УладзГмГр МГкалаевГч ШыцГк. ДублГ
---------------------------------------------------------------------
У.ШыцГк. "У час не вярнулГся", "Мастацкая лГтаратура", МГнск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 лГпеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадромаЂ возьмуць старт вялГзныя зоркалИты Г
накГруюцца да далИкГх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца Ђжо Ђ наступным стагоддзГ, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы Ђжо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астралИтчыкаЂ у бясконцай прасторы. Аб Гх прыгодах,
лИсе Г знаходках расказваецца Ђ гэтым зборнГку фантастычных апавяданняЂ.
На чырванаватую пустыню мора часу клалГся доЂгГя ценГ блГзкГх гор.
ЗалацГсты калматы клубок Сонца Ђжо вГсеЂ над самым гарызонтам. В без таго
густа-фГялетавае неба пацямнела зусГм. Яшчэ некалькГ хвГлГн, Г марсГянская
ноч, амаль такая ж раптоЂная, як зямная Ђ тропГках, агорне ЂсИ навокал.
- Дзе мог дзецца Барыс? - уголас падумаЂ Янка, нездаволена пазГраючы Ђ
акно.
Янка быЂ адзГн, Г яму нГхто не адказаЂ. Тады Ин запалГЂ агнГ маяка, якГ
ЂзвышаЂся на добрую сотню метраЂ над дахам Гх выпрабавальнай станцыГ. В
адразу, быццам у адказ, злева замГгцелГ фары Ђсюдыхода.
Янка прыгледзеЂся. Барыс марзянкай пытаЂся: "Ты на базе?"
УсмГхнуЂшыся, Янка гэтак жа, памГгваючы святлом маяка, ГранГчна
адказаЂ:
- Рацыя сапсавалася?
У дынамГку радыИсувязГ пачуЂся Ђздых, сапенне, потым прахрыпела:
- ЗусГм забыЂся.
ПачуЂшы голас Барыса, Янка занепакоГЂся:
- Ты чаго?
- Глупства. Прыеду - раскажу.
Янка ЂсмГхнуЂся, буркнуЂ: "ТаямнГцы марсГянскага двара" Г пайшоЂ да
канапы крыху расчараваны. НГчога не здарылася, ды не можа здарыцца Ђ гэтым
прывычным, як на ЗямлГ, становГшчы. Зручная мэбля, утульны пакой. Нават
радыИ Г тое, як звычайна Ђ гэты час там, дома, перадае апошнГя паведамленнГ.
УсИ звычайна, усИ Гдзе сваГм парадкам, быццам ты Г не пакГдаЂ ЗямлГ.
Але вось голас дыктара стаЂ больш звонкГ, усхваляваны. Јн загаварыЂ пра
падрыхтоЂку галактычнай экспедыцыГ, Г Янка раптам успомнГЂ: "Наступныя мы".
В Ђжо ГншымГ вачыма, з халоднай цГкаЂнасцю паглядзеЂ навокал сябе. А Ђ сэрца
папаЂзла нездаволенасць.
Яны з Барысам былГ асноЂнымГ кандыдатамГ Ђ наступную галактычную
экспедыцыю. Гэты Гх палИт на Марс быЂ апошняй трэнГроЂкай. Вм давалГ
магчымасць пажыць у незямных умовах Г тым самым пэЂным чынам падрыхтавацца
да таго нечаканага, што можа сустрэцца на далИкГх Г чужых планетах. Задума
была правГльная, супраць яе Янка не пярэчыЂ. Але вынГкГ... Јн чакаЂ
большага. ХГба гэта падрыхтоЂка, калГ яны тут акружаны прывычнымГ рэчамГ Г,
нават выходзячы за парог станцыГ, больш адчуваюць сябе дзе-небудзь у ГобГ,
чым на Марсе? АдзГнае, што напамГнае пра космас, - касцюм, аднак Г Ин такГ
лИгкГ, што яго амаль не заЂважаеш...
Знадворку пачулася гудзенне, затрымцелГ сцены. ВяртаЂся Барыс. Янка
пайшоЂ сустракаць таварыша.
- НасланнИ нейкае, - сказаЂ Барыс, вылазячы з кабГны.
- Што такое?
- Мне здалося, - Барыс крыху сумеЂся, але дакончыЂ, - быццам ты
напаЂзасыпаны пяском. ТолькГ шлем тырчыць.
Янка здзГвГЂся, маЂляЂ, чаго толькГ не прыдумае чалавек, потым
нахмурыЂся:
- Трэба было паглядзець.
- Дык ты азваЂся, а тым часам Г сцямнела.
- Тады заЂтра, - вырашыЂ Янка.
На тым Г пагадзГлГся, а ранГцай, калГ прачнулГся, над пустыняй бушаваЂ
ураган. Чырванаватыя смерчы, звГваючыся на тонкГх нагах, быццам крывавыя
зданГ, пятлялГ вакол станцыГ.
- Ат, учора мне здалося, нГчога не было, - махнуЂ рукой Барыс. - Пайду
лепш падрамантую Ђсюдыход.
Па закрытым праходзе Ин пайшоЂ у гараж. ПабыЂшы там нейкГ час, Барыс
прыбег да ЯнкГ Ђсхваляваны. АдчынГЂшы дзверы, крыкнуЂ:
- ПрапаЂ ГанГмед!
- ПраЂда?
- УсИ абшукаЂ, - Ин апусцГЂся на падлогу, ашаломлены прапажай.
- Значыць, учора быЂ ГанГмед. СапсаваЂся Г ЂпаЂ.
- Вось як бывае. А куды ты яго пасылаЂ? - узняЂ галаву Барыс.
- Учора - нГкуды. Јн павГнен быць на месцы, - адказаЂ Янка.
- Значыць, уцИк.
- Ну, ведаеш! - абурыЂся Янка. - Гэта не воЂк.
- Але ты яго не пасылаЂ, не? В я таксама. Дык што тады?
- Гм... - Янка адкГнуЂ гермашлем Г пачухаЂ патылГцу.
У поЂдзень пясчаны буран сцГх. КасманаЂты апранулГся Г выйшлГ з
памяшкання. На паЂднИвы Ђсход ад станцыГ, як хапала вока, грэбнямГ хваль
застылага мора цягнулГся барханы. Было цГха-цГха, Г ад гэтага параЂнанне з
морам рабГлася больш пераканаЂчым. Сонца свяцГла на Ђсю сваю марсГянскую
сГлу.
- Дзе табе здалося? - спытаЂ Янка.
Яны не ЂзялГ Ђсюдыход, бо дарога была блГзкая. А хадзГць пехатой тут
было нават больш прыемна, чым на роднай планеце, - чалавек на Марсе важыць
амаль у два з паловай разы менш. Пераскакваючы з грэбеня на грэбень,
слГзгаючыся на сыпучым пяску, касманаЂты Ђрэшце дайшлГ да перадгор'я.
- Недзе тут, - сказаЂ Барыс. ЗрабГЂшы яшчэ некалькГ крокаЂ, упэЂнена
паЂтарыЂ: - Тут, - Г для пэЂнасцГ ачарцГЂ рукой у паветры круг.
Але цГ Ин памылГЂся, цГ ЂсИ засыпаЂ нядаЂнГ шалИны вецер, бо знайсцГ
нГчога не Ђдалося.
Янка крыкнуЂ у шлемафон:
- ГанГмед! ГанГмед!
Јн зрабГЂ гэта хутчэй для ачысткГ сумлення Г нават павярнуЂся, каб ГсцГ
назад. В раптам у навушнГках нешта запГшчала Г праз трэск разрадаЂ данеслГся
доЂгачаканыя словы:
- Р-10, названы ГанГмедам, вяртаецца на базу. Р-10, названы
ГанГмедам...
ПачуЂшы робата, людзГ засмяялГся. Непакой адразу знГк, уступГЂшы месца
весялосцГ, для якой, дарэчы, былГ падставы. Нехта з канструктараЂ, жадаючы
падкрэслГць дасцГпнасць свайго тварэння, увИЂ у яго праграму гэтае "названы
ГанГмедам", Г робат толькГ так заЂсИды заяЂляЂ аб сабе. В Янка Г Барыс чулГ
гэта неаднойчы, але нГколГ яшчэ не адчувалГ такога задавальнення.
Хутка паказаЂся Г сам ГанГмед. Јн ГшоЂ паважны, падобны на чалавека,
перакананага Ђ сваИй высокай годнасцГ, задзГраючы механГчныя ногГ, якГя
грузлГ Ђ пяску Г пакГдалГ на Гм глыбокГя сляды.
У ГнфармацыГ, якую прынИс робат, не было нГчога Гстотнага. "БачыЂ гару,
заходзГЂ у грот, адчуЂ электраразрады". Не змог Ин растлумачыць Г таго, па
чыИй камандзе выйшаЂ з базы.
- ВГдаць, нядаЂна выбраЂся з пяску. Пакуль ляжаЂ, нешта Ђ схеме
разладзГлася, - вырашыЂ Барыс.
Гэта было падобна на праЂду, Г Янка з Гм згадзГЂся.
Надышла ноч. ЦГхая, марозная. Пакрытая Гнеем пустыня халодна
паблГсквала пад зменным святлом Фобаса Г Дэймаса, якГя нГбы наперагонкГ
спяшалГся па ярказорным небе.
Заварожаныя незвычайным хараством, касманаЂты не маглГ адысцГ ад акна,
хаця стрэлкГ гадзГннГка Ђжо даЂно прамГнулГ лГчбу дванаццаць. Раптам
ГанГмед, якГ знаходзГЂся Ђ гаражы разам з ГншымГ робатамГ, вымавГЂ: "Р-10,
названы ГанГмедам, бачыЂ у пустынГ скафандр чалавека".
Фразу прыняла сГстэма Ђнутранай сувязГ Г перадала Ђ дынамГк, што быЂ
устаноЂлены Ђ салоне.
- Ты што-небудзь зразумеЂ? - павярнуЂся Янка да таварыша.
- Н-не, - разгублена адказаЂ той. - МусГць, робат зусГм сапсаваЂся.
Гэй, ГанГмед, зайдзГ да нас.
Праз хвГлГну робат увайшоЂ у салон.
- Дзе ты бачыЂ скафандр? - задаЂ яму Барыс пытанне Г напружана сачыЂ,
як у шкляных вачах-лГнзах успыхваюць рознакаляровыя ГскаркГ.
ГанГмед патупаЂ, як чымсьцГ збянтэжаны чалавек, Г слова Ђ слова
паЂтарыЂ тое, што гаварыЂ раней.
- Трэба праверыць яго. - Барыс накГраваЂся да робата.
- Пачакай, - спынГЂ яго Янка. - ГанГмед, дзе ты бачыЂ скафандр? -
зрабГЂ Ин нацГск на слове "дзе".
ГанГмед паблГскаЂ вачыма-лГнзамГ Г сказаЂ каардынаты:
- ПаЂднИвы Ђсход, трыццаць секунд ад кантрольнага мерыдыяна.
- Там, - шапнуЂ Барыс, адступаючы назад Г пераводзячы разгублены позГрк
то на Янку, то на робата.
- Не глядзГ на мяне так, я Г сам нГчога не разумею, - развИЂ рукамГ
Янка.
- Р-10 не разумее таксама, - праграма робата, здольная да аналГзу таго,
што адбываецца навокал, спрацавала. МеханГчны голас прагучаЂ прыглушана Г,
як здалося, больш раЂнадушна, чым заЂсИды, нГбы робат нешта ведаЂ Г не хацеЂ
сказаць.
Янка падышоЂ да ГанГмеда, адключыЂ яго ад знешняга асяроддзя Г выклГкаЂ
робатаЂ-рамонтнГкаЂ. Яны праверылГ Ђсю схему, але нГякГх адхГленняЂ ад нормы
не знайшлГ.
- Вы абодва бачылГ нешта адно Г тое, што палГчылГ за скафандр. Але
гэта, напэЂна, было нешта Гншае, - сказаЂ Янка, выслухаЂшы даклад
раманцИраЂ. - Трэба пашукаць.
- АдзГн дзень ужо страцГлГ.
- ВыкраГм яшчэ некалькГ гадзГн.
- Дык ноч, - не здаваЂся Барыс.
- ГанГмед арыентуецца Ђ цемры, - рашуча сказаЂ Янка Г пачаЂ збГрацца.
АпрануЂшыся цяплей, касманаЂты выйшлГ са станцыГ. Мароз нГбы пабольшаЂ,
высмактаЂшы апошнюю вГльгаць з Г без таго сухога Г пустога паветра. Вней
ляжаЂ вакол, як снег, ногГ коЂзалГся. В толькГ ГанГмед ГшоЂ быццам па роЂным
Г цвИрдым асфальце. ЛюдзГ ледзь паспявалГ за Гм.
Нарэшце робат спынГЂся, пастаяЂ крыху, даЂшы нагрузку свайму
электроннаму мозгу, Г Ђ шлемафонах касманаЂтаЂ прагучала: "Тут".
Дзве маленькГя рыдлИЂкГ, якГя людзГ спецыяльна захапГлГ з сабой,
угрызлГся Ђ сыпучы пясок. Пад метровым пластом ляжаЂ... шлем. Празрысты
наперадзе, металГчны з патылГцы Г цеменГ. Якраз такГ, якГя былГ зараз на
галовах касманаЂтаЂ. Яны нават зГрнулГ адзГн на аднаго, падумаЂшы, цГ не
забыЂся сябар апрануць свой шлем. Але ЂсИ было Ђ парадку. Янка ЂзяЂ знаходку
Ђ рукГ, пакруцГЂ, аглядаючы з усГх бакоЂ. Па ЂсГм вГдаць, гэта была Гх рэч,
якую, аднак, яны нГколГ не гублялГ.
На базу вярнулГся моЂчкГ, думаючы кожны пра знаходку.
Нарэшце Барыс прапанаваЂ:
- ПаведамГм на Зямлю.
- Пра што?
- Пра шлем.
- Ты ж не ведаеш, чый Ин. А што, калГ Г там не ведаюць? На Марсе
экспедыцыГ бываюць рэдка, асаблГва Ђ гэтым раИне. Турысты таксама. НаЂрад цГ
нам што пэЂнае адкажуць. Давай будзем шукаць гаспадара шлема.
У той жа дзень Барыс на Ђсюдыходзе адправГЂся на двое сутак да
ПаЂднИвага полюса. АдклаЂшы бягучыя справы, якГх назбГралася нямала, Янка
засеЂ у бГблГятэцы. Яна была не такая багатая, як на дальнГх касмГчных
караблях, але ЂсИ-такГ Ђ Ий можна было знайсцГ даволГ поЂныя звесткГ пра
планеты Сонечнай сГстэмы Г экспедыцыГ да Гх. Шлем быЂ новай, магчыма,
апошняй мадэлГ. Таму Ђ глыбГню гадоЂ Янка вырашыЂ не забГрацца, а
абмежаваЂся апошняй палавГнай веку.
НГчога, што хоць якГм-небудзь чынам намякала б на паходжанне Гхняй
знаходкГ, Ин, аднак, не знайшоЂ. У апошнГя гады Марс наведваЂся вельмГ мала,
Г пра згубленыя тут рэчы не магло быць Г гутаркГ. Да таго ж за гэты час у
раИне, дзе знаходзГлГся касманаЂты, не ступала нага нГводнага другога
чалавека.
Але шлем ГснаваЂ. В калГ яго не згубГлГ людзГ, то... Янка ЂсмГхнуЂся.
Так можна дадумацца чорт ведае да чаго. Каб крыху развеяцца, Ин вырашыЂ
прагуляцца Г захапГЂ з сабой ГанГмеда. Хоць Г робат, а ЂсИ ж спадарожнГк, з
якГм можна, занудзГЂшыся, перакГнуцца словам.
Мясцовасць паступова павышалася. В калГ Янка, адпачываючы, азГрнуЂся,
будынак станцыГ быЂ далИка ЂнГзе. Белы, абнесены лИгкай металГчнай агарожай,
Ин выглядаЂ як казачны. Як успамГн аб нязбыЂнай мары дзяцГнства. Янку
зрабГлася нават сумна.
ГанГмед, якому былГ недаступныя эмоцыГ чалавека, заварушыЂся першы.
Янка з цГкавасцю зГрнуЂ на свайго механГчнага памочнГка. Яго заЂсИды
цГкавГла рэакцыя дакладнага матэматычнага мозгу на тое, што захапляла
чалавека. Робат не ЂбачыЂ хараства. Јн зрабГЂ крок Г спакойна сказаЂ:
- Бачу сляды.
Янка ЂздрыгнуЂ, паднИс да вачэй бГнокль. Справа ад станцыГ, прыкладна
на паЂдарозе да першых адрогаЂ, вГЂся ланцужок чорных кропак. Яны ГшлГ
аднекуль з-за бархана, апГсвалГ пятлю Г хавалГся Ђ скалах. Сляды былГ
свежыя, бо Ђраган бушаваЂ яшчэ заЂчора. Робаты Гх пакГнуць не маглГ. Пасля
выпадку з ГанГмедам гараж замыкалГ. Аднак Янка запытаЂ у Барыса па радыИ, цГ
не блукаЂ той сам вакол базы.
- Я не вылазГЂ з машыны, - паведамГЂ Барыс Г Ђ сваю чаргу пацГкавГЂся:
- А што?
- Бачу сляды нечых ног, - растлумачыЂ Янка.
- Мне вяртацца?
- Ага, - сказаЂ Янка Г дакрануЂся да ГанГмеда, як да жывой Гстоты: -
Хадзем.
Ля ямак, якГя аказалГся слядамГ робата такога ж класа, што Г ГанГмед,
спынГлГся.
- Р-10 трэба вярнуць, - зрабГЂ вывад ГанГмед, нецярплГва пераступаючы з
нагГ на нагу.
- Адну хвГлГнку, - як чалавеку, сказаЂ Янка Г выклГкаЂ станцыю.
АЂтаматычнае рэле Ђключыла тэлесувязь. На маленькГм паходным экране ЂзнГк
выгляд гаража знутры. Усе робаты былГ на месцы. Для пэЂнасцГ Ин пералГчыЂ Гх
два разы. ПамылкГ не было. Янка нахмурыЂся Г сказаЂ: - Будзем шукаць.
Чалавек Г робат пайшлГ па следзе.
Янка маЂчаЂ, ашаломлены новай загадкай. ПраЂду кажучы, Ин не прымаЂ яе
Ђсур'Из. Здавалася, што Ђ наступнае Гмгненне гэтае насланнИ знГкне Г ЂсИ
акажацца мГражом, галюцынацыяй. Але мГналГ хвГлГны, Г разам з ГмГ цяклГ
ямкГ-сляды, пакГнутыя адным з робатаЂ, якога, аднак, нГхто не выпускаЂ на
волю.
ГанГмед, наадварот, выглядаЂ надзвычай дзейным, нават заклапочаным. Јн
часта нахГляЂся долу, мацаЂ глебу Г каменнГ, чэрпаючы для сябе Гнфармацыю, Г
яго мармытанне Ђвесь час чулася Ђ Янкавым шлемафоне.
- Што там у цябе, стары? - нарэшце спытаЂ Янка.
- Р-10 прайшоЂ тут тры гадзГны назад. Хуткасць чатыры кГламетры Ђ
гадзГну.
Янка Ђжо даЂно перастаЂ здзГЂляцца са здольнасцей ГанГмеда заЂважаць Г
аналГзаваць факты. Але зараз скептычна, нават з нейкГм зларадствам, падумаЂ:
"Хоць раз ты памылГЂся, механГчная душа!"
ГанГмед не памылГЂся. КалГ Сонца пачало Ђжо хавацца за дальнГмГ
вяршынямГ горнага хрыбта, на адной з тэрас на барвовым фоне вячэрняга неба
Янка заЂважыЂ цИмную постаць. Гэта мог быць толькГ... робат. Янка паморгаЂ
вачыма. ПрывГд не прапаЂ. Јн ГснаваЂ наяве, дакладная копГя ГанГмеда.
- Барыс, Барыс! - асГплым голасам загаварыЂ Янка. - Я, здаецца,
вар'яцею.
- К начы буду, чакай мяне. Магчыма, гэта небяспечна.
- НебяспекГ не бачу, - умяшаЂся Ђ размову людзей ГанГмед, - Чуеш? -
нервова засмяяЂся Янка. - Вяртайся. А цяпер бывай, хачу паглядзець, пакуль
не сцямнела.
ЗблГзку робат быЂ падобны на ГанГмеда яшчэ больш. Янка аж раззлаваЂся.
Јн вырашыЂ, што гэта Гм нехта наЂмысля нарыхтаваЂ розных загадак, каб
праверыць, цГ здольны яны арыентавацца Г раскрываць таямнГцы. Јн падышоЂ да
робата Г загадаЂ:
- ВдзГ за мной!
Робат уздрыгваЂ, у яго тэлевачах успыхвалГ агеньчыкГ. Јн быЂ дзейны,
Янка гэта бачыЂ, але застаЂся глухГ да сГгналу чалавека. Адно з двух: або
што-небудзь сапсавалася Ђ Гм, або Ин не разумеЂ.
- Правер, ГанГмед! - Янка адышоЂ убок.
ГанГмед зрабГЂ крок да свайго сабрата. Чужынец, быццам баронячыся,
выставГЂ уперад рукГ. ГанГмед, наткнуЂшыся на перашкоду, спынГЂся.
Тым часам усИ навокал залГла ноч, цИмная Г густая, непадуладная нават
яркГм зоркам. За тры крокГ не было нГчога вГдаць. А чужы робат па-ранейшаму
не дазваляЂ падысцГ да сябе. Янка не ведаЂ, што рабГць.
- Не пГльнаваць жа яго да свГтання, - сказаЂ Барыс, даведаЂшыся аб
гэтым. - ПастаЂце вешку з пеленгатарам Г ГдзГце дадому.
- Разыгрываюць нас, - усмГхнуЂся Барыс, калГ яны сустрэлГся з Янкам на
станцыГ.
- ВельмГ ж ужо недарэчна, - задумлГва заЂважыЂ Янка.
ПакрыЂджаныя касманаЂты паслалГ на Зямлю тэлеграму. Адказ атрымалГ пад
ранГцу. Зямля Гх не разумела Г пыталася, цГ здаровыя яны.
- Што скажаш? - узрушаны Янка спынГЂся перад Барысам.
- Можа, паслаць гэтага нахабнага робата да яго творцаЂ Г заняцца
справамГ? Нам не так многа засталося быць тут.
- Бадай, правГльна, - згадзГЂся Янка, - цГкава толькГ, адкуль Ин
узяЂся?
- ПрывядзГ сюды, тады даведаешся, - перасмыкнуЂ плячыма Барыс.
СГгналы пеленгатара раз-пораз адбГвалГ такты Ђ дынамГку. Янка
апрануЂся, паклГкаЂ ГанГмеда Г, ужо выходзячы, зГрнуЂ на стрэлкГ
каардынатара. Яны паказвалГ, што вешка знаходзГцца Ђжо Ђ другГм месцы.
- З нагамГ яна, цГ што? - здзГвГЂся Янка.
На тэрасе не было нГ робата, нГ вешкГ.
- Дзе яны? - Янка бездапаможна агледзеЂся.
- Сляды вядуць у горы, - падказаЂ ГанГмед, па нейкГх аднаму яму вядомых
знаках вызначыЂшы напрамак, у якГм знГк чужы робат.
- ПайшлГ наЂздагон, - сказаЂ Янка.
- Я з табой, - паведамГЂ яму па рацыГ Барыс.
МГналГ гадзГны, ГанГмед усИ вИЂ Г вИЂ людзей. Нарэшце яны трапГлГ Ђ
скалГсты гушчар, падобны на мГфГчны лабГрынт, з якога чалавеку нГколГ не
выбрацца. КалГ людзГ стамГлГся, ГанГмед, нГбы здагадаЂшыся пра Гх пакуты,
нырнуЂ пад каменную арку Г выйшаЂ у вузкую далГну. Справа яна цягнулася
некуды Ђдалячынь, прамая, як вектар. А злева выхад з яе закрывала невысокая,
вастраверхая гара. ГанГмед павярнуЂ улева, зрабГЂ некалькГ крокаЂ Г
спынГЂся, задраЂшы круглую пластыкавую галаву. ЛюдзГ таксама задралГ галовы.
Вяршыня гары нагадвала спелую сасновую шышку, з якой вось-вось
пасыплецца янтарнае насенне...
- Барыс! - Янка хапГЂ таварыша за плячо.
Каменныя пялИсткГ шышкГ варухнулГся, Г з-пад Гх на самым версе блГснула
шкло.
- Акуляр фотаапарата?! - Янка мацней сцГснуЂ плячо Барыса.
Акуляр з хвГлГну паглядзеЂ на Гх Г зноЂ схаваЂся.
- Нас заЂважылГ, - голас Барыса дрыжаЂ ад хвалявання, - чуеш,
заЂважылГ!
- Хто?
- В ты яшчэ пытаешся? Тут, напэЂна, хаваюцца прышэльцы з чужога свету.
- Навошта Гм хавацца? - не згаджаЂся Янка з таварышам.
- Гэта ж вельмГ проста. Яны не ведаюць нашых намераЂ.
- Вменна проста. Гэта мне Г не падабаецца. - Янка падумаЂ крыху Г
пакрочыЂ па вузкГм праходзе, якГ вГЂся памГж базальтавых нагрувашчванняЂ.
Але не паспеЂ Ин прайсцГ Г дзесяцГ метраЂ, як пачуЂся гул аднекуль з
глыбГнГ планеты. Янка на Гмгненне замИр, прыслухоЂваючыся, потым упарта
матнуЂ галавой Г пакрочыЂ далей. Гул узмацнГЂся. Ад яго дрыжалГ навакольныя
горы.
- ВярнГся! - крыкнуЂ Барыс.
Янка не паспеЂ адказаць, як ГанГмед перагарадзГЂ яму дарогу.
- Чалавеку нельга, - без эмоцый прамовГЂ Ин.
Ад нечаканасцГ Янка адступГЂ. Гул паменшаЂ.
- ГанГмед, - загадаЂ Барыс, - ГдзГ зрабГ здымкГ.
АхоЂныя ЂстаноЂкГ, якГя пагрозлГва рэагазалГ на з'яЂленне Ђ полГ Гх
дзейнасцГ чалавека, робата прапусцГлГ бесперашкодна.
ГанГмед вярнуЂся праз гадзГну. КасманаЂты тут жа праявГлГ плИнку Г
сярод скал, у зацененым кутку, пачалГ праглядаць яе.
ГанГмед папрацаваЂ добрасумленна, але гэта была добрасумленнасць
машыны, а не чалавека. Јн фатаграфаваЂ усИ, што бачыЂ, Г таму вылучыць з
важнага неГстотнае было цяжка. Каменны хаос раптам змянГЂся прасторнай
залай. Не паспелГ людзГ яе разгледзець, як на экране з'явГлГся дзверы. Потым
экран пасвятлеЂ, Г абрысы Ђжо знаИмай залы адлюстравалГся на Ђсю яго шырыню.
На гэты раз ГанГмед сарыентаваЂся добра. Адлюстраванне пачало расцГ, Г
касманаЂты ЂбачылГ, што перад ГмГ пульт.
- А можа, у яго Гншае прызначэнне? - засумняваЂся Янка.
- Шкала, цыферблаты, Гндыкатары. Яны паблГскваюць агеньчыкамГ. Ясна -
гэта пульт. Можа, тут сабраны Ђсе каналы, па якГх нехта кГруе дзейнасцю?..
- ЧыИй? - спытаЂ насмешлГва Янка.
- Хаця б тых, хто цябе спынГЂ, - адпарыраваЂ Барыс. - Аднак кепГкГ
Ђбок. Мы яшчэ не прагледзелГ ЂсИ.
Праектар быццам бы толькГ Г чакаЂ гэтых слоЂ. У наступную хвГлГну
касманаЂты ЂбачылГ Ђжо знаИмага робата, а побач - зусГм такога ж, толькГ без
галавы. Вакол яго завГхалася мноства членГстых механГчных рук.
- Майстэрня, - не хаваЂ захаплення Барыс, - вось Ин, чужы розум!
Янка не адказаЂ. Јн стаяЂ задумлГвы, засяроджаны, быццам хацеЂ нешта
зрабГць.
- Я пайду, - нарэшце цГха сказаЂ Ин. Перш чым Барыс паспеЂ адказаць,
яго Г след прастыЂ.
Раптам магутны гул, усИ нарастаючы, вырваЂся з нетраЂ, скалануЂ горы.
Вмгненныя штуршкГ, як штормавыя хвалГ, накочвалГся адзГн на другГ. Спалоханы
Барыс паклГкаЂ:
- Янка! Янка!
Прайшла хвГлГна, якая здалася Барысу вечнасцю. В калГ пачалГ рушыцца
горы, з-за скалы, нешта трымаючы Ђ руцэ, выбег Янка. СхапГЂшы сябра, Ин
памчаЂся прэч ад гэтага страшнага месца. Янка пасгтеЂ яшчэ заЂважыць, як
услед Гм зноЂ прыадкрылася аптычнае вока. А потым у паветра Ђзнялася шэрая
сцяна кранутых з гнИздаЂ каменняЂ. Янка Г Барыс упалГ. ХвГлГны праз дзве ЂсИ
было скончана. Там, дзе толькГ што стаяла вежа, ляжала куча абломкаЂ.
- Эх, ты! - толькГ Г сказаЂ Барыс Янку, калГ яны вярнулГся дадому.
- Што я?
- З чужой цывГлГзацыяй сустрэлГся, а ты... Цяпер усИ загГнула.
- Тое-сИе захавалася.
- КарысцГ ад яго. - Барыс не мог супакоГцца. - Разумееш, якая цГкавая
цывГлГзацыя. Яны прыслалГ сюды сваГх робатаЂ, машыны. В тыя вывучалГ Марс.
- А чым ты растлумачыш, што Гх робаты былГ падобныя на ГанГмеда?
- ПомнГш, ГанГмед знГкаЂ? Яны яго схапГлГ, вывучылГ будову Г зрабГлГ
некалькГ такГх самых робатаЂ.
- Чаму ж ГанГмед нГчога не паведамГЂ аб гэтым?
- О, яны асцярожныя. Ведаючы яго будову, разрадзГлГ пэЂны сектар
электроннай памяцГ. - Барыс крыху супакоГЂся, падбадзИраны Ђласнай Гдэяй. -
Што, скажаш неверагодна?
- Верагодна, Г нават вельмГ.
- Тады радыруй на Зямлю. - УбачыЂшы, што Янка не варушыцца, ускрыкнуЂ:
- Не марудзь, а то я сам.
- Барыс, пачакай хвГлГну, - папрасГЂ Янка Г паклГкаЂ: - ГанГмед! -
Цяжка тупаючы, нГбы стомлены ад нядаЂнГх падзей, ГанГмед увайшоЂ у пакой. -
Дай мне тую рэч, што я захапГЂ з сабой.
- КалГ ласка, - ГанГмед працягнуЂ руку, на далонГ якой ляжаЂ чорны
цылГндрык.
Янка ЂзяЂ яго, пакруцГЂ перад вачыма Г, здзГЂлены, нГбы Ђпершыню бачыЂ,
запытаЂ:
- Гэта тое?
- Тое, - у тон адказаЂ робат.
- ЗГрнГ, Барыс.
Барыс глянуЂ на цылГндрык, потым схапГЂ нож Г распароЂ металГчную
абгортку. На падлогу пасыпалГся крышталГкГ.
- ТрыИды... - сказаЂ Ин.
- Так, трыИды, якГмГ карысталГся людзГ гадоЂ сто назад, - пацвердзГЂ
Янка. - НГчога не разумею.
- Можа, усИ-такГ запросГм касмГчны цэнтр? - напомнГЂ Барыс.
- Давай спачатку разбяромся самГ, - прапанаваЂ Янка. - ГанГмед, прынясГ
даныя структурнага аналГзу пластыка знойдзенага шлема.
- Ты пра нешта здагадваешся? - ажывГЂся Барыс.
Янка не адказаЂ. Јн уважлГва ЂглядаЂся Ђ лГчбы, якГя былГ напГсаны на
паперцы, прынесенай робатам.
- НГчога не разумею, - паЂтарыЂ Янка свае нядаЂнГя словы, - структура
недасканалая. Мы цяпер робГм лепшы пластык. Не, тут нешта не тое. Альбо нас
водзяць за нос, альбо... Гэта, напэЂна, зямнога паходжання. Радыруй, Барыс!
Адказ прыйшоЂ на гэты раз на дзГва хутка Г гэткГ ж на дзГва невыразны:
Зямля запатрабавала падрабязнасцГ.
Янка закадзГраваЂ тэкст Г ЂставГЂ паведамленне Ђ перадатчык. НекалькГ
хвГлГн у пакоГ было чуваць папГскванне рацыГ. КалГ яно скончылася, Барыс
сказаЂ:
- ПайшлГ спаць. Цяпер яны не так хутка разбяруцца.
Заснуць яны не паспелГ. ХвГлГн праз трыццаць прыИмнГк прыняЂ сГгнал, Г
на стол папаЂзла папяровая стужка. Янка ледзь дачакаЂся канца перадачы.
СхапГЂшы стужку, пабег да Барыса.
- Што? - усхапГЂся той.
- Ты не памылГЂся, - смяяЂся Янка.
- ЦывГлГзацыя?
- Так, - Янка крыху памарудзГЂ, любуючыся збянтэжаным тварам таварыша,
Г нарэшце злГтаваЂся: - Зямная. Сэнс ты ЂгадаЂ. Сто трыццаць гадоЂ таму
назад, калГ людзГ яшчэ толькГ марылГ пра свае падарожжы да зорак, да Альфы
ЦэнтаЂра была адпраЂлена аЂтаматычная станцыя. Яна была абсталявана так, што
магла ЂступГць у кантакт з магчымай цывГлГзацыяй на адной з планет гэтай
зоркГ, сабраць неабходныя звесткГ Г вярнуцца на Зямлю. Але сувязь са
станцыяй абарвалася неЂзабаве пасля яе старту. Прычына была невядомая аж да
гэтага часу. Пакуль мы з табой выпадкова не набрылГ на яе. ВГдаць, нешта
пашкодзГла станцыю, Г яна замест ЦэнтаЂра трапГла на Марс.
- Цьфу ты... - Барыс адчуваЂ сябе пакрыЂджаным.
- Не бядуй, дружа, - засмяяЂся Янка, - недзе нас з табой яшчэ чакае
незнаИмая цывГлГзацыя...
Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GMT