Уладз│м│р М│калаев│ч Шыц│к. Л│сц│к серабрыстай тапол│
---------------------------------------------------------------------
У.Шыц│к. "У час не вярнул│ся", "Мастацкая л│таратура", М│нск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 л│пеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадромав возьмуць старт вял│зныя зоркал╕ты │
нак│руюцца да дал╕к│х галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца вжо в наступным стагоддз│, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы вжо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астрал╕тчыкав у бясконцай прасторы. Аб │х прыгодах,
л╕се │ знаходках расказваецца в гэтым зборн│ку фантастычных апавяданняв.
За возерам, што пл╕скаецца зус│м пад нашым│ вокнам│, пачынаецца лес. Мы
мала там бывал│, не знаходзячы для сябе н│чога прывабнага. Лес быв
дагледжаны, расчышчаны │ нагадвав школьны парк. ▓ншая справа - вострав на
возеры. Там ус╕ было так, быццам рука чалавека н│кол│ не краналася гэтага
кутка прыроды. На востраве нам было ц│кава, у лесе - не.
Але аднаго разу, пасля буры, М│шка Патупчык нацягав на бераг ламачча │
звязав плыт. Гэта было нешта незвычайнае, │ мы акружыл│ М│шку, шкадуючы, што
н│кому з нас не прыйшла такая думка раней. Павтараць жа зробленае к│мсьц│
было не в прав│лах вучняв нашай школы.
А М│шка быццам не завважав нас │ нашу зайздрасць. ин сп│хнув плыт у
ваду, працягнув яго за прывязаную вяровку крокав на пяцьдзесят убок, якраз
туды, дзе пачыналася глыб│нная плынь, │ скочыв на х│стк│я бярвенчык│.
- Вясло, Патупчык, вясло забывся, - пабег у ваду Сярожка Шарай.
М│шка тольк│ всм│хнувся. А я падумав, што ╕н, напэвна, уяв│в сябе адным
са старажытных мараходав, як│я на плытах перасякал│ цэлыя ак│яны.
В│даць, М│шка разведав ус╕ папярэдне. Плынь аказалася │мкл│вай, │
невзабаве ╕н быв ужо дал╕ка. Мы пастаял│ яшчэ крыху на беразе, прыкладаючы
час ад часу далон│ да лба, каб паглядзець, як ╕н там. А кал│ вжо плыт з
М│шкам став як маленькая карычневая кропка, разышл│ся.
Вярнувся М│шка на самым змярканн│. Сонца падсмал│ла яго, │ в М│шк│ был│
ярка-чырвоныя рук│ │ ног│ │ луп│вся пакрыты вяснушкам│ к│рпаты нос. Мы
раб│л│ выгляд, што н│чога незвычайнага не адбылося, а сам│ ледзь
стрымл│вал│ся - так хацелася ведаць, што ж такога было з М│шкам?
ин мавчав. ▓ тольк│, кал│ вжо вячэра падыходз│ла к канцу, непрыкметна
для астатн│х │ наставн│ка падм│гнув мне з Сашкам. Гэта азначала, што мы
пав│нны перад сном тайна прабрацца в яго пакой. Вядома, нас не трэба было
запрашаць двойчы. Больш таго, мы ледзьве дачакал│ся прызначанага часу.
- Ну як? - хрыплым шэптам спытав Сашка, як тольк│ М│шка, выглянувшы
папярэдне в кал│дор, зачын│в за нам│ дзверы.
- Возера, - адказав М│шка.
- ▓ тольк│?! - мы был│ расчараваны. Пра возера мы ведал│ │ без яго.
Нават зараз, у гэты самы момант, яно глуха шумела, л│жучы высок│м│ хвалям│
пясчаны бераг.
- Лясное.
- Здз│в│в! - Сашка нават абурывся.
▓ я не разумев, навошта было хавацца сюды, каб даведацца пра звычайную
рэч.
- Па-першае, яно чорнае-чорнае, а па-другое, з'яв│лася нядавна. Лясн│к
казав, недзе было землетрасенне, │ яно з'яв│лася.
Колер - дробязь, а што побач ╕сць возера, пра якое нават астатн│я
хлопцы не ведагоць, - гэта вжо саправды незвычайная падзея.
- А ты не памыляешся? - не паверыв Сашка.
- Сам│ вбачыце.
Назавтра пасля заняткав мы знов был│ на востраве. Я прапанавав узяць
лодку, але сябры не падтрымал│. Лодка - не для першаадкрывальн│кав. Для
гэтай мэты найлепшае - самаробны плыт.
Нас трох для кволага М│шкавага збудавання было замнога. Разы са два
хвал│ захл╕ствал│ плыт, │ мы аказвал│ся в вадзе. Але врэшце дасягнул│
другога берага. Выцягнул│ плыт на пясок │ пайшл│ в лес.
Дарогу М│шка запомн│в добра. Праз якую гадз│ну мы вжо был│ ля мэты.
На першы погляд у гэтым лясным возеры н│чога асабл│вага не было.
Вял│зная палонка пасярэдз│не зарослай мохам паляны. Вакол растуць кусты
алешн│ку, сям-там каля берага в│даць шырок│я л│сты │ кветк│ гарлачыкав. Вось
тольк│ паверхня... М│шка не памыл│вся: яна была цьмяная, быццам промн│
святла зн│кал│ в ╕й без астатку.
- Як сажа, - ускл│кнув Сашка.
- А што я казав? - узрадавався М│шка.
А мне падумалася, што гэта возера падобнае на кавалак глыбокага
космасу, дзе вс╕ навокал чорна │ да бл│жэйшых зорак довг│я гады шляху. Але я
не сказав сябрам пра гэта паравнанне. Яны был│ впэвнены, што я равнадушны да
космасу. А як я мог гаварыць, што некал│ пайду в прастору, кал│ нават
ф│зкультурай займався па спрошчанай праграме? Таму я н│кол│ не марыв з
хлопцам│ вголас пра падарожжы да зорак. Я н╕с сва│о мар/ в сабе.
- Трэба нанесц│ на карту, - сказав Сашка. Няврымсл│вая яго натура
патрабавала дзейнасц│. - Стойце тут, я зраблю вымярэнн│, - │ ╕н пайшов,
шырока ставячы крок│, уздовж аз╕рнага берага.
М│шка тым часам сарыентавався па сонцу, каб вызначыць каардынаты
возера. Напэвна, гэта была дарэмная работа. Каардынаты школы мы вызначал│
шмат разов - │ вначы па зорках, │ вдзень па сонцу. А адсюль да школы было
к│ламетрав дзесяць прама на всход. Так што патрэбныя разл│к│ можна было
зраб│ць без аловка. Але я знов прамавчав. Хай робяць як хочуць. Я ж ведав
адно: я прыйду сюды яшчэ раз, адз│н, │ прынясу акваланг. Я нарэшце адчую,
што гэта такое - чорны │ мавкл│вы космас.
Тым часам вярнувся Сашка. Перыметр возера равнявся тысячы шасц│стам
дваццац│ крокам або прыкладна павтара к│ламетрам. Хлопцы хутка начарц│л│
картаграф│чную сетку, потым нанесл│ на яе абрысы возера.
- Вяртаемся, - сказав Сашка, задаволена аглядаючы сваю работу.
- Пара вжо, - згадз│вся М│шка, - хутка сцямнее. Ты што, начаваць тут
зб│раешся? - крыкнув ╕н, убачывшы, што я застаюся на месцы.
- Хадзем, В│ц│к, - падбег да мяне Сашка, - мы ж разам ус╕ раб│л│, -
па-свойму зразумев ╕н мой настрой.
Я засмяявся │ далучывся да хлопцав.
Кал│ праз некальк│ дз╕н я сказав, што пайду в лес, гэта не выкл│кала н│
в кога пытанняв. Раз не запрашаю в спадарожн│к│ каго-небудзь, значыць, так
мне лепш. Мы прывыкл│ паважаць справы │ жаданн│ таварышав.
Надвор'е было пахмурнае, │ вада в возеры здалася яшчэ больш ц╕мнай. Я
добра плавав │ не баявся н│ глыб│н│, н│ в│ров. А тут мне раптам стала
страшнавата. Падумалася, што гэта проста багн│стае балота, дно якога всц│лае
звычайны тарфяны пласт. Але менав│та таму, што адчув страх, нявпэвненасць, я
прышп│л│в балоны з паветрам, надзев маску │ падышов да вады. Глеба пад
нагам│ была мяккая, як дыван, - прыбярэжнае дно было пакрыта мохам. Ног│ не
правальвал│ся, │ я вжо больш упэвнена пакрочыв далей.
Так, у чорным колеры вады было, напэвна, в│навата дно, бо сама вада
мела зус│м нармальны выгляд, з-пад ма│х ног │ рук вылятал│ шматл│к│я
празрыстыя пырск│. Можна было вяртацца дадому. На всяк│ выпадак я яшчэ
прайшов далей, каб павярнуць │ адтуль паглядзець на неба, │ раптам
пасл│знувся │ правал│вся некуды вн│з. Я паспев тольк│ вбачыць зацягнутае
хмарам│ шэрае неба, яно чамусьц│ в│днелася крыху в баку ад мяне, а яшчэ праз
│мгненне вс╕ навкол ахутала цемра. Дз│вна, але гэта адразу супако│ла мяне.
Цемра ж была ма╕й мэтай. Я паварушыв рукам│, адчуваючы, што цела
падпарадковваецца мне, │, значыць, варта тольк│ захацець, я магу адразу
вярнуцца. Да таго ж у мяне на сп│не м│ж балонав з паветрам быв маленьк│
водаструменны рухав│чок. На крайн│ выпадак я мог скарыстаць яго.
Пад вадой, напэвна, была плынь. Я адчував, што мяне павольна цягне
некуды далей. Але л│хтарык не включав: мне патрэбна была тольк│ цемра, а вс╕
астатняе не мела значэння. Мне здавалася, што я зус│м не в вадзе, а в
прасторы. Цела было л╕гкае, н│бы бязважкае. Я мог ляжаць, распластавшы рук│,
даць нырца, узляцець угару. Мне падабався мой стан, │ тольк│ было шкада, што
вакол не в│дно сузор'яв. Без │х не было саправднага космасу.
Але │ цемра падманула мяне. Вочы хутка прызвыча│л│ся, │ тады я
завважыв, што палосы дз╕ннага святла праб│ваюцца праз вадзяную товшчу │
даходзяць сюды, выкл│каючы да жыцця цен│ водарасцяв │ рыб. Аднак над галавой
святла не было. Гэта азначала тольк│ адно: значная частка возера
знаходз│лася пад зямл╕й.
Пакуль я раздумвав, ц│ не пара вяртацца, мяне аднесла да берага. ин быв
камян│сты, гладк│, як сцяна. Памацавшы яго рукам│ │ не знайшовшы н│чога
адметнага, я адштурхнувся │ павярнув назад. Але не паспев праплысц│ як│х
дзесяць крокав, як знов апынувся на старым месцы. Ц│ то плынь аказалася
мацнейшая, чым я разл│чвав, ц│ з напрамку зб│вся. Пад рукам│, здалося, была
тая ж самая гладкая каменная глыба. Каб дарэмна не плутаць, прыйшлося
запал│ць л│хтар.
Абрысы навакольных прадметав был│ няпэвныя, х│стк│я. Але чым больш я
вглядався в │х, тым мацней мяне ахопл│вала здз│вленне. Падводныя скалы
нагадвал│... дом. Час │ вада разбурыл│ яго. Застал│ся тольк│ рэштк│ сцен з
проймам│ акон │ дзвярэй.
Напэвна, затопленым аказався цэлы пас╕лак. Побач з гэтым домам был│
яшчэ збудаванн│. Так│я ж старыя, аблепленыя водарасцям│ │ ракав│нам│. Час не
пашкадавав гэта былое чалавечае жытло. У дамах не засталося н│чога з
прадметав або мэбл│. В│даць, гэта быв век, кал│ людз│ яшчэ не вмел│ раб│ць
сабе прылады з жалеза, а карыстал│ся дравляным│ │ касцяным! рэчам│. Гэта,
правда, не надта адпавядала арх│тэктуры збудаванняв. Але тады мне было не да
грунтовнага анал│зу │ вывадав.
Я пашукав як│х-небудзь рэчав - не вяртацца ж назад з пустым│ рукам│, -
я абходз│в адз│н пакой за друг│м, разграбав глей пад нагам│, мацав сцены.
Н│чога не было.
Нарэшце мне надакучыла гэта блуканне, дый першы балон з паветрам
апусцев. Я рашыв вяртацца │ проста так, у апошн│ раз, прав╕в промнем
л│хтарыка па сцяне, што стаяла на ма╕й дарозе. Чорныя, замшэлыя каменн│. ▓
раптам сярод │х нешта бл│снула.
Мне здалося, што гэта быв л│сц│к серабрыстай тапол│, як│х шмат расло на
беразе. ин патанув │ зачап│вся за каменны абломак. Яго знаходжанне тут было
да таго неверагодным, што я не втрымався │ памацав л│сц│к. ин варухнувся, як
на гал│нцы, - яго ножка як│мсьц│ чынам трап│ла м│ж каменняв - │ знов
вярнувся на сва╕ ранейшае месца. Але гэта быв не саправдны л│сц│к. Пальцы
выразна адчул│ метал. Было тольк│ дз│вна, што н│ вада, н│ час не адб│л│ся на
гэтым метале. Кольк│ я н│ круц│в л│сц│к - не завважыв на │м н│воднай плямк│.
Такую знаходку варта было паказаць хлопцам.
Ужо бралася на вечар, кал│ я вярнувся в │нтэрнат. Як на тое, у кал│доры
носам к носу сутыкнувся з наставн│кам. З │м был│ Сашка │ М│шка.
- Дзе ты прапав? - закрычав Сашка.
▓ я вспомн│в, што в нас у гэты час лабараторныя занятк│ па ф│з│цы. Мне
стала ня╕мка перад наставн│кам.
- ▓дз│ паеш, - спын│в мяне наставн│к, кал│ я пачав быв аправдвацца, -
потым раскажаш.
Я взлавався на сябров: вось балбатуны, трэба было │м гаварыць, дзе я!
Цяпер прыйдзецца, можа, яшчэ цэлы даклад раб│ць, а я ж па сутнасц│ н│чога не
ведаю. Н│ пра возера, н│ пра рэштк│ таго пасел│шча.
Але я памыл│вся. Наставн│к да майго расказу пастав│вся зус│м спакойна,
а выслухавшы, сказав:
- ▓дз│ в лабараторыю.
Тольк│ адышовшы, я вспомн│в, што забывся паказаць яму л│сц│к. Аднак не
вяртацца ж назад, я │ без таго пазн│вся.
Сашка з М│шкам корпал│ся ля тэлепры╕мн│ка з электроннай автаматычнай
настройкай. Гэта была наша нав│нка. Пры╕мн│к мог не рэагаваць на самыя
моцныя с│гналы, кал│ яны не адпавядал│ зададзенай праграме па тэме. З
м│ль╕нав перадач ╕н пав│нен быв выб│раць тольк│ тую, якая нам патрэбна,
М│шка нават сумнявався, ц│ прыме наставн│к па ф│з│цы нашу работу. Так│
тэлепры╕мн│к, сцвярджав М│шка, больш падобны на к│бернетычнага робата. Мне ж
з Сашкам такое спалучэнне пры╕мн│ка │ робата спадабалася. Праца наша
падыходз'│ла к канцу. Заставалася, уласна, адрэгуляваць блок настройк│. Кал│
я ввайшов, Сашка якраз гэтым │ займався. Блок быв падключаны да прыборнага
шчытка, дзе все дадзеныя абагульнял│ся │ в выглядзе спакойнай хвалепадобнай
л│н││ клал│ся на довгую папяровую стужку асцылографа.
- Гатова? - спытав я, нах│л│вшыся да Сашк│.
- Пара... - Сашка асекся.
Я з│рнув на яго, потым на папяровую стужку, якая павольна павзла,
закручваючыся в адмысловым кальцы, │ здз│в│вся сам. Пяро асцылографа н│бы
к│нулася в дз│к│я скок│.
Некальк│ │мгненняв Сашка глядзев на паласатую змейку-стужку, потым
схамянувся │ з│рнув падазрона на мяне:
- Слухай, В│ця, ты часам не праглынув генератар с│гналав?
- Скажаш...
- Не, правда, выйдз│ на хв│л│ну.
Сашка вжо злавався, кал│ я вярнувся. Бо, аказваецца, гэта я дзейн│чав
на нашы прыборы.
- Вытрасай к│шэн│, - загадав мне М│шка. ▓ гэтае М│шава далучэнне да
Сашк│ зус│м збянтэжыла мяне. Я паглядзев на аднаго, на другога │ раптам
успомн│в пра л│сц│к. Н│чога │ншага в ма│х к│шэнях не было.
- Вось, - працягнув я М│шку знаходку.
- Там? - спытав ╕н, к│внувшы галавой у бок акна.
- Пад вадой, з разваленай сцяны выцягнув.
- Давай, - выхап│в л│сц│к з ма│х рук Сашка, - ставце блок.
Як яму прыйшла в галаву думка, што л│сц│к выпраменьвае │ што гэта
выпраменьванне трэба паспрабаваць злав│ць тэлепры╕мн│кам, не ведаю. У яго
завс╕ды в галаве повна самых неверагодных думак. Здаралася, за │х нам нават
пападала. Было ж, што мы спал│л│ энергакабель, │ школа некальк│ гадз│н
сядзела без электрычнасц│. Або друг│м разам, паверывшы, што Сашка адкрыв
новы, тэлепатычны метад уздзеяння на жыв╕л, мы вначы забрал│ся в вальер да
тыгра (гэта было на экскурс││ в ▓нды│) │ нараб│л│ спалоху на всю акругу.
Але, так ц│ │накш, на гэты раз ╕н прыдумав здорава.
Сашка пастав│в л│сц│к побач з антэнай │ включыв пры╕мн│к. Электронны
настройшчык адразу выбрав патрэбную хвалю. Яна была нейкая незвычайная, не
власц│вая нашым тэлевстановкам.
- Касм│чнага паходжання, - аж загарэвся Сашка. А мы з М│шкам
здагадал│ся, што цяпер ╕н нас не падпусц│ць да пры╕мн│ка │ бл│зка. Космас
быв яго заказн│кам.
Экран м│гав, не ажываючы, аднак, зус│м як тады, кал│ не працуе
перадатчык. Але ╕н працавав. Мы гэта сам│ бачыл│. Сашка падсунув л│сц│к яшчэ
бл│жэй да антэны │ выключыв у лабараторы│ святло.
Нейк│ час экран не мянявся, потым у │м нешта зварухнулася │... я прац╕р
вочы. А кал│ адняв ад │х пальцы, на экране быв... той самы дом, як│ я бачыв
пад вадой, тольк│ цэлы.
Адлюстраванне не довга было нерухомым. Хутка дом пачав н│бы адступаць
на задн│ план, адкрываючы перад сабой чысценьк│ дворык. Некаторы час ╕н быв
пусты, потым з ценю ад плота выйшав чалавек. Высок│, стройны, хоць │ не
малады. ин быв апрануты в л╕гк│ зручны касцюм. Накшталт нашых сучасных
спартывных. Некальк│ секунд чалавек мовчк│ вз│рався, н│бы саправды бачыв
нас, │ нарэшце загаварыв.
Пры╕мн│к, аднак, не перадавав чамусьц│ гук│ яго голасу. Сашка круц│в
л│сц│к │ так │ гэтак - н│чога не было чутно.
Ц│шыню парушыв стук у дзверы.
- Гэй, вы, ноч ужо, - пачул│ мы вокл│ч дзяжурнага, - зараз выключаю
святло.
- Хадзем, Саша, - М│шка взяв сябра за руку, - завтра даведаемся.
Той нехаця падпарадкавався.
Ц│ трэба гаварыць, што сон довга не мог узяць мяне. Я варочався на
ложку, │ карц│ны, адна неверагоднейшая за другую, стаял│ перад ма│м│ вачыма.
Я н│бы бачыв невядомых касманавтав, як│я прыляцел│ на Зямлю тады, кал│ наша
цыв│л│зацыя тольк│ пачыналася. Потым той чалавек мне вявлявся зус│м не
чужынцам, а жыхарам м│ф│чнай Атлантыды... Я не паспев н│чога дадумаць да
канца. В│даць, дзяжурны пачув, што я варочаюся, │ включыв
электравсыпляльн│к.
Ран│цай, ледзь разв│днела, я памчав да Сашк│. ин довга не адчыняв │ вс╕
нешта незадаволена мармытав.
- Хутчэй ты, - зазлавав я.
- А куды спяшацца? - Сашка нават не скранувся з месца.
- М│шка, ты чуеш? - закрычав я на ввесь кал│дор, хаця М│шкава галава
вжо тырчала з дзвярэй суседняга пакоя.
- Давай, давай! - насел│ мы вдвух на Сашку.
ин нехаця сабрався │ папл╕вся за нам│ следам.
У лабараторы│ было ц│ха │ змрочна. М│шка, не запальваючы святло,
уключыв тэлепры╕мн│к. Экран зам│гав у прыцемках сотням│ зеленаватых │скарак.
М│нал│ секунды, мабыць, хв│л│ны. Учарашняй карц│ны не было.
- Пасунь л│сц│к, - шапнув я, н│бы, сказавшы гэта вголас, мог спалохаць
таго невядомага дыктара.
- Не трэба, - раптам сказав Сашка, - ╕н ужо н│чога не пакажа.
- Што-о!!! - мы абярнул│ся да яго.
- Я быв тут уначы... Не мог жа я спаць, як вы. Тут цыв│л│зацыя, а вы...
- напав ╕н на нас з М│шкам.
- Ну!
- Не крычы, - агрызнувся Сашка, - сам│ праспал│. Я тольк│ хацев
узмацн│ць зарад гэтага жалезнага абломка, як│ вы называеце л│сц│кам, │
паклав пад прамень тэлекамеры. Хто яго знав, што ╕н зус│м разрадз│цца.
Не ведаю, што зраб│л│ б мы з Сашкам, каб не наставн│к. ин пачув наш
крык │ прыйшов у лабараторыю.
- Ваюеце? - усм│хнувся наставн│к, │ мы адразу астыл│.
ин выслухав нас мовчк│, не сказавшы н│ слова асуджэння, быццам так │
трэба было Сашку дзейн│чаць. Потым сказав:
- Н│чога страшнага не здарылася. Думайце, шукайце, можа, В│цев л│сц│к
знов загаворыць. А нявдачы бываюць нават у выдатных даследчыкав...
Кал│ наставн│к пайшов, мы яшчэ нейк│ час пастаял│, пакуль у нас з
М│шкам зус│м не зн│кла злосць на Сашку. ▓ тады дал│ адз│н аднаму клятву:
- Будзем шукаць, нават кал│ на гэта спатрэб│цца вс╕ наша жыцц╕.
Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GMT