Pedro Kal'deron. Salamejskij al'kal'd (perevod F.Kel'ina)
----------------------------------------------------------------------------
Perevod F. Kel'ina
Biblioteka dramaturga. Pedro Kal'deron, P'esy. V 2 t. T. 1.
GIHL "Iskusstvo", M., 1961
OCR Bychkov M.N.
----------------------------------------------------------------------------
Korol' Filipp II.
Don Lope de Figeroa.
Don Al'varo de Atajde, kapitan.
Serzhant
Iskra
Revol'edo, soldat.
Pedro Krespo, pozhiloj krest'yanin.
Huan, syn Pedro Krespo.
Isavel', doch' Pedro Krespo.
Ines, dvoyurodnaya sestra Isavel'.
Don Mendo, dvoryanin.
Hun'o, ego sluga.
Pisar'.
Soldaty.
Barabanshchik.
Krest'yane.
Korolevskaya svita.
Dejstvie proishodit v Salamee i ee okrestnostyah.
Ravnina bliz Salamei.
Revol'edo, Iskra, soldaty.
Revol'edo
Ah, plot' Hristova! K chertu sgin',
Kto iz sela v selo nas vodit
I dlya soldata ne nahodit
Minuty otdyha!
Vse
Amin'!
Revol'edo
Il' pravda zhrebij zloj cygana
Nam poslan gor'koyu sud'boj?
Nas znamya vodit za soboj,
Bredem pod grohot barabana,
A baraban...
Pervyj soldat
Da on, bratva,
Opyat' zavel volynku!
Revol'edo
Kstati
Umolk, inache by, sozdatel',
Sovsem raspuhla golova!
Vtoroj soldat
Ish' rasstonalsya, pryamo zhalost'!
Vdrug razoshelsya... A s chego?
Von tam selo: vojdem v nego
I pozabudem pro ustalost'.
Revol'edo
Iz sil ya vybilsya sovsem,
Mne do sela i ne dobrat'sya.
Da i v sele navryad li, bratcy,
My otdohnem. Izvestno vsem:
Poshlem snachala komissara,
Ego al'kal'dy vstretyat tam,
Oni sperva otvetyat nam:
"Stupajte mimo, my vam darom
Otpustim vse", a my v otvet:
"Priyatna vasha nam zabota,
Da ne ujdem - ustala rota!"
Tut den'gi vylozhit sovet,
I skazhet kapitan: "Sen'ory
Soldaty! Nam pora idti.
Prikaz ne terpit na puti
Zaderzhek. Marsh, bez razgovora!"
I pobredem, ne znaya sna.
Prikaz!.. Emu-to on po nravu!
Tam, gde igumen syt na slavu
I p'yan, tam brat'ya golodna.
No vot, klyanus' rukoj gospodnej,
Kol' v Salameyu ya vojdu
I on zahochet na bedu
Ottuda vybrat'sya segodnya -
Sbegu nemedlya, v tot zhe chas.
Ved' mne ne zanimat' snorovki,
YA dezertirom budu lovkim:
Mne ne vpervoj, sbegal ne raz...
Pervyj soldat
I ne vpervoj togda v rasplatu
Pridetsya zhizn' otdat' svoyu
Tomu, kto den' i noch' v stroyu,
Bednyage zhalkomu - soldatu.
Don Lope - vot nash komandir.
Sego dostojnejshego muzha
Vse slavyat, hvalyat. A ved' huzhe
Ne vstretish' - obojdi ves' mir.
Otvazhen, doblesten i vmeste
Bezdushen, zloben i surov,
Ot samyh yunyh let takov -
Klyatvoprestupnik i bez chesti.
"Molnienosnyj tribunal"
Druz'yam spravlyal on ne odnazhdy...
Revol'edo
YA, znachit, prav - priznaet kazhdyj -
I postuplyu, kak ya skazal.
Vtoroj soldat
Soldatu stydno dolej tyazhkoj
Kichit'sya.
Revol'edo
YA ne za sebya
Strashus'. Glyadi: v slezah, skorbya,
Za rotoj tashchitsya bednyazhka...
Iskra
S'or Revol'edo! Skorb' moya
Pust' vashu milost' ne smushchaet.
S dushoj muzhskoyu - vsyakij znaet -
Na etot svet rodilas' ya.
Vash strah menya pozorit, pravo!
Uzh kol' reshilas' ya sluzhit',
Tak ne prihoditsya tuzhit'.
Mne trud - pochet, nevzgoda - slava.
Ah, esli b ya v krayu rodnom
ZHit' predpochla, togda, pover'te,
YA b ne ostavila do smerti
Korrehidora pyshnyj dom!
CHem tol'ko tam vas ne zadaryat,
Kol' sluchaj vas tuda privel!
Inye celyj mesyac stol
Otkrytyj derzhat - zharyat, paryat...
Skazala mne dusha moya:
Stradaj vot s etim Revol'edo,
Sluzhi, brodi, bud' bez obeda.
Tak esli vam ne v tyagost' ya,
O chem mne dumat'? Vse prekrasno!
Revol'edo
Klyanus' ya nebom - molodec!
Dlya vseh ty zhenshchin obrazec.
Vtoroj soldat
Nu da, konechno, delo yasno.
ZHivi zhe, Iskra!
Revol'edo
Iskru bros',
V ustalost' zaroni otradu!
Poka my brodim, kak ne nado,
To vverh, to vniz, to vkriv', to vkos',
Ty hakaroj nam vozduh leta
Napolni! Il' splyashi, il' spoj!
Iskra
CHto delo stanet ne za mnoj,
O tom vam skazhut kastan'ety.
Revol'edo
YA pomogu tebe. Itak,
Poveselim my vas nemnogo,
A vy, druz'ya, sudite strogo.
Pervyj soldat
ZHiv bog! Ty prav. Valyaj, zemlyak!
Revol'edo i Iskra poyut.
Iskra
"T_i_ri, t_i_ri, tina
Cvet Hakarandina!
Revol'edo
T_i_ri, t_i_ri, tajna
Cvet Hakarandajna!
Iskra
Poruchik, na vojnu skorej!
I kapitanu ne meshalo b!
Revol'edo
Komu nuzhda, tot mavrov bej,
A u menya na nih net zhalob!
Iskra
Ty hlebom teplym nas utesh'.
Nu, dosku v pech', i za rabotu!
Revol'edo
Hozyajka, kuricu zarezh'!
Baranina vredna mne chto-to".
Pervyj soldat
|h, pesnya, kak ona zvuchna!
Bodrej shagaesh', chut' do sluha
Ona dojdet, laskaet uho.
I tak nam po serdcu ona,
CHto zhalko rasstavat'sya s neyu.
ZHal', chto doshli sud'be nazlo
Do mesta... Bashnya, von selo...
Iskra
I kolokol'nya...
Revol'edo
Salameya?
Iskra
CHto pesni! Pust' ih zvuk zatih -
Vy, vasha milost', ne tuzhite,
Najdutsya, tol'ko poishchite,
Mil'ony sluchaev dlya nih.
YA v pesnyah nahozhu otradu.
Est' lyudi: plachut celyj vek
(Tak, vidno, sozdan chelovek),
A ya poyu, poyu - i rada...
Na pesni u menya talant!
Revol'edo
Nu, rota, stoj! Velit nam razum
Dozhdat'sya zdes', poka s prikazom
Vernetsya iz sela serzhant -
Vstupat' li nam pohodnym stroem
Il' prosto tak.
Pervyj soldat
Vot on idet,
Odin... Da net, ego vedet
Nash kapitan: glyadit geroem.
Nu, chto-to skazhet on!..
Poyavlyayutsya kapitan i serzhant.
Te zhe, kapitan i serzhant.
Kapitan
Sen'ory
Soldaty! YA mogu sejchas
Podarka trebovat' ot vas:
Otsyuda vystupim ne skoro.
My budem zhdat', razbiv bivak,
Poka s l'erenskimi chastyami
K nam podojdet don Lope, - s nami
On budet sledovat'. Itak,
Nam otlozhit' pohod pridetsya
Na Gvadalupu. Stanem zdes'
Bivakom my, pokuda ves'
Nash polk syuda ne soberetsya.
Prikaz segodnya tol'ko dan, -
Tak znachit, otdyhaj na slavu!
Revol'edo
On deneg treboval po pravu.
Vse
Ura, ura, nash kapitan!
Kapitan
Uzh sostoyalos' razmeshchen'e.
Vot komissar: razdast on vam
Bilety na postoj, a tam
Marsh na selo bez promedlen'ya!
Iskra
Ah, chert voz'mi! Mne "Pej da esh'!"
Nedarom pesnya govorila.
"Hozyajka, kuricu zarezh' -
Baranina mne povredila".
Ulica.
Poyavlyayutsya kapitan i serzhant.
Kapitan, serzhant.
Kapitan
Serzhant, poslushaj! Gde zhe moj
Bilet? Zabyl?
Serzhant
O net! Ne bojtes'.
Bilet pri mne, ne bespokojtes'.
Kapitan
A gde zh ya stanu na postoj?
Serzhant
V domu u odnogo vil'yana -
On na sele bogache vseh,
No utverzhdayut (pryamo smeh!),
CHto net chvanlivee muzhlana.
Kuda infant Leonskij! S nim
Edva l' on pyshnost'yu sravnitsya -
Tak vazhen on i tak kichitsya...
Kapitan
Nu, greh kak budto ob®yasnim.
Dlya bogacha...
Serzhant
Dom vseh bogache,
Takogo zdes' i ne syskat'.
No, esli pravdu vam skazat',
Ne mog ya postupit' inache.
Hot' kto ugodno posmotri:
Ved' ne najdetsya v Salamee
Drugoj krasavicy milee,
CHem...
Kapitan
Kto? Da nu zhe, govori!
Serzhant
CHem doch' ego...
Kapitan
Puskaj spesiva,
Soboj pust' dazhe nedurna,
No, kak muzhichki vse, ona:
Ih ruki, nogi nekrasivy.
Serzhant
Nu, kak skazat'! Nam ne najti...
Kapitan
Da chto, glupec, ty ponimaesh'?
Serzhant
Koli ne lyubish', a zhelaesh'
Priyatno vremya provesti,
Kto v etom luchshe nam pomozhet
Krest'yanki? |ta ili ta,
Ona umom vsegda prosta,
Dvuh slov svyazat' ona ne mozhet.
Kapitan
K takim delam ne sklonen ya:
Lyubov' togda lish' mne priyatna,
Kogda naryadna i opryatna
Byvaet milaya moya.
A esli net, puskaj sud'boyu
Ona naznachena drugim!
Serzhant
A ya, kol' strast'yu ya tomim,
Zajmus' s krasavicej lyuboyu.
Idem tuda. Poteshu nrav,
Dob'yus' s krest'yankoj priklyuchen'ya
Svidetel' bog!
Kapitan
A v zaklyuchen'e
Poslushaj, kto iz nas byl prav.
Kogda krasavica dvoryanka
Predmet vlechen'ya dlya kogo,
"Vot dama serdca moego" -
Tot govorit, a ne "krest'yanka".
Krest'yanku "damoyu" nazvav,
Da i drugih, kogo laskaem,
My "damu serdca" unizhaem,
Ee lishiv zakonnyh prav.
No chto za shum takoj?
Serzhant
Muzhchina
Na toshchem edet Rosinante.
Vot za ugol on zavernul,
Vot s klyachi slez, napominaet
Licom i stanom Don Kihota,
CH'i pohozhden'ya opisal
Migel' Servantes.
Kapitan
|to stranno.
CHto za nelepaya figura!
Serzhant
Sen'or, pojdemte! Nam pora.
Kapitan
Snesi mne na postoj snachala
Moi pozhitki, a potom
Ko mne s izvest'em vozvrashchajsya.
Kapitan i serzhant uhodyat.
Poyavlyayutsya don Mendo i Nun'o.
Don Mendo, Nun'o.
Don Mendo
Nu, chto moj seryj?
Nun'o
V myle, zagnan.
Edva shevelitsya.
Don Mendo
Skazal ty
Lakeyu, chtob ego vodil on?
Nun'o
Ah, kak priyatno pomechtat'!
Don Mendo
Dlya gruboj tvari luchshij otdyh.
Nun'o
YA ob ede sejchas mechtayu.
Don Mendo
A ty skazal, chtob ne sazhali
Na privyaz' gonchih?
Nun'o
Porezvyatsya
Oni na vole. Tak il' etak,
Myasnik vnaklade.
Don Mendo
Perestan'!
Raz tri chasa, pora uzh mne
Vzyat' zubochistku i perchatki.
Nun'o
A vdrug, sen'or moj, zubochistku
Priznayut mnimoj?
Don Mendo
Esli dazhe
Voobrazil by kto, chto ya
Ne el fazana, zdes' i vsyudu
YA mnen'e podderzhal by: on
Samim soboyu byl obmanut
I lzhet sebe.
Nun'o
A vy edoyu
Menya by luchshe podderzhali,
A ne drugogo. Kak-nikak,
YA vash sluga...
Don Mendo
Vot vzdor! A kstati,
Skazhi mne: pravda l', chto soldaty
Segodnya vecherom vstupayut
V selo?
Nun'o
Da, pravda, moj sen'or.
Don Mendo
Mne zhal', po sovesti, muzhlanov,
CHto zhdut k sebe takih gostej.
Nun'o
A mne gorazdo bol'she zhalko
Teh, kto ne zhdet sovsem...
Don Mendo
Kogo zhe?
Nun'o
Dvoryanstvo... Vy ne izumlyajtes'.
Skazhite: pochemu idal'go
Svobodny vovse ot postoya
Zdes' i vezde?
Don Mendo
Nu? Pochemu?
Nun'o
CHtob s golodu ne podyhali.
Don Mendo
V selen'yah pravednyh puskaj
Otec moj dobryj i sen'or
Pochiet v mire! Mne ostavil
Po zaveshchan'yu on dvoryanskij
List preogromnyj. Razukrashen,
Raspisan zolotom, lazur'yu, -
Nash rod svoboden ot postoya.
Nun'o
Ah, luchshe by on vam ostavil
Nemnogo zolotyh v pridachu!
Don Mendo
No esli rassudit' po pravde,
Za chto ego blagodarit' mne?
Za to, chto on rodil idal'go?
Da ya sebya by ne pozvolil
Vo chreve materi zachat'
Ne dvoryaninu, ob zaklad
Hot' on pobejsya...
Nun'o
Trudnovato
Uznat'...
Don Mendo
Net, prosto, ochen' prosto!
Nun'o
Da kak zhe, moj sen'or?
Don Mendo
Takaya
Nauka est'. A vprochem, ty...
Ty filosof'i ne vkusil
Nachatkov dazhe...
Nun'o
Ah, sen'or moj!
YA ni nachatkov, ni pochatkov
Ne znayu s toj pory, kak em
U vas. Vash stol horosh sejchas:
Net ni pochatkov, ni nachatkov,
Kak net i vsyakih prochih blyud.
Don Mendo
S toboyu o drugih nachatkah
YA govoryu sejchas... Nu, slushaj:
Tot, kto rozhdaetsya, vsegda
ZHivet za schet togo, chto eli
Ego roditeli.
Nun'o
Vot stranno!..
Vy utverzhdaete, chto vashi
Roditeli hot' chto-to eli?
Uvy! K bol'shomu sozhalen'yu,
Ne unasledovali vy
Prichudu etu...
Don Mendo
Nu-s, zatem
Vse v krov' k mladencu postupaet.
Vot, naprimer, poesh' segodnya
Otec syrogo luka - zapah
Mne tut zhe shibanul by v nos,
I ya b skazal otcu: "Roditel'!
Ne po dushe mne, chto menya
Ty iz podobnyh ekskrementov
Sozdat' vsegda stremish'sya"...
Nun'o
Pravda,
Vot eto pravda...
Don Mendo
CHto?
Nun'o
CHto golod
Smekalku oslablyaet v nas.
Don Mendo
YA, znachit, goloden? Merzavec!
Nun'o
Sen'or! K chemu tak kipyatit'sya?
Teper' ne golodny, a skoro
Progolodaetes', naverno.
Uzh tri chasa... I net drugogo
Sostava luchshe, chem slyuna -
Moya li, vasha li - ot pyaten.
Don Mendo
Itak, ty dumaesh', chto ya
Mogu progolodat'sya? Stranno!
Pust' golodayut batraki,
No lyudi ne ravny po zvan'yu.
Tak znaj, chto dvoryaninu mozhno
Ne est' sovsem.
Nun'o
Zachem zhe ya
Ne dvoryanin?
Don Mendo
Nu, bros' boltat'!
Podhodim k domu my sejchas,
Gde Isavel' zhivet...
Nun'o
A kstati,
Skazhite: esli k Isavel'
Dushoj vy prilepilis' strastno, -
Posvatajtes'! Togda by srazu
Vy i otec ee mogli
Svoi dela legko popravit':
Vy stali b est', a on by vnukov
V idal'go vyvel....
Don Mendo
Nikogda
Ne pominaj ob etom, Nun'o!
Uzhel' bezdenezh'e menya
V takoe vvergnet unizhen'e,
CHto chelovek prostogo zvan'ya
Mne testem stanet?
Nun'o
Dumal ya,
CHto chelovekom byt' prostym
Dlya testya vygodno i vazhno.
Ved' govoryat zhe ob inyh,
CHto dlya zyat'ev oni pregrada,
CHto spotykayutsya o nih
Zyat'ya neredko... Nu, a raz
Ne sobiraetes' vy svatat',
Zachem bezumstvovat' tak strastno?
Don Mendo
Nemalo v Burgose u nas
Obitelej, kuda smogu ya,
I ne zhenyas', ee upryatat',
Kogda ona mne nadoest.
Skazhi: nigde ee ne vidno?
Nun'o
Boyus' ya vstretit' Pedro Krespo
Licom k licu. A vdrug priznaet
I dogadaetsya?..
Don Mendo
Nikto
Tebe ne strashen: moj sluga ty.
Hozyain prikazal - i delaj.
Nun'o
I budu delat', hot' by s nim
Sest' ne prishlos' za stol...
Don Mendo
Obychny
Dlya slug takie prichitan'ya.
Nun'o
Nam povezlo! Ona k okoshku
S kuzinoj podoshla, s Ines.
Don Mendo
Vernee, na vostok prekrasnyj
Gryadet v korone iz almazov
Svetilo dnya, i vnov' voshodit
Segodnya vecherom zarya.
Isavel' i Ines pokazyvayutsya v okne doma.
Te zhe, Isavel' i Ines.
Ines
Poglyadi v okno, sestrica
(Nebo pust' hranit tebya!):
Ty uvidish', kak soldaty
Vhodyat k nam v selo...
Isavel'
K okoshku
Ne dolzhna ya priblizhat'sya.
Tot muzhchina snova hodit
Nashej ulicej, Ines,
Mne zh, sestrica, ne pristalo
S nim obmenivat'sya vzglyadom.
Ines
Kak uporstvuet, odnako,
On v svoem tebe sluzhen'e!
Isavel'
Ottogo schastlivej ya?
Ines
No, ya dumayu, ne nado
Obizhat'sya...
Isavel'
CHto zh mne delat'?
Ines
V shutku eto obrati!
Isavel'
Obratit' obidu v shutku?
Don Mendo (podhodit k oknu)
YA do etogo mgnoven'ya
Poklyalsya b idal'go chest'yu
(Klyatva eta nerushima),
CHto eshche ne rassvelo,
No priznayus', kak ni stranno,
CHto teper' v Avrore vashej
Novyj den' dlya nas vstaet.
Isavel'
Mnogo raz ya ob®yasnyala -
O sen'or moj Mendo! - vam,
CHto vy tratite naprasno
Zdes' lyubvi svoej cvety,
CHto bezumstvovat' ne nado
Kazhdyj den' pred etim domom
I na ulice moej.
Don Mendo
O, kogda by tol'ko znali
V krasote svoej nebesnoj
Nashi zhenshchiny, kak ih
Krasyat gnev, surovost', gordost',
I prezren'e, i dosada,
Nikogda b drugih rumyan
Na sebya ne izvodili!
Vy prekrasny. YA molyu vas:
Unizhajte, unizhajte!..
Isavel'
Nu, a esli ne dovol'no
S vas, don Mendo, ob®yasnenij,
To my mozhem po-drugomu
Ob®yasnit' vam vse... Ines!
V dom stupaj, da posil'nee
Pered nim okno zahlopni!
(Othodit ot okna.)
Ines
|h, sen'or brodyachij rycar'!
Vidno, v boj lyubovnyj vsyudu
Vy vstupaete brodyagoj,
Potomu chto vam inache
Na turnir nel'zya popast'.
Pomogaj, lyubov'!
(Othodit ot okna.)
Don Mendo
Vsegda
Krasota, Ines, kaprizna
I prichudliva byvaet.
Nun'o
Ne vezet na etom svete
Bednym lyudyam...
Poyavlyaetsya Pedro Krespo.
Don Mendo, Nun'o, Pedro Krespo.
Pedro Krespo (v storonu)
Nikogda
YA po ulice po etoj
Ne mogu projti - iz domu
Vyhozhu il' vozvrashchayus', -
CHtob dvoryanchika togo
Mne ne vstretit': s vidom vazhnym
On gulyaet...
Nun'o (donu Mendo, tiho)
Pedro Krespo!
Don Mendo
Nu, idem skorej! Uzh ochen'
Sej muzhik lukav.
Poyavlyaetsya Huan Krespo.
Te zhe i Huan Krespo.
Huan Krespo (v storonu)
Zachem,
Stoit zdes' mne poyavit'sya,
U svoej ya vizhu dveri
|tot prizrak v dranoj shlyape
Na zatylke i v perchatkah?
Nun'o (donu Mendo, tiho)
Vot synok ego idet.
Don Mendo
Ne robej i ne smushchajsya.
Pedro Krespo (v storonu)
Vot idet moj Huaniko.
Huan Krespo (v storonu)
Moj otec idet syuda.
Don Mendo (k Nun'o, tiho)
Pritvoryajsya! (Gromko.)
Pedro Krespo,
Bog hrani vas!
Pedro Krespo
Bog hrani vas!
Don Mendo i Nun'o uhodyat.
Pedro Krespo, Huan Krespo.
Pedro Krespo (v storonu)
Snova bilsya ob zaklad on,
I pridetsya, raz hot' v zhizni,
Pobol'nej ego udarit'.
Huan Krespo (v storonu)
CHto zh, pridetsya postradat' mne.
(Gromko.)
Batyushka! Otkuda vy?
Pedro Krespo
YA sejchas s gumna. Hodil ya
Na stradu polyubovat'sya.
Na toku snopy slozhili, -
Poglyadish', kak budto vsyudu
Bleshchut gory zolotye.
Da i zoloto kakoe?
Samoj vysshej proby. Zernam
Nebo sluzhit temnym fonom.
Na toku lopaty veyut,
S legkim vetrom v boj vstupaya,
I tuda letit zerno,
A syuda letit soloma.
Dazhe zdes' - kto posmirennej
Sil'nomu daet dorogu.
Daj-to bog ves' hleb ubrat' mne
V zakroma, chtoby ego
Bujnyj vihr' ne razmetal,
CHtoby veter ne razveyal...
Nu, a ty chto delal?
Huan Krespo
Kak skazat' tebe, ne znayu,
CHtob tebya ne rasserdit'...
YA opyat' igral v pelotu,
Dve ya partii sygral -
Proigral, k neschast'yu, obe...
Pedro Krespo
I, konechno, zaplatil?
Huan Krespo
Zaplatit' ne mog ya - deneg
Ne sluchilos'. Potomu
U tebya, otec, hotel ya
Poprosit' sejchas...
Pedro Krespo
Snachala
Vyslushaj, potom prosi.
Na vsyu zhizn' zapomni: ty
Dvuh veshchej ne dolzhen delat':
Obeshchat' ne dolzhen to,
CHto ispolnit' ty ne smozhesh', -
|to pervoe. Vtoroe -
Dolzhen ty igrat' po sredstvam,
Na nalichnye. Togda
Esli ty ne vse zaplatish' -
Dobroj slavy ne lishish'sya.
Huan Krespo
Mudr sovet tvoj, kak vsegda.
Nu, a raz ego ya dolzhen
Uvazhat', pozvol' tebe
Otplatit' drugim - takim zhe.
V zhizni bol'she ne sovetuj
Tem, komu, kak mne segodnya,
Nuzhny den'gi.
Pedro Krespo
Horosho
Otplatil mne, Huaniko!
Pedro Krespo i Huan Krespo uhodyat.
Vnutrennij dvor v dome Pedro Krespo.
Pedro Krespo, Huan Krespo, serzhant.
Serzhant
Pedro Krespo zdes' zhivet?
Pedro Krespo
A u milosti u vashej
Delo est' k nemu?
Serzhant
Da, est'.
YA nesu k nemu pozhitki
Dona Al'var de Atajde,
Kapitana nashej roty,
Toj, chto pod vecher segodnya
Razmestilas' v Salamee.
Pedro Krespo
Stojte: etogo dovol'no.
Rad ya bogu posluzhit'
I sen'oru korolyu,
Ih vozhdyam i polkovodcam.
Dom i vse, chto ya imeyu,
Predostavit' im ya rad.
No poka emu gotovit'
Budut komnatu, ostav'te
|ti veshchi zdes', a sami
Vozvrashchajtes' vy k nemu:
Pust' ego prihodit milost'
K nam, kogda zahochet, - vsem
Mozhet zdes' raspolagat' on.
Serzhant
On sejchas syuda pridet. (Uhodit.)
Pedro Krespo, Huan Krespo.
Huan Krespo
Ty ved' tak bogat i vse zhe
Pochemu-to dopuskaesh'
U sebya postoj?
Pedro Krespo
Mogu li
Otkazat' il' otkazat'sya?
Huan Krespo
Mozhesh' gramotu kupit'
Ty dvoryanskuyu...
Pedro Kpespo
Net, zhizn'yu
Poklyanis' mne... il' skazhi:
Da najdutsya li zdes' lyudi,
Kto ne znaet, chto hotya
Rod moj chesten, iz prostogo
Zvan'ya ya? Konechno, net.
Tak kakaya zhe mne pol'za
Pokupat' u korolya
L'goty gramoty dvoryanskoj?
Krov' bessilen ya kupit'.
Il', po-tvoemu, togda mne
Skazhut, chto ya luchshe stal,
CHem teper'? Ved', pravo, glupo.
Net, togda mne prosto skazhut:
"Dvoryaninom stal ty za pyat'
Il' za tysyach shest' realov.
|to den'gi, a ne chest' -
CHest' nikto ne pokupaet".
Vot poslushaj: esli hochesh',
Rasskazhu tebe ya basnyu
(Pust' pokazhetsya izbitoj)...
CHelovek odin byl lys
Sotni let, i vdrug sebe on
Sdelal pyshnuyu prichesku...
CHto zh, skazhi, v lyudskom suzhden'e
Perestal on lysym byt'?
Net. Krugom tverdyat: "Glyadite:
CHto za slavnaya nakladka
U sen'ora Imyarek!"
No hot' lysiny ne vidno,
Znayut vse, chto est' ona.
Huan Krespo
Nu i chto zh? On ot nasmeshek
Ogradil sebya, popravil
Vneshnij vid svoj, zashchitilsya
I ot stuzhi, i ot znoya.
Pedro Krespo
Ne hochu takoj ya chesti!
Vse ravno v moem domu
Moj ostalsya nedostatok,
On umret so mnoj... Krest'yane
Byli dedy i otcy,
Pust' krest'yanami takimi zh
Deti vyrastut moi...
Nu, stupaj, sestru mne klikni.
Huan Krespo
K nam sama ona idet.
Poyavlyayutsya Isavel' i Ines.
Pedro Krespo, Huan Krespo, Isavel', Ines.
Pedro Krespo
Doch' moya! Korol', sen'or nash
(Soblyudi ego naveki,
Nebo!), nynche v Lisabon
Napravlyaetsya, chtob tam
Vospriyat' venec zakonnyj
Korolya i gospodina,
I poetomu sejchas
Mimo nashego sela
Ceremonial'nym marshem
Vse idut vojska, vojska...
Dazhe staryj Flandrskij polk
K nam spuskaetsya v Kastil'yu.
Im komanduet don Lope.
Pro nego idet molva,
CHto on Mars Ispanskij. K nam
V dom pridut soldaty nynche.
Ochen' vazhno, chtob tebya
Ne vidal nikto... Tak, znachit,
Dochka, ty dolzhna nemedlya
Skryt'sya v verhnem tom pokoe,
Gde ya zhil...
Isavel'
Sama prosit'
YA prishla tebya ob etom.
Kol' ostanus' zdes', uslyshu
Kuchu vsyacheskogo vzdora.
Nu, sestrica, my tam budem
Skryty tak, chto ne uznaet
Dazhe solnce, gde i kak.
Pedro Krespo
Bog hrani vas! Nu, a ty,
Huaniko, zdes' ostan'sya
I primi gostej vysokih.
YA zh tem vremenem pojdu
Na selo, pohlopochu,
CHtob nam ih prinyat' poluchshe.
(Uhodit.)
Isavel'
Tak idem, Ines!
Ines
Idem.
No schitayu ya, sestrica,
Za nelepost' ohranyat'
ZHenshchin teh, chto ne zhelayut
Sami ohranyat' sebya.
Isavel' i Ines uhodyat.
Poyavlyayutsya kapitan i serzhant.
Huan Krespo, kapitan, serzhant.
Serzhant
Vot, sen'or, etot dom v zakoulke.
Kapitan
Ty moj skarb zaberi v karaulke
I syuda...
Serzhant (kapitanu, tiho)
YA sperva poshatayus'
I krest'yanku najti popytayus'.
(Uhodit.)
Huan Krespo, kapitan.
Huan Krespo
YA hochu v dome etom
K vam, sen'or, obratit'sya s privetom.
Privalilo nam schast'e bez mery -
Zdes' takogo prinyat' kaval'ero.
CHto za fors! (V storonu.) Pozaviduesh' hvatu.
Ah, nadet' by mne formu soldata!
Kapitan
Vashu radost' i ya razdelyayu.
Huan Krespo
Vy prostite, chto vas ya vstrechayu
Zdes' tak prosto: otec moj hlopochet -
Prevratit' na segodnya on hochet
Dom nash v zamok. Poshel on o pishche,
O podarkah podumat'. ZHilishche
YA sejchas oglyazhu - vse l' v pokoe
Vashem est'...
Kapitan
Blagodaren ya vdvoe
Za zabotu, za lasku priema.
Huan Krespo
YA sluga vash. Vy bud'te kak doma.
Huan Krespo uhodit.
Poyavlyaetsya serzhant.
Kapitan, serzhant.
Kapitan
Nu, serzhant? Vse, konechno, gotovo?
Gde zh krest'yanka?
Serzhant
YA plot'yu Hristovoj
Vam klyanus', chto, ne znaya pokoya,
Kuhnyu ya obyskal, vse pokoi:
Net nigde - provalilas' devchonka.
Kapitan
Lovko zh spryatal ee muzhichonka!
Serzhant
U odnoj dopytalsya prislugi:
Rasskazala - provodit dosugi
Po prikazu otca, udalivshis' ot sveta,
Nasha deva v pokoe vot etom,
Naverhu, a spuskat'sya on ej zapreshchaet,
Tak revniv...
Kapitan
Nu, kogda zh ne byvayut
Muzhiki hitrecami!.. Zdes' vstretya,
Mozhet byt', ya b ee ne zametil,
A teper' stariku v nakazan'e -
Vidit bog, no dob'yus' ya svidan'ya.
K nej vzberus'...
Serzhant
Kak za delo nam vzyat'sya?
Nuzhno povod syskat', chtoby zabrat'sya,
Ne vnushiv nikomu podozren'ya.
Kapitan
Pustim v hod razmyshlen'e:
Nado fokus najti.
Serzhant
Mozhet gruboj
Hitrost' byt' - posmeemsya sugubo
My nad vydumkoj nashej...
Kapitan
Nu, slushaj...
Serzhant
YA ves' - ushi.
Kapitan
Ty prikin'sya...
(Zamechaet priblizhayushchegosya k nim Revol'edo.)
A vprochem, podhodit k nam smelyj,
Rastoropnyj soldat. Luchshe spravitsya s delom.
Poyavlyayutsya Revol'edo i Iskra.
Te zhe, Revol'edo i Iskra.
Revol'edo (Iskre)
Vot ob etom i stanu
Svoego ya prosit' kapitana -
Mozhet, klyunet na schast'e...
Iskra
Smotri zhe,
S nim derzhis' poskromnej, da poklanyajsya nizhe!
Oh, uzh eta tvoya mne udalost'!
Sumasbrod ty...
Revol'edo
Uma ustupi mne hot' malost'!
Iskra
Mnogo l', malo l', podumaesh': chudo!
Revol'edo
Obozhdi zdes' pokuda. (Podhodit k kapitanu.)
YA prishel pobesedovat' s vami...
Kapitan
Beseduj.
Vidit bog: pomogu, Revol'edo.
Ty nagrady dostoin:
Lovok, smel i smyshlen.
Serzhant
Hrabryj voin...
Kapitan
Nu, o chem zhe ty prosish'?
Revol'edo
Da ya proigralsya,
Den'gi vse ya spustil, shish v karmane ostalsya.
"Obednel ya" spryagayu - chto mozhet byt' gazhe? -
V nastoyashchem, proshedshem i budushchem dazhe.
Nu, da v storonu shutki.
Okazhite mne milost' posob'em na sutki.
Pust' poruchik nash vydast mne pravo...
Kapitan
Nu? Na chto?
Revol'edo
Na fortunku - "boliche". Na slavu
YA popravlyu dela, da i lestno...
Hot' v dolgu, kak v shelku, - pravo zh, malyj
ya chestnyj...
Kapitan
Pros'bu etu schitayu zakonnoj. Stupaj
I poruchiku tak peredaj.
Iskra (v storonu)
Kapitan s nim tak laskov!.. Gorda ya bez mery!
Ah, nazvat'sya b "Fortunshchicej" mne Bolicheroj!
Revol'edo
Znachit, tak peredam ya v nadezhde...
Kapitan
Stoj i vyslushaj prezhde,
CHem idti s razreshen'em... YA delo
Zdes' zadumal odno... v nem doverit'sya smelo
YA reshilsya tebe i nadeyus': konechno,
Ty pomozhesh' mne v dele serdechnom.
Revol'edo
Govorite, sen'or: tot, kto medlit slovami,
Medlit takzhe delami.
Kapitan
Nu, tak slushaj! Nameren
YA v pokoj tot proniknut', uveren,
CHto ukrylas' odna tam osoba
Ot menya...
Revol'edo
V chem zhe delo?
Kapitan
Da v oba
My dolzhny zdes' glyadet'... Bez prichiny
Ne hochu podnimat'sya... Lichinu
My nadenem... Ty tak razygraesh'
|tu scenu: my ssorimsya, ty ubegaesh'
Vverh po lestnice. YA zhe shvatilsya za shpagu,
Polon yarogo gneva, a ty shag za shagom
Vverh uhodish', i tak popadaem my oba
V tot pokoj, gde skryvaetsya eta osoba.
Revol'edo
Ponyal vse.
Iskra (v storonu)
Zatyanulas' beseda!
Kak on laskov s moim Revol'edo!
Vidno, nynche (gorzhus' ya bez mery!)
Stanet polk menya zvat' Bolicheroj.
Revol'edo (vozvyshaya golos).
Bog svidetel': davali vy pravo
Na posob'e bojcam s hudshej slavoj,
Vsyakoj dryani, moshennikam, trusam izvestnym,
A teper', kogda malyj k vam chestnyj
Obratilsya, - otkaz...
Iskra (v storonu)
Nu, byt' boyu!
Kapitan
Kak ty smeesh', soldat, govorit' tak so mnoyu?
Revol'edo
Razve ya ne mogu vzbelenit'sya,
Esli prav?
Kapitan
Dolzhen ty izvinit'sya,
I spasibo skazhi, chto snoshu ya...
Revol'edo
Kapitan vy - itak, zamolchu ya.
Vidit bog, esli trost' u menya by
Kapitana byla...
Kapitan (hvatayas' za shpagu)
CHto ty sdelal togda by?
Iskra
Ah, sen'or moj, postojte! (V storonu.) Nu, pomer...
Revol'edo
Ne proshel by togda etot nomer!
Kapitan
CHto zh ya medlyu? Nastala minuta
Mne ubit' derznovennogo pluta.
(Obnazhaet shpagu.)
Revol'edo
Ustuplyu... Pered chinom ya vashim,
Pered sharfom...
Kapitan
Eshche my poplyashem!
Stoj, merzavec!
Iskra
Udral-taki shtuku!..
Serzhant
Oj, sen'or moj!..
Iskra (k Revol'edo)
Poslushaj!..
Serzhant
Vy ruku
Opustite!.. Vy pylki ne v meru...
Iskra
Vidno, mne ne byvat' Bolicheroj!..
Kapitan ustremlyaetsya za Revol'edo. Serzhant bezhit za kapitanom.
Vbegaet Huan Krespo so shpagoj v ruke, a neskol'ko pozdnee
Pedro Krespo.
Te zhe, Huan Krespo i Pedro Krespo.
Huan Krespo
Vse skoree na pomoshch' speshite!
Pedro Krespo
CHto sluchilos'?
Huan Krespo
Da vot, poglyadite:
Kapitan, yarym gnevom ob®yatyj,
Obnazhil svoj klinok na soldata.
Von po lestnice vverh on stremitsya
Vsled za nim...
Pedro Krespo
Nado zh bylo sluchit'sya...
Iskra
Vse tuda!
Huan Krespo (v storonu)
Bylo glupo, ne skroyu,
Isavel' tam zapryatat' s sestroyu.
Svetlica v tom zhe dome.
Vbegaet Revol'edo i stalkivaetsya s Isavel' i Ines.
Isavel', Ines, Revol'edo.
Revol'edo
Sen'ory! Esli hram yavlyalsya
Vsegda ohranoyu svyatoj,
Svyatym pust' stanet eto mesto,
Gde hram postroila lyubov'!
Isavel'
A kto, skazhite, vas zastavil
Vzbezhat' po lestnice?
Ines
Moj bog!
Zachem vy k nam syuda pronikli?
Isavel'
Kto vas presleduet, kto ishchet?
Kto on takoj?
Vbegayut kapitan i serzhant.
Te zhe, kapitan i serzhant.
Kapitan
Kto ya takoj?
Tot, kto ego sejchas zakolet.
Ah, merzkij plut! Svidetel' bog,
Kogda b ya dumat' mog...
Isavel'
Postojte!
Uzh hotya by ottogo,
CHto k moej pribeg zashchite
Provinivshijsya... Sen'or!
Blagorodnye muzhchiny,
Vot kak vy, dolzhny vo vsem
Byt' nam, zhenshchinam, zashchitoj,
Uzh hotya b za to odno,
CHto my zhenshchiny. Dovol'no
Vspomnit' vam - vy blagorodny! -
V chem muzhchiny dolg pryamoj.
Kapitan
O, drugoj priyut svyashchennyj
Gnev ne mog smirit' by moj!
Za krasavicu takuyu
ZHizn' svoyu otdat' gotov.
No, skazhite, spravedlivo l'
Byt' ubijceyu togo,
Kem vot zdes', po vashej pros'be,
Greh takoj zhe ne svershen?
Isavel'
Kaval'ero! Raz lyubezno
Vy berete pod svoe
Popechen'e nashi zhizni,
Tak dozvol'te mne s mol'boj
Obratit'sya k vam: soldatu
Otpustite greh ego!
Za nego proshu, s menya zhe
Dolg ne vzyskivajte moj.
YA priznatel'na vam budu.
Kapitan
O, ne tol'ko krasotoj,
V vas dostigshej sovershenstva,
Vy siyaete - umom!
Krasota i um segodnya
V vas soyuz svoj zaklyuchili -
Klyatvoj svyazany dvojnoj.
Vbegayut s obnazhennymi shpagami Pedro Krespo i Huan
Kpespo, sledom za nimi Iskra.
Te zhe, Pedro Krespo, Huan Krespo i Iskra.
Pedro Krespo
Kak zhe eto, kaval'ero?
V strahe dumal ya, chto boj
Zdes' kipit, chto vy muzhchinu
Ubivaete... i chto zh?
Vy zdes' s zhenshchinoj!..
Isavel' (v storonu)
Moj bog!
Pedro Krespo
I lyubeznichat' gotovy.
Blagorodny zh vy, sen'or,
Esli v vas tak skoro gasnet
Pyl dosady!
Kapitan
Kto rozhden
V blagorodnom zvan'e, dolzhen
Blagorodnym byt' vo vsem:
Radi etoj znatnoj damy
YAryj gnev smiril ya svoj.
Pedro Krespo
Isavel' moya - krest'yanka,
Dochka mne ona, sen'or,
A sovsem ne dama...
Huan Krespo (v storonu)
Nebo!
Ponyal umysel ya zloj:
On hotel syuda proniknut'.
Gnev kipit vo mne. Nu, chto zh!
Pust' ne dumayut, chto imi
Byl obmanut ya. (Gromko.) Sen'or
Kapitan! Mogli b kak dolzhno
Ocenit' vy tot priem,
CHto otec segodnya hochet
Vam ustroit', i takoj
Ne chinit' emu dosady...
Pedro Krespo
Kto tebe, yunec, daet
Pravo vmeshivat'sya v eto
Delo? Gde dosada, v chem?
Ved' ne mog on za soldatom
Ne pognat'sya, esli tot
Prognevil ego. Po pros'be
Dochki on prostil ego.
Cenit doch' ego lyubeznost',
YA zh vniman'em k nej pol'shchen.
Kapitan
YAsno, ne bylo prichiny
Zdes' drugoj. Vy luchshe to
Vzves'te, chto vy govorite.
Huan Krespo
Vse ya vzvesil horosho,
Vse ya vizhu...
Pedro Krespo
Kak zhe smeesh'
|takoe govorit'?
Kapitan
Vas zhaleyu, a ne to b
Pokazal ya zdes' mal'chishke,
Kak i gde...
Pedro Krespo
O moj sen'or
Kapitan, svoj pyl umer'te!
Odnomu otcu dano
Vzyskivat' s detej. Ne vashe
|to delo...
Huan Krespo
YA... ya tozhe -
Ot otca sterplyu ya vse,
Esli zh kto drugoj posmeet...
Kapitan
CHto zh togda?
Huan Krespo
Otdat' gotov
ZHizn' ya, chest' oberegaya.
Kapitan
CHest' u paharya? Vot vzdor!
Huan Krespo
Da, takaya zh, kak u vas.
Ne moglo by kapitana
Byt' bez paharya...
Kapitan
Moj bog!
YA za nizost' polagayu
Slushat' dal'she...
Huan Krespo
Nu tak chto zh?
Poglyadite: s vami v dolyu
YA vhozhu...
Huan Krespo i kapitan obnazhayut shpagi.
Revol'edo
Ah, moj Hristos!
Iskra! Nachalas' poteha!
Iskra
Strazha! Strazha!
Revol'edo
|to kto?
Ba! Don Lope! (V storonu.)
Nu, molchok!
Vhodit don Lope v paradnoj forme, s general'skoj trost'yu v
ruke. Za nim soldaty i barabanshchik.
Te zhe, don Lope, soldaty i barabanshchik.
Don Lope
CHto zdes' za shum? YA ne uspel
Pribyt' syuda - i vot uzh ssora.
Kapitan (v storonu)
Ah, kak ne vovremya don Lope
De Figeroa pribyl k nam!
Pedro Krespo (v storonu)
Svidetel' bog, chto moj mal'chishka
Gotov s lyubym zateyat' ssoru.
Don Lope
CHto zdes' sluchilos'? CHto zdes' bylo?
Nu, govorite zh! Vidit bog,
Muzhchin i zhenshchin, vse, chto v dome, -
Vse vybroshu ya v koridor!
Zachem zhe ya s bol'noj nogoyu,
CHtob chert ee pobral sovsem,
Syuda po lestnice vzbiralsya?
Stoyu, stoyu - i mne nikto
Ne skazhet: "Vot, mol, chto sluchilos'".
Pedro Krespo
Tak prosto... Pustyaki, sen'or...
Don Lope
No pravdu ya uznat' hochu!
Kapitan
Sen'or! YA stal zdes' na postoj...
V ih dome... Tut soldat...
Don Lope
Nu, dal'she!
Kapitan
Menya dovel on do togo,
CHto shpagu vynuzhden ya byl
Iz nozhen vynut'... On - syuda:
Reshil spastisya begstvom... YA
Za nim, i zdes' ya dvuh nashel
Krest'yanok... Nu, otec ih staryj
I brat (il' kto oni im budut?)
V obide na menya za to,
CHto ya pronik syuda...
Don Lope
Tak, znachit,
V schastlivyj chas syuda ya pribyl,
I vseh sejchas ya pomiryu.
Gde tot soldat, chto povod dal
Iz nozhen vynut' kapitanu
Ego klinok?
Revol'edo (v storonu)
Ah, chert voz'mi!
Tak ya plati za vseh?
Isavel'
Vot on -
On k nam pronik, spasayas' begstvom.
Don Lope
V verevki i pod ranec!
Revol'edo
CHto?
Pod ra... skazali vy, sen'or?
Don Lope
Pod ranec, da!
Revol'edo
YA ne takov -
Dlya etoj veshchi ne gozhus' ya.
Iskra (v storonu)
Ah, bednyj moj! Ved' iskalechat...
Kapitan (k Revol'edo, tiho)
Stoj, Revol'edo! Radi boga,
Ne proboltajsya: ya tebya
Osvobodit' sumeyu.
Revol'edo (kapitanu, tiho)
Kak?
Ne govorit' mne? Da, smolchi ya,
Mne ruki za spinoyu svyazhut,
Kak neradivomu soldatu!
(Gromko.)
Moj kapitan mne prikazal,
CHtob razygral ya etu ssoru
I tem emu by dal vozmozhnost'
Syuda proniknut'...
Pedro Krespo
Nu, skazhite:
Uzhel' nepravy byli my?
Don Lope
Nepravy tem, chto vy podvergli
Opasnosti svoe selo, -
Ego s lica zemli by sterli.
|j, baraban! Bej moj prikaz:
Pust' v kordegardii soldaty
Vse soberutsya, skol'ko ih
Est' na sele... I pust' segodnya
Nikto ottuda ne vyhodit
Pod strahom smerti celyj den'!
(Kapitanu.)
Vam predlagayu ya ostavit'
Svoe nameren'e. (K Pedro Krespo.) A vy
Svoyu obidu pozabud'te.
YA vas oboih uspokoyu.
Pereselyajtes', kapitan, -
Pod moj postoj zajmu ya dom
I budu zdes' stoyat', poka
Ne vystupim my v Gvadalupu,
Gde nash korol' sejchas...
Kapitan
Slova
Nachal'nika mne sluzhat strogim
Prikazom.
Kapitan, soldaty, barabanshchik i Iskra uhodyat.
Pedro Krespo (obrashchayas' k Isavel', Ines i
Huanu)
Vy stupajte v dom.
Isavel', Ines i Huan uhodyat.
Pedro Krespo, don Lope.
Pedro Krespo
Tysyachekratno, moj sen'or,
Blagodaryu ya vas za milost',
CHto vy ot gibeli menya
Spasli.
Don Lope
A razve vy mogli
Pogibnut'? Kak zhe? Ob®yasnite.
Pedro Krespo
Ubil togo b ya, kto posmel
Hotya by oskorblen'em malym...
Don Lope
Vy razve, chert voz'mi, ne znali?
On - kapitan!
Pedro Krespo
Znal, chert voz'mi!
No bud' on dazhe generalom
I chest' moyu vot zdes' zatron' -
Ego b ubil ya.
Don Lope
Kto posmeet
Kosnut'sya volosinki dazhe
Na plat'e moego soldata
Poslednego, klyanusya nebom -
Ego ya vzdernu!
Pedro Krespo
Esli kto
Zatronet chest' moyu na jotu -
Klyanusya nebom, tochno tak zhe
Ego ya vzdernu!
Don Lope
Znajte, vy -
Krest'yanin i dolzhny nesti
Povinnost' etu...
Pedro Krespo
Da, imen'em -
Ne dobrym imenem moim.
Dolzhny otdat' my korolyu
ZHizn' i imen'e, no ne chest':
Ona nasledie dushi,
V dushe zh otchet daem my bogu.
Don Lope
Ah, zhiv Hristos! A mne sdaetsya,
Vy pravy v mnenii svoem...
Pedro Krespo
Ah, zhiv Hristos! Nu da, eshche by!
YA prav vsegda byl i vo vsem.
Don Lope
S dorogi ya ustal, k tomu zhe
Noga (sam chert mne dal ee)
Pokoya prosit.
Pedro Krespo
V chem zhe delo?
Postel' (ee mne dal sam chert)
Est' u menya, i vam posluzhit
Ona kak dolzhno.
Don Lope
A skazhite,
Vam chert pokrytoj dal ee?
Pedro Krespo
Nu da!
Don Lope
Tak ya ee raskroyu.
Oh, vidit bog: pokoj mne nuzhen!
Pedro Krespo
Tak s bogom na pokoj, sen'or!
Don Lope (v storonu)
Upryam muzhlan, upryam na slavu!
I bozhitsya, kak ya, pritom.
Pedro Krespo (v storonu)
Kapriznik, vizhu ya, don Lope,
I ne uzhit'sya nam vdvoem.
Zanaves
Ulica.
Poyavlyayutsya don Mendo i Nun'o.
Don Mendo, Nun'o.
Don Mendo
Kto rasskazal tebe vse eto?
Nun'o
Vse rasskazala mne Hinesa,
Ee sluzhanka.
Don Mendo
Kapitan,
S teh por kak ssoru on zateyal
V ih dome (mozhet byt', vzapravdu,
A mozhet, i pritvorno), vzdumal
Vlyubit'sya v Isavel'.
Nun'o
Da kak!
Teper' v domu ego ne bol'she
Ognya razvodyat, chem u nas,
Sen'or don Mendo. Celyj den'
Torchit bessmenno on u dveri,
I chasu net, kogda ne shlet
Podarkov milen'koj svoej.
Soldatishka parshivyj s nimi
Vse shmygaet - ego napersnik,
Kak vidno.
Don Mendo
Nun'o, prekrati!
Ah, slishkom mnogo yada, slishkom!
Dusha moya prinyat' ne mozhet
Vse eto srazu.
Nun'o
A k tomu zhe
I v zhivote u nas pusten'ko.
Gde sil dostat', chtob bodrost' duha
Nam podderzhat', sen'or?
Don Mendo
Davaj
Pogovorim ser'ezno, Nun'o!
Nun'o
Daj bog, chtob shutkoj eto bylo!
Don Mendo
A chto ona? CHem otvechaet?
Nun'o
Da tem zhe, chem i vam, sen'or:
Krasoj bozhestvennoj siyaet
Nedarom Isavel' - zemnye
Pary ne smogut zatumanit'
Vysokij lik ee nebes.
Don Mendo
Daj bog tebe za novost' etu...
(B'et Nun'o po licu.)
Nun'o
A vam daj bog zubnuyu bol'!
CHut' mne dva zuba ne slomali.
A vprochem, chto zhe tut hudogo?
Davno uzh ni sebe, ni lyudyam
Ot nih net pol'zy... Kapitan!..
Don Mendo
Svidetel' bog, chto esli b chest'yu
Ne dorozhil ya Isavel',
Ego b ubil ya!
Nun'o (v storonu)
Dorozhi
Ty luchshe golovoj svoeyu!
Don Mendo
YA izdali ih budu slushat',
I ty so mnoyu, - stan' vot zdes'.
Poyavlyayutsya kapitan, serzhant i Revol'edo.
Te zhe, kapitan, serzhant i Revol'edo.
Kapitan
O, eto plamya, eta strast' -
Net, ne lyubov' ona, a yarost',
I gnev, i beshenstvo, i bol'!
Revol'edo
Da, luchshe b nikogda, sen'or,
S krasavicej krest'yankoj etoj
Vy ne vstrechalis'. Stol'ko muk
Vy terpite iz-za nee!
Kapitan
CHego dobilis' ot sluzhanki?
Revol'edo
Kak? Razve vam ne govorili?
Don Mendo (k Nun'o, tiho)
Vot chto my sdelaem: uzh noch'
Na mir lozhitsya chernoj ten'yu;
Poka moe blagorazum'e
Ne syshchet luchshego, podi
Vooruzhi menya.
Nun'o
Da razve
U vas, pochtennyj moj sen'or,
Oruzh'e est', krome togo,
CHto namalevano nad dver'yu,
Na izrazce lazurnom?
Don Mendo
Da,
YA polagayu, v oruzhejnom
Pokoe chto-nibud' najdetsya,
CHem mog by ya vooruzhit'sya
Dlya nashih zamyslov.
Nun'o
Idem,
CHtob kapitan nas ne uslyshal!
Don Mendo i Nun'o uhodyat.
Kapitan, serzhant, Revol'edo.
Kapitan
Nu, kto b podumal, chto v krest'yanke
Tak mnogo gordosti, prilichnoj
Dvoryanskoj krovi! Ne poverish' -
Ona mne laskovogo slova
Dosel' ne molvila.
Serzhant
Sen'or!
Ne iz togo ona desyatka,
CHtob uvlekat'sya chelovekom
Takim, kak vy. Kogda b sel'chanin
Za nej uhazhival, sluzhil ej,
Ona byla by blagosklonnej.
A vashi zhaloby naprasny:
Vy zavtra zhe v pohod, ved' pravda?
Tak kak zhe vy, sen'or, hotite,
CHtob zhenshchina za den' odin
Vnyala mol'bam i polyubila?
Kapitan
No za den' uspevaet solnce
Vse osvetit' i vnov' pomerknut';
I v den' odin peremenit'sya
Vse mozhet v celom korolevstve.
Ne v den' odin li gordym zdan'em
Skala voznositsya? I v den',
V odin lish' den' sposobna bitva
YAvit' i gibel', i pobedu,
I v den' odin vzleleet more
I shtil', i gnevnuyu grozu.
A chelovek? Ne za den' razve
Roditsya on i umiraet?
Mogla b lyubov' moya uvidet'
Za den' odin, ravna planetam,
I svet, i mrak; triumf i gibel' -
Ravna imperii velikoj;
Zverej, lyudej - ravna lesam;
I shtil', i buryu - slovno more;
I porazhen'e i pobedu,
I zhizn' i smert', kak sam vladyka
I chuvstv i sil, v dushe sokrytyh.
I chto zhe? Vlast'yu obladaya,
CHtob v den' odin menya nasil'no
Neschastnym sdelat', - pochemu,
O, pochemu ne obladat'
Prirode vlast'yu, chtoby v den'
YA stal schastlivym? Razve tak
Neobhodimo, chtob blazhenstvo
Rozhdalos' medlennej obid?
Serzhant
Vse eto dlya togo, chtob raz -
Odin lish' raz - ee uvidet'?
Kapitan
Kakih tebe drugih prichin?
Ee uvidet' - vse uvidet'.
Ne srazu l' rokovym pozharom
Vzletaet malen'kaya iskra,
Ne srazu l' razverzaet bezdnu
Sernistym plamenem vulkan,
I, na puti vse sokrushaya,
Ne srazu l' molniya gorit?
Ne tak zhe l' izvergaet uzhas
Orud'e groznoe vojny?
Neuzhto zh men'she ih lyubov',
CHetyrezhdy ognem yavlyayas', -
Pozharom, molniej, orud'em
I minoj, - chtob povergnut' nas,
Palit', i porazhat', i ranit'?..
Serzhant
Vy uveryali, chto krest'yanki
Blistat' ne mogut krasotoj.
Kapitan
I ta uverennost' teper'
Menya sgubila. Kto idet,
Opasnost' znaya, tot gotov
Vsegda k zashchite. Kto bespechen
V svoem puti - tot vsem riskuet:
Emu yavlyaetsya opasnost',
Grozya svoeyu noviznoj.
YA dumal zdes' najti krest'yanku -
Boginyu vstretil ya... Ne pravda l'?
YA dolzhen byl popast' v bedu:
V svoej bespechnosti bezumnoj
YA v zhizni ne vidal krasy
Bozhestvennej i sovershennej.
ZHestokaya! Ah, Revol'edo!
Ne znayu, kak ee uvidet'!
Revol'edo
No v rote est' u nas soldat,
Poet prekrasno on. A s Iskroj
(Ona hozyajkoj u menya
Teper' rabotaet v fortunke)
Drugaya zhenshchina sravnit'sya
Ne mozhet v masterstve velikom
Pet' hakary i ih slagat'.
Ustroim u okna ee
My prazdnik, s muzykoj i plyaskoj,
I smozhete ee uvidet',
I dazhe govorit' s nej.
Kapitan
Net!
Don Lope zdes'... YA ne hotel by
Ego budit'.
Revol'edo
A chto don Lope?
Namuchilsya s bol'noj nogoj,
I budet spat' on mertvym snom.
A esli dazhe i uznaet -
Vina na nas, vy za kompan'yu
Zdes' byli s nami.
Kapitan
Pust' drugie
Najdutsya trudnosti - ya znayu:
Ih pobedit toska moya.
Itak, sberites' etoj noch'yu,
No chtob ne znali, chto velel
YA vam sobrat'sya!.. Isavel'!
Kakih zabot ty mne ne stoish'!
Kapitan i serzhant uhodyat.
Iskra (za scenoj)
Tak na zh tebe!
Poyavlyaetsya Iskra.
Revol'edo, Iskra.
Revol'edo
CHto eto, Iskra?
Iskra
Da ya tut odnomu bednyazhke
Lico carapnula.
Revol'edo
Za chto?
Nu, govori: kak vyshla ssora?
Iskra
A ne plutuj!.. CHas ili dva
Metal shary, sulya mne den'gi.
Uzh ya, neschastnaya, staralas',
Sledila "chet i nechet"!.. Nu,
Ustala ya i tut pyrnula
Ego vot etim. Vidish'? Vot.
(Dostaet kinzhal.)
Poka ciryul'nik popravlyaet
Emu "naruzhnost'", pobezhim
My v kordegardiyu, tebe
Sdam vyruchku.
Revol'edo
A kak nekstati
Tvoe rasstrojstvo! Vesel ya...
Iskra
Odno drugomu ne meshaet.
Vot zdes' ty vidish' kastan'ety.
Lish' prikazhi - chto spet' tebe?
Revol'edo
Ty budesh' pet', kogda stemneet,
My syshchem muzyku poluchshe.
Teper' idem... CHto zh ty stoish'?
Marsh v kordegardiyu!
Iskra
Nu chto zh!
Hranit'sya slava budet vechno
V podlunnom mire obo mne -
Ob Iskorke, o Bolichere.
Revol'edo i Iskra uhodyat.
Komnata v nizhnem etazhe doma Pedro Krespo s vidom i vyhodom
v sad. S odnoj storony okno.
Pedro Krespo (za scenoj)
Tut kak budto posvezhee -
Tut postavite vy stol.
Vhodyat Pedro Krespo i don Lope.
Pedro Krespo, don Lope.
Pedro Krespo
Vot, sen'or don Lope: zdes'
Vam vkusnee budet uzhin.
Znoen avgust, tol'ko noch'yu
Otdohnut' eshche i mozhno.
Don Lope
Tiho zdes', v pokoe etom.
Pedro Krespo
Za oknom tot ugol sada,
Gde gulyaet doch' moya.
Zdes' prisyad'te. Veterok
Stanet pet' vam v nezhnyh list'yah
Vinogradnyh loz, v vershinah
Slat' vam sotni pozhelanij.
V takt melodii vozdushnoj
Zazvenit ruchej zhemchuzhnoj
I serebryanoyu citroj -
Ej strunoj napevnoj kamni
Sluzhat, kamni zolotye...
O, prostite, esli tol'ko
Pet' vam budut instrumenty,
|tu muzyku rozhdaya,
A pevcov sovsem ne budet,
CHtob privlech' vniman'e vashe,
Sluh vash tonkij usladit'!
U menya pevcami pticy,
No, bogaty zvonkoj trel'yu,
Noch'yu pet' oni ne stanut,
Ne mogu ya ih zastavit'...
Nu, tak vot, sen'or, sadites'
I o vechnoj vashej boli
Pozabud'te hot' na mig.
Don Lope
Ne smogu ya... Nevozmozhno...
Uzh kakoe razvlechen'e!
Pomogi mne bog!
Pedro Krespo
Amin'!
Don Lope
Nebo, mne poshli terpen'e!
Syad'te, Krespo!
Pedro Krespo
Postoyu ya.
Don Lope
Syad'te!
Pedro Krespo
Nu, sen'or moj, esli
Vy velite, ya skazhu vam:
"Povinuyus'". Tol'ko, pravo,
Mozhno bylo b obojtis'...
(Saditsya.)
Don Lope
YA zametil, chto vchera
Gnev sovsem lishil vas vlasti
Nad soboyu.
Pedro Krespo
Nikogda,
Nikogda, sen'or moj, vlasti
Ni nad chem ya ne teryayu.
Don Lope
Pochemu zh vchera, kogda
Vas ne priglashal, - vy seli,
Da eshche na pervom stule?
Pedro Krespo
Vy vchera ne priglasili,
YA i sel. A vot segodnya
Otkazalsya b ya ohotno.
CHto zh, uchtivost' za uchtivost'!
Don Lope
Da, vchera kipela ssora,
S ust sryvalisya proklyat'ya.
Nynche vy kuda spokojnej!
Vy radushny i razumny.
Pedro Krespo
YA, sen'or moj, otvechayu
V tom zhe tone, v tom zhe duhe
Sobesednikam. Vchera
Govorili tak vy - nuzhno
Bylo tak vam i otvetit',
CHtob v odnom i tom zhe tone
Byl vopros i moj otvet.
YA harakterom takov:
Povedeniem razumnym
YA schitayu pobozhit'sya
S tem, kto bozhitsya; molit'sya
S tem, kto molitsya. Nu, slovom,
Vsem kompaniyu sostavlyu.
Naprimer, vot etoj noch'yu
Spat' ne mog ya; vse ya dumal
O noge o vashej. Utrom,
CHut' zarya vzoshla, ochnulsya
Ot lomoty - lomit nogi,
Tol'ko obe - nu, dolzhno byt',
Dlya togo, chtob oshibit'sya
YA ne mog: ot pravoj, levoj
Vy stradaete, tak obe
U menya i razbolelis'.
Vy skazhite - zaklinayu
YA vas zhizn'yu, - nu, kakaya
Muchit vas? Togda, konechno,
Stanu muchit'sya odnoj.
Don Lope
Razve malo osnovanij
U menya, chtob ogorchat'sya?
Vy podumajte: ved' tridcat'
Let vo Flandrii na sluzhbe
YA trudilsya v lyutyj holod,
Letom pod palyashchim solncem.
Nikogda ne otdyhaya,
YA ne znal ni chasu v zhizni,
CHto takoe zhit' bez boli.
Pedro Krespo
Tak poshli vam bog terpen'ya!
Don Lope
A zachem zhelat' ego?
Pedro Krespo
Nu, ne nado!
Don Lope
Pust' menya
I so vsem moim terpen'em
CHerti zaberut!
Pedro Krespo
Amin'!
A otkazhutsya, tak, znachit,
Sovershenno nesposobny
Na blagoe delo cherti.
Don Lope
Iisus moj!
Pedro Krespo
Pust' on s vami
I so mnoj prebudet!
Don Lope
Oh!
Moj Hristos! YA umirayu!
Pedro Krespo
Oh, Hristos! Kak tyazhko mne!
Vhodit Huan Krespo; on neset stol.
Te zhe i Huan Krespo.
Huan Krespo
Vot vam stol.
Don Lope
CHto zh ya ne vizhu
Slug moih?
Pedro Krespo
Sen'or! Velel ya -
Vy, konechno, soglasites'! -
Ne vhodit' syuda im. Pravo,
Zdes' ne nuzhny ih uslugi.
Pust' oni ne prinimayut
Mer svoih. Hvala tvorcu,
Mnitsya mne, vam nedostatka
Net ni v chem.
Don Lope
Nu, esli slugi
Ne pridut, vy mne lyubeznost'
Okazhite: pust' so mnoyu
Vasha doch' razdelit uzhin.
Pedro Krespo
Pozovi sestru, Huan, -
Pust' syuda idet nemedlya.
Huan Krespo uhodit.
Pedro Krespo, don Lope.
Don Lope
Moj nedug mne razreshaet
Byt' vne vsyakih podozrenij.
Pedro Krespo
Bud' zdorov'e vashe luchshe
I takim, kak ya zhelayu,
I togda, o moj sen'or,
Ne pital by podozren'ya.
Vy moyu ne omrachajte
K vam lyubov'! YA ne trevozhus'.
Esli ya i zapretil
Poyavlyat'sya ej, tak tol'ko
Dlya togo, chtob ne slyhala
Nepristojnyh zamechanij.
Esli b byli vse soldaty
Tak zhe vezhlivy, kak vy,
Doch' moya ne izbegala b
S nimi vstrechi, im sluzhila.
Don Lope (v storonu)
Vot hitrec! Kak ostorozhen
I kak opyten, muzhik!
Vhodyat Huan, Ines i Isavel'.
Te zhe, Huan, Ines i Isavel'.
Isavel'
CHto, otec, ty mne prikazhesh'?
Pedro Krespo
Vot sen'or don Lope hochet
Vas pochtit' - velel vas kliknut'.
Isavel'
Vasha ya raba, sen'or.
Don Lope
Usluzhit' ya vam hotel by. (V storonu.)
Krasoty skromnej ne videl!
(Gromko.)
Syad'te uzhinat' so mnoj.
Isavel'
Luchshe budet, esli stanem
My prisluzhivat'.
Don Lope
Sadites'!
Pedro Krespo
Syad'te. Delajte, chto skazhet
Vam sen'or don Lope.
Isavel'
Pust'
Nam dostoinstva zamenit
Poslushan'e.
Za scenoj igrayut na gitarah.
Don Lope
CHto takoe?
Pedro Krespo
Vdol' po ulice soldaty
Brodyat shumnoyu tolpoyu
S pen'em, s muzykoj...
Don Lope
Vojna -
Tyazhkij trud. Bez razreshen'ya
|toj l'goty nelegko
Vynosit' ee: tak tesen
Dolg soldata, chto emu
Dat' prostor neobhodimo.
Huan Krespo
ZHizn', odnako, hot' kuda!
Don Lope
Vy b ohotno stali v stroj?
Huan Krespo
Da, sen'or, kogda b zashchitoj
Vashu svetlost' ya imel.
Soldat (za scenoj)
Vot zdes' nam luchshe budet pet'.
Revol'edo (za scenoj)
Spoem my pesnyu Isavel',
A chtob ona prosnulas', bros'
V okoshko k nej vot etot kamen'.
V okno letit kamen'.
Pedro Krespo (v storonu)
Tak, znachit, pesnya Isavel'
Prednaznachaetsya? Terpen'e!
Golos (poet za scenoj)
"Ditya Isavel'!
V cvetu rozmarin,
A zavtra v nem hmel'
I med odin".
Don Lope (v storonu)
Nu, muzyku proshchayu. CHto zhe
Do kamnya - ne proshchu besstydstva.
Syuda, v tot dom, gde ya stoyu,
YAvit'sya s pesneyu razgul'noj!
Iz uvazhen'ya k Pedro Krespo
I k nej ya pritvoryus'... (Gromko.) U nih
Zabavy na ume...
Pedro Krespo
Igraet
V nih molodaya krov'. (V storonu.) Uzh ya by
Im pokazal, ne bud' don Lope
So mnoyu zdes'!..
Huan Krespo (v storonu)
Kogda by tol'ko
YA mog dobrat'sya do shchita!
On star i krugl, visit v pokoe
U dona Lope. Popytayus'
Ego dostat'!
(Hochet ujti.)
Pedro Krespo
Kuda, synok?
Huan Krespo
Skazat', chtob uzhin podavali.
Pedro Krespo
Tam slugi est' - nam podadut.
Soldaty (poyut za scenoj)
"Prosnis', Isavel', prosnis'!"
Isavel' (v storonu)
O nebo! V chem vina moya,
CHtob nasmehalis' tak!
Don Lope
Nel'zya
Terpet' mne dol'she! Durno, durno!..
(Oprokidyvaet stol.)
Pedro Krespo
YA, znachit, sdelayu vot tak...
(Oprokidyvaet stul.)
Don Lope (v storonu)
Terpen'e k chertu! (Gromko.) Nu, odnako,
Priznajte: durno, chtob noga
Mogla bolet' s takoyu siloj...
Pedro Krespo
Ved' ya pro eto i tolkuyu.
Don Lope
YA dumal o drugom... Vy stul
SHvyrnuli s yarost'yu...
Pedro Krespo
A vy
SHvyrnuli stol - mne ne ostalos'
Drugogo blizkogo predmeta.
(V storonu.)
O, pritvoryajsya zh, chest' moya!
Don Lope (v storonu)
Ah, bud' na ulice ya!.. (Gromko.) CHto-to
Sejchas ne hochetsya mne est'.
Stupajte vse!
Pedro Krespo
I v dobryj chas!
Don Lope
Sen'ora! Bog hrani vas!
Isavel'
Nebo
Hrani i vas!
Don Lope (v storonu)
Kak budto dver'
Vedet iz moego pokoya
Na ulicu... i tam, ya pomnyu,
Est' staryj, kruglyj shchit...
Pedro Krespo (v storonu)
V zakute
Est' dver'... tam staryj mech najdetsya.
Don Lope
Nu, dobroj nochi!
Pedro Krespo
Dobroj nochi!
(V storonu.)
Detej moih zamknut' izvne
Ne trudno budet...
Don Lope (v storonu)
Nenadolgo
V pokoj ya pogruzhu ih dom.
Isavel' (v storonu)
Kak ploho, nebo, eti dvoe
Svoi skryvayut chuvstva!
Ines (v storonu)
Nebo!
Odin drugomu kak meshayut
Svoej lyubeznost'yu!
Pedro Krespo (Huanu)
Kuda ty?
Huan Krespo
Otec!..
Pedro Krespo
Vot zdes' postel' tvoya.
Vse uhodyat.
Ulica.
Poyavlyayutsya kapitan, serzhant, Iskra i Revol'elo
s gitarami, soldaty.
Kapitan, serzhant, Iskra, Revol'edo, soldaty.
Revol'edo
Zdes' budet luchshe. Vot syuda!
Kakoj eshche priyut vam nuzhen?
Beris' za svoj soldatskij uzhin!
Iskra
A tam za muzyku?
Revol'edo
Nu da!
Iskra
Zdes' ya na meste, vizhu yasno.
Kapitan
Zachem, krest'yanka, ty okno
Ne priotkryla hot' odno?
Serzhant
Vnutri uslyshit vse prekrasno.
Iskra
|j, obozhdi!
Serzhant
Na moj ty schet?
Revol'edo
Net, prosto my hotim proverit',
Kto tam.
Iskra
Ty mozhesh' mne poverit':
V dospehah rycarskih urod...
Poyavlyayutsya don Mendo s bol'shim shchitom i Hun'o.
Te zhe, don Mendo i Nun'o.
Don Mendo (k Nun'o, tiho)
Ty vidish' vse?
Nun'o
Da net, priznayus',
YA vizhu ploho, no zato
Vse slyshu.
Don Mendo
Nebo! Kto, o kto
Sterpet' by mog?
Nun'o
YA postarayus'.
Don Mendo
O Isavel'! Tvoya ruka
Okno otkroet?
Hun'o
Da, posporyu.
Don Mendo
Da net, bolvan!
Hun'o
Da net, ya vtoryu!
Don Mendo
O revnost'! Revnost' i toska!
YA mog by, poyavyas' sluchajno,
Mechom, konechno, navsegda
Ubrat' ih, no moya beda
Dolzhna poka ostat'sya tajnoj.
A ya proveryu mezhdu tem
Prichastnost' Isavel'...
Nun'o
CHto zh, syadem?
Don Mendo
I esli tak, my vse uladim,
Ne uznan budu ya nikem.
Revol'edo
Nu, sel! Gost' iz drugogo mira,
Duh, chelovek? Sel ne spesha.
Dolzhno byt', kayat'sya dusha
Na mesto prezhnego turnira
YAvilas' so svoim shchitom.
(Iskre.)
Nu, zapevaj!
Iskra
Nachnu s nachala.
Revol'edo
Da ponovej, chtob krov' igrala
Pod serdcem!
Iskra
Ladno, podberem.
S raznyh storon poyavlyayutsya odnovremenno don Lope i Pedro
Krespo. V rukah u nih po nebol'shomu shchitu.
Te zhe, don Lope i Pedro Krespo.
Iskra (poet)
"ZHil da byl odin Brodyaga,
Cvet krasavcev andaluzskih,
Zabiyaka vysshej marki,
Ryzhej masti, v luchshem >vkuse.
V ponedel'nik kak-to v gosti
On zashel k odnoj Krikun'e
I zastal..."
Revol'edo
Puskaj za datu
Nas ne sudyat! Po razmeru
|tot den' nedeli nuzhen.
Iskra (poet)
"Govoryu, zastal Krikun'yu
On sadyashchejsya za uzhin
V polumrake s nekim Hvatom,
I p'yanehon'koj k tomu zhe.
Hvat zhe byl vsegda takov:
Esli vdrug da prikosnut'sya -
Gryanet molniej s razmaha:
Byl on molniej bez tuchi.
Vynul mech, vzyalsya za delo -
Tak i kolet, tak i krutit".
Pedro Krespo
Vot ne tak li?
Don Lope
Tak, chto l', budet?
Don Lope i Pedro Krespo napadayut so shpagami na
soldat, na dona Mendo i Nun'o i progonyayut ih.
Don Lope vozvrashchaetsya.
Don Lope
Nu vot, rasseyalsya otryad!
Ves' vrassypnuyu razbezhalsya,
A vprochem, net, odin ostalsya...
Vozvrashchaetsya Pedro Krespo.
Don Lope, Pedro Krespo.
Pedro Krespo (v storonu)
Ostalsya, kazhetsya, soldat...
Don Lope (v storonu)
Nu, ya i etogo podkrashu
CHervonnoj kraskoj, kak ne zhal', -
Pust' pomnit!
Pedro Krespo
V hod pushchu ya stal':
Pokinet ulicu on nashu.
Don Lope
S drugimi ty bezhat' by mog!
Pedro Kpespo
Begite sami, kol' nejmetsya.
Derutsya.
Don Lope (v storonu)
Ah, vidit bog, on slavno b'etsya!
Pedro Krespo (v storonu)
On slavno b'etsya, vidit bog!
Poyavlyaetsya Huan Krespo s mechom v rukah.
Te zhe i Huan Krespo.
Huan Krespo (v storonu)
Kuda propal? Ishchi da topaj! (Gromko.)
Sen'or! YA zdes'.
Don Lope
Eshche beglec!
Vy Pedro Krespo?
Huan Krespo
Moj otec!
Pedro Krespo
Don Lope vy?
Don Lope
Da, ya don Lope.
Tak, ne skazavshis' nikomu,
Vy vyshli? CHto za podvig slavnyj?
Pedro Krespo
Sen'or! On vashemu zdes' ravnyj -
V tom snishozhden'e est' emu.
Don Lope
CHto za upryamoe sozdan'e!
YA oskorblen - ne vy! Moya...
Pedro Krespo
K chemu lukavit'? Vyshel ya,
CHtob s vami bit'sya za kompan'yu.
Soldaty (za scenoj)
Stoj, muzhich'e! Gotov'sya k smerti!
Doloj muzhlanov!
Kapitan (za scenoj)
|j, syuda!
Poyavlyayutsya soldaty i kapitan.
Te zhe, soldaty i kapitan.
Don Lope
CHto zdes' takoe, gospoda?
V chem delo? Pyl svoj poumer'te!
Kapitan
Soldaty zaveli zdes' spor.
Oni snachala mirno peli
Na ulice i ne shumeli,
Da tut sluchilsya etot vzdor,
I draka vspyhnula. Nameren
YA byl protivnikov raznyat'...
Don Lope
Don Al'varo! Mogu ponyat'
YA vashu mudrost', v nej uveren,
Ne stanu vzyskivat' ya s vas,
No esli na durnoj primete
U vas selo, to na rassvete...
Koroche, slushajte prikaz.
YA vred zdes' bol'shij razumeyu,
I vot prikaz moj otdayu:
Vam rotu vyvesti svoyu
Segodnya zhe iz Salamei.
I ya ser'ezno govoryu:
Pokonchiv vse, syuda ni shagu,
Ne to svoyu ya vynu shpagu
I uzh poryadok vodvoryu!
Kapitan
Prikaz ya prinyal - povtoril:
YA s rotoj vyjdu spozaranku.
(V storonu.)
O, za tebya, krasa-krest'yanka,
YA zhizn'yu chut' ne zaplatil!
Pedro Krespo (v storonu)
Kapriznik, vizhu ya, don Lope,
No... uzhivemsya my vdvoem.
Don Lope
A vy, druz'ya, za mnoj! Idem!
Nu, smelo v put'! SHagaj da topaj!
Vse uhodyat. Poyavlyayutsya don Mendo i ranenyj Hun'o.
Don Mendo, Nun'o.
Don Mendo
CHto, Nun'o? Rana kak tvoya?
Nun'o
Hotya b i legche okazalas',
Tot boj navek zapomnyu ya -
Ona mne dorogo dostalas'...
Don Mendo
Toski-zlodejki ne taya,
Skazhu, chto huzhe net na svete...
Nun'o
Da, huzhe net. Pomiluj bog!
Don Mendo
Syskat' togo by, kto v otvete
Za ranu v golovu, za eti
Udary!
Nun'o
On otshib mne bok!
Za scenoj zvuki trub.
Don Mendo
Ty slyshish'? CHto takoe?
Nun'o
Rota
Uhodit.
Don Mendo
S plech doloj zabotu!
Proch', revnost'! Serdcu otdyh dan
Uhodit s rotoj kapitan.
Nun'o
Ej den' na to i dan vsego-to.
Poyavlyayutsya kapitan i serzhant.
Te zhe, kapitan i serzhant.
Kapitan
Serzhant! Ty dvinesh'sya v pohod,
Poka eshche ne lyagut teni,
Poka svetlo, no tem ne mene
Obyazan ty prinyat' v raschet,
CHto v chas, kogda v holodnoj pene
Morej ispanskih, zatemnya
Fonar', usnet svetilo dnya,
YA zhdat' tebya v lesu nameren.
YA v smerti solnca zhizn', uveren,
Najdu - udacha zhdet menya.
Serzhant (kapitanu, tiho)
Tss, tss, sen'or! S figuroj toyu
Vstrechalis' my...
Don Mendo
Vstan', Nun'o! Skroyu
Ot nih pechal'nuyu sud'bu.
Spryach' hot' na vremya hudobu.
Nun'o
Mogu l' pohvastat' polnotoyu?
Don Mendo i Nun'o uhodyat.
Kapitan, serzhant.
Kapitan
YA vozvrashchus' teper' v selo -
S ee uslovilsya sluzhankoj.
Poprobuyu, kuda ni shlo,
Pogovorit' sud'be nazlo
S moej prelestnoyu tirankoj.
Dary ya rastochal k chemu?
Pomogut goryu moemu.
Serzhant
Koli vernut'sya vy hotite,
To uzh togda pohlopochite, -
Opasno noch'yu odnomu
Idti syuda: hitry muzhlany,
Oj, kak hitry!..
Kapitan
Predusmotrel -
Ty sam mne podberesh' ohranu.
Serzhant
CHto b kapitan ni povelel -
Besprekoslovno delat' stanu...
A vdrug don Lope, da na dnyah
V selo vernuvshis', ubeditsya,
CHto vy zdes' byli?
Kapitan
Tol'ko strah
Mne pomeshal v lyubvi dobit'sya
Uspeha. No, zajdya prostit'sya
K nemu, uznal - tomu ne byt':
Svoj polk stremyas' operedit',
Don Lope edet v Gvadalupu
I ne vernetsya. Bylo b glupo
Podobnyj sluchaj upustit'.
Eshche uznal iz razgovora:
Korol' v puti i budet skoro.
Serzhant
Kol' tak, ya vernyj vash sluga.
(Uhodit.)
Kapitan
No pomni: zhizn' mne doroga!
Poyavlyayutsya Revol'edo i Iskra.
Kapitan, Revol'edo, Iskra.
Revol'edo
Podarka trebuyu, sen'ory!
Kapitan
A, Revol'edo! A za chto,
Uznat' nel'zya l'?
Revol'edo
Sen'or! Za to...
Kapitan
YA zhdu...
Revol'edo
Odno skazat' mogu ya:
Za to, chto schet vragam vedu ya.
Odin - doloj so scheta!
Kapitan
Kto?
Revol'edo
Brat Isaveli, paren' znatnyj.
Vam govorili, veroyatno:
Don Lope uprosil otca,
CHtob otpustil on molodca
S nim na vojnu dlya sluzhby ratnoj.
Sejchas na ulice v upor
YA s nim stolknulsya. CHto za vzor,
CHto za osanka, postup' hvata!
Rodnit zamashki on soldata
S muzhickoj grubost'yu, sen'or.
On bol'she nas ne potrevozhit!
Teper' odin starik nam mozhet
Pomehoj stat'...
Kapitan
Da, nam vezet.
Menya uspeh, bessporno, zhdet,
Kol' vestnik schast'ya mne pomozhet
S nej noch'yu svidet'sya.
Revol'edo
Nu da,
YA pomogu, v tom net somnen'ya!
Kapitan
S dorogi ya vernus' v selen'e.
No mne sejchas pora tuda,
Gde rota nachala dvizhen'e, -
Tak razum mne velit i chest'.
Nu, znachit, pomni: delo est'!
V moej ohrane budut dvoe.
(Uhodit.)
Revol'edo, Iskra.
Revol'edo
A ya udvoyu il' utroyu, -
Nas stanet chetvero il' shest'.
Iskra
Vernesh'sya s nim!.. Kakoj ty prytkij!
A dlya menya ved' eto pytka!
CHto budet, esli vstrechu ya,
Kogo prishlos' iz-za menya
Zashtopat' na zhivuyu nitku?
Revol'edo
S toboyu, tochno, mne beda.
Soprovozhdat' menya tuda
Najdesh' li muzhestva i sily?
Iskra
Ah, chto tam! Plat'e b tol'ko bylo
Muzhskoe - vot zagvozdka.
Revol'edo
Da?
Nu, znachit, nuzhno nam nemnogo!
U nas v polku byl nekij pazh,
Potom ischez on...
Iskra
Plat'e dash' -
YA zamenyu pazha.
Revol'edo
V dorogu!
Vzmetnulos' znamya... Den' ugas...
Iskra
Nedarom pela ya kogda-to:
"Lyubov' soldata -
Vsego na chas".
Revol'edo i Iskra uhodyat.
Poyavlyayutsya don Lope, Pedro Krespo i Huan Krespo.
Don Lope, Pedro Krespo, Huan Krespo.
Don Lope
Za mnogoe ya vam sejchas
Priznatelen nevyrazimo,
No glavnoe - za to, chto vy
Segodnya mne daete syna
V soldaty. Ver'te: vse cenyu,
Vse ponimayu ya i vizhu.
Pedro Krespo
YA v slugi vam ego dayu.
Don Lope
A mne on stanet drugom milym.
Menya raspolozhil k sebe
Svoej otvagoj on, i pylom,
I sklonnost'yu k potehe ratnoj.
Huan Krespo
U vashih nog, sen'or, sklonivshis',
Pokoren budu ya, i vy
Uvidite, kak vam sluzhu ya:
YA stanu vam povinovat'sya
Vo vsem, vo vsem!
Pedro Krespo
Uzh vy prostite
Ego, sen'or, kol' ne sumeet
Sluzhit' vam. CHto on videt' mog,
ZHivya v glushi? V nauke sel'skoj
Nam borony, cepy, motygi,
Lopaty, vily - vot i knigi.
Nu, i ne znaet on togo,
CHemu vekami politichnost'
V palatah pyshnyh obuchaet
Potomkov gorozhan bogatyh.
Don Lope
Uzh solnce svoj teryaet zhar.
Pora nam v put': dolzhny speshit' my.
Huan Krespo
Pojdu potoropit', sen'or,
Nosilki vashi ya.
Huan Krespo uhodit. Poyavlyayutsya Isavel' i Ines.
Don Lope, Pedro Krespo, Isavel', Ines.
Isavel'
Skazhite:
Uzheli horosho ujti
Iz doma, vovse ne prostivshis'
S tem, kto vam tak gotov sluzhit'?
Don Lope
Hotel davno pocelovat'
Vam ruku i u vas prosit' ya,
CHtob serdcem vy velikodushnym
Mne smelost' derzkuyu prostili:
Ona proshcheniya dostojna.
Kogda nam daryat, smysl podarka
Dlya nas v stremlen'e nam sluzhit',
A ne v nagrade, - tak primite zh
Vot etu cep'. Hotya v almazah
Ona bogatyh, stanet bednoj
Na vashih ruchkah. Umolyayu
YA vas prinyat' ee! Nosite
Ee, kak medal'on, na pamyat'
O vashem goste.
Isavel'
Kak mne grustno,
CHto vy hotite oplatit'
Takim podarkom dragocennym
Gostepriimstvo nashe! My
U vas v dolgu za chest' postoya.
Don Lope
Ne plata eto - znak vniman'ya.
Isavel'
I ne kak platu ya ee -
Kak znak vniman'ya prinimayu.
YA brata poruchayu vam.
Schastlivec! CHest' emu bol'shaya
Na dolyu vypala: on budet
Slugoyu vashim.
Don Lope
Povtoryayu:
Vy ne trevozh'tes' za nego,
Sen'ora, - budet on so mnoyu.
Poyavlyaetsya Huan Krespo.
Te zhe i Huan Krespo
Huan Krespo
Nosilki podany.
Don Lope
Pust' bog
Prebudet s vami!
Pedro Krespo
Pust' i vas on
Hranit!
Don Lope
Ah, dobryj Pedro Krespo!
Pedro Krespo
Ah, moj sen'or, nepobedimyj
Don Lope!
Don Lope
Kto skazat' by mog,
Kogda my zdes' soshlis' vpervye,
CHto posle stanem navsegda
Takimi dobrymi druz'yami?
Pedro Krespo
A ya skazal by i togda:
Uslysha vas, ya totchas ponyal,
CHto vy...
Don Lope (napravlyayas' k vyhodu)
Nu, chto, klyanusya zhizn'yu?
Pedro Krespo
CHto vy kapriznik, tol'ko... dobryj.
Don Lope uhodit.
Pedro Krespo, Isavel', Ines, Huan Krespo.
Pedro Krespo (Huanu).
A poka sen'or don Lope
Sobiraetsya v dorogu,
Pred Ines i Isavel'yu
Slushaj to, chto ya skazhu.
Bozh'ej milost'yu, Huan,
Iz sem'i ty vyshel chistoj,
CHishche solnca, no - krest'yanskoj.
Ty v sebe ne unizhaj
Gordost' duha i otvagu
I stremlen'ya ne teryaj
Vyshe stat', a vmeste s tem
Bojsya gordosti chrezmernoj.
Bud' vsegda vo vsem smirennym,
I togda ty pobedish'
To, chto v gordyh inogda
S zdravym smyslom ne soglasno.
Mnogo est' lyudej takih,
Kto, imeya nedostatki,
Ih stiral svoim smiren'em,
I u skol'kih nahodili
Nedostatki (a oni
Ne imeli ih) zatem,
CHto o nih sudili ploho!
Bud' izyskanno lyubezen,
SHCHedrym bud', velikodushnym.
Pomni: shlyapa i koshel'
Nam druzej priobretayut,
I ne stol'ko cenno zlato,
CHto v zemle rodit indijskoj
Solnce i vezut morya,
Skol'ko byt' dlya vseh priyatnym.
Nikogda ne govori
Ty pro zhenshchinu durnoe:
Znaj, dostojna uvazhen'ya
I skromnejshaya iz nih.
Ne ot nih li my rodimsya?
Ne deris' po pustyakam.
Esli kto-nibud' pri mne
Uchit drat'sya, ya stokratno
Povtoryayu: "|ta shkola
Ne po mne..." YA razumeyu,
CHto ne nuzhno cheloveka
Obuchat' umen'yu drat'sya
S pylom, lovkost'yu, iskusstvom,
No dolzhny my nauchit'
Poznavat' ego, za chto
On deretsya. Utverzhdayu:
Ob®yavis' sred' nas uchitel'
I zadajsya cel'yu mudroj
Nauchit' nas ne tomu,
Kak nam drat'sya, a za chto -
Vse b k nemu detej poslali.
S nastavlen'yami moimi
I s den'gami, chto beresh'
Ty v dorogu (ih vpolne
Hvatit na obmundirovku),
S pokrovitel'stvom don Lope
I s moim blagosloven'em,
YA uveren, chto tebya
S bozh'ej pomoshch'yu uvizhu
YA drugim. Proshchaj zhe, syn moj, -
YA rastrogalsya sovsem!
Huan Krespo
Nastavleniya tvoi
V serdce ya zapechatleyu.
Stanu zhit', poka zhivu ya.
Daj mne ruku! Ty, sestra,
Obnimi menya! Uehal
Uzh don Lope, moj sen'or, -
Dogonyat' ego mne nuzhno.
Isavel'
Ah, kogda by eti ruki
Uderzhat' tebya mogli!
Huan Krespo
Nu, proshchaj, Ines!
Ines
Moj golos
Peredat' tebe ne v silah
Vse, chto chuvstvuyu... Pust' ochi
Sluzhbu vypolnyat ego...
Nu, proshchaj!..
Pedro Krespo
Idi, ne medli!
Kazhdyj raz, kak poglyazhu ya
Na tebya, vse tyazhelej mne,
CHto uhodish' ty iz domu...
Ispolnyaj vse, chto skazal ya...
Huan Krespo
Nebo pust' hranit vas vseh!
Pedro Krespo
Nebo bud' v puti s toboyu!..
Huan Krespo uhodit.
Pedro Krespo, Isavel', Ines.
Isavel'
Kak zhestok ty byl segodnya!
Pedro Krespo (v storonu)
Vot teper', kogda ne vizhu
YA ego, mogu skazat' ya
V uteshenie sebe:
Prozhivi vsyu zhizn' so mnoyu,
Prevratilsya b v tuneyadca
I pogib v konce koncov.
(Gromko.)
Korolyu puskaj posluzhit.
Isavel'
Tyazhelo mne, chto v dorogu
On pustilsya noch'yu.
Pedro Krespo. Letom
Ehat' noch'yu dazhe luchshe.
I pritom dognat' don Lope
Dolzhen on nemedlya... (V storonu.) Pravo,
Vzvolnoval menya moj mal'chik,
Hot' na lyudyah ya bodree.
Isavel'
Spat' idi, otec, - uzh pozdno!
Ines
Iz sela ushli soldaty -
Znachit, mozhno zaderzhat'sya
Nam u dveri. Tak priyatno
Podyshat' poroj vechernej
Svezhim vozduhom! A posle
Soberutsya zdes' sosedi...
Pedro Krespo (v storonu)
Pravdu, molvit', potomu
Soglashayus' ya: otsyuda
Put' beleet... na puti
Slovno vizhu ya Huana...
|j, Ines! Postav' u dveri
Mne siden'e.
Ines
Vot skam'ya.
Isavel'
Govoryat, segodnya gorod
Vybiral svoih vlastej.
Pedro Krespo
Pravda. V avguste vsegda
Vybory byvayut. (Saditsya.)
Poyavlyayutsya kapitan, serzhant, Revol'edo, Iskra i
soldaty; vse zakutany v plashchi.
Te zhe, kapitan, serzhant, Revol'edo, Iskra i
soldaty.
Kapitan (tiho)
Tss!
Stupat' bez shuma!.. Revol'edo!
Predupredi skorej sluzhanku,
CHto ya na ulice - i zhdu.
Revol'edo
Begu... No chto ya vizhu? Lyudi
U dveri etoj!
Serzhant
Nu, a ya
Pri svete trepetnoj luny
Kak budto... mozhet, oshibayus'...
Kak budto vizhu Isavel'...
Ona!..
Kapitan
Ona!.. Mne eto serdce
Skazalo ran'she, chem siyan'e
Luny nebesnoj. V dobryj chas
Syuda popali my. I esli,
Popav syuda, na vse reshimsya -
Udachnym budet nash pohod.
Serzhant
Dozvol'te slovo molvit'!
Kapitan
Net!
Serzhant
CHto zh! Postupajte, kak hotite.
Kapitan
YA podbegu k nim i rukoyu
Otvazhnoj vyrvu Isavel',
A vy - vy obnazhite shpagi
I zaderzhite zdes' togo,
Kto budet gnat'sya.
Serzhant
S vami my
Syuda prishli i prikazan'e
Ispolnim svyato...
Kapitan
Horosho...
Itak, zamet'te: my sojdemsya
V lesu blizhajshem. On napravo
Lezhit ot sel'skogo puti,
Kogda vyhodish' na dorogu. -
Revol'edo
|j, Iskra!
Iskra
CHto tebe?
Revol'edo
Plashchi
Derzhi.
Iskra
Sterech' ya stanu plat'e.
I to skazat': vo vremya draki
Milee dela ne najti.
Kapitan
YA pervyj dolzhen podojti.
Pedro Krespo
Dovol'no svezhest'yu vechernej
My podyshali, mozhno v dom
Teper' vernut'sya nam.
Kapitan
Pora!
Ko mne, druz'ya! Skorej za delo!
Soldaty podbegayut. Odni derzhat Pedro Krespo i Ines,
drugie - Isavel'.
Isavel'
Predatel'stvo!.. Sen'or, chto eto?
Kapitan
CHto eto? Beshenstvo i bred
Lyubvi moej!
(Shvatyvaet ee i unosit.)
Isavel' (za scenoj)
Predatel'! Bozhe!
Sen'or!
Pedpo Kpespo
Merzavcy!
Isavel' (za scenoj)
Pomogite!
Otec moj!
Ines (v storonu)
Luchshe skryt'sya mne!
(Uhodit.)
Pedpo Kpespo
Il' vy ne vidite, zlodei,
CHto ya bez shpagi? Negodyai,
Nasil'niki!
Revol'edo
Ujdi, ujdi,
Koli ne hochesh', chtoby smert'
Byla tvoej poslednej karoj!
Revol'edo i soldaty uhodyat.
Pedro Krespo odin.
Pedro Krespo
CHto nuzhdy zhit', raz umerla
Segodnya chest' moya? O, esli b
Pri mne byl mech!.. Uvy, naprasno
Za nimi gnat'sya bez oruzh'ya!
Kogda zh, ohvachen yarym gnevom,
YA za mechom pojdu svoim,
To poteryayu ih iz vidu.
CHto delat' mne, o skorbnyj rok?
Tak il' inache - vse ravno
Odnu povsyudu vizhu gibel'.
Poyavlyaetsya Ines s mechom.
Pedro Krespo, Ines.
Ines
Tvoj mech tebe ya prinesla.
Pedro Krespo
I v dobryj chas! O chest' moya,
Ty vnov' so mnoj! Pri mne moj mech -
Mogu pognat'sya ya za nimi.
Pole.
Pedro Kpespo b'etsya s serzhantom, Revol'edo i
soldatami.
Pedro Krespo, serzhant, Revol'edo, soldaty.
Pedro Krespo
Dobychu bros'te, negodyai,
Predateli! Vy zahvatili
Ee izmenoj. ZHizn' otdam,
No otob'yu ee.
Serzhant
Naprasny
Tvoi usil'ya: nas zdes' mnogo.
Pedro Krespo
Moi beschislenny stradan'ya, -
Oni zdes' b'yutsya za menya. (Padaet.)
Uvy! Zemlya mne izmenila...
YA padayu...
Revol'edo
Ub'em ego!
Serzhant
Ostanovites'! Zloe delo -
I zhizn' i chest' ego otnyat'.
V lesnoj glushi ego privyazhem
My luchshe k derevu, chtob on
Ne mog podnyat' v sele trevogi.
Isavel' (za scenoj)
Otec! Otec moj!
Pedro Krespo
Doch' moya!
Revol'edo
Pozhaluj, tak-to budet luchshe.
Pedro Krespo
O doch' moya! Odnim stenan'em
YA gnat'sya za toboj mogu.
Pedro Krespo uvodyat.
Isavel' (za scenoj)
O, gore mne!
Poyavlyaetsya Huan Krespo.
Huan Krespo odin.
Huan Krespo
Pechal'nyj golos!..
Pedro Krespo (za scenoj)
O, gore mne!
Huan Krespo
Smertel'nyj vopl'!
Vstupaya v les, upal moj kon'
So mnoyu vmeste. Bystrym skokom
Umchalsya on, i ya vslepuyu
Skvoz' chashchu sledoval za nim.
YA slyshu chej-to skorbnyj krik
Ottuda, a otsyuda stony
Predsmertnye... I tak vse smutno!
YA ne mogu ponyat', o chem
Oni glasyat... No dve bedy
Vot zdes' svoim trevozhnym krikom
Vzyvayut k doblesti moej...
Mne kazhetsya, oni ravny,
I raz odna iz nih muzhskaya,
Drugaya - zhenskaya beda.
YA pomogu vtoroj, i etim,
Otec moj, vypolnyu sejchas
YA dva tvoih svyatyh zaveta:
Za delo pravoe srazhat'sya
I zhenshchin chtit'. Tebe poslushen,
YA zhenshchin chtu - i tem uzh samym
Za delo pravoe ya b'yus'!
Zanaves
Glub' lesa. Poyavlyaetsya Isavel', vsya v slezah.
Isavel' odna.
Isavel'
Pust' nikogda dlya glaz moih
Ne vshodit yasnoe svetilo,
CHtob v bleske utrennih luchej
Sebya samoj ya ne stydilas'!
I ty, obil'naya zvezdami
Bystrobegushchaya vesna!
Ne dozvolyaj, chtoby Avrora
Vstupila na tvoi polya
Lazurnye, chtob gromkim smehom
Il' plachem tihij vzor smutila
Tvoih ochej... a esli nado -
Pust' luchshe plachem, a ne smehom.
O velichajshaya planeta!
Ostanovi svoj beg na vremya
Sredi holodnoj peny morya
Dalekogo! Dozvol' hot' raz,
CHtob noch' trepeshchushchuyu vlast'
Svoyu nad mirom udlinila,
Neulovimaya! Pust' skazhut
O bozhestve tvoem, chto ty
K moej mol'be teper' sklonilas'
Po vole, ne po prinuzhden'yu.
O, dlya chego tebe vshodit'?
Zatem li, chtob v sud'be moej
Zlodejstvo videt' vseh ogromnej,
ZHestokost', zlee vseh drugih,
CHto, lyudyam v styd, reshilo nebo
V svoih skrizhalyah nachertat'?
No gore mne! YA vizhu yasno:
ZHestokost' - vot vsya vlast' tvoya.
S teh por kak ya tebya molyu,
CHtob ty zamedlila svoj beg,
Glaza moi uzh vidyat yasno
Tvoj svetlyj lik - iz-za gory
Na nebo vshodit on. Uvy!
Za mnoyu gonitsya, menya
Presleduet tak mnogo raznyh
Nevzgod i bed i besposhchadnost'
Sud'by bezzhalostnoj! Zachem
Tvoj yaryj gnev v ih krug vstupaet?
CHtob chest' moyu sgubit' vernej?
CHto delat' mne? Kuda pojdu?
O, esli v dom menya napravyat
Moi zabludshie stopy,
Pyatno togda ya nalozhu
Na moego otca - on star,
Drugogo ne imel on schast'ya
I radosti drugoj, kak tol'ko
Glyadet'sya v yasnuyu lunu
Moej devich'ej chesti. Gore!
Segodnya zdes' ee zatmilo
Takoe gruboe pyatno!
A esli bol'she ne vernus'
Iz uvazheniya k otcu
I strahom muchimaya v dom nash, -
Sama dostavlyu ya vozmozhnost'
Vsem govorit', chto ya byla
Uchastnicej v moem pozore,
CHto v nerazumnoj slepote
Nevinnost' vydat' ya hochu
Za poruchitel'nicu zluyu
Kovarstva. Ah, kak durno, durno
YA postupila, chto bezhala
Ot brata moego! Uzh luchshe
Menya srazil by gordyj gnev
V tot samyj chas, kak on uvidel
Moyu pechal'nuyu sud'bu.
YA pozovu ego, - byt' mozhet,
Vernetsya on, pylaya mshchen'em
Eshche sil'nejshim, i menya
Pronzit mechom svoim. YA slyshu,
Kak eho povtoryaet ch'i-to
Slova neyasnye, kak budto
Oni...
Pedro Krespo (za scenoj)
Vernis', ubej menya!
Nemiloserdno ostavlyat'
ZHivym neschastnogo! Vernis' -
I stanesh' blagostnym, ubijca!
Isavel'
CHej eto golos? Proiznosit
Slova neyasno, ele slyshno,
Sebya priznat' on ne daet.
Pedro Krespo (za scenoj)
Ubejte zhe menya! Dolzhny vy
Byt' miloserdnymi.
Isavel'
O nebo!
Drugoj zdes' prizyvaet smert',
Drugoj neschastnyj, kak i ya,
I on zhivet, hot' zhit' net sily.
(Razdvigaet vetvi i vidit Pedro Krespo, privyazannogo
k derevu.)
No chto glaza moi zdes' vidyat?
Isavel', Pedro Krespo.
Pedro Krespo
O, esli miloserd'ya podvig
Svershit' ty zhazhdesh', chelovek,
I dlya togo teper' puglivoj
Stopoj trevozhish' eti gory -
Pridi, ubej menya!.. No, nebo,
CHto vidyat zdes' glaza moi?
Isavel'
S rukami, svyazannymi krepko
Za krepkoyu spinoyu duba...
Pedro Krespo
Vzyvaya k zhalosti nebes
Svoim stenan'em, krikom skorbnym.
Isavel'
Otec moj!..
Pedro Krespo
Doch' moyu ya vizhu...
Isavel'
Otec, sen'or moj!
Pedro Krespo
Doch' moya!
Skoree razvyazhi mne ruki.
Isavel'
Ne smeyu... Esli eti uzy,
CHto derzhat plennikom tebya,
Moi razvyazhut ruki - znaj,
O moj otec: ya ne derznu
Povedat' o moih neschast'yah.
Kak tol'ko ty svoi na vole
Pochuesh' ruki, - gnev padet
Na obescheshchennuyu doch',
A ya hochu, chtob prezhde ty
Uslyshal o moih stradan'yah.
Pedro Krespo
Molchi, o Isavel', molchi,
Ne prodolzhaj! Uvy! Est' bedy -
CHtob rasskazat' o nih, ne nado
Upominat'...
Isavel'
No mnogo est'
Takogo, chto uznat' ty dolzhen,
I neizbezhno raspalitsya
Tvoj gnev, kogda o tom uslyshit,
I ty zahochesh' otomstit',
Eshche rasskaz moj ne doslushav...
|toj noch'yu ya dyshala
Bezmyatezhnost'yu schastlivoj -
Sedina tvoya pokrovom
Mne yavlyalas' i sulili
Schast'e gody zolotye...
Vdrug, zakutany plashchami,
(Poreshiv, chto slomit derzost'
To, chto chest' oberegala),
V dom vorvalis' k nam zlodei
I menya shvatili... Nebo!
O, ne tak zhe l' volk golodnyj
I svirepyj pohishchaet
Iz-pod grudi nezhnoj matki
Nerazumnuyu ovechku?..
Kapitan, - neblagodarnyj
Gost', pri pervom poyavlen'e
V dom nash vnesshij stol'ko vsyakih
Neozhidannyh predatel'stv,
Ssor, obid i podozrenij, -
Byl tem pervym, kto v ob®yat'ya
Vzyal menya; emu drugie
Prikryvali put' zlodei,
CHto v ego otryade sluzhat.
Les gluhoj emu nadezhnym
Stal priyutom... O, kogda zhe
Dlya zlodejstva, les i gory,
Ne yavlyalis' vy priyutom?..
Zdes', sama sebya ne pomnya,
Na sebya vzglyanut' dva raza
Ne uspela ya, kak golos
Tvoj, chto sledoval za mnoyu,
Perestala slyshat'. Veter -
Ty vveryal emu dvizhen'e
Gub tvoih - za rasstoyan'em
Stanovilsya vse slabee.
To, chto prezhde bylo slovom
I lyudskoj razumnoj rech'yu,
Uzh ne golosom, a ehom
I prostym kazalos' shumom,
Vest'yu smutnoyu yavlyalos'.
Tak poroyu chelovek
Dolgo slyshit, udalyayas',
Zvuk truby, ili, vernee,
Uzh ne zvuk - lish' vest' o zvuke...
Tut zlodej moj, uvidavshi,
CHto za nim uzh net pogoni,
CHto lishilas' ya zashchity
I sama luna sokryla
V temnyh tuchah svet svoj (gore,
Gore mne! O vechno zlaya!
Svet zaemnyj ty sokryla,
CHto tebe daruet solnce),-
Tut zlodej moj vzdumal (gore,
Gore mne!) lukavoj rech'yu,
Povtorennoj sotni raz,
Priiskat' lyubvi prestupnoj
Opravdanie... O, kak zhe
Na togo ne podivit'sya,
Kto v odno mgnoven'e hochet
Nas laskat' i oskorblyaet
Nas svoej prestupnoj laskoj?
Proklyat bud', naveki proklyat
Tot muzhchina, chto stremitsya
Ovladet' dushoj nasil'no!
Ili on ne ponimaet,
Ili prosto on ne vidit,
CHto lyubovnye pobedy -
Ne v trofeyah, a v iskusstve
U krasavicy, kotoroj
Sluzhim my, lyubvi dobit'sya?
A smotret' na obladan'e,
Kak na cel', kogda dushoyu
Krasoty my oskorblennoj
Ne vladeem, o, ne to zhe l',
CHto iskat' lyubvi u mertvoj?
O, k kakim mol'bam i pros'bam,
To smirennym, to nadmennym,
Ne pribegla ya! Naprasno...
Tut (umolkni, slabyj golos!)
Nepreklonnyj... (plach moj, stihni!),
Derzkij... (pust' zastonet serdce!),
Grubyj... (pust' zaplachut ochi!),
Dikij... (pust' oglohnet zavist'!),
Zloj tiran... (zamri, dyhan'e!),
Naglyj... (pust' menya odenet
Traur!)... on... No esli golos
Moj bessilen, to postupki
Obo vsem tebe rasskazhut.
Ot styda lico ya skroyu,
Oskorblennymi slezami
YA zal'yus', slomayu ruki
YA ot yarosti, ot gneva
Serdce vyrvu iz grudi...
O, pojmi menya bez slov,
Esli golos moj bessilen!..
CHto pribavlyu ya? CHto stony
Vsyudu veter raznosil,
CHto prosila ya u neba
Uzh ne pomoshchi, a mshchen'ya...
Tut vzoshla zarya - s zareyu
Svet vernulsya putevodnyj,
SHum v vetvyah ya uslyhala,
Ih razdvinula - i vizhu:
Brat moj tam... Uvy mne, nebo!
O, kogda zh, kogda, sud'bina
Zlaya, ty skoree milost'
Goremychnomu yavlyala?
On pri svete tom nevernom,
CHto sovsem ne yarko svetit,
A lish' mestnost' osveshchaet,
Raspoznal bedu skoree,
CHem emu ee nazvali.
(Zorkoj rys'yu smotrit gore,
Pronikaya vsyudu vzglyadom...)
Ne skazav ni slova, shpagu
Tu, kotoroj opoyasal
Ty vchera ego, otvazhno
Obnazhaet. Kapitan,
Uvidav, chto, hot' i pozdno,
Kto-to mne prishel na pomoshch',
Obnazhil klinok svoj belyj.
A poka oni srazhalis'
(Napadal odin, drugoj zhe
Zashchishchalsya), ya, uvidev
S grust'yu tajnoyu i strahom,
CHto moj brat eshche ne znaet,
Vinovata ya il' net,
CHtob ne stavit' pod ugrozu
ZHizn' moyu, kogda pridetsya
Mne opravdyvat' sebya,
YA spastis' reshilas' begstvom.
I, odnako, na begu
Sred' vetvej perepletennyh
YA prosvety ostavlyala -
Nad zhelaniem spastis'
Lyubopytstvo verh vzyalo...
Boj nedolgo prodolzhalsya:
Brat moj ranil kapitana,
Tot upal, ego prikonchit'
Brat hotel moj, no yavilis'
Ostal'nye, chto iskali
Kapitana, i, pylaya
Mshchen'em, kinulis' na pomoshch'.
Brat hotel oboronyat'sya,
No, uvidev, chto ih mnogo,
Bystro skrylsya. Ne pognalsya
Vsled za nim nikto - reshili,
CHto pribegnut' luchshe k sredstvu
Ranu vylechit', chem mshchen'em
Zanimat'sya. Vzyav na plechi
Kapitana, vozvratilis'
K nam v selo oni, ostavya
Bez vniman'ya begleca.
Stol'ko bed ih okruzhilo,
CHto oni reshili prezhde
Konchit' s samoj neotlozhnoj.
YA zh, vnimatel'no vglyadevshis'
V zven'ya vnutrennih spletenij
Muk svoih i muk chuzhih,
Vne sebya, strashas' pogoni,
ZHguchim polnaya stydom,
Naugad bezhat' pustilas'.
Tak, bez kompasa, bez sveta,
Bez vozhatogo, brodila
Po goram, ravninam, v chashche,
Nakonec ya okazalas'
Zdes', u nog tvoih... Otec moj!
Zluyu vsyu moyu kruchinu
YA povedala tebe.
Opolchi zhe bez poshchady
Stal' svoyu protiv neschastnoj
|toj zhizni, dobrodetel' -
Protiv skorbnoj etoj zhizni!
(Razvyazyvaet ego.)
Posmotri: svoej rukoyu
YA snimayu eti uzy.
Vot verevka - zacepi zhe,
Zatyani ee vkrug shei
Bednoj docheri svoej -
Ved' ona lishilas' chesti.
Ty zh svoboden... O, proshu ya:
Umertvi menya, i lyudi
Vozdadut tebe hvalu.
O tebe molva pust' skazhet:
"Doch' svoyu lishivshi zhizni,
CHest' svoyu on voskresil".
Pedro Krespo
Vstan' skoree, Isavel'!
O, ne stoj zhe na kolenyah!
Esli b ne bylo sobytij,
CHto terzayut nas i muchat,
Byli b prazdnymi neschast'ya
I cenit' my ne umeli b
Nashi radosti. Ved' nebo
Ispytan'ya posylaet,
CHtoby volyu zakalit'.
Isavel', idem skoree!
V dom dolzhny my vozvratit'sya.
Bednyj mal'chik pod ugrozoj
Zloj opasnosti. Pridetsya
V hod pustit' ves' um, vsyu hitrost',
CHtob o nem uznat', chtob mog on
Ot bedy ujti.
Isavel' (v storonu)
O zhrebij
Moj! Il' v etom skryta mudrost'
Nesravnennaya il' stol'ko
Tajnyh umyslov...
Pedro Krespo
Idi zhe!
Pedro Krespo i Isavel' uhodyat.
U v®ezda v selo. Poyavlyayutsya Pedro Krespo i Isavel'.
Pedro Krespo, Isavel'.
Pedro Krespo
Svidetel' bog! Kogda nuzhda,
Kogda sama neobhodimost'
V lechen'e vynudila k nam
V selo vernut'sya kapitana,
YA polagayu, chto emu
Uzh luchshe umeret' ot rany:
Tem samym on drugoj izbegnet
I tysyachi drugih. Poka
YA ne ub'yu ego, vo mne
Skorb' ne utihnet. Doch' moya,
Domoj vernemsya!
Poyavlyaetsya pisar'.
Te zhe i pisar'.
Pisar'
Pedro Krespo,
Sen'or moj! YA proshu nagrady.
Pedro Krespo
Nagrady prosish' ty? Za chto?
Pisar'
Sovet segodnya poreshil
Al'kal'dom vybrat' vas. Teper'
Vam, Pedro Krespo, dlya nachala
Dva vazhnyh dela predstoit.
Vot pervoe: syuda korol'
Pribudet nynche ili zavtra.
Zdes' provedet on celyj den' -
Takie hodyat sluhi. Dale:
Sejchas v selo k nam prinesli
Soldaty tajno dlya lechen'ya
Togo, sen'or moj, kapitana,
CHto s rotoj zdes' stoyal vchera.
Ne govorit on, kto poranil
Ego, no esli my uznaem,
Bol'shoe budet delo...
Pedro Krespo (v storonu)
Nebo!
Moj zhezl sudejskij prevrashchaet
Menya v hozyaina moej
Pogibshej chesti. Kak smogu
YA stat' prestupnikom, kogda
Oni menya sud'eyu stavyat,
CHtoby drugie prestuplenij
Ne sovershali? Vprochem, eti
I im podobnye dela
Ne znayut bystrogo reshen'ya.
(Gromko.)
Itak, ya ochen' blagodaren
Vsem, kto hotel menya pochtit'
Izbran'em.
Pisar'
Nu, tak pospeshite
Vy v dom soveta. Tam, prinyav
ZHezl vashej vlasti, vy nemedlya
Nachnete sledstvie.
Pedro Krespo
Idem.
(K Isavel'.)
Stupaj k sebe.
Isavel'
O nebo, szhal'sya
Ty nado mnoj!.. Il' ne dolzhna
Tebya soprovozhdat' ya?
Pedro Krespo
Dochka!
Otec tvoj stal teper' al'kal'dom -
Nadejsya zhe na pravyj sud!
Vse uhodyat.
Komnata v dome, gde stoyal na postoe kapitan.
Kapitan s povyazkoj, ranennyj serzhant.
Kapitan
No kol' carapinoj nichtozhnoj
Byl tot udar, zachem syuda
Vernulis' my?
Serzhant
Kto mog togda
Predugadat' ishod vozmozhnyj?
Teper', kogda primeneno
Lechen'e, sporit' ya ne stanu,
CHto zhizn'yu riskovat' za ranu
Nam prosto bylo by smeshno.
Kapitan
YA krov'yu mog istech' - tak shibko
Iz rany bila krov' moya.
Teper' vpolne izlechen ya,
I promedlenie - oshibka.
Ujdem, pokamest po selu
O nas ne razneslisya vesti.
Gde ostal'nye?
Serzhant
Zdes'. Vse vmeste.
Kapitan
Puskaj pomozhet begstvo zlu.
A to, kak tol'ko raznesetsya
Vest' obo mne, boyusya ya,
Nam ne ujti ot muzhich'ya,
V hod kulaki pustit' pridetsya.
Vhodit Revol'edo.
Te zhe i Revol'edo.
Revol'edo
Syuda yavilsya karaul.
Kapitan
Menya ne trogaet niskol'ko
Obychnyj sud.
Revol'edo
YA k slovu tol'ko
O nem, sen'or, upomyanul.
Kapitan
No dlya menya ne syshchesh' vesti
Priyatnej ty. Uznav, chto ya
Zdes', na sele, menya sud'ya
Izbavit ot muzhich'ej mesti.
Zatem, vo izbezhan'e zol,
Rassledovav istor'yu etu,
Menya voennomu sovetu
On peredast. Puskaj tyazhel
Prostupok - tam ya bez poteri
Sumeyu vyjti. Ne beda!
Revol'edo
Starik nazhalovalsya.
Kapitan
Da,
Dolzhno byt', tak.
Pedro Krespo (za scenoj)
Zanyat' vse dveri,
CHtob ni odin ne mog soldat
Otsyuda nezametno skryt'sya!
A esli on na to reshitsya,
Ubit' ego!
Kapitan
Kak? CHto? Nazad!
Vojti syuda? (v storonu.) Glazam ne veryu!
Vhodit Pedro Krespo s zhezlom al'kal'da v ruke; s nim
krest'yane.
Te zhe, Pedro Krespo i krest'yane.
Pedro Krespo
A chto zh takoe? U suda
Prava osobye vsegda.
Sdaetsya mne...
Kapitan
Vash pyl umeryu.
Dopustim to, chto vy sud'ya.
Hot' im vchera i ne yavlyalis'.
Uzheli zh vy ne dogadalis',
CHto vam-to nepodsuden ya?
Pedro Krespo
Moj bog! Ne vizhu dlya volnen'ya
YA povoda. Syuda zajti
YA dolzhen byl, chtob navesti
Po delu spravki. Razreshen'ya
YA zhdu ot vas, chtob odnomu
Ostat'sya s vami. (Krest'yanam.) Vy s drugimi
Stupajte proch'. (Pisaryu.) Sledi za nimi:
Soldaty...
Pisar'
YAsno samomu.
Krest'yane, serzhant, Revol'edo i pisar' uhodyat.
Pedro Krespo, kapitan.
Pedro Krespo
Teper', kogda ya uvazhen'em,
CHto vyzyvaet vlast' k sebe,
Vospol'zovalsya, chtoby vas
Zastavit' vyslushat' sebya,
YA zhezl kladu i chelovekom
Prostym (ne bol'she) rasskazat'
Hochu vam o svoih pechalyah.
(Kladet zhezl.)
My zdes' teper' odni. Itak,
Sen'or don Al'varo, vdvoem
My s vami ob®yasnit'sya mozhem.
Pust' nam pomehoyu ne sluzhat
Te chuvstva, chto zaklyucheny
V temnicah serdca, pust' ne slomyat
Oni bezmolvnyj plen dushi.
YA chestnyj chelovek, i, v mir
Rodyas' takim, kogda by mog
Izbrat' rozhden'e (bog svidetel'!),
YA b ne ostavil na zemle
Ni odnogo poroka, dazhe
Mel'chajshuyu ego chasticu
Potshchilsya b ya ispepelit'
Vsem pylom moego zhelan'ya,
I zdes', v sele, sredi mne ravnyh
S dostoinstvom derzhusya ya -
Vot pochemu tak pochitayut
Menya starshiny i sovet.
Imen'ya u menya dovol'no:
Zdes' vam ne vstretit' zemledel'ca
Bogache v derevnyah okrestnyh,
Vo vsej okruge. Doch' moyu
YA vospital, kak polagayu,
Ves'ma razumnoj, dobronravnoj -
Vsya v mat'-pokojnicu poshla.
Tak vot, bogat ya, i nikto
Protiv menya ne ropshchet; skromen, -
Nikto ne shutit nado mnoj.
A ved' v takom sele, kak nashe,
Vse drug o druge nam izvestno -
Vse promahi, vse nedostatki,
I ladno, esli b tol'ko znali,
A ne chesali b yazyki.
O tom, chto doch' moya prekrasna,
Krasnorechivo govoryat
Bezumstva vashi. Mog by ya
Vsechasno slezy lit', odnako
Ne budem vylivat' v sosud
Ves' yad, i ranu rastravlyat'
Ne stanem my. Na dne dushi
Hot' chto-nibud' ot zloj nevzgody
Dolzhny my utait'. Neschast'e
Moe, vy znaete, ogromno.
YA skryt' hochu ego, no skryt'
YA ne mogu. Svidetel' bog,
Kogda by mog ego ya v tajne
Sberech', pohoroniv v sebe,
YA b ne prishel teper' k tomu,
K chemu ya prihozhu, - stradan'yu
YA vse b doveril svoemu.
I vot sejchas, steret' zhelaya
Moyu stol' yavnuyu obidu,
YA nahozhu, chto sredstvom mest'
Sluzhit' ne mozhet mne, hotya
YA oskorblen. Itak, bluzhdaya
Ot sredstva k sredstvu, lish' odno
YA nahozhu, chto dlya menya
Ves'ma prigodno i dlya vas
Ne slishkom durno... Vy nemedlya
Voz'mite vse moe dobro
I vse imen'e. Ne ostavlyu
Ni dlya sebya ya, ni dlya syna
(Pover'te, chto ego sumeyu
YA k vashim privesti nogam)
Ni odnogo maravedisa.
Skoree milostynyu budem
Prosit' my, esli ne najdetsya
Drugogo sredstva il' puti
Nam zarabotat' propitan'e.
Hotite vy - na nas dvoih
Klejmo vy mozhete postavit'
I v rabstvo tut zhe nas prodat',
A eto bol'shuyu vam summu
Dast, chem pridanoe, chto vam
YA predlozhil. Vosstanovite
Lish' imya dobroe moe!
Vy ne uronite sebya:
Pust' vashi deti, o sen'or moj,
YAvlyayas' vnukami moimi,
Utratyat nechto iz dostoinstv,
Zato oni ih obretut,
Kak vashi deti, moj sen'or, -
Poslovica v Kastil'e est',
CHto, deskat', po konyu sedlo.
(Stanovitsya na koleni.)
Vzglyanite: ya u vashih nog,
Molyu kolenopreklonenno,
YA plachu... V sedine moej
Voda i sneg kak by smeshalis',
A serdce slovno rastopilos'...
O chem ya vas molyu? O chesti
YA vas molyu, sen'or. Ved' vy zhe
Ee pohitili! Ona
Moya! No ya proshu smirenno
U vas o nej, kak budto ya
Proshu o vashem, ne moem.
Podumajte: ya vzyat' mogu
Teper' ee rukoj moeyu,
No ya hochu, chtoby vy sami
Ee mne otdali, sen'or.
Kapitan
Terpen'ya net! Dovol'ny bud'te,
Starik dokuchnyj i boltlivyj,
CHto ya rukoj moej sejchas
I syna vashego i vas
Zdes' ne ubil. Vy oba zhivy.
No, chtoby milosti takoj
Prichinu vy urazumeli,
Skazhu: prelestnoj Isaveli
Vy tem obyazany odnoj.
S oruzh'em mstit' mne - podvig truden
Dlya vas, i, pravo zh, vy smeshny,
A po sudu - vy znat' dolzhny,
CHto ya vam vovse ne podsuden.
Pedro Krespo
Vas skorb' ne tronula moya?
Kapitan
Starik li, zhenshchina li plachet,
Ditya l', ih slezy malo znachat.
Pedro Krespo
Tak uteshen'ya, vizhu ya,
U vas moi ne syshchut peni?
Kapitan
Vam uteshen'e: bud'te vy
Dovol'ny tem, chto ne mertvy.
Pedro Krespo
Vzglyanite: zdes', skloniv koleni,
O chesti gromko vas molyu...
Kapitan
Toska!..
Pedro Krespo
...napomnit' vam ne smeya:
Al'kal'dom stal ya v Salamee...
Kapitan
A ya pripomnit' vam velyu:
YA ne podsuden vam - voennyj
Sovet prishlet syuda za mnoj.
Pedro Krespo
Tak eto vse?..
Kapitan
Nu da, bog moj!
Stupajte proch', starik prezrennyj!
Pedro Krespo
No est' zhe sredstva?
Kapitan
Da, hranit'
Molchan'e vam nadezhnej budet.
Pedro Krespo
Drugogo?..
Kapitan
Net!
Pedro Krespo
Nas bog rassudit!
YA vas zastavlyu zaplatit'.
Syuda!
(Vstaet s kolen i podnimaet svoj zhezl.)
Odin iz krest'yan (za scenoj)
Sen'or!
Kapitan (v storonu)
Nu, chto muzhlany
Eshche reshili uchinit'?
Vhodyat krest'yane.
Te zhe i krest'yane.
Odin iz krest'yan
CHto ty velish'?
Pedro Krespo
YA vam shvatit'
Velyu sen'ora kapitana.
Kapitan
Bezum'e vashe hot' kuda!
Tak postupat', i s kem? So mnoyu!
Ego velichestva slugoyu
YA sostoyu.
Pedro Krespo
Liha beda!
V cepyah il' mertvym vy otsyuda
Ujdete tol'ko.
Kapitan
Ne sprosiv
Menya?.. YA - kapitan, ya zhiv!
Pedro Krespo
I ya, al'kal'd, ne mertv pokuda.
Sdavajtes', vas svedut v tyur'mu.
Kapitan
Raz ya ne v silah zashchishchat'sya,
To dolzhen vam povinovat'sya.
Korol'!.. YA rasskazhu emu
O bezzakon'e...
Pedro Krespo
Nu, ya tozhe -
O tom, drugom... Korol' sejchas
Vblizi sela - oboih nas
Pust' on doprosit... Vam ne tozhe
Pri shpage byt'.
Kapitan
Nu, eto vzdor!
Kak? Do togo dojti, chto dazhe...
Pedro Krespo
Ne udivlyajtes' vy pod strazhej.
Kapitan
No uvazhen'e...
Pedro Krespo
CHto sen'or? (Krest'yanam.)
V znak _uvazhen'ya_ v dom soveta
Ego svesti - tam est' ugly;
V znak _uvazhen'ya_ - kandaly
Emu nadet'; okonchiv eto,
Pribavit' cep'... Nu, a potom
Iz _uvazhen'ya_ vy dobit'sya
Dolzhny, chtob on dogovorit'sya
Ne mog s soldatami. V tot dom
Svesti i ostal'nyh, no spal'nyu
Otdel'no razyskat' dlya nih.
Zatem s pochetom vseh troih
Preprovodit' v ispovedal'nyu,
Nu, a uzh ya za etot srok
Verevku im syshchu tuguyu,
I s _uvazhen'em_ pomogu ya
Ih vzdernut' - vot, svidetel' bog!
Kapitan
Muzhik u vlasti! CHto za pryt'!
Krest'yane uvodyat kapitana.
Vhodyat Revol'edo, Iskra i pisar'.
Pedro Krespo, Revol'edo, Iskra, pisar'.
Pisar'
Soldat i pazh - vot vsya ohota.
Kak ni staralsya, a v teneta
Mne udalos' lish' ih slovit',
A tretij skrylsya nezametno.
Pedro Krespo
Ah, etot plut, chto vse poet?
Nu, my emu zavyazhem rot, -
Ne budet pet' pevec vsesvetnyj!
Revol'edo
Sen'or! Tak pesnyu priznaesh'
Grehom ty tyazhkim?
Pedro Krespo
Bozh'im darom.
Pod nashu muzyku nedarom
Eshche bojchej ty zapoesh'...
Nu, govorite!
Revol'edo
Ah, pover'te,
Sen'or...
Pedro Krespo
CHto bylo v etu noch'?
Revol'edo
Tvoya ob etom znaet doch'
Tochnej menya.
Pedro Krespo
Gotov'sya k smerti!
Iskra (k Revol'edo, tiho.)
Tss, Revol'edo! Otricaj
Vse po stat'yam. Tut est' prichina:
Postupish' tak - hakarandinu
YA pro tebya slozhu. Skryvaj,
Kak bylo vse.
Pedro Krespo
Nu, vas my tozhe
Zastavim pet'.
Iskra
K chemu speshit'?
Ko mne nel'zya vam primenit'
Dopros s "pristrast'em".
Pedro Krespo
Otchego zhe?
Mogu l' uznat'?
Iskra
Izlishen spor,
V zakone est' stat'ya takaya.
Pedro Krespo
CHto za stat'ya?
Iskra
Stat'ya bol'shaya!
Pedro Krespo
Nu?
Iskra
YA beremenna.
Pedro Krespo
Vot vzdor!
Kakaya derzost'!.. |to slavno!..
Vsya krov' kipit vo mne!.. Ty, pazh,
Sedlal konej...
Iskra
Nu, mne kuda zh!
YA pod sedlom hozhu ispravno.
Pedro Krespo
Reshajte: mozhete sejchas
Vy pokazan'ya dat'.
Iskra
Pokazhem
I to, chto ne bylo, rasskazhem -
Ved' smert' strashnej...
Pedro Krespo
Ot pytki vas
Izbavlyu, budu vam radetel'.
YA zhdu...
Iskra
Oh, dolya ty moya!
Pet' pesni rodilasya ya,
I zapoyu, vot bog svidetel'! (Poet.)
"|h, muka! Muku l' ne sterpet'!"
Revol'edo (poet)
"O muka!"
Pedro Krespo
Spyatili vy oba?
Iskra
To golosov vsego lish' proba -
Ved' vy zhe prosite nas spet'...
Komnata v dome Pedro Krespo.
Vhodit Huan Krespo.
Huan Krespo odin.
Huan Krespo
S teh por kak ranil ya zlodeya,
S teh por kak mne v gorah prishlos'
Spasat'sya begstvom (ih soshlos'
Tam slishkom mnogo), ne zhaleya
Ni sil, ni voli, ya bezhal,
Poka v gorah ne zabludilsya.
V kakoj glushi ya ochutilsya,
A vse zh sestru ne povstrechal!
I vot teper' v selo reshayus'
Spustit'sya i vojti v nash dom.
Otcu povedayu o tom,
CHto bylo, i vo vsem priznayus'.
Uveren ya: v bede moej
Ego sovet pomozhet vmeste
I zhizni molodoj i chesti.
Vhodyat Ines i Isavel'.
Huan Krespo, Ines, Isavel'.
Ines
Sestra, tosku svoyu razvej!
Zachem sebya neutomimo
Ty gubish'? Net, nel'zya tak zhit'!
Isavel'
Ines! Dolzhna l' ya povtorit',
CHto zhizn' mne stala nesterpimoj?
Huan Krespo (v storonu)
Otcu skazhu ya... Gore mne!
YA vizhu Isavel'! CHego zhe
Mne zhdat'?
(Vytaskivaet kinzhal.)
Ines
Huan!
Isavel'
Moj brat!.. O bozhe!
CHto hochesh' sdelat' ty?
Huan Krespo
Vdvojne
Otmetit' za oskorblen'e zloe,
Za zhizn' i chest'...
Isavel'
O, pogodi!
Huan Krespo
Net, smert'! Poshchady ty ne zhdi,
Svidetel' bog!..
Vhodyat Pedro Krespo i krest'yane.
Te zhe, Pedro Krespo i krest'yane.
Pedro Krespo
CHto zdes' takoe?
Huan Krespo
Otec! Otmshchen'ya ya ishchu
Za styd moj, za obidu zluyu,
CHtob pokarat' vinu takuyu...
Pedro Krespo
Postoj, postoj! YA trepeshchu...
Bezumec! Tak igrat' s sud'boyu...
Zachem ty zdes'?
Huan Krespo
Glazam moim
Ne veryu...
Pedro Krespo
Tak! Ty nevredim,
Ty zdes'... No tol'ko chto toboyu
V gorah byl ranen kapitan?
Huan Krespo
Menya za vyzov ne sudi ty -
Ne oskorblen'em, a zashchitoj
Tvoej on chesti byl...
Pedro Krespo
Huan!
Tebya peredayu ya strazhe.
Syuda!
Huan Krespo
S kakih zhe eto por
Ty k synu tak surov, sen'or?
Pedro Krespo
Bud' ty otcom moim, i ta zhe
Byla b k tebe primenena
Surovost'.
(V storonu.)
YA ego spasayu,
Hot' skazhut vse - ya eto znayu -
CHto mnoyu lyudyam yavlena
Zakonnost' redkaya...
Huan Krespo
YA, chestno
Zlodeya raniv, ne tayu:
Hotel ubit' sestru svoyu, -
Tak znaj za chto.
Pedro Krespo
Mne vse izvestno,
No nedostatochno uznat'
Mne kak otcu. Svoim ya svyazan
Al'kal'dstvom i teper' obyazan
Po delu sledstvie nachat';
YA sut' ego urazumeyu;
Tvoyu vinovnost' samomu
Sebe ya uyasnyu... V tyur'mu
Stupaj... (V storonu.) Spasti ego sumeyu.
Huan Krespo
O, kto pojmet tebya!.. Lishen
Ty chesti - tot zhe, kem zaglazhen
Tvoj styd, v tyur'mu toboj posazhen,
A tvoj nasil'nik ograzhden.
Krest'yane uvodyat Huana Krespo.
Ines, Isavel', Pedro Krespo.
Pedro Krespo
Vot, Isavel', skrepi proshen'e
Protiv zlodeya svoego:
K sudu ty trebuesh' ego.
Isavel'
No v tajne nashe oskorblen'e
Hotel hranit' ty (pust' o nem
Dusha skorbit)... CHem ty pomozhesh',
Vse razglasiv? Kol' mstit' ne mozhesh'
Zastav' drugih molchat' o tom.
Pedro Krespo
Net, ya ne dumayu o mesti,
Drugoj dlya nas otkrylsya put';
My im pojdem - spokojna bud',
YA o tvoej zabochus' chesti.
Isavel' uhodit.
Ines! Ty zhezl polozhish' moj
Vot zdes': svershen'e del blagoe
On ne hotel uzret', - pust' zloe
Teper' uvidit...
Ines uhodit.
Don Lope (za scenoj)
Stoj zhe, stoj!
Pedro Krespo
CHej eto krik? Kto tak bespechno
Sejchas vtorgaetsya v moj dom,
Kto hochet priyutit'sya v nem?
Vhodyat don Lope i soldaty.
Pedro Krespo, don Lope, soldaty.
Don Lope
O Pedro Krespo! YA, konechno!
Prishlos' mne s polputi v selo
Vernut'sya k vam. Hot' neohota
Byla, da privela zabota
(O nej i vspomnit' tyazhelo)
Iskat' pristanishcha. Prostite,
V drugom domu ved' ya ne mog,
Ved' my druz'ya!..
Pedro Krespo
Hrani vas bog,
CHto vy pochtit' menya hotite.
Don Lope
A gde vash syn? YA ne vidal
Ego s teh por, kak s nim prostilsya.
Pedro Krespo
Vse rasskazhu. S nim priklyuchilsya
Priskorbnyj sluchaj, zaderzhal
Ego v puti. No prezhde nado,
Sen'or, chtob rasskazali vy,
Zachem vy zdes', chut' ne mertvy
Ot utomlen'ya.
Don Lope
Oh, dosada!
YA, priznayus', i sam ne rad.
Pozor, kakogo ya dosele
Eshche ne videl... Kak posmeli
Bezumcy? Nas dognal soldat
V doroge... YA ne perestanu
Drozhat' ot gneva...
Pedro Krespo
CHto zhe? Nu?
Don Lope
Odin al'kal'dishka v plenu,
V tyur'me zdes' derzhit kapitana.
YA povernul totchas v selo -
I chto za pritcha? Vsyu dorogu
Ne pomnil pro bol'nuyu nogu,
Zato segodnya, kak nazlo,
Ona meshaet mne s vragami
Raspravit'sya. Uzh ya ego,
Zlodeya naglogo togo,
Zab'yu na meste batogami!
Pedro Krespo
Idti vy mozhete nazad.
Za to li ili ne za to li,
Sdaetsya mne, po dobroj vole
Ne dast zabit' sebya al'kad.
Don Lope
Ne dast!.. Ego o razreshen'e
Prosit' nam ne pridetsya.
Pedro Krespo
Oh!
Sovetchik vash byl, verno, ploh.
Derzhusya ya drugogo mnen'ya.
A tot zaderzhan byl za chto?
Don Lope
Za chto b ego ni zaderzhali,
YA trebuyu, chtob obozhdali, -
Sudit' ya budu. Kak nikto,
Rubit' ya golovy umeyu!
Pedro Krespo
Sen'or! Nam trudno v lad popast'.
Izvestna l' vam al'kal'da vlast'
V takom sele, kak Salameya?
Don Lope
Nu, on ne bol'she, chem holop...
Pedro Krespo
Puskaj holop (tut spor', kto hochet),
No esli nevznachaj zaskochet
Mysl' o garrote v etot lob,
O petle, - kapitan garrotu
Nadenet.
Don Lope
Net zhe, vidit bog!
Gde zh dom ego i gde ostrog?
I esli videt' vam ohota,
Kak s nim vse budet, - chto zh, ya rad!
Skazhite, gde zhivet on?
Pedro Krespo
Blizko.
Don Lope
Nu, kto zhe on? Kto plut tot nizkij?
Kto zdes' al'kal'dom?
Pedro Krespo
YA - al'kad!
Don Lope
ZHiv bog, tak priznavat'sya smelo!
Pedro Krespo
ZHiv bog, sen'or, vot vam moj skaz!
Don Lope
Da, Krespo, no moj skaz - prikaz.
Pedro Krespo
Da, moj sen'or, no delo - delo!
Don Lope
YA k vam za uznikom syuda
I nakazhu al'kal'da strogo!
Pedro Krespo
Ne vyjdet on iz sten ostroga,
Kol' zdes' sluchilasya beda.
Don Lope
Izvestno l' vam, chto ne holop'ya -
CHto vlast' nad nim moya? I proch'!
Pedro Krespo
A vam izvestno, chto on doch'
Moyu ukral, sen'or don Lope?
Don Lope
Izvestno l' vam, chto delo vzyal
YA v ruki, chtob vesti iskusno?
Pedro Krespo
Izvestno l' vam o tom, kak gnusno
On chest' moyu v gorah ukral?
Don Lope
Izvestno l' vam, chto mnogo shire
Prava zdes' sana moego?
Pedro Krespo
Izvestno l' vam, chto ya ego
Besplodno umolyal o mire?
Don Lope
V prava chuzhogo vam suda
Vy vtorglis' - ya vam rastolkuyu...
Pedro Krespo
V prava i vlast' emu chuzhuyu,
Uvy, ne vtorgsya l' on togda?
Don Lope
Sam uplachu ya za nevzgodu
I vse uladit' pomogu.
Pedro Krespo
O tom, chto sdelat' sam mogu,
Eshche ne umolyal ya srodu.
Don Lope
Gde uznik? V tom moj interes.
I chtob nikto ne prekoslovil!
Pedro Krespo
Emu, sen'or, ya prigotovil
Process.
Don Lope
Kakoj eshche process?
Pedro Krespo
Sobral ya nuzhnye bumagi,
CHtob totchas sledstvie nachat'
Po delu...
Don Lope
|to vam pod stat'!
Hvataet u lyudej otvagi!
V tyur'mu za nim!
Pedro Krespo
Mne, pravo, zhal',
No tol'ko ya vpered zamechu,
CHto gryanet vystrel vam navstrechu:
Takov prikaz - i est' pishchal'.
Don Lope
CHto zh, ya ne izmenyu privychke.
Tak, k pulyam mne ne privykat'!
No ya ne stanu riskovat'
Nichem v nelepoj etoj stychke.
Syuda, soldat, begi, leti,
Prikaz moj otnesi otryadam,
CHto zdes' vchera stoyali ryadom
(Ty ih nagonish' na puti),
CHtoby kolonny marshevye
Syuda poeskadronno shli,
Pristavya k pushkam fitili,
Nesya kanaty shturmovye!
Odin iz soldat
Sen'or! Nam v etom povezlo:
Uznav pro zdeshnie napasti,
Syuda vernulis' nashi chasti
I prochno zanyali selo.
Don Lope (k Pedro Krespo)
ZHiv bog! Nu ya s toboj posporyu,
Moj eto uznik ili net!
Pedro Krespo
ZHiv bog, a ya tebe v otvet:
CHto nuzhno sdelat' - to uskoryu!
V tyur'me.
Za scenoj b'yut barabany.
Don Lope (za scenoj)
Glyadite: vot tyur'ma, soldaty,
Gde vash tomitsya kapitan.
Kogda ne vydadut nemedlya
Ego - ogon' vy razlozhite,
Tyur'mu sozhzhem my. A zahochet
Selo podnyat'sya na zashchitu,
My pustim po vetru selo.
Pisar' (za scenoj)
CHto zh, podzhigajte, - vse ravno
Ego ne vypustyat na volyu.
Soldaty (za scenoj)
Doloj muzhlanov! Smert' muzhlanam!
Pedro Krespo (za scenoj)
Muzhlanam smert'? Eshche, skazhite,
Pribavit' nechego?
Don Lope (za scenoj)
K nim pomoshch'
Podhodit. |j, lomat' tyur'mu,
Razbejte dveri!
S odnoj storony vhodyat soldaty i don Lope, s drugoj -
korol', svita, Pedro Krespo, pisar' i krest'yane.
Soldaty, don Lope, korol', svita, Pedro Krespo,
pisar', krest'yane
Korol'
CHto za shum?
Syuda ya pribyl, i menya
Vy tak vstrechaete?
Don Lope
Sen'or!
Podobnoj derzosti nikto
Ot poselyanina ne videl,
I bog svidetel': esli b vy
V selo ne pribyli tak bystro,
Vam dovelos' by uvidat'
Illyuminaciyu v sele.
Korol'
Tak chto zh proizoshlo?
Don Lope
Al'kal'd
Arestoval zdes' kapitana.
Za nim yavilsya ya syuda, -
Ego ne zahoteli vydat'.
Korol'
A kto al'kal'd vinovnyj?
Pedro Krespo
Korol'
CHem opravdaete sebya vy?
Pedro Krespo
Vot etim delom - prestuplen'e
Vpolne dokazannoe v nem.
Ono dostojno smerti... Zdes'
Byla pohishchena odna
Devica, a potom nad neyu
Soversheno nasil'e zloe
V pustynnom meste. Pohititel'
Na nej zhenit'sya otkazalsya,
Hotya otec ego ob etom
Molil, ruchayas', chto pokonchit
On delo mirom.
Don Lope
On al'kal'd,
On i otec ee.
Pedro Krespo
Tak chto zhe?
Kogda b yavilsya postoronnij
S podobnoj zhaloboj, uzheli
Drugim by stalo pravosud'e?
Takim zhe... Razve ya ne dolzhen
Dlya docheri svoej to sdelat',
CHto delal ya i dlya drugih?
K tomu zhe ya mogu skazat':
YA syna posadil v tyur'mu,
Tak doch' yavlyalas' dlya menya
Isticej prosto - krov' odna
Techet v ih zhilah... Rassmotrite
Vse delo, oprosite vseh.
Najdetsya kto-nibud', kto skazhet,
CHto dopustil ya bezzakon'e
Pri sledstvii, chto podstreknul
Svidetelya il' zapisal
Ne to, chto govoril, - togda
Menya predajte smerti...
Korol'
Net,
Reshen'e pravil'no, no vy
Ne vprave razbirat' dela,
CHto podlezhat sudu drugomu, -
U vas na to net polnomochij.
Tam pravosud'e to zhe vstretit
Vinovnyj - vot moe reshen'e.
Otdajte uznika!
Pedro Krespo
Nel'zya
Ego, sen'or, uzhe mne vydat'.
YA vam skazal, chto zdes' ne bol'she
Odnoj instancii sudebnoj.
Kakim by ni bylo reshen'e,
Ego provodit v zhizn' ona,
I priveden uzh v ispolnen'e
Tot prigovor...
Korol'
Kak? CHto?
Pedro Krespo
Sen'or!
Kogda ne verite, chto pravdu
YA govoryu, tak obratite
Svoj vzor i ubedites' sami:
Vot pered vami kapitan...
Otkryvaetsya dver'. Za scenoj sidit na stule mertvyj kapitan
s petlej na shee.
Korol'
No kak na eto vy reshilis'?
Pedro Krespo
Ved' vy sejchas priznali sami,
CHto bylo pravil'no reshen'e,
Tak, znachit, i neploh moj sud.
Korol'
Nu, a sovet voennyj razve
Ne mog by vypolnit', kak dolzhno,
Svoj prigovor?
Pedro Krespo
Sen'or! Vash sud -
Vezde odno i to zhe telo.
I esli u nego tak mnogo
Nadezhnyh ruk, skazhite, razve
Uzh vazhno tak, chto cheloveka
Ub'et ruka, polozhim, eta,
Kogda dolzhna ubit' drugaya?
I vazhno l' oshibit'sya v malom
Tomu, kto v osnovnom byl prav?
Korol'
Nu, pust' vse eto budet tak,
No kapitan byl dvoryaninom.
Zachem ego ne prikazali
Vy obezglavit'?
Pedro Krespo
|to vas
Smushchaet, moj sen'or? Idal'go
Tak chestno zdes' zhivut, chto nash
Palach eshche ne nauchilsya
Im golovy rubit'... A. vprochem,
Na eto zhalovat'sya mozhet
Odin mertvec. Poka zhe on
Molchit, - sdaetsya mne, i nam
Ne dolzhno pominat' ob etom.
Korol'
Don Lope! Vse uzh sversheno,
I kazn' schitayu ya zakonnoj.
Ne vazhno oshibit'sya v malom
Tomu, kto v osnovnom byl prav.
Vot povelenie moe:
Pust' ne ostanetsya soldata
Ni odnogo zdes'. Prikazhite
Vsem srochno vystupit'. Daem
My sej prikaz zatem, chto skoro
Byt' v Portugalii dolzhny.
(K Pedro Krespo.)
Vas nesmenyaemym al'kal'dom
My naznachaem v Salamee.
Pedro Krespo
Lish' vy, o gosudar', sposobny
Voznagradit' tak pravosud'e!..
Korol' i svita uhodyat.
Soldaty, don Lope, Pedro Krespo, pisar',
krest'yane.
Don Lope
Blagodarite korolya.
Ego velichestvo priehal
K vam v dobryj chas.
Pedro Krespo
ZHiv bog, kogda b
I ne priehal on, nichto
Uzh ne moglo by izmenit'sya.
Don Lope
Skazhite: a ne proshche l' bylo b
Pogovorit' so mnoj i, vydav
Mne zaklyuchennogo, podumat'
O chesti vashej dochki?
Pedro Krespo
Vstupit
Ona v obitel': eyu izbran
Takoj suprug, kotoryj zvan'em
Ne pognushaetsya ee.
Don Lope
Tak vydajte mne zaklyuchennyh!
Pedro Krespo (pisaryu)
Nemedlya privedite ih!
Pisar' uhodit. Vhodyat Revol'edo, Iskra i
arestovannye soldaty.
Soldaty, don Lope, Pedro Krespo, krest'yane,
Revol'edo, Iskra i arestovannye soldaty.
Don Lope
CHto zh syna vashego ne vizhu?
On moj soldat. Itak, ne dolzhen
On v zaklyuchen'e byt'.
Pedro Krespo
Hotel
YA tozhe nakazat' ego
Za to, chto ranil svoego
On oficera, kapitana.
I hot' i pravda, chto k tomu
Svoej on vynuzhden byl chest'yu,
On mog by postupit' inache.
Don Lope
Nu, polno, Pedro Krespo, polno!
Poklich'te syna.
Pedro Krespo
Vot i on.
Vhodit Huan Krespo.
Te zhe i Huan Krespo.
Huan Krespo (donu Lope)
Sen'or! Pozvol'te vashi nogi
Obnyat'. Rabom ya vashim stanu.
Revol'edo
A ya uzh bol'she pet' ne budu
Do samoj smerti.
Iskra
Nu, a ya -
YA budu, vsyakij raz, kak vstrechus'
YA s instrumentom, pod kotoryj
Edva my ne zapeli.
Pedro Krespo
Avtor
Konchaet etim svoj rasskaz
O podlinnom sobyt'e. Vy zhe
Emu prostite nedostatki!
Konec
^TPRIMECHANIYA^U
Nastoyashchee izdanie yavlyaetsya naibolee obshirnym sobraniem p'es Kal'derona
na russkom yazyke. Cel' ego - dat' po vozmozhnosti dostatochnoe predstavlenie o
mnogoobrazii kal'deronovskogo talanta. Bol'shinstvo perevodov byli vypolneny
special'no dlya nastoyashchego izdaniya. Dva perevoda - "Damy-nevidimki" T.
SHCHepkinoj-Kupernik i "Spryatannogo kaval'ero" M. Kazmichova - yavlyayutsya
pereizdaniyami. "Aprel'skie i majskie utra" i "Dama serdca prezhde vsego" v
perevode T. SHCHepkinoj-Kupernik byli vzyaty iz ee arhiva i publikuyutsya vpervye.
Perevod F. Kel'ina "Salamejskogo al'kal'da", sdelannyj mnogo let nazad, byl
zanovo peresmotren perevodchikom i takzhe publikuetsya vpervye.
CHto kasaetsya principov perevoda, to v predelah nastoyashchego dvuhtomnika
redakciya soznatel'no ne pred®yavlyala perevodchikam ul'timativnyh trebovanij.
CHitatel' legko zametit, chto v vybore teh ili inyh metricheskih i stroficheskih
sootvetstvij perevodchiki rukovodstvovalis' sobstvennoj intuiciej v peredache
neobyknovennogo raznoobraziya form ispanskogo scenicheskogo stiha. Takaya
poziciya redakcii ob®yasnyaetsya ee nezhelaniem delat' kategoricheskie
rekomendacii v voprose, gde eshche pochti vse sporno. Praktika perevodov
ispanskoj stihotvornoj dramy XVII veka obnaruzhivaet kolebaniya ot
klassicheskih chetyrehstopnyh yambov i horeev i belogo pyatistopnika
karamzinsko-pushkinskoj epohi do raskovannogo tonicheskogo stiha blokovskogo
"Balaganchika". Krome togo, poetam s ochevidno raznoj individual'nost'yu
prishlos' by podlazhivat'sya pod uzhe gotovye obrazcy (naprimer, pod perevody T.
L. SHCHepkinoj-Kupernik, hotya i vydayushchiesya po svoim poeticheskim i scenicheskim
kachestvam, no otnyud' ne obyazatel'nye po provodimym tam principam stihovogo
sootvetstviya). Redakciya stremilas' k posil'noj unifikacii v predelah
vozmozhnogo: podacha remarok, edinoobraznaya peredacha imen sobstvennyh, hotya i
tut v otdel'nyh sluchayah ona sochla vozmozhnym sohranit' dubletnye
transkripcionnye formy tipa Ines - Inesa, Leonor - Leonora. Trogat' tkan'
perevodov pokojnoj SHCHepkinoj-Kupernik radi formal'nogo edinoobraziya ona ne
poschitala nuzhnym. Tem bolee chto voprosy transkripcii ispanskih imen (da i ne
odnih ispanskih) zhdut svoego resheniya v gorazdo bolee shirokom plane, chem
dvuhtomnik Kal'derona.
Vse pomeshchennye v dvuhtomnike perevody byli pri redaktirovanii svereny s
poslednim po vremeni avtoritetnym izdaniem Kal'derona - "Obras completas",
tt. I-II, ed. Aguilar, Madrid, 1959.
(El alcalde de Zalamea)
Tochnaya data napisaniya p'esy neizvestna. Po naibolee argumentirovannym
predpolozheniyam, ona byla napisana Kal'deronom gde-to mezhdu 1640 i 1645
godami. Vpervye "Salamejskij al'kal'd" byl opublikovan pod nazvaniem "El
garrote mas bien dado" v sbornike "Luchshie iz luchshih sbornikov novyh
komedij", Al'kala, 1651.
Pri sozdanii "Salamejskogo al'kal'da" Kal'deron pol'zovalsya svedeniyami
o bolee ili menee analogichnoj podlinnoj istorii, proizoshedshej v 1581 godu,
kogda korolevskij prezd Filippa II dvigalsya v Portugaliyu, gde dolzhna byla
sostoyat'sya oficial'naya ceremoniya koronacii Filippa portugal'skoj koronoj.
Istoriya eta, proizoshedshaya v estremadurskom selenii Salamea, rasskazana v
"Historia de Portugal u conquista de las islas Azores", 1591, napisannoj
Antonio de |rreroj. O tom, kakie masshtaby priobrela v te gody raspushchennost'
voennogo sosloviya, svidetel'stvuet special'nyj prikaz ot 28 iyunya 1580 goda,
kotoryj privodit |rrera: "Pod strahom smertnoj kazni nikto iz soldat ili
komandirov ne smeet pokushat'sya na chest' zhenshchin, k kakomu by sosloviyu te ni
prinadlezhali".
Byli u Kal'derona i neposredstvennye literaturnye istochniki. Tak, drama
s tem zhe nazvaniem imeetsya u Lope de Vega. Kal'deronovskaya p'esa
pol'zovalas' s samogo nachala nastol'ko bol'shim uspehom, chto na dolgie gody
zastavila zabyt' dramu Lope. Dazhe kogda v 1785 godu ispanskij uchenyj i
pisatel' Visente de la Uerta napomnil o ee sushchestvovanii i vklyuchil v svoj
znamenityj katalog ispanskogo dramaticheskogo repertuara, to i togda nikto ne
pridal znacheniya slovam Uerty, polagaya, chto proizoshla ocherednaya oshibka i Lope
poprostu pripisali p'esu Kal'derona. Tak, naprimer, polagal odin iz
ser'eznejshih ispanistov XIX veka - Valentin SHmidt. Odnako s toj pory, kak
ispanskomu uchenomu, fol'kloristu i poetu Agustinu Duranu udalos' otyskat'
rukopis' dramy Lope, polozhenie izmenilos', no prinyalo ves'ma neozhidannyj i
strannyj oborot: za p'esoj Kal'derona stali otricat' vsyakuyu original'nost'.
SHak, ves'ma krupnyj ispanist, pryamo zayavlyal: "V svoem "Salamejskom
al'kal'de" Kal'deron vospol'zovalsya odnoimennoj p'esoj Lope, polnost'yu
sohranil fabulu, haraktery personazhej i naibolee zanimatel'nye sceny. Takim
obrazom, sobstvennost'yu Kal'derona mozhno priznat' tol'ko ego lichnuyu
poeticheskuyu intonaciyu". Mnenie SHaka reshitel'no ne sootvetstvuet
dejstvitel'nosti. |to bylo dokazano Maksom Krenkelem v parallel'nom izdanii
dvuh "Salamejskih al'kal'dov" (Lejpcig, 1887).
V samom dele, dostatochno skazat', chto dva kapitana u Lope prevrashchayutsya
v odnogo u Kal'derona, dve soblaznennye docheri Krespo prevrashchayutsya v odnu u
Kal'derona, u Lope dve docheri okazalis' doverchivymi durochkami, u Kal'derona
Isavel' zahvachena kapitanom Atajde siloj. U Lope Krespo zastavlyaet kapitanov
zhenit'sya na docheryah, a potom veshaet soblaznitelej. U Kal'derona vse gorazdo
logichnee - Atajde otkazyvaetsya porodnit'sya s krest'yaninom, i togda tot
prigovarivaet kapitana k smertnoj kazni, ne dozhidayas' korolevskogo suda.
Samoe zhe glavnoe - esli u Lope harakter Krespo daetsya sil'no snizhennym, v
znachitel'noj stepeni komedijnym, to u Kal'derona Pedro Krespo sil'naya
geroicheskaya lichnost' s vysokimi i tverdymi principami.
Preimushchestvo kal'deronovskogo "Salamejskogo al'kal'da" priznaval dazhe
takoj nedruzhelyubno nastroennyj k Kal'deronu issledovatel', kak
Menendes-i-Pelajo, kotoryj, publikuya p'esu Lope v XII tome "Sobraniya
sochinenij Lope de Vega" (izd. 1901 g.), osobo otmechal vse preimushchestva,
privnesennye Kal'deronom v razrabotku etogo syuzheta, otdavaya Lope dolzhnoe za
ego vydumku.
Odnako, dazhe uchityvaya bezuslovnyj fakt zavisimosti p'esy Kal'derona ot
p'esy Lope i ne vdavayas' v sub®ektivnye voprosy preimushchestv toj ili drugoj
p'esy v chastnostyah, neobhodimo osobo podcherknut' principial'nuyu raznicu
mezhdu dvumya etimi proizvedeniyami kak v smysle obshchego ideologicheskogo
zadaniya, tak i v smysle obrisovki central'nyh geroev.
Sleduet dobavit' takzhe, chto Lope i Kal'deron raspolagali obshchim
istoricheskim istochnikom (ishodnyj fakt, imena i t. d.). Krome togo, Lope v
bol'shej mere, chem Kal'deron, byl zavisim ot opredelennogo literaturnogo
istochnika, a imenno ot 47-j novelly Mazuchcho, v kotoroj rasskazyvaetsya
shodnaya v obshchih chertah istoriya. I nado priznat', chto Kal'deron rasporyadilsya
bolee svobodno p'esoj Lope, chem Lope novelloj Mazuchcho.
P'esa Kal'derona perevedena pochti na vse evropejskie yazyki. V
scenicheskoj istorii ee osobogo vnimaniya zasluzhivaet postanovka na scene
Teatra Nacii (Komedi Fransez) v pervyj god Velikoj francuzskoj burzhuaznoj
revolyucii v perevode odnogo iz vidnyh deyatelej revolyucii Kollo d'|rbua.
Publikuemyj perevod F. Kel'ina yavlyaetsya tret'im po schetu russkim
perevodom etoj p'esy (imelis' perevody S. KostareVa i M. Kazmichova).
Revol'edo - tolstyj, korenastyj, puzatyj i t. d.
Poshlem snachala komissara - to est' intendanta, kvartirmejstera.
Xakara - ispanskij narodnyj tanec, soprovozhdaemyj muzykoj i peniem.
Kuda infant Leonskij! - Drevnee korolevstvo Leon yavilos' pervoj
territoriej, otvoevannoj u mavrov v hode osvoboditel'nyh vojn Rekonkisty.
ZHiteli Leona chrezvychajno gordilis' etim obstoyatel'stvom, schitaya sebya
naibolee dostojnymi i imenitymi sredi soplemennikov. Otsyuda legko voobrazit'
gordost', prisushchuyu, infantam Leona.
...napominaet Licom i stanom Don Kihota - ochevidnyj anahronizm.
Sobytiya, opisannye v p'ese, proishodili za chetvert' veka do napisaniya
znamenitogo romana.
Ves' dialog mezhdu Nun'o i donom Mendo, ochevidno, naveyan Kal'deronu
servantesovskoj paroj: Don Kihotom i Sancho.
Skazhite: pochemu idal'go - idal'giya - ispanskoe srednee i glavnym
obrazom melkoe razorivsheesya dvoryanstvo.
Nemalo v Burgose u nas Obitelej. - Imeetsya v vidu znamenityj v
kal'deronovskie vremena zhenskij monastyr' v Burgose-Sajta Mariya de las
Uel'gas.
YA opyat' igral v pelotu - pelota - starinnaya ispanskaya igra v myach.
V zhizni bol'she ne sovetuj Tem, komu, kak mne segodnya, Nuzhny den'gi. -
Lyubopytno, chto etoj aforisticheskoj koncovkoj vospol'zovalsya Vol'ter v odnoj
iz svoih harakteristik gordosti ispanskogo naroda. S neskol'ko nasmeshlivym
podtekstom Vol'ter rasskazyvaet, kak odin nishchij otvetil grandu, prepodavshemu
nastavlenie vmesto milostyni: "Sen'or moj, ya proshu u vas deneg, a ne
sovetov".
Mozhesh' gramotu kupit' Ty dvoryanskuyu. - Vo vremena Kal'derona zvanie
dvoryanina mozhno bylo pokupat' za den'gi. Sm. sootvetstvuyushchee vyskazyvanie
Don Kihota v 21-j glave I chasti romana,
Na fortunku - "boliche". - "Boliche" azartnaya igra, shozhaya s toj, chto v
Rossii byla rasprostranena pod nazvaniem "fortunka".
Pered sharfom... - SHarf v dannom sluchae - znak oficerskogo razlichiya.
Ne moglo by kapitana Byt' bez paharya. - Mysl', ne raz var'irovannaya v
tvorchestve Kal'derona (naprimer, v auto "Velikij teatr mira").
Puskaj za datu Nas ne sudyat! - Ves'ma trudnyj passazh v tekste
Kal'derona. Delo tut v tom, chto v podlinnike romans Iskry postroen na
assonanse "I - E" chto i obygryvaet Revol'edo, govorya "puskaj eto budet
ponedel'nik" (limes). Sledovatel'no, za klyuchevoe slovo, veroyatno, nuzhno bylo
vzyat' kakoj-to den' nedeli i stroit' romans na teh udarnoj i zaudarnoj
glasnyh, kotorye v nazvanii etogo dnya soderzhatsya.
Nastavlenie Krespo synu ochen' shozhe vo mnogih svoih polozheniyah i obshchem
duhe s nastavleniyami, kotorye daval Don Kihot Sancho Panso, poluchivshemu
shutochnoe gubernatorstvo.
CHto v zemle rodit indijskoj. - Rech' idet o zolote, dobyvavshemsya v
amerikanskih koloniyah Ispanii.
Otec tvoj stal teper' al'kal'dom - Nadejsya zhe na pravyj sud! -
Kal'deron obygryvaet tut narodnuyu ispanskuyu poslovicu "Quien padre tiene
alcaide, seguro va a juicio" ("Imeya otcom al'kal'da, legko dobit'sya pravogo
suda")
V zakone est' stat'ya takaya. - V togdashnem ispanskom zakonodatel'stve
imelas' special'naya stat'ya, zapreshchayushchaya podvergat' pytkam beremennyh zhenshchin.
Mysl' o garrote v etot lob - garrota - orudie smertnoj kazni
posredstvom udusheniya, prinyatoe v Ispanii togo vremeni.
N. Tomashevskij
Last-modified: Fri, 13 Dec 2002 12:16:36 GMT