion, kion faris dum la nebuligxo. Sed restas potenciala krimulo, cxar la viruso nenien malaperis, gxi sidas en sinapsoj. Eble, al ni minacas epidemio.
--- Ja vi estas tuta bravulo, Azero Akopovicx! Bravege!
--- Cxu vi pensas proksimume same?
--- Por konfirmi la version pri jxusa mutacio kaj vastigxanta epidemio necesas --- kio?
Li pripensis dum sekundo.
--- Versxajne, montri statistike, ke similaj okazoj de jaro al jaro igxas pli multenombraj, kaj antaux ioma tempo ili tute malestis.
--- Do, gxuste vi pri tio okupigxu, --- mi suspiris. --- Ankaux mi havas version, Azero Akopovicx, kaj neniom pli bonan ol la via. Gxi bazigxas sur unusola frazo de Kislenko...
--- Sur kiu? --- avide demandis Papazjan.
--- Pardonu, dume mi ne diros. Vi povas iri.
Li diligente turnigxis kaj ekiris al la pordo.
--- Ohx, sekundon!
Li haltis kaj returnigxis al mi.
--- Diru, cxu vi konas tiun verkiston --- Janusz Kwiatkowski?
--- Jes, --- mirigite respondis Papazjan. --- Fakte li estas poeto... Poeto kaj eldonisto.
--- Cxu bona poeto?
--- Brila. Li egale filigrane laboras en la pola, la litova kaj la rusa. Li estas juna, sed li jam estas ne levigxanta, sed tute levigxinta stelo.
--- Juna --- kiel?
--- Nu, mi ne scias... proksimume de mia agxo.
Do, li estas pli juna, ol sxi. Kaj suficxe multe, je kvin--sep jaroj.
--- Kaj pri kio li verkas?
--- Nu, mi kun liaj versoj ne tre... Li tro batas sin je la brusto rilate de avantagxoj de katolikismo. Kaj gxenerale --- la pola herbejo estas la plej grava en la mondo.
--- Nu, --- diris mi mediteme, kaj, mi timas, kun stulta tono de gxenerale nekutima por mi edifeco, --- ju malpli granda estas herbejo, des pli kara gxi estas por tiu, kiu sur gxi kolektas nektaron.
Papazjan ridetis.
--- Cxu mi ja ne scias?
--- Ha, do Kwiatkowski simple ne tiun herbejon lauxdas?
Ni kun plezuro ridis. Inter senfinaj rabatakoj kaj mutaciaj virusoj evidente mankis amika babilado. Versxajne, por gxi ne manku, necesas esti poeto kaj eldonisto.
--- Sed por kio vi tion bezonas, Aleksandro Lvovicx?
--- Estas gxene trinki konjakon kun homo, kiun mi tute ne konas, sed li ja estas fama.
--- Kiajn konatojn vi havas! --- envie suspiris Papazjan.
Konato. Nu, eblas ankaux tiel nomi. Parenco de edzina flanko. Mi per gesto forsendis la leuxtenanton: farinte penseman vizagxon, sxajnigis, ke mi tajpas, tajpas ion en la komputilo.
Do, sxi ligigxis kun naciistoj. Ne suficxas al ni malfelicxoj. Nur sxi ne menciu, stultulineto, ke sxi amikas kun kolonelo de Rusia speciala servo. Li sxin tiam neniuokaze publikigos.
Jugxante laux tempo, ili jam finmangxas terpomojn. Transiras al trinkaj proceduroj. Interese, cxu sxi sukcesis kasxi la konjakon aux forgesis?
Aux sxi ecx ne intencis, sed nur sxajnigis?
Malfermita bluzo sur nuda korpo kaj rubandeto en aromaj haroj. La humoro ne konvenas...
Do, mutacia viruso. Nu, la ideo estas ne pli malbona, ol cxiu alia. Ni, interalie, pri tio ne pensis. Necesas esti knabo, por tielajxon elpensi. Sed ja dum sekcado de la korpo de Kislenko tiun version ni ne kontrolis. Necesas precizigi, cxu ne estis rimarkitaj iaj organaj sxangxoj en la cerbo. Eble, ni ripetu sekcadon? Ohx, ja la edzino de Kislenko, versxajne, jam forprenis la korpon. Kompatinda.
Se tio estas viruso --- do, mi kaj Kruus havas sxancon en proksima estonteco frenezigxi. Interese. Jen tuj klakos io en la kapo --- kaj mi, neniom sxangxigxinte rilate de miaj inklinoj, igxos rolulo de historia filmo. Mi batmalfermos la logxejon de Stanjo, murdos sxian verkistacxon per ofica armilo, poste sxin ektiros je la haroj...
Interese, cxu ankaux cxi tio sxin flatos? Cxu sxi ekaplauxdos kaj ekkrios: «Jxaluzas! Hu ra!»?
Mi lacigxis.
La funebraj ceremonioj jam delonge finigxis, la kajo estis dezerta. Maloftaj auxtoj kun surdiga siblado traglitadis pretere, trancxante flakojn kaj versxante sur trotuaron sxauxmajn, festonajn fontanetojn --- necesis atenti. Morna Nevo ruligxis al la maro, kaj renkonte al gxi iris densa humida vento kaj vipis la vizagxon, frapis la bruston. Laux tuta cxielo sxvelis nigraj hirtajxoj de nuboj, nur oriente jen aperadis, jen denove malaperadis bluaj truoj --- kvazaux moke montrante, kia devas esti vera cxielo.
Mi longe staris sub varmega dusxo, poste sub malvarma. Poste sidis en profunda, hejmeca fotelo en la kabineto; lanugeca, peza, kiel gladilo, komforta Timoteo varmigis miajn genuojn, mi gratis gxin malantaux la orelo --- gxi kun plezuro turnis grandfruntan kapon per mentono supren, kaj mi gratis al gxi la mentonon, kaj auxskultis Pauxlinjon, kiu, instaligxinte sur divano sub klosxlampo, submetinte unu piedon sub sin, finfine lauxtlegis al mi sian fabelon. Mirinde, kiajn psihxologiajn nuancojn elpensis tiu etulino. Se verkus mi, la giganto nepre komencus konfiskadon de mangxajxoj de tiuj, kiuj