Ocenite etot tekst:





     Kazhdyj bog na svoj fason. Merkurij, naprimer, s krylyshkami na nogah. On
- nepman  i zhulik. A moj lyubimyj bog  -  bog  Remont, vselivshijsya v Moskvu v
1922 godu, v  perednike,  vymazan izvestkoj,  ot nego pahnet  mahorkoj. On i
menya  zacepil  svoej  kist'yu,  i  do  sih  por ya  hranyu  sled  bozhestvennogo
prikosnoveniya na svoem  osennem pal'to, v kotorom ya hozhu i zimoj. Pochemu? Ah
da, za granicej, veroyatno, neizvestno, chto  v Moskve sushchestvuet celyj klass,
schitayushchij  modnym hodit' zimoj  v osennem. K  etomu klassu  prinadlezhit  tak
nazyvaemaya myslyashchaya intelligenciya i  intelligenciya budushchaya: rabfaki  i proch.
|ti poslednie, vprochem, dazhe i ne v  pal'to, a v kakih-to  kurguzyh kurtkah.
Holodno?..
     Vzdor. Ochen' legko mozhno privyknut'.
     Itak,  eto bylo  zolotoj osen'yu,  kogda my  s  priyatelem  moim - specom
vyhodili iz gostinicy. Tam zverski orudoval prekrasnyj bog. Stoyali kozly, so
sten bezhali belye ruch'i, vkusno pahlo maslyanoj kraskoj.
     Tut-to on menya i maznul.
     Spec zhadno vdohnul zapah kraski i gordo skazal:
     - Ne  ugodno li. Pogodite, eshche  godik  - ne uznaete Moskvy. Teper' "my"
(udarenie na etom slove) pokazhem, na chto my sposobny!
     K  sozhaleniyu, nichego osobennogo spec pokazat'  ne uspel, tak kak  cherez
nedelyu posle etogo stal ocherednoj zhertvoj "bol'shevistskogo terrora". Imenno:
ego posadili v Butyrki.
     Za chto, sovershenno neizvestno.
     ZHena ego govorit po etomu povodu chto-to nevnyatnoe:
     -  |to  bezobrazie!  Ved' raspiski  net? Net?  Pust'  pokazhut raspisku.
Sidorov (ili  Ivanov,  ne  pomnyu)  - podlec! Govorit  - dvadcat' milliardov.
Vo-pervyh, pyatnadcat'!
     Raspiski dejstvitel'no netu (ne idiot zhe  spec, v samom dele!), poetomu
speca skoro vypustyat. No togda uzh on dejstvitel'no pokazhet. Nabravshis' sil v
Butyrkah.
     No  speca net, bog Remont ostalsya. Mozhet byt', potomu,  chto, skol'ko by
specov  ni  sazhali,  ostaetsya  vse  zhe  neimovernoe kolichestvo  (tochnaya  moya
statistika:  v  Moskve -  1 000 000,  ne me-ne-e!), ili  potomu,  chto  mozhno
obojtis' i bez specov, no bog neugomonnyj,  prekrasnyj  - shtukatur, malyar  i
kamenshchik - oruduet. I  dazhe teper' on ne zatih, hot' uzhe zima i valit myagkij
sneg.
     Na Lubyanke, na uglu Myasnickoj bylo bog znaet  chto: kakaya-to vygryzennaya
plesh',  pokrytaya bitym  kirpichom  i  oskolkami  butylok.  A teper',  pravda,
odnoetazhnoe,  no  vse  zhe  zdanie!  3-d-a-n-i-e!  Cel'nye  stekla.  Vse  kak
polagaetsya. Za steklami, pravda, nichego  eshche net, no  snaruzhi  uzhe krasuetsya
nadpis' zolotymi bukvami: "Trikotazh".
     Voobshche na glazah proishodyat chudesa. Ziyayushchie dveri v nizhnih etazhah vdrug
zasteklyayutsya. Den'... dva, i za steklami zagorayutsya lampy, i... ili  materii
kaskadami,  ili  zhe  krasuetsya  pod  zelenym   abazhurom   kakaya-to   golova,
sklonivshayasya nad bumagami. Ne znayu, pochemu i kakaya golova, no chto on delaet,
mogu skazat', ne zaglyadyvaya vnutr':
     - Sostavlyaet vedomost' na sverhurochnye.
     I otkrovenno skazhu: materii -  horosho, a golova -  eto ne nuzhno. Pishut,
pishut... No s etim, vidno, nichego ne podelaesh'.
     YA  veryu: materii.i posuda,  zontiki  i kaloshi vytesnyat  v  konce koncov
pleshivye chinovnich'i golovy nachisto. Pejzazh moskovskij stanet voshititel'nym.
Na moj vkus.
     YA s chuvstvom naslazhdeniya prohozhu teper' passazhi.  Petrovka  i Kuzneckij
sumerki  goryat ognyami.  I bujnye gammy  krasok za steklami - ulybayutsya  liki
igrushek kustarej.
     Lifty poshli! Sam videl segodnya. Imeyu ya pravo verit' svoim glazam?
     |tot sezon podnovlyali, shtukaturili, podkleivali.  Na budushchij  sezon,  ya
veryu, budut stroit'.  Osen'yu, glyadya na sverkayushchie  adskim  plamenem  kotly s
asfal'tom na ulicah, ya vzdragival ot radostnogo predchuvstviya. Budut stroit',
nesmotrya  ni na  chto. Byt'  mozhet, eto  fantaziya pravovernogo moskvicha...  A
po-moemu, volya vasha, vizhu - Renessans.
     Moskovskaya epitalama:
     Poyu tebe, o bog Remonta!



     Rasstalsya  ya s  nim  v iyune  mesyace.  On  prishel togda ko mne,  svernul
mahorochnuyu koz'yu nogu i skazal mrachno:
     - Nu, vot i konchil universitet.
     - Pozdravlyayu vas, doktor, - s chuvstvom otvetil ya.
     Perspektivy  u  novoispechennogo doktora vyrisovyvalis' v takom vide:  v
zdravotdele skazali: "Vy  svobodny", v  obshchezhitii studentov-medikov skazali:
"Nu,  teper'  vy  konchili, tak vyezzhajte",  v klinikah, bol'nicah i t.  pod.
uchrezhdeniyah skazali: "Sokrashchenie shtatov".
     Poluchalsya, v obshchem, polnejshij mrak.
     Posle etogo on ischez i utonul v moskovskoj bezdne.
     -  Znachit, pogib,  -  spokojno konstatiroval  ya, zanyatyj svoimi lichnymi
delami (t. naz. "bor'ba za sushchestvovanie").
     YA  doborolsya  do  samogo  noyabrya  i  sobiralsya borot'sya dal'she,  kak on
poyavilsya neozhidanno.
     Na plechah eshche  visela vytertaya dryan' (byvshee  studencheskoe  pal'to), no
iz-pod nee vyglyadyvali noven'kie bryuki.
     Po  odnoj   skladke,   aristokraticheski   zaglazhennoj,  ya   bezoshibochno
opredelil: kupleny na Suharevke za 75 millionov.
     On vynul futlyar ot shprica i ugostil menya "Iroj-rassypnoj".
     Razdavlennyj izumleniem, ya zhdal ob®yasnenij. Oni posledovali nemedlenno:
     -  Gruzchikom  rabotayu v  arteli. Znaesh',  simpatichnaya takaya artel' -  b
studentov 5-go kursa i ya...
     - CHto zhe vy gruzite?!
     - Mebel' v magaziny. U nas uzh i postoyannye daval'cy est'.
     - Skol'ko zh ty zarabatyvaesh'?
     - Da vot za predydushchuyu nedelyu 275 limonchikov.
     YA mgnovenno sdelal peremnozhenie: 275x4=1 milliard sto! V mesyac.
     - A medicina?!
     - A medicina sama soboj.  Gruzim my raz-dva v nedelyu. Ostal'noe vremya ya
v klinike, rentgenom zanimayus'.
     - A komnata?
     On hihiknul.
     - I komnata est'... Original'no,  tak, znaesh',  vyshlo...  Perevozili my
mebel' v kvartiru odnoj artistki. Ona menya i sprashivaet s udivleniem: "A vy,
pozvol'te uznat',  kto na  samom dele? U  vas lico takoe  intelligentnoe. YA,
govoryu,  doktor.  Esli b  ty videl,  chto  s  nej  sdelalos'!  CHaem  napoila,
rassprashivala. A gde vy, govorit, zhivete? A ya govoryu, . nigde ne zhivu. Takoe
uchastie prinyala, daj ej bog zdorov'ya. CHerez  nee ya i komnatu poluchil,  u  ee
znakomyh. Tol'ko uslovie: chtoby ya ne zhenilsya!
     - |to chto zh, artistka uslovie takoe postavila?
     - Zachem artistka...  Hozyaeva.  Odnomu, govoryat, sdadim, dvoim ni v koem
sluchae.
     Ocharovannyj  skazochnymi  uspehami   moego  priyatelya,  ya   skazal  posle
razdum'ya:
     - Vot  pisali  vse: gnilaya intelligenciya, gnilaya... Ved', pozhaluj,  ona
uzhe  umerla. Posle revolyucii narodilas' novaya, zheleznaya intelligenciya. Ona i
mebel' mozhet gruzit', i drova kolot', i rentgenom zanimat'sya.
     - YA veryu, - prodolzhal ya, vpadaya v liricheskij  ton, -  ona ne  propadet!
Vyzhivet!
     On podtverdil, rasprostranyaya udushlivye kluby "Iry-rassypnoj":
     - Zachem propadat'. Propadat' my ne soglasny.



     Vchera utrom  na Tverskoj  ya  videl  mal'chika. Za nim shla, raskryv  rty,
gruppa oshelomlennyh grazhdan  muzhskogo i  zhenskogo pola  i tyanulas'  verenica
pustyh izvozchikov, kak za pokojnikom.
     So vstrechnogo  tramvaya  No  b  sveshivalis'  passazhiry  i  ukazyvali  na
mal'chika pal'cami.  Utverzhdat'  ne  stanu, no mne pokazalos',  chto  torgovka
yablokami u doma No73 zarydala ot schast'ya, a zazevavshijsya shofer srezal ugol i
chut' ne ugodil v uchastok.
     Lish' proterev glaza, ya ponyal, v chem delo.
     U mal'chika na  zhivote ne bylo lotka s  saharinovym irisom, i mal'chik ne
vyl dikim golosom:
     - "Posol'skie"! "YAva"!! "Mursal"!!! Gazetatachkaprokatyvaetvseh!..
     Mal'chik ne vyryval iz ruk  u  drugogo  mal'chika skomkannyh limonov i ne
lyagal ego  nogami. U mal'chika  ne bylo vo rtu papirosy... Mal'chik ne rugalsya
skvernymi slovami.
     Mal'chik ne vhodil v tramvaj v zhivopisnyh lohmot'yah i, fal'shivo begaya po
sytym licam spekulyantov, ne gnusil:
     - Poda-ajte... Hrista radi...
     Net,  grazhdane.  |tot  edinstvennyj, vpervye vstretivshijsya mne  mal'chik
shel,   stepenno  pokachivayas'  i  ne  spesha,  v  prekrasnoj  uyutnoj  shapke  s
naushnikami,  i  na  lice u  nego byli napisany vse dobrodeteli, kakie tol'ko
mogut byt' u mal'chika 11 - 12 let.
     Net, ne mal'chik eto byl. |to byl chistoj vody heruvim v teplyh perchatkah
i valenkah. I  na  spine u heruvima byl r-a-n-e-c, iz kotorogo torchal ugolok
izmyzgannogo zadachnika.
     Mal'chik shel v shkolu 1-j stupeni u-ch-i-t-'-s-ya.
     Dovol'no. Tochka.



     Otpravilsya  ya  k  znakomym nepmanam. Nadoelo mne  byvat'  u  pisatelej.
Bogema horosha  tol'ko  u  Myurzhe  - krasnoe  vino,  baryshni...  Moskovskaya zhe
literaturnaya bogema ugnetaet.
     Pridesh', i - ili poprosyat sest' na yashchik, a v yashchike - rzhavye gvozdi, ili
chayu net,  ili  chaj  est',  no saharu  net, ili v  sosednej  komnate  hozyajka
kvartiry  varit samogon  i tuda shmygayut kakie-to lyudi s raspuhshimi licami, i
sidish'   kak  na  igolkah,  potomu  chto  boish'sya,  chto  pridut  -  raspuhshih
arestovyvat' i tebya  zahvatyat ili (huzhe  vsego)  molodye  poety nachnut  svoi
stihi  chitat'.  Odin, potom  drugoj, potom  tretij...  Slovom -  nesterpimaya
obstanovka.
     U nepmanov  okazalos'  do chrezvychajnosti  horosho. CHaj,  limon, pechen'e,
gornichnaya, vsyudu pahnet duhami, serebryanye lozhki (primechanie dlya ispugannogo
inostranca:  platonicheskoe  udovol'stvie), na pianino  doch' igraet  "Molitvu
devy", divan, "ne hotite li so slivkami", nikto stihov ne chitaet, i t. d.
     Edinstvennoe neudobstvo:  v  zerkal'nyh  otrazheniyah malen'kaya dyrka  na
tvoih shtanah  prevrashchaetsya v dyrishchu velichinoj s chajnoe blyudechko i prihoditsya
prikryvat' ee ladon'yu, a chaj  meshat' levoj rukoj.  A hozyajka,  ocharovatel'no
ulybayas', govorit:
     - Vy ochen' milyj i interesnyj, no pochemu vy ne kupite sebe novye bryuki?
A zaodno i shapku...
     Posle etogo  "zaodno" ya  podavilsya chaem,  i zolotushnaya  "Molitva  devy"
pokazalas' mne dans-makabrom 1.
     No prozvuchal zvonok i spas menya.
     Voshel  nekto,  pered  kotorym vse  poblednelo i  dazhe serebryanye  lozhki
s®ezhilis' i sdelalis' pohozhimi na poderzhannoe frazhe.
     Na pal'ce u voshedshego  sidelo chto-to napominayushchee krest na hrame Hrista
Spasitelya na zakate.
     - Karatov devyanosto...  Ne inache  kak on  ego s korony snyal, shepnul mne
moj sosed - poet, chelovek, vospevayushchij v  stihah dragocennye kamni,  no,  po
svoej zhestokoj bednosti, ne imeyushchij ponyatiya o tom, chto takoe karat.
     Po  kamnyu,  ot kotorogo sypalis' vo vse  storony raznocvetnye luchi,  po
tomu, kak na plechah u tolstoj zheny voshedshego sidel  ryzhij palatin,  po tomu,
kak  u  voshedshego  yurko begali  glaza, ya dogadalsya,  chto  peredo  mnoj  vsem
nepmanam - nepman, da eshche, veroyatno, iz tresta.
     Hozyajka vspyhnula, zaulybalas'  zolotymi koronkami, kinulas' navstrechu,
chto-to vosklicaya, i prervalas' "Molitva devy" na samom interesnom meste.
     Zatem  nachalos'  ozhivlennoe  chaepitie,  prichem  nepman   byl  v  centre
vnimaniya.
     YA pochemu-to obidelsya  (nu  chto  zh iz togo, chto  on nepman? YA  razve  ne
chelovek?) i reshil zavyazat' razgovor. I zavyazal ego udachno.
     - Skol'ko vy poluchaete zhalovaniya? - sprosil ya u obladatelya sokrovishcha.
     Tut zhe s dvuh storon pod stolom mne nastupili na nogi. Na pravoj noge ya
oshchutil  sapog  poeta (krivoj stoptannyj  kabluk),  na levoj -  nogu  hozyajki
(francuzskij ostryj kabluk).
     No bogach ne obidelsya. Naprotiv, moj vopros emu pol'stil pochemu-to.
     On ostanovil na mne  glaza na sekundu, prichem tut tol'ko  ya  razglyadel,
chto oni pohozhi na dve desyatki odesskoj raboty.
     -  M...  m...  kak  vam skazat'... |... pustyaki. Dva, tri  milliarda, -
otvetil on, posylaya mne s pal'ca snopy sveta.
     - A skol'ko stoit vashe bri... - nachal ya i vzvizgnul ot boli...
     -  ...brit'e?!  - vykriknul  ya, ne  pomnya  sebya,  vmesto "brilliantovoe
kol'co".
     - Brit'e  stoit  20  limonov,  -  izumlenno otvetil  nepman,  a hozyajka
sdelala emu glazami: "Ne obrashchajte vnimaniya. On idiot".
     I mgnovenno menya snyali s  repertuara. Zashchebetala hozyajka,  no blagodarya
moemu blestyashchemu pochinu razgovor tak i uvyaz v limonnom bolote.
     Vo-pervyh, poet vsplesnul rukami i prostonal:
     - 20 limonov! Aj, yaj, yaj! (On brilsya poslednij raz v iyune.)
     Vo-vtoryh, sama hozyajka lyapnula  chto-to nesurazno-maloe naschet oborotov
v treste.
     Nepman  ponyal, chto on nahoditsya v kompanii denezhnyh mladencev, i  reshil
postavit' nas na mesto.
     - Prihodit ko mne v trest  neizvestnyj chelovek, - nachal on, pobleskivaya
chernymi glazami, - i govorit: voz'mu u  vas tovaru na  200 milliardov. Plachu
vekselyami.  Pozvol'te, - otvechayu ya, -  vy -  lico  chastnoe... e... kakaya  zhe
garantiya, chto  vashi uvazhaemye vekselya...  A, pozhalujsta, -  otvechaet  tot. I
vynul knizhku svoego tekushchego scheta. I  kak vy  dumaete, - nepman pobedonosno
obvel  glazami sidyashchih za  stolom, - skol'ko u  nego  okazalos' na  kazennom
schetu?
     - 300  milliardov? - kriknul poet (etot proklyatyj sankyulot ne  derzhal v
rukah bol'she 50 limonov).
     - 800, - skazala hozyajka.
     - 940, - robko pisknul ya, ubrav nogi pod stol.
     Nepman artisticheski vyzhdal pauzu i skazal:
     - Tridcat' tri trilliona.
     Tut ya upal v obmorok i, chto bylo dal'she, ne znayu.
     Primechanie  dlya  inostrancev: trillionom v moskovskih trestah  nazyvayut
tysyachu milliardov. 33 trilliona pishut tak:





     Opera Zimina. "Gugenoty". Sovershenno takie  zhe, kak "Gugenoty" 1893 g.,
"Gugenoty" 1903 g., 1913, nakonec, i 1923 g.!
     Kak raz s 1913  g. ya i ne videl etih  "Gugenotov". Pervoe vpechatlenie -
oshalevaesh'. Dve vityh zelenyh  kolonny i  beskonechnoe kolichestvo golubovatyh
lyazhek v triko. Zatem tenor nachinaet pet' takoe, chto srazu muchitel'no hochetsya
v bufet i:
     - Grazhdanin usluzhayushchij, piva! ("CHelovekov" v Moskve eshche net.)
     V ushah lyapaet gromovoe "pif-paf!!"  Marselya, a v mozgu  vopros: "Dolzhno
byt', eto dejstvitel'no  prekrasno, ezheli poslednie  burnye  gody ne vyterli
etih gugenotov von iz teatra, okrashennogo v kakie-to zhab'i tona".
     Kuda tam  vyterli!  V partere, v lozhah, v yarusah ni klochka mesta. Vzory
sosredotocheny na zheltyh sapogah Marselya. I Marsel', posylaya parteru serditye
vzglyady, ugrozhaet:

     Poshchady ne zhdite,
     Ona ne prid-e-e-t...

     Rokochushchie nizy.
     Solisty, posinev pod  grimom, prorezyvayut gremyashchuyu massu hora i mednyh.
Polzet  zanaves.  Svet.  Srazu  hochetsya  buterbrodov  i   kurit'.  Pervoe  -
nevozmozhno,  ibo   dlya  togo,  chtoby  est'  buterbrody,  nuzhno  zarabatyvat'
milliardov desyat' v mesyac, vtoroe - myslimo.
     U  veshalok  skvoznyak, dymovaya zavesa. V  foje  -  sharkanie, gul, pahnet
deshevymi duhami. Zelenejshaya toska posle papirosy.
     Vse po-prezhnemu, kak bylo pyat'sot let nazad.  Za  isklyucheniem, pozhaluj,
kostyumov. Pidzhachki somnitel'nye, frenchi vytertye.
     "Ish' ty,- podumal ya, nablyudaya,- publika ta, da ne ta..."
     I tol'ko chto podumal, kak uvidal  u vhoda v parter cheloveka. On  byl vo
frake!  Vse,  chest'  chest'yu, bylo  na meste.  Oslepitel'nyj plastron,  davno
zautyuzhennye bryuki, lakirovannye tufli i, nakonec, sam frak!
     On ne posramil by francuzskoj  komedii. Pervonachal'no tak i podumal: ne
inostranec li? Ot teh vsego zhdi. No okazalsya svoj.
     Gorazdo interesnee  fraka  bylo  lico  ego obladatelya. Vyrazhenie unyloj
ozabochennosti  portilo rasplyvchatyj  lik  moskvicha. V  glazah  ego  chitalos'
sovershenno yavstvenno:  "Da-s, frak. Vykusi. Nikto  ne imeet  mne prava slovo
skazat'. Dekreta naschet frakov netu".
     I  dejstvitel'no, nikto  frachnika ne trogal,  i  dazhe osobenno  ostrogo
lyubopytstva  on ne vozbuzhdal.  I  stoyal  on  nezyblemo, kak skala, omyvaemaya
pidzhachnym i frenchnym potokom.
     Frak etot do togo menya zaintrigoval, chto ya dazhe opery ne doslushal.
     V golove moej vopros:
     "CHto dolzhen  oznachat' frak?  Muzejnaya li  eto redkost'  v  Moskve sredi
frenchej 1923 g., ili -frachnik predstavlyaet soboj nekij zhivoj signal:
     - Vykusi. CHerez polgoda vse odenemsya vo fraki".
     Vy dumaete, chto, mozhet byt', eto prazdnyj vopros? Ne skazhite...



     ...Zovi menya vandalom
     YA eto imya zasluzhil.

     Priznayus',  prezhde chem napisat'  eti stroki, ya dolgo kolebalsya. Boyalsya.
Potom reshil risknut'.
     Posle,  togo,  kak ya  ubedilsya,  chto "Gugenoty" i "Rigoletto" perestali
menya  razvlekat',  ya rezko kinulsya na  levyj front.  Prichinoj  etogo  byl I.
|renburg,  napisavshij knigu "A vse-taki  ona vertitsya", i dvoe dlinnovolosyh
moskovskih futuristov, kotorye, poyavlyayas' ko mne ezhednevno v techenie nedeli,
za vechernim chaem rugali menya "meshchaninom".
     Nepriyatno, kogda eto slovo tychut v glaza, i ya poshel, bud' oni proklyaty!
Poshel v teatr Gitis na "Velikodushnogo rogonosca" v postanovke Mejerhol'da.
     Delo  vot v chem: ya - chelovek rabochij, kazhdyj million daetsya  mne  putem
nochnyh bessonnic i dnevnoj zverskoj begotni.  Moi  denezhki kak raz te samye,
chto  nosyat  nazvanie  krovnyh.   Teatr  dlya   menya  -   naslazhdenie,  pokoj,
razvlechenie, slovom, vse  chto ugodno,  krome  sredstva  nazhit' novuyu horoshuyu
nevrasteniyu, tem bolee chto v Moskve est'  desyatki vozmozhnostej nazhit' ee bez
zatraty na teatral'nye bilety.
     YA  ne  I. |renburg i ne teatral'nyj mudryj  kritik, no  sudite  sami: v
obshchipannom,  obodrannom,  skvoznyakovom teatre vmesto sceny - dyra (zanavesa,
konechno, netu  i sleda). V glubine - golaya kirpichnaya stena s dvumya grobovymi
oknami.
     A  pered  stenoj  sooruzhenie.  Po sravneniyu s nim proekt  Tatlina mozhet
schitat'sya obrazcom yasnosti i prostoty. Kakie-to kletki, naklonnye ploskosti,
palki,  dverki i kolesa.  I  na  kolesah  bukvy kverhu  nogami "sch" i  "te".
Teatral'nye plotniki, kak  doma, hodyat vzad i vpered, i dolgo nel'zya ponyat':
nachalos' uzhe dejstvie ili eshche net.
     Kogda   zhe  ono  nachinaetsya  (uznaesh'  ob  etom  potomu,  chto  vse-taki
vspyhivaet  otkuda-to sboku svet na scene), poyavlyayutsya sinie lyudi (aktery  i
aktrisy vse v sinem. Teatral'nye kritiki nazyvayut eto prozodezhdoj. Poslal by
ya ih na zavod, den'ka hot' na dva! Uznali by oni, chto
     takoe prozodezhda!).
     Dejstvie: zhenshchina, podobrav sinyuyu  yubku, s®ezzhaet s naklonnoj ploskosti
na tom, na chem  zhenshchiny i muzhchiny sidyat. ZHenshchina muzhchine chistit zad platyanoj
shchetkoj.  ZHenshchina  na  plechah  u  muzhchiny   ezdit,  prikryvaya  stydlivo  nogi
prozodezhdnoj yubkoj.
     - |to  biomehanika, - poyasnil mne priyatel'. Biomehanika!! Bespomoshchnost'
etih  sinih  biomehanikov,  v  svoe  vremya  uchivshihsya  proiznosit'  slashchavye
monologi, vne konkurencii. I  eto, zamet'te,  v dvuh shagah  ot  Nikitinskogo
cirka, gde kloun Lazarenko oshelomlyaet chudovishchnymi salto!
     Kogo-to  vertyashchejsya dver'yu kolotyat unylo i nastojchivo opyat' po  tomu zhe
samomu mestu.  V  zale nastroenie  kak na kladbishche,  u mogily  lyubimoj zheny.
Kolesa vertyatsya i skripyat.
     Posle pervogo akta kapel'diner:
     - Ne ponravilos' u nas, gospodin?
     Ulybka nastol'ko nagla, chto muchitel'no hotelos' biomahnut' ego po uhu.
     - Vy opozdali rodit'sya,- skazal mne futurist.
     Net, eto Mejerhol'd pospeshil rodit'sya.
     - Mejerhol'd - genij!! - zavyval futurist. Ne  sporyu.  Ochen'  vozmozhno.
Puskaj - genij. Mne vse ravno. No ne sleduet zabyvat', chto genij odinok, a ya
- massa. YA - zritel'. Teatr dlya menya. ZHelayu hodit' v ponyatnyj teatr.
     - Iskusstvo budushchego!! - naleteli na menya s kulakami.
     A esli budushchego, to puskaj, pozhalujsta, Mejerhol'd umret i voskresnet v
XXI veke. Ot  etogo vyigrayut vse, i prezhde vsego on sam. Ego pojmut. Publika
budet dovol'na ego kolesami, on sam poluchit udovletvorenie geniya, a ya budu v
mogile, mne ne budut snit'sya derevyannye vertushki.
     Voobshche k chertu etu mehaniku. YA ustal.



     Spas  menya  ot  biomehanicheskoj  toski  artist operetki  YAron,  i emu s
goryachej blagodarnost'yu posvyashchayu eti stroki. Posle pervogo zhe ego padeniya  na
koleni k grafu Lyuksemburgu, stuknuvshemu  ego po  plechu,  ya ponyal, chto znachit
eto  proklyatoe slovo "biomehanika",  i  kogda  operetka  karusel'nym galopom
poshla vokrug YArona,  kak  vokrug  sterzhnya,  ya  ponyal,  chto znachit  nastoyashchaya
buffonada.
     Grim! ZHesty!  V  zale  gul i grom! I  nel'zya  ne  hohotat'.  Nemyslimo.
Beskorystnaya reklama YAronu, ver'te sovesti: isklyuchitel'nyj talant.



     Iz haosa kakim-to obrazom  rozhdaetsya poryadok. Nekotorye ob  etom uznayut
iz gazet so znachitel'nym opozdaniem, a nekotorye po  gor'komu opytu na meste
i v processe sozdaniya etogo poryadka.
     Tak, naprimer,  nepman,  o  kotorom  ya  rasskazhu,  poznakomilsya s novym
poryadkom v  koridore  plackartnogo vagona  na stancii  Nikolaevskoj zheleznoj
dorogi.
     On byl v obshchem blagodushnyj  chelovek, i edinstvenno  chto vyvodilo ego iz
sebya - eto bol'sheviki. O bol'shevikah on ne mog govorit' spokojno.  O zolotoj
valyute - spokojno. O  sale - spokojno. O teatre - spokojno. O  bol'shevikah -
slyuna. YA dumayu, chto esli by malen'kuyu porciyu etoj slyuny vsprysnut' kroliku -
krolik  izdoh by  vo  mgnovenie oka. 2-h grammov  bylo by  dostatochno, chtoby
otravit' eskadron Budennogo s loshad'mi vmeste.
     Slyuny zhe u nepmana bylo mnogo, potomu chto on kuril.
     I kogda  on zalez v  vagon  so  svoim  tverdym chemodanom  i  oglyadelsya,
prezritel'naya usmeshka iskazila ego vyrazitel'noe lico.
     - Gm...  podumaesh', -  zagovoril  on...  ili,  vernee, ne  zagovoril, a
kak-to  zaskripel, - svinyachili, svinyachili  chetyre  goda, a  teper'  vzdumali
chistotu  navodit'!  K  chemu,  sprashivaetsya,  bylo  vse eto  razrushat'? I  vy
dumaete, chto ya veryu v to, chto u nih chto-nibud' vyjdet? Derzhi karman. Russkij
narod - ham. I vse im opyat' zaplyuet!
     I v toske i v otchayanii shvyrnul okurok na  pol i rastoptal. I nemedlenno
(chert ego znaet, otkuda on vzyalsya,- slovno iz steny vyros) poyavilsya  nekto s
kvitancionnoj knizhkoj v rukah i skazal, pobivaya rekord lakonichnosti:
     - Tridcat' millionov.
     Ne berus' opisat' lico nepmana. YA boyalsya, chto ego hvatit udar.


     Von ona kakaya istoriya, tovarishchi berlincy. A  vy govorite "bolscheviki",
"bolscheviki"! Lyublyu poryadok.


     Prihozhu v teatr. Davno  ne byl. I  vsyudu  visyat plakaty "Kurit'  strogo
vospreshchaetsya". I dumayu ya, chto za chudesa: nikto pod etimi plakatami ne kurit.
CHem eto ob®yasnyaetsya? Ob®yasnilos' eto ochen'  prosto, tak zhe, kak i  v vagone.
Lish' tol'ko nekij s chernoj borodkoj - prochitav plakat - sladko zatyanulsya dva
raza, kak vyros molodoj chelovek simpatichnoj, no nepreklonnoj naruzhnosti i:
     - Dvadcat' millionov.
     Negodovaniyu chernoj borodki ne bylo predela.
     Ona ne pozhelala platit'. YA zhdal vzryva so storony simpatichnogo molodogo
cheloveka,  igravshego blagodushno kvitanciyami. Nikakogo vzryva ne posledovalo,
no  za  spinoj  molodogo  cheloveka,   bez  vsyakogo  signala  s  ego  storony
(bol'shevistskie  fokusy!), iz vozduha sotkalsya milicioner. Polozhitel'no, eto
bylo gofmanskoe nechto. Milicioner ne proiznes  ni odnogo slova, ne sdelal ni
odnogo zhesta. Net! |to  bylo prosto voploshchenie  ukorizny  v seroj  shineli  s
revol'verom  i  svistkom.  CHernaya  borodka zaplatila  so  sverh®estestvennoj
gofmanskoj zhe bystrotoj.
     I  lish'  togda angel-hranitel', u  kotorogo  vmesto  kryl'ev za plechami
pomeshchalas'  nebol'shaya,  izyashchnaya  vintovka, otoshel  v  storonu i "dobrodushnaya
proletarskaya  ulybka  zaigrala na  ego  lice"  (tak  pishut  molodye  baryshni
revolyucionnye romany).
     Sluchaj s chernoj borodkoj tak  podejstvoval  na moyu vpechatlitel'nuyu dushu
(u menya est' podozrenie, chto i ne tol'ko na  moyu), chto teper', kuda  by ya ni
prishel, prezhde chem  vzyat'sya  za portsigar, ya trevozhno osmatrivayu steny - net
li   na   nih  kakoj-nibud'   pechatnoj  kaverzy.  I  ezheli   plakat  "Strogo
vospreshchaetsya", podmanivayushchij russkogo cheloveka na kurenie i plevki, to ya  ni
kurit', ni plevat' ne stanu ni za chto.



     Fridrihshtrasskoj uverennosti, chto Rossiya prikonchilas', ya ne razdelyayu, i
dazhe bol'she togo: po mere togo kak ya nablyudayu moskovskij kalejdoskop, vo mne
rozhdaetsya predchuvstvie, chto "vse obrazuetsya" i my  eshche mozhem pozhit' dovol'no
slavno.
     Odnako ya dalek  ot mysli, chto Zolotoj vek uzhe nastupil.  Mne  pochemu-to
kazhetsya,  chto nastupit on ne ranee, chem poryadok, simptomy kotorogo tak  yasno
nachali prostupat' v stol' neznachitel'nyh, kazalos' by, yavleniyah, kak vse eti
nekuritel'nye i neplevatel'nye sobytiya, pustit okonchatel'nye korni.
     GUM  s  tysyachami  ognej  i  gladko  vybritymi  prikazchikami,  blestyashchie
shvejcary v  gosudarstvennyh magazinah  na  Petrovke  i  Kuzneckom,  "Verhnee
plat'e snimat'  obyazatel'no"  i  t.  pod.  -  eto  velikolepnye  stupeni  na
lestnice, vedushchej v raj, no eshche ne samyj raj.
     Dlya menya oznachennyj  raj nastupit v to  samoe  mgnovenie, kak v  Moskve
ischeznut  semechki. Ves'ma vozmozhno, chto ya  vyrodok, ne  ponimayushchij  velikogo
znacheniya etogo chisto nacional'nogo produkta, stol' zhe svojstvennogo nam, kak
tabachnaya zhvachka slavnym  amerikanskim  geroyam  snogsshibatel'nyh  fil'mov, no
ves'ma  vozmozhno,  chto prosto-naprosto semechki - merzost', kotoraya  ugrozhaet
utopit' nas v svoej slyunyavoj sheluhe.
     Boyus',   chto  mysl'  moya  pokazhetsya  dikoj   i   neponyatnoj  utonchennym
evropejcam,  a to  ya skazal  by, chto s  momenta  izgnaniya  semechek dlya  menya
neprelozhnoj stanet vera  v  elektrifikaciyu, poezda  (150  kilometrov v chas),
vseobshchuyu gramotnost' i prochee, chto uzhe nesomnenno oznachaet raj.
     I malen'kaya nadezhda  u menya  zakoposhilas' v serdce  posle togo, kak  na
Tverskoj menya chut' ne sshibla  s nog tucha bab i mal'chishek s lotkami, letevshih
kuda-to s voplyami:
     - Dun'ka! Hodu! On idet!!
     "On" okazalsya, kak  ya  i predpolagal, voploshcheniem v  serom,  no  uzhe ne
ukorizny, a yarosti.
     Grazhdane, eto svyashchennaya yarost'. YA privetstvuyu ee.
     Ih  nado  izgnat'  -  semechki.  Ih  nado  izgnat'. V  protivnom  sluchae
bystrohodnyj  elektricheskij  poezd  my postroim, a  Dun'ki naplyuyut  sheluhi v
mehanizm, i poezd ostanovitsya, i vse k chertu.



     Net pagubnee  zabluzhdeniya,  kak  predstavit'  sebe  zagadochnuyu  velikuyu
Moskvu 1923 goda otpechatannoj v odnu krasku.
     |to spektr. Svetovye effekty v nej porazitel'ny. Kontrasty - chudovishchny.
Dun'ki i nishchie (o, smert' moya - moskovskie nishchie! Rodilsya nep v lakirovannyh
botinkah, nemedlenno rodilsya i tot strashnyj v dyrah s gnusavym golosom i sel
na vseh perekrestkah, zanyl u pod®ezdov, zakovylyal po pereulkam), blagoj mat
iskopaemyh  izvozchikov i besshumnoe  skol'zhenie mashin, siyayushchih lakom, afishi s
mirovymi imenami...  a  v  budke  na  Strastnoj ploshchadi  torguet  zhurnalami,
vremenno ispolnyaya obyazannosti otluchivshegosya prodavca, negramotnaya baba!
     Klyanus' - negramotnaya!
     YA sam lichno podoshel k budke. Sprosil "Rossiyu", ona mne podala "Korabl'"
(pohozh shrift!). Ne to. Babka zametalas' v budke. Podala drugoe. Ne to.
     - Da chto vy, negramotnaya?! (|to ya ironicheski sprosil.)
     No   doloj   ironiyu,  da   zdravstvuet  otchayanie!  Baba   dejstvitel'no
negramotnaya.


     Moskva  - kotel,-  v nem varyat  novuyu zhizn'.  |to ochen'  trudno.  Samim
prihoditsya   varit'sya.   Sredi   Dunek   i  negramotnyh   rozhdaetsya   novyj,
pronizyvayushchij vse ugly bytiya, organizacionnyj skelet.
     V  otchayanii  ot  baby s  "Korablem"  v  rukah, v otchayanii  ot  zverskih
izvozchikov,  pominayushchih kollektivnuyu nashu  mamashu,  ya kinulsya  v Stoleshnikov
pereulok  i  na  skreshchenii  ego  s Bol'shoj  Dmitrovskoj  uvidal  etih  samyh
izvozchikov. Na  skreshchenii bylo,  ochevidno,  kakoe-to  prepyatstvie.  Verenica
borodachej na  kozlah  byla nepodvizhna.  YA byl  porazhen.  Pochemu zhe ne gremit
rugan'? Pochemu ne vyryvayutsya vpered pylkie izvozchiki?
     Bozhe  moj! Prepyatstvie-to, prepyatstvie... Tol'ko vsego, chto v  rukah  u
milicionera byla krasnaya palochka i on zastyl, podnyav ee vverh.
     No lica izvozchikov! Na nih bylo siyanie, kak na Pashu.
     I  kogda  milicioner,  propustiv  tramvaj  i  dva   avtomobilya,  mahnul
palochkoj,  pribaviv  uzhe  nesvojstvennoe  konsteblyam  i  shucmanam  laskovoe:
"Davaj!" - izvozchiki poehali tak nezhno i akkuratno, slovno vezli ne zdorovyh
moskvichej, a tyazheloranenyh.


     V poryadke [...] dajte nam opory tochku, i my sdvinem shar zemnoj.




     Vpervye  - gaz. "Nakanune",  1922, 21  dekabrya (gl.  I -  II); 1923, 20
yanvarya  (gl.  III  -V);  9  fevralya (gl.  V-VII); 1  marta  (gl. VIII - XI).
Podpis': "Mihail Bulgakov".

     Myurzhe  Anri (1822-1861) -  francuzskij  pisatel'. Ego  "Sceny  iz zhizni
bogemy" stali osnovoj dlya opery Dzh. Puchchini "Bogema" (1895) i R. Leonkavallo
"Bogema" (1897).
     Frazhe - splav, imitiruyushchij serebro.
     Opera Zimina  - Opernyj  teatr Zimina, chastnyj  teatr, organizovannyj v
1904  g. russkim  teatral'nym deyatelem Sergeem Ivanovichem Ziminym. S 1917 g.
Zimin rabotal v nem direktorom.
     "Gugenoty" - opera Dzh. Mejerbera.
     "Rigoletto"-opera Dzh. Verdi.
     "Velikodushnyj rogonosec"-spektakl' Vs.  Mejerhol'da (1922 g.)  po p'ese
F. Krommelinka.
     Tatlin Vladimir Evgrafovich (1885-1953) - sovetskij zhivopisec, grafik.
     Lazarenko  Vitalij Efimovich  (1890-1939)  - kloun, satirik, zasluzhennyj
artist RSFSR (1933).
     YAron Grigorij Markovich (1893-1963) - artist  operetty, narodnyj  artist
RSFSR.


Last-modified: Thu, 18 Jan 2001 20:57:24 GMT

Ocenite etot tekst: