Natal'ya Fedorovna Kravcova. Ot zakata do rassveta (fragmenty)
---------------------------------------------------------------------------
Proekt "Voennaya literatura": http://militera.lib.ru
Izdanie: Kravcova N.F., Ot zakata do rassveta.
Kniga v seti: http://militera.lib.ru/memo/russian/kravtsova/index.html
Illyustracii: net
Istochnik: www.airwar.ru
OCR, korrektura: ?
Dopolnitel'naya obrabotka: Hoaxer (hoaxer@mail.ru)
---------------------------------------------------------------------------
Annotaciya izdatel'stva: Avtor etoj knigi - Geroj Sovetskogo Soyuza,
byvshaya letchica Natal'ya Kravcova. Ona rasskazyvaet o tom, kak v gody Velikoj
Otechestvennoj vojny srazhalis' na fronte devushki-letchicy 46-go Gvardejskogo
Tamanskogo zhenskogo aviacionnogo polka. Letaya noch'yu na samoletah "PO-2", oni
bombili fashistov na Ukraine, na Severnom Kavkaze, v Krymu, v Belorussii, v
Pol'she i v Germanii. |ti rasskazy vzyaty iz knigi N.Kravcovoj "Ot zakata do
rassveta".
My idem pustynnymi ulicami Moskvy k Kazanskomu vokzalu. Seroe
oktyabr'skoe utro. B'et v lico kolyuchij snezhok. Legkij moroz skoval osennie
luzhi na mostovoj. Zima 1941-go nastupila rano.
SHagaem kolonnoj. Stuchat po bulyzhniku zheleznye podkovki sapog. Staraemsya
idti v nogu. Nas mnogo, devushek v bol'shih, ne po rostu, shinelyah i ogromnyh
kirzovyh sapogah. V takt shagu pozvyakivayut kotelki, privyazannye k ryukzakam.
Sboku na remne u kazhdoj - pustaya kobura dlya pistoleta, flyaga i eshche kakie-to
nenuzhnye veshchi, kotorye pochemu-to nepremenno dolzhny vhodit' v komplekt
"snaryazheniya".
Skol'zko. V sapogah neprivychno: to i delo kto-nibud' iz devushek
plyuhaetsya na zemlyu pod sderzhannyj smeshok sosedok.
Moskva voennaya provozhaet nas. Iz skverov torchat stvoly zenitok.
Nastorozhenno, slovno prislushivayas' k dalekomu gulu vojny, stoyat doma s
razrisovannymi stenami. Na stenah - zelenye derev'ya i serye dorogi... Okna
okleeny poloskami bumagi krest-nakrest. I doma - kak slepye.
Vojna uzhe blizko. Sovsem blizko ot Moskvy. My eto znaem. Bezzhiznenno
stoyat tramvai, broshennye, nikomu ne nuzhnye. Metro ne rabotaet. Na stanciyah i
v tonnelyah lyudi pryachutsya ot bombezhki. Trudnye, trevozhnye dni, kogda izvestij
zhdut so strahom.
No my ne unyvaem. Potomu chto my uzhe soldaty: na nas noven'kaya voennaya
forma so skripuchim kozhanym remnem. Teper' ne nuzhno tolkat'sya v voenkomate i
prosit', chtoby otpravili na front. Vse pozadi: i otborochnaya komissiya v CK
komsomola, i medicinskaya komissiya, i dve shumnye nedeli v akademii
ZHukovskogo, gde nahodilsya sbornyj punkt. Syuda s容zzhalis' iz raznyh gorodov
devushki - piloty i tehniki, zdes' my postigali azy voennoj discipliny,
vnikaya v sushchnost' subordinacii...
Vse eto pozadi. My idem na vojnu.
Pravda, na vojnu my popadem ne srazu. Vperedi ucheba v letnoj shkole.
Tam, v gorode |ngel'se, na Volge, nam predstoit provesti shest' mesyacev.
Kogda Marina Raskova, nash komandir, soobshchila ob etom, mnogie ahnuli: celyh
shest' mesyacev! No, konechno, vse obradovalis': znachit, reshenie o tom, chto my
budem voevat', okonchatel'no i bespovorotno. I tol'ko odno ogorchalo: my
pokidaem Moskvu v samyj tyazhelyj dlya nee chas, uezzhaem v tyl, na vostok.
...Podkovki sapog stuchat po bulyzhniku. My idem po utrennemu gorodu,
poem pesni. Naverno, smeshno smotret' so storony na nas, neskladno odetyh
devchonok v dlinnyushchih shinelyah. No net ulybok na licah redkih prihozhih.
Pozhilye zhenshchiny podhodyat k samomu krayu trotuara, molcha stoyat i dolgo
provozhayut kolonnu grustnym vzglyadom.
Na vokzale gruzim v teplushki matracy, meshki, prodovol'stvie. Tol'ko k
vecheru eshelon trogaetsya. My edem v |ngel's. Edem medlenno. V potemnevshem
nebe pervye vspyshki razryvov. V gorode vozdushnaya trevoga. Gudyat parovozy,
zavody. Grohochut zenitki.
Dveri v teplushkah razdvinuty. Tiho zvuchit pesnya:
Proshchaj, proshchaj,
Moskva moya rodnaya.
Na boj s vragami uezzhayu ya...
My smotrim v moskovskoe nebo. Mnogie - v poslednij raz.
...Eshche raz zvonko shchelknuli nozhnicy i zastyli v vozduhe.
- Nu vot i gotovo, - s gordym vidom proiznes pozhiloj parikmaher i
otstupil ot zerkala, chtoby polyubovat'sya svoim iskusstvom. - Pervyj klass!
S lyubopytstvom ustavilas' ya na korotkovolosogo mal'chishku, kotoryj
smotrel pryamo na menya. Neuzheli eto ya? Nu da, eto moj vzdernutyj nos, moi
glaza, brovi... I vse zhe - net, ne ya. Kto-to sovsem drugoj, uhvativshis' za
ruchki kresla, ispuganno i udivlenno tarashchil na menya glaza.
U mal'chishki na samoj makushke smeshno torchal hoholok. YA poprobovala
prigladit' pryamye, kak igolki, volosy, no oni ne poddavalis'. Rasteryanno
oglyanulas' ya na mastera, i on srazu zhe, budto zaranee prigotovil otvet,
skorogovorkoj skazal:
- Nichego-nichego. |to s neprivychki. Potom ulyagutsya.
YA hotela bylo vyskazat' emu svoi somneniya, no peredumala. Ryadom s
kreslom uzhe stoyala sleduyushchaya devushka. YA vstala, ustupiv ej mesto.
ZHenya Rudneva spokojno ulybnulas' mne i sela. Tonkaya sheya v shirokom
vyreze gimnasterki. Strogij vzglyad sero-golubyh glaz. Tugaya svetlaya kosa.
Slegka nagnuv golovu i glyadya na sebya iskosa v zerkalo, ZHenya stala
netoroplivo raspletat' tolstuyu kosu. Ona delala eto s takim ser'eznym
vyrazheniem lica i tak sosredotochenno, budto ot togo, naskol'ko tshchatel'no
raspletet ona kosu, zaviselo vse ee budushchee. Nakonec ona tryahnula golovoj, i
po plecham ee rassypalis' zolotistye volosy.
Neuzheli oni upadut sejchas na pol, eti chudesnye volosy?
Master, poglyadyvaya na ZHenyu, molcha vydvigal i zadvigal yashchiki, dolgo i s
shumom voroshil tam chto-to, perekladyval s mesta na mesto grebenki, shchetki.
Potom vypryamilsya i vzdohnul.
- Strich'? - sprosil on negromko, slovno nadeyalsya, chto ZHenya sejchas
vstanet i skazhet: - Net-net, chto vy! Ni v koem sluchae!
No ZHenya tol'ko udivlenno podnyala glaza i utverditel'no kivnula. On
srazu nahmurilsya i serdito provorchal:
- Tut i tak tesno, a vy stolpilis'. Rabotat' meshaete!
YA otstupila na shag, i vmeste so mnoj otoshli k stene drugie devushki,
ozhidavshee svoej ocheredi.
I snova zashchelkali nozhnicy, neumolimo, reshitel'no. Dazhe slishkom
reshitel'no...
Net, ya ne mogla smotret'. Povernuvshis', ya napravilas' k vyhodu. Sprava
i sleva ot menya neslyshno, kak sneg, padali kol'ca i pryadi, temnye i svetlye.
Ves' pol byl pokryt imi. I myagko stupali sapogi po etomu kovru iz devich'ih
volos.
Kto-to vtihomolku plakal za dver'yu. Ne vsem hotelos' rasstavat'sya s
kosami, no prikaz est' prikaz. Da i zachem soldatu kosy?
CHREZVYCHAJNOE PROISSHESTVIE
- Pod容m!
Dezhurnyj vklyuchaet svet. YA otkryvayu odin glaz, vtoroj, potom zazhmurivayu
oba i povorachivayus' k stenke. Mozhno pospat' eshche minutku.
Rano - polovina shestogo. Vstavat' ne hochetsya. No rasporyadok dnya u nas
zhestkij, vperedi dvenadcat' chasov zanyatij.
- Pod容m!
Pochemu eto chelovek, obyknovennyj, normal'nyj chelovek menyaetsya, stoit
emu tol'ko stat' dezhurnym? Vot pridet moya ochered'... Pridet moya ochered' - i
ya tozhe s otreshennym vidom budu vykrikivat' metallicheskim golosom: "Pod容m!",
"Na zaryadku!". Net, vidimo, tut nichego ne izmenit'.
Devushki uzhe vstali.
YA bystro vskakivayu, natyagivayu bryuki, sapogi i vmeste s drugimi vybegayu
na ulicu.
Tol'ko nachinaet svetat'. Poskripyvaet suhoj sneg pod sapogami.
- Stanovi-is'! - komanduet Nadya, nash fizorg.
Delaem probezhku, chtoby sogret'sya. Vse bez gimnasterok, v nizhnih muzhskih
rubahah.
Nadya vperedi. Ona pruzhinisto bezhit, potryahivaya svetlymi, pochti belymi
volosami. Potom ostanavlivaetsya, vyhodit vpered i, ne davaya nikomu
otdyshat'sya, srazu pristupaet k uprazhneniyam.
Zaryadka zdorovo osvezhaet. Lyubiteli obtirat'sya snegom trut dokrasna
lico, ruki. Bodrye, my vbegaem v pomeshchenie.
Est' u nas i drugogo roda zaryadka - navigacionnaya. |to u shturmanov.
Kazhdoe utro, vynuv navigacionnye linejki, v techenie desyati minut my reshaem
zadachi. Sorevnuemsya, kto bystree.
Pochti vsegda pervoj okazyvaetsya Katya Ryabova, studentka MGU. Ona bystro
peredvigaet dvizhok linejki. Kate nravitsya takaya zaryadka, i ona ot dushi
raduetsya, kogda vyhodit pobeditel'nicej. Nikto ne uspevaet za nej ugnat'sya,
razve tol'ko Nadya Komogorceva, nash fizorg. Ona tozhe s mehmata.
Sidyat oni, podzhav nogi, ryadyshkom na vtorom etazhe zheleznyh koek. Temnaya,
smuglaya Katya i svetlaya, goluboglazaya Nadya. Reshayut naperegonki, speshat,
smeyutsya. No kogda oni, sluchaetsya, zameshkayutsya, ih sosedka Rufa Gasheva kak by
nevznachaj, spokojno soobshchaet:
- A ya reshila...
Togda Nadya udivlenno vskidyvaet belye brovi.
- Kogda zhe ty uspela?
U Nadi udivitel'no veselye glaza. Oni smeyutsya vsegda, dazhe kogda ona
serditsya.
Ot obshchezhitiya do stolovoj idti dovol'no daleko. Idem stroem, s pesnej. V
stolovoj vsegda polno narodu - ves' aviagorodok pitaetsya zdes': i te, kto
dlitel'no baziruetsya na aerodrome, i ekipazhi, priletayushchie na korotkoe vremya.
Tut mozhno poznakomit'sya, neozhidanno vstretit' staryh druzej, uznat' novosti
i prosto poboltat', ozhidaya ocheredi.
Do stolovoj i obratno nas neizmenno soprovozhdaet Druzhok, slavnyj
pyatnistyj pes, dvornyaga. On nositsya sboku vdol' stroya; to roet sneg nosom,
to lozhitsya na sneg zhivotom i tut zhe vskakivaet, s vizgom brosayas' vpered. K
Nade Druzhok osobenno raspolozhen. Kogda my stroimsya v kolonnu, Nadya
stanovitsya tak, chtoby okazat'sya krajnej, togda mozhno nezametno poigrat' s
Druzhkom, dat' emu kusochek saharu ili korku hleba. Pes bezhit ryadom s Nadej,
vremya ot vremeni poglyadyvaya na nee i starayas' tknut'sya mordoj v ee ruku.
Utrom pered zavtrakom golod chuvstvuetsya osobenno ostro. I my staraemsya
pet' kak mozhno gromche:
Tam, gde pehota ne projdet,
gde bronepoezd ne promchitsya,
ugryumyj tank ne propolzet,
tam proletit stal'naya ptica...
Vozle kuhni my druzhno zadiraem nosy, s shumom vtyagivaem vozduh: pahnet
vkusno. Druzhok usilenno vilyaet hvostom i tozhe prinyuhivaetsya. Potom
ostanavlivaetsya i laet: prishli.
Kazhdyj raz zapah iz kuhni kazhetsya osobennym i mnogoobeshchayushchim. No, kak
vsegda, nas zhdet razocharovanie - vse ta zhe pshennaya kasha.
Pohod v stolovuyu i obratno my sovershaem tri raza v den'. Orem pesni,
stuchim sapogami, I obychno nichego interesnogo v puti ne sluchaetsya.
No odnazhdy proizoshlo CHP. Kogda my vozvrashchalis' posle uzhina, bylo temno.
Mozhet byt', nikto nichego i ne zametil by, esli b ne Druzhok. Obnaruzhiv, chto
Nadi v obshchem stroyu net, on zavolnovalsya i stal ee iskat', a kak tol'ko
uvidel, srazu gromko zalayal, vyrazhaya radost' i v to zhe vremya udivlenie.
Potomu chto nikogda eshche Nadya ne hodila otdel'no ot stroya. A teper' shlo ona po
trotuaru, gde bylo sovsem temno. SHla vmeste s Rufoj i kakimi-to dvumya
muzhchinami. Mozhet byt', Druzhok i vstrechal gde-nibud' v gorodke etih letchikov,
tem ne menee on reshil zalayat' eshche gromche i ozhestochennee. Tak, na vsyakij
sluchaj. To li on hotel vyrazit' svoe neudovol'stvie i odnovremenno popugat'
"chuzhih", to li hotel pokazat' Nade, chto on tut, ryadom, i ona mozhet na nego
vsegda rasschityvat'...
Laj ego privlek vseobshchee vnimanie, potomu chto Druzhok staralsya izo vseh
sil. Esli by on mog znat', kakie eto imelo posledstviya! Kogda ih zametili.
Nadya i Rufa ne stali v stroj, a prodolzhali idti vmeste s letchikami do samogo
obshchezhitiya.
Potom ih "prorabatyvali". Svoi zhe universitetskie podrugi. Nadya i Rufa
sideli molcha, smushchennye, rasteryanno slushaya, kak ih obvinyayut v
nedisciplinirovannosti i legkomyslii.
- Prosto neudobno bylo otkazat'sya, - robko pytalas' opravdat'sya Rufa. -
Rebyata horoshie... Iz universiteta.
- A odin - moj zemlyak, - podderzhala ee Nadya.
Na ee raskrasnevshemsya lice prygali belye poloski brovej, to v
nedoumenii vzletaya kverhu, to sdvigayas' k perenosice.
Podrugi nasedali, i soprotivlyat'sya ne bylo nikakoj vozmozhnosti. CHem
bol'she slushala ih Nadya, tem bol'she soglashalas' s nimi. Ona chuvstvovala sebya
vinovatoj, ochen' vinovatoj. Da, konechno... Idet vojna, i tam, na fronte,
gibnut lyudi. I v takoe vremya nel'zya dumat' o progulkah s mal'chikami. |to
pravil'no. No vse-taki... vse-taki... U togo moloden'kogo lejtenanta, ee
zemlyaka, takaya slavnaya ulybka...
Ona sobralas' s duhom i vdrug goryacho skazala:
- Nu i chto zh!.. I my tozhe budem voevat'. Uzhe skoro na front... A vy...
Ona zamolchala... I vse ostal'nye pritihli.
Nadya tak i ne popala na front. Ne uspela.
Katastrofa proizoshla temnoj bezzvezdnoj noch'yu v rajone poligona. "PO-2"
letali na uchebnoe bombometanie. Pogoda vnezapno uhudshilas', poshel sneg. Vo
vremya razvorota na nebol'shoj vysote samolet voshel v glubokuyu spiral' i
vrezalsya v zemlyu...
Obleplennye snegom, v shinelyah i shapkah-ushankah, my vvalivaemsya s ulicy
v koridor. Otryahivaemsya, veselo b'em Drug druga po plecham, spinam. Potom,
potolkavshis' u veshalki i ostaviv na polu mokrye sledy, idem v klass.
"Morzyanka" - odin iz predmetov, kotorye my lyubim. Kazhdyj den' utrom v
techenie chasa my peredaem i prinimaem radiogrammy. Rabotaya klyuchom,
otstukivaem bukvy, cifry, dobivayas' bystroty peredachi. Uprazhnyaemsya vsyudu,
gde tol'ko mozhno. Dazhe v stolovoj. V ozhidanii obeda vystukivaem lozhkami:
ta-ta-ti-ti ti-ta-ta...
Zanyatiya vedet moloden'kij lejtenant. Zovut ego Petya. On vsegda prihodit
ran'she i zhdet nas, sidya za stolom. I vsegda delaet vid, chto ochen' zanyat:
pishet chto-to, ili chertit, ili reguliruet telegrafnyj klyuch. No my-to znaem:
prosto emu nuzhno vremya, chtoby nabrat'sya hrabrosti, potomu chto nas, devchonok,
on stesnyaetsya.
Lejtenant Petya nemnogosloven. On staraetsya bol'she molchat', no kogda emu
vse zhe prihoditsya govorit' s nami, on krasneet i dazhe zaikaetsya. I ot etogo
smushchaetsya eshche bol'she.
Segodnya v klasse mrachnovacho. Za oknom padaet sneg. Krupnymi hlop'yami.
Gustoj - gustoj. Kruzhas', letyat, letyat vniz motyl'ki. Ih tak mnogo, chto v
komnate polutemno.
Ti-ti-ti-ta-ta. "YA-na-gor-ku-shla..."
Monotonno zhuzhzhit zummer. Tochki, tire. Tire, tochki...
My sidim za dlinnymi chernymi stolami, skloniv golovy, slushaya negromkij
razgovor otryvistyh zvukov "morzyanki". V naushnikah tonen'ko popiskivayut,
perebivaya drug druga, korotkie tochki i ne ochen' korotkie tire.
A v svetlyh proemah okon bezmolvno nesutsya vniz motyl'ki. Tysyachi
motyl'kov. I mne na minutu kazhetsya, chto tam, za oknami, sovsem drugoj mir.
On ne imeet k nam nikakogo otnosheniya. My - otdel'no.
Daleko-daleko idet vojna. A sneg takoj tihij i myagkij. I negromkaya
muzyka "morzyanki"... Mozhet byt', vojna - eto nepravda? Na samom dele nichego
net? No zachem togda "morzyanka"? I mokraya shinel' s vorotnikom, kotoryj bol'no
tret mne sheyu?
Menya klonit v son. YA kuda-to provalivayus'... No tut zhe spohvatyvayus' i
nachinayu staratel'no zapisyvat' slova, kotorye poluchayutsya, esli tire i tochki
prevratit' v bukvy.
Ryadom so mnoj Galya Dzhunkovskaya. Ej ochen' idut naushniki. Pohozhe, chto ona
v shapochke, kotoraya plotno oblegaet golovu.
Galya bystro pishet karandashom, i konchik ee nosa slegka shevelitsya. Na
mgnovenie ona podnimaet temnye glaza i vstrechaetsya vzglyadom s Petej. On
momental'no zalivaetsya kraskoj. Krasneet dazhe sheya nad akkuratnym belym
podvorotnichkom.
Opustiv golovu gak, chto stala vidna svetlaya makushka, on prodolzhaet
otstukivat' klyuchom.
Po licu Gali probegaet ulybka. No tut zhe ona hmuritsya, delaet vid, chto
uvlechena priemom. Tol'ko konchik nosa drozhit chasto-chasto.
YAsno, ona chto-to zadumala. YA voprositel'no poglyadyvayu na nee, i ona
kivaet mne v otvet.
Obychno v konce uroka Petya zadaet nam bystryj temp. Otstukivaya klyuchom,
on vse uskoryaet peredachu do teh por, poka my uzhe ne v sostoyanii prinyat' ee.
Togda my brosaem priem, a on eshche nekotoroe vremya prodolzhaet vystukivat',
posmatrivaya na nas ispodlob'ya. Vid u nego pri etom yavno torzhestvuyushchij. My
sidim molcha, pobezhdennye.
I tak kazhdyj raz. Net, dal'she terpet' nel'zya! CHto zhe on peredaet?
My hitrye. Galya predlagaet: "Davajte prinimat' konec peredachi po
ocheredi. Togda uspeem".
V poslednie minuty, kogda Petya, razgonyaya skorost', v beshenom tempe
rabotaet klyuchom, my ne brosaem priem, a lihoradochno lovim zvuki, skladyvaya
ih v slova.
Nakonec pobeda ostaetsya za nami. My chitaem: "Zanyatiya proshli na vysokom
urovne. Konchayu peredachu. Vse devochki rabotali horosho, molodcy. Za eto ya vas
celuyu. S goryachim privetom. Petya".
V etot den' lejtenant Petya uhodil domoj s pylayushchimi ushami, nadev shapku
zadom napered.
Sovershiv na svoih noven'kih "PO-2" bol'shoj perelet iz |ngel'sa v
Donbass, my pribyli na YUzhnyj front.
Nelegki byli pervye dni na fronte. Trudnosti vstretilis' kak raz tam,
gde ih ne ozhidali. My gotovy byli ko vsemu: spat' v syryh zemlyankah, slyshat'
nepreryvnyj grohot kanonady, golodat' i merznut' - slovom, perenosit' vse
lisheniya, kakie tol'ko moglo narisovat' nashe voobrazhenie.
No my nikak ne mogli predpolozhit', chto na fronte nas vstretyat s
nedoveriem. Veroyatno, po molodosti i neopytnosti.
A proizoshlo imenno tak. V divizii i armii k nashemu polku otneslis' s
yavnym nedoveriem. Dazhe rasteryalis': kak byt'? Sluchaj iz ryada von vyhodyashchij!
Polk iz devchonok! I hotyat voevat'! Da ved' oni ispugayutsya i zaplachut! I
voobshche, umeyut li oni?!
Proshla nedelya, i desyat' dnej, i bol'she, a boevogo zadaniya polk vse eshche
ne poluchal. My priunyli. Bershanskaya, komandir polka, vse vremya kuda-to
ezdit, to i delo ee vyzyvayut k nachal'stvu. A komandir nashej eskadril'i Lyuba
Ol'hovskaya, shumnaya, neugomonnaya Lyuba, hodit mrachnee tuchi.
V polk priezzhayut inspektora, komissii. Proveryayut, izuchayut,
prismatrivayutsya. Zastavlyayut nas trenirovat'sya i delat' to, chto my uzhe davno
umeem. Slovom, pervogo boevogo vyleta my zhdem okolo treh nedel'. Vozmozhno,
eto ne takoj uzh bol'shoj srok, no kazhetsya, chto vremya tyanetsya beskonechno
dolgo.
Lyuba pytaetsya uspokoit' neterpelivyh.
- Ne speshite, devchata, vse eshche vperedi, - govorit ona, starayas'
derzhat'sya spokojno.
A my chuvstvuem - vnutri u nee vse kipit.
- Nichego, podozhdem, - prodolzhaet ona, silyas' ulybnut'sya. No ulybka ne
vyhodit: ne umeet Lyuba pritvoryat'sya.
- Podozhdem, poka im nadoest k nam ezdit'! Inspekcii! Proverki! Skol'ko
zhe eshche zhdat', chert by ih pobral!
Lyuba negoduet. V glazah ee zolotistye prozhilki, i kazhetsya, chto eto
ogon' probivaetsya naruzhu.
- My tut sidim, a "fricy" tem vremenem bombyat! - Ona uzhe ne mozhet
ostanovit'sya, ne vyskazavshis' do konca. - Nu, zato my im pokazhem, kogda
nachnem letat'! Uh, pokazhem!
I ona grozit kulakom neizvestno komu: ne to "fricam", ne to nachal'stvu,
kotoroe zaderzhivaet boevye vylety.
Lyubu, kotoraya do vojny rabotala instruktorom v letnoj shkole, naznachili
komandirom eskadril'i eshche v |ngel'se.
Zimoj na Volge duli suhie moroznye vetry. My hodili s obvetrennymi,
bronzovymi licami i shershavymi rukami. Odnako poletov ne prekrashchali,
treniruyas' dazhe v samye sil'nye morozy: gotovilis' k frontu.
Vysokaya temnovolosaya devushka s bystrym vzglyadom iz-pod dlinnyh, pryamyh
resnic srazu ponravilas' nam. V nej bylo stol'ko energii i temperamenta, chto
ih hvatilo by na vsyu eskadril'yu.
V tu zimu my horosho uznali Lyubu - zhizneradostnuyu, neutomimuyu. Uznali -
i polyubili.
...Odnazhdy pod utro podnyalsya sil'nyj buran. Poryvistyj veter grozil
sorvat' samolety so stoporov. Nas podnyali po trevoge. Bystro odevshis', my
otpravilis' na aerodrom. Samolety stoyali na dal'nem konce letnogo polya, i
dobirat'sya k nim prishlos' po kompasu. V dvuh-treh shagah my uzhe ne videli
drug druga: krugom byla snezhnaya stena.
S trudom prodvigayas' vpered, my otchayanno borolis' za kazhdyj metr puti.
Sneg bol'no bil po licu. Vstrechnyj veter tolkal nazad, zabival rot vozduhom,
vyduval iz glaz slezy. Slezy zamerzali na resnicah, skleivali veki.
SHli spotykayas', padaya. Odna iz devushek provalilas' v sugrob, drugaya
poteryala valenok. Kto-to zaplakal - ne ot boli, a ot chuvstva
bespomoshchnosti... Vremenami kazalos' - net bol'she sil. I togda iz snezhnoj
peleny vyrastala Lyuba.
- A nu, veselee, devchata! - krichala ona navstrechu vetru, podtalkivaya
otstayushchih, podnimaya upavshih. - Eshche nemnozhko ostalos'! Ne otstavat'!
Ej nipochem byl uragan. Ona smeyalas', raduyas' tomu, chto mozhet pomerit'sya
silami so stihiej.
- Vpered! - zvala nas Lyuba, slovno v ataku.
Ona privela nas tochno k stoyankam. Onemevshimi ot moroza rukami my
prinyalis' zakreplyat' samolety. Trosy natyagivalis', kak struny, samolety
gudeli, sodrogayas'. Kazalos', vot-vot oni sorvutsya i, kuvyrkayas', ponesutsya
po polyu.
V'yuga bushevala do vechera. My dezhurili u samoletov. I Lyuba bez ustali
podbadrivala nas.
- Vot eto komandir! - govorili potom devushki.
I vdrug my uznali, chto Lyuba neskol'ko raz obrashchalas' k nachal'stvu s
pros'boj perevesti ee v drugoj polk. V istrebitel'nyj. Pust' samym ryadovym
letchikom, no tol'ko v istrebitel'nyj!
My ponimali ee: Lyubino rodnoe selo na Ukraine fashisty sozhgli dotla. I
ona hotela ne prosto voevat', a mstit'! ZHestoko mstit'. Stat'
letchikom-istrebitelem, drat'sya s vragom odin na odin! K etomu ona
stremilas'.
No ne prishlos' Lyube letat' na istrebitele. Vmesto istrebitelya -
tihohodnyj fanernyj "PO-2"! Trudno, ochen' trudno bylo ej soglasit'sya s etim.
Odnako vremya shlo, nash polk gotovilsya vyletet' na front ran'she drugih, i ona
kak budto uspokoilas': mozhno i na "PO-2" voevat', nuzhno tol'ko umenie. A uzh
ona-to sumeet!
Nastupil den', kogda my nakonec poluchili boevuyu zadachu. V pervuyu
ochered' na zadanie dolzhny byli letet' komandir polka i komandiry eskadrilij.
Potom - ostal'nye.
V etot den' Lyuba ne davala pokoya svoemu shturmanu, zastavlyaya ee eshche i
eshche raz proveryat' marshrut poleta, tochnost' raschetov. Nevozmutimaya Vera
Tarasova, polnaya i medlitel'naya, na etot raz delala vse bystro, s pod容mom,
tak chto Lyube ne prihodilos' podshuchivat' nad nej, kak obychno.
- CHtob polet nash byl vysshij klass!? - smeyalas' Lyuba, pobleskivaya
zubami.
My vsej eskadril'ej provozhali nashego komandira v polet.
Kogda stemnelo, razdalas' komanda zapuskat' motory. Odin za drugim,
cherez nebol'shie promezhutki vremeni, podnyalis' v vozduh samolety.
Pervyj boevoj vylet ne proizvel na nas bol'shogo vpechatleniya. Nad cel'yu
bylo spokojno. Nikakogo obstrela. Tol'ko iz odnogo punkta po marshrutu
izredka lenivo postrelival zenitnyj pulemet. Tak, dlya ostrastki.
My vozvrashchalis' razocharovannye: vse proishodilo tak, kak v obychnom
uchebnom polete na bombometanie. Konechno, nikto iz devushek ne podozreval
togda, chto dlya pervyh neskol'kih vyletov komandovanie vozdushnoj armii
special'no davalo nam slabo ukreplennye celi. |to delalos' s namereniem
vvesti polk v boevuyu obstanovku postepenno.
V sleduyushchuyu noch' ves' polk snova vyletel na boevoe zadanie.
Vernulis' vse, krome Lyuby.
My zhdali do rassveta. Potom nachali iskat'. Obleteli ves' rajon vdol'
marshruta, no Lyuby nigde ne nashli.
Ona ne vernulas' ni na sleduyushchij den', ni potom.
Letchiki sosednego polka, kotorye v tu noch' bombili cel' nemnogo
severnee nashej, rasskazyvali, chto videli samolet "PO-2" v luchah prozhektorov.
Po samoletu strelyali zenitki. On shel k zemle.
|to byla Lyuba. No pochemu samolet byl obstrelyan nad zheleznodorozhnym
uzlom? Neuzheli oni otklonilis' k severu sluchajno? Net, eto ne moglo
proizojti. Znachit...
Lyuba, konechno, znala, chto severnee - zheleznodorozhnyj uzel. |shelony na
putyah. I sama vybrala sebe cel'... Nastoyashchuyu!
Leto 1942 goda bylo v razgare. Nashi vojska otstupali. SHli na yug po
pustynnym Sal'skim stepyam, vyzhzhennym solncem, po mestnosti nastol'ko goloj i
rovnoj, chto negde bylo ukrepit'sya, ne za chto zacepit'sya. Kazalos', poduj
veterok, stron' s mesta perekati-pole - i pokatitsya ono bez ostanovki ot
samogo Dona do Stavropolya.
|ti stepnye prostory oblegchali dejstviya nemeckih tankov. Oni bystro
dvigalis' po dorogam, nastigaya nashu pehotu, otrezaya ej puti otstupleniya.
Ne raz nash polk vyhodil iz-pod tankovogo udara stremitel'no
nastupayushchego protivnika. Po trevoge samolety vzletali i brali kurs v tom
napravlenii, kuda dvigalis' nashi vojska...
Istoriya, o kotoroj pojdet rech', stala nam izvestna vo vseh podrobnostyah
uzhe potom, kogda otstuplenie konchilos' i vrag byl ostanovlen v gornyh
rajonah Severnogo Kavkaza.
...Prikaz srochno perebazirovat'sya na novuyu tochku byl poluchen tol'ko k
vecheru. Polk bystro snyalsya s mesta. Snachala uehal nazemnyj eshelon - mashiny s
tehnicheskim sostavom i shtabom, potom uleteli samolety, peregruzhennye do
otkaza, uvozya v zadnej kabine po dva cheloveka.
Na aerodrome ostalos' dva samoleta. Odin iz nih s neispravnym motorom.
S drugim zaderzhalis' dve letchicy i shturman, kotorye zhdali, kogda budet
ustranena neispravnost', chtoby uletet', zahvativ s soboj ostavshihsya.
Motorom zanimalis' inzhener polka Sonya Ozerkova i tehnik Glasha Kashirina.
Bystro temnelo. Pri svete karmannyh fonarikov oni pytalis' chto-to ispravit'.
Glasha poglyadyvala na dorogu - ne edet li mashina s zapchastyami, special'no
vyzvannaya iz masterskih.
Doroga, prohodivshaya cherez hutor, uzhe neskol'ko chasov byla zapolnena
vojskami. Po tomu, kak oni speshili, kak v panike metalis' na nebol'shom
mostike lyudi, povozki, loshadi, yasno bylo, chto nemcy gde-to nedaleko.
Nakonec pribyla polutorka, kotoroj prishlos' ehat' okol'nymi dorogami. S
nej - tehnik iz remontnyh masterskih. Snova osmotreli motor, poprobovali
chto-to smenit'. Obnaruzhilas' novaya neispravnost', kotoruyu nel'zya bylo
likvidirovat' na meste. Trebovalsya osnovatel'nyj remont v masterskih, a
masterskie nahodilis' gde-to v puti. Oni snyalis' s poslednej stoyanki, ne
uspev razvernut'sya.
Poteryav nadezhdu ispravit' motor, stali dumat', chto delat' s samoletom.
Nuzhno bylo speshit'. Sonya, inzhener polka, byla zdes' starshej, i na nee
lozhilas' vsya otvetstvennost'. Ona iskala vyhod, no ne nahodila. S kem
posovetovat'sya? Vse uehali, uleteli... Sejchas uletit poslednij samolet:
letchicam zdes' bol'she delat' nechego.
Ona pozvala devushek.
- Mozhete uletat'. Motor pochinit' nel'zya.
- A kak zhe vy? Mesta net...
- My s Kashirinoj poedem na mashine. Vot s nimi. - Sonya kivnula na shofera
i tehnika.
CHerez minutu samolet vzletel.
Sonya napryazhenno dumala. Brosit' samolet nel'zya: on dostanetsya nemcam.
Znachit, szhech'? Na eto strashno bylo reshit'sya. No bol'she ona nichego ne mogla
pridumat'. Ona pochuvstvovala, chto ruki vspoteli i v golove stoit tuman,
putayutsya mysli.
Vse stoyali i zhdali, chto ona skazhet. Nakonec Sonya sprosila siplym, chuzhim
golosom:
- Sar'yan, spichki est'?
Glasha ispuganno posmotrela na nee.
- Est', - otvetil tehnik.
- Davaj... podzhigaj...
- YAsno! - skazal tot kak ni v chem ne byvalo i nyrnul pod samolet.
Sonya otoshla. Otvernulas' i stala smotret' na dorogu. Pravil'no li ona
postupila? A vdrug mozhno bylo pridumat' chto-nibud' drugoe...
Ona smotrela na dorogu. Smotrela, no nichego ne videla. Ne slyshala ni
krikov ezdovyh, raschishchavshih zator u v容zda na mostik, ni rzhaniya loshadej, ni
gudkov mashin.
Szadi vspyhnulo plamya. Sonya obernulas': ogon' bystro ohvatil samolet.
Stalo nesterpimo zharko. Otoshli podal'she.
Samolet zhalobno potreskival. Trudno bylo otorvat' glaza ot etogo
torzhestvuyushchego ognya, kotoromu dali polnuyu volyu - gulyaj!
Glasha stoyala blizhe vseh, smotrela, kak ogon' pozhiraet samolet. |to ee
samolet. Ona uhazhivala za nim, kak za rebenkom. Myla, chistila, beregla.
Vstrechala i provozhala. Sledila za tem, chtoby motor byl ispraven, zdorov.
Kormila benzinom i maslom...
Obliznuv suhie guby, Glasha poshevelila zagrubevshimi ot raboty pal'cami,
potrogala imi shershavye ladoni. On pogibal, ee samolet, i ona ne mogla spasti
ego...
Podozhdav, kogda na zemle ostalsya tol'ko nebol'shoj koster, vse chetvero
seli v mashinu.
Ehali medlenno. Podolgu stoyali u perekrestkov, mostov iz-za skopleniya
mashin. Proselochnaya doroga, zabitaya vojskami, vskore vyvela na osnovnuyu
magistral'. Zdes' ehat' bylo eshche trudnej. SHofer popytalsya dvinut'sya v
ob容zd, po gruntovym dorogam, cherez kanavy. V svete far stoyala gustaya pyl'.
Vnezapno v storone ot glavnoj dorogi mashina ostanovilas'. Volkov,
shofer, polez v motor, potom pod mashinu. I obnaruzhil polomku: slomalsya
promezhutochnyj valik. V zapchastyah zameny ne okazalos'. S rassvetom Volkov
poshel v blizhajshuyu MTS, no vernulsya s pustymi rukami.
K utru doroga byla svobodna: osnovnaya massa otstupavshih proshla na
vostok. Tol'ko izredka proezzhali poslednie povozki, prohodili lyudi.
Ostavat'sya u mashiny ne bylo nikakogo smysla. Reshili idti peshkom.
- CHto delat' s mashinoj?
- Davaj ee v stog, - predlozhil Sar'yan.
Ryadom stoyal bol'shoj stog sena. Polutorku podtolknuli, i ona po uklonu
skatilas' pryamo k nemu. Volkov vynul iz motora kakie-to chasti, zabrosil ih
podal'she, a mashinu zavalili senom i podozhgli.
Dal'she dvinulis' peshkom. Inogda ostanavlivalis' peredohnut'. ZHglo
solnce. Strashno hotelos' pit'. V nebol'shih seleniyah, popadavshihsya na puti, s
zhadnost'yu nabrasyvalis' na vodu. Posle odnogo privala vstretili lyudej,
kotorye govorili, chto vperedi est' hutora, kuda uzhe voshli nemcy. Drugie
utverzhdali, chto nemcev eshche net.
- Kak by tam ni bylo, a nuzhna ostorozhnost', - skazala Sonya. - Prezhde
chem vhodit' v derevnyu, budem uznavat' u mestnyh zhitelej, est' li tam nemcy.
Tak i reshili.
Po dorogam uzhe davno ne proezzhala ni odna mashina. Ne vidno bylo lyudej.
I eto ugnetalo. Stoyala tishina, kotoraya davila, zastavlyala napryazhenno zhdat',
chto vot-vot s minuty na minutu sluchitsya to, chego oni tak boyalis'...
SHli molcha. I vdrug sredi gnetushchej tishiny Sar'yan, besshabashnyj na vid
paren' s issinya-chernoj shevelyuroj i glazami navykate, zapel:
- |-eh, rasskazhi-rasskazhi, brodyaga...
Pel on nepriyatnym, gromkim golosom. Glasha poprosila:
- Perestan', ne nado.
No on prodolzhal, zaprokinuv golovu:
- CH-chej ty ro-o-odom, a-atku-da ty!..
- Slushaj, tebya prosyat - zamolchi!
No on, zahlebyvayas', skoree krichal, chem pel:
- |-eh, da ya ne po-o-omnyu...
- Sar'yan, prekrati orat'.
Sonya skazala eto spokojno, ne povyshaya golosa.
On zamolchal. Potom opustil golovu i medlenno, raskachivayas' kak p'yanyj i
boltaya rukami kak plet'mi, poplelsya k obochine dorogi. Sel na travu,
utknuvshis' golovoj v koleni. I neozhidanno dlya vseh rashohotalsya. Smeyalsya on,
zakatyvayas', sotryasayas' vsem telom. A kruglye glaza ego chut' ne vyskakivali
iz orbit.
- CHto eto on? CHto s nim? - ispugalas' Glasha.
Volkov podoshel k nemu, polozhil ruku na plecho:
- Slushaj, paren', ty bros' eti svoi isteriki! Nado derzhat' sebya v
rukah. CHego raskis? ZHara, chto li, na tebya dejstvuet?
On govoril negromko, dazhe laskovo, kak by ugovarivaya Sar'yana. I tot
postepenno uspokoilsya.
Vecherom, kogda na nebe vystupili zvezdy, svernuli na vostok.
Proselochnaya doroga peresekala pole i dal'she teryalas' v kustarnike. V
blizhajshej derevne sobiralis' zanochevat'.
Gde-to vdaleke poslyshalsya rovnyj, odnoobraznyj gul. On stanovilsya
gromche, i skoro vse uslyshali vperedi shum motorov i lyazg gusenic.
Ostanovilis', trevozhno prislushivayas'.
- Tanki... - prosheptala Glasha.
- A mozhet, eto nashi?.. - neuverenno proiznes Sar'yan.
- Nado uznat', - skazala Sonya. - YA pojdu na razvedku. Vy zhdite menya
zdes'. Mozhet byt', eshche kto-nibud' pojdet so mnoj?..
Ona pomedlila nekotoroe vremya, ozhidaya. No nikto ne vyzvalsya: u Glashi
byli sterty nogi, ona s trudom dvigalas'; Volkovu, vidno, ne hotelos' idti -
on srazu zhe leg na travu i zanyalsya svertyvaniem samokrutki, veroyatno,
niskol'ko ne somnevayas', chto eto nemeckie tanki; Sar'yan zhe ne hotel idti,
tak kak pobaivalsya Soni. Strogaya, neumolimaya, ona chasto odergivala
razboltannogo parnya, a bol'shej chast'yu voobshche ne zamechala ego.
I Sonya poshla odna. V temnote, eshche ne ochen' gustoj, ona podoshla k
doroge, prisela i razdvinula kusty. Po shosse odin za drugim grohotali tanki.
Oni byli sovsem ryadom, v neskol'kih shagah. Na tankah cherneli kresty.
Nedaleko, na razvilke dorogi, stoyal regulirovshchik. On razmahival fonarikom i
vremya ot vremeni vykrikival chto-to po-nemecki.
Sonya ponimala, chto eto nemeckie tanki, chto oni dvigayutsya na vostok,
chto, znachit, teper' pridetsya idti po territorii, zanyatoj nemcami. No
pochemu-to eto nikak ne ukladyvalos' v golove, ne dohodilo do ee soznaniya. Na
vse proishodyashchee ona smotrela kak budto so storony, kak budto ee eto ne
kasalos'. Tak byvaet, kogda smotrish' fil'm: na ekrane stradayut lyudi,
proishodyat volnuyushchie sobytiya, no ty znaesh', chto eto vse-taki gde-to tam, chto
eto nenastoyashchee. A ty - otdel'no...
Ona vernulas' k svoim i rasskazala o tom, chto videla. V derevnyu reshili
ne zahodit'. Perezhdav, kogda tanki proehali, otoshli ot perekrestka podal'she
i poodinochke perebezhali dorogu. Potom, projdya eshche nemnogo v storonu ot
shosse, ostanovilis' v pole. Spali pryamo v stogah.
Utrom Sonya otkryla glaza, chuvstvuya na sebe chej-to vzglyad. U stoga
stoyala zhenshchina, razglyadyvaya spyashchih.
- Vy, babon'ki, voennye? I chego zh vy ne skinete tu formu? Razve zh mozhno
tak?..
ZHenshchina skazala, chto v hutore nemcev net, oni proehali dal'she, tak chto
boyat'sya nechego. Povela ih k sebe, nakormila, dala prostuyu derevenskuyu
odezhdu.
- Esli stanut sprashivat', govorite, chto s okopov idete, - nastavlyala
ona ih. - Kopali, znachit, okopy. Tak i otvechajte: s okopov domoj, na hutor.
Dva seleniya, kotorye oni proshli, byli pusty. V tret'em, dovol'no
bol'shom, neozhidanno natknulis' na nemcev.
Vojdya v stanicu, srazu za povorotom, u shkoly, uvideli gruppu lyudej v
voennoj forme. Povorachivat' nazad bylo pozdno: eto moglo vyzvat' podozreniya.
I oni prodolzhali idti vpered. U vseh bylo oruzhie, u Soni i Glashi - v uzelkah
s edoj, kotorye sunula im na dorogu zhenshchina.
Starayas' derzhat'sya spokojno, oni ne spesha proshli mimo nemcev. Te
posmotreli na nih, razgovarivaya mezhdu soboj. A oni shli, delaya vid, chto
mestnye. Nikto ih ne ostanovil. U Glashi drozhali ruki, a Sonya shla kak
kamennaya. Im kazalos', nemcy nepremenno dogadayutsya, chto odezhda na nih chuzhaya
i chto nastoyashchaya ih odezhda - eto voennaya forma...
Den' za dnem oni prodvigalis' vse dal'she na vostok. Nochevali v seleniyah
u hozyaek. Sonya i Glasha v odnom dome, a muzhchiny v drugom, gde-nibud'
nepodaleku. CHtoby ne slishkom bespokoit' hozyaev. Potom vstrechalis' v
uslovlennom meste i otpravlyalis' vmeste v put'.
Odnazhdy Sonya i Glasha ne dozhdalis' svoih poputchikov. Oni pochemu-to ne
yavilis'. A gde ih iskat', devushki ne znali. Dolgo zhdali, no hodit' po domam
i sprashivat' ne reshilis'.
Idti prihodilos' po zhare, pod palyashchimi luchami solnca. Muchila zhazhda.
Voda schitalas' roskosh'yu v etom stepnom krayu, ee mozhno bylo najti tol'ko v
seleniyah. A seleniya, bol'shej chast'yu hutora, gde stoyali nemnogochislennye
postrojki, nahodilis' na znachitel'nom otdalenii drug ot druga.
Glasha sil'no ustavala. Boleli nogi, kruzhilas' golova. Inogda ona gotova
byla sest' posredi dorogi i zaplakat'. Sonya ne davala ej otdyhat', vse
tyanula i tyanula za soboj. Ona shla vperedi, izredka oglyadyvayas', ne otstala
li Glasha. Glashina figurka mayachila szadi na nekotorom rasstoyanii.
Sonya chuvstvovala sebya bolee vynoslivoj. Zanyatiya sportom eshche do vojny, v
voennoj shkole, gde ona rabotala prepodavatelem, zakalili ee. No etot
beskonechnyj put' bosikom po goryachej, pyl'noj doroge trudno bylo vynesti dazhe
ej. Nogi kazalis' derevyannymi kolodami, ona perestavlyala ih mehanicheski.
Obernut'sya, sdelat' lishnee dvizhenie stoilo bol'shogo truda. Kazalos',
ostanovish'sya - svalish'sya i ne hvatit sil, chtoby podnyat'sya... Tak oni shli -
obe v platochkah, v dlinnyh chernyh yubkah, bosikom. Nevysokaya, krepkaya Sonya -
vperedi. Za nej nemnogo podal'she tonen'kaya Glasha.
Odnazhdy u zheleznodorozhnogo polotna ih okliknul chasovoj. V eto vremya oni
perehodili polotno. Obe prodolzhali idti, budto ih eto ne kasalos'. CHasovoj
eshche raz kriknul i vskinul avtomat. K schast'yu, k pereezdu priblizhalis'
podvody, krest'yane veli loshadej. Sonya i Glasha zatesalis' mezhdu nimi i,
sbezhav so sklona, skrylis' sredi derev'ev.
V drugoj raz na doroge oni vstretili dvuh nemcev-motociklistov. Odin
sidel na kortochkah, chinil motocikl, a drugoj zhdal ego. Uvidev devushek, nemec
poshel im navstrechu. Stal chto-to govorit', pokazyvaya na uzelki: veroyatno, byl
goloden i hotel poest'. On tykal pal'cem v uzelok i smotrel na Glashu. Ona
rasteryalas': v uzelke, krome hleba, lezhal pistolet, zavernutyj v tryapku.
Nemec nastojchivo tykal v uzelok - i ona medlenno stala razvyazyvat' koncy
platka.
Krome dvuh motociklistov, na doroge ne vidno bylo nikogo, prichem odin
iz nih byl celikom zanyat svoim motociklom i ne smotrel v ih storonu. Sonya
chut' podvinulas' - tak, chtoby okazat'sya za spinoj nemca, vynula pistolet i,
poka Glasha razvyazyvala uzel, vystrelila emu pryamo v spinu. Potom podbezhala
ko vtoromu, kotoryj nichego eshche ne uspel soobrazit', i sdelala dva vystrela v
upor.
- Glasha, syuda, v kusty! - kriknula ona.
Oni brosilis' v storonu s dorogi i pobezhali po kustarniku. Bezhali
dolgo, poka hvatilo sil..
Potom ostanovilis'. Tyazhelo dysha, Glasha molcha ustavilas' na Sonyu,
kotoraya vse eshche derzhala pistolet v ruke. Ona tak i bezhala s nim i teper'
rasteryanno smotrela na nego, ne znaya, chto s nim delat'. Ej kazalos', chto ona
vse eshche slyshit korotkij hrip osevshego na zemlyu nemca - togo, chto vozilsya s
motociklom, i vidit bol'shie chernye tochki v ego kruglyh ispugannyh glazah...
Kak-to raz k vecheru devushki, kak vsegda, poprosilis' na nochleg. Hozyajka
vyshla na kryl'co, posmotrela na nih i uzhe sobralas' bylo otkazat', no
pochemu-to peredumala.
- Pogodite, - skazala ona i voshla v hatu. Vskore vozvratilas' i
vpustila ih v komnatu
Neozhidanno oni uvideli za stolom cheloveka, odetogo v formu sovetskogo
komandira, s tremya kubikami v petlicah. Starshij lejtenant. Svoj!
Oni obradovalis'. Razgovorilis'. No ostorozhnost' vse zhe zastavila ih
byt' ne do konca otkrovennymi Sonya skazala, chto oni medicinskie sestry,
otstali ot svoej chasti i probirayutsya k frontu. Ee udivlyalo, chto v
obstanovke, kogda krugom nemcy, starshij lejtenant ne snyal voennoj formy...
Odnako on byl pronicatel'nym, etot energichnyj chelovek s pryamym vzglyadom
temnyh kolyuchih glaz. On pochuvstvoval, chto Sonya ne polnost'yu doveryaet emu.
Togda on vynul i pokazal svoj partijnyj bilet. Sonya i Glasha pokazali svoi.
Okazalos', chto on ne odin. S nim bylo eshche desyat' bojcov s oruzhiem i
granatami. V sarae stoyali dve povozki s pulemetami, zapryazhennye loshad'mi.
Bojcy prodvigalis' k linii fronta po nocham, v temnote, inogda proryvayas'
vpered s boem.
Starshij lejtenant vel sebya tak, budto on byl hozyainom polozheniya i ne on
dolzhen byl boyat'sya nemcev, a oni ego. Kazalos', on znal vse: chto nuzhno
delat', kuda ehat'. Ni on, ni bojcy ne snyali voennoj formy - ob etom ne
moglo byt' i rechi, i esli by prishlos', oni by navernyaka, ne zadumyvayas',
vstupili v boj s celoj diviziej nemcev...
Glasha i Sonya prisoedinilis' k nim. Posle treh nedel' skitanij oni uzhe
ne shli peshkom, a ehali na povozkah, noch'yu. V temnote na doroge vstrechalis'
vrazheskie motociklisty, mashiny, patruli. Oruzhie vsegda bylo nagotove na tot
sluchaj, esli im ne udastsya proskochit'.
Odnazhdy, kogda povozki uzhe v容hali v derevnyu, navstrechu vyshli nemcy. Ih
bylo dovol'no mnogo. Nemeckie soldaty chto-to zakrichali, zabegali. Poslyshalsya
tresk avtomatov. No ezdovye, povernuv nazad loshadej, uzhe neslis' proch'. S
poslednej povozki strochil pulemet...
Na sleduyushchij den' v stanice pod Mozdokom uvideli krasnoarmejcev. Zdes'
stoyala nasha strelkovaya chast'. V samom Mozdoke carila nerazberiha. Gorod
evakuirovalsya. Vremya ot vremeni priletali nemeckie samolety i bombili
othodivshie vojska. Zdes' Sonya i Glasha rasstalis' so starshim lejtenantom.
Eshche v doroge zabolela Glasha. Okazalos' - tif. Sonya nashla komendanta
goroda i sdala ee, sovsem bol'nuyu, v gospital'. Komendantu nichego ne bylo
izvestno o mestonahozhdenii zhenskogo polka, i on napravil Sonyu k
predstavitelyu VVS, kotoryj priblizitel'no znal, gde baziruetsya polk.
V tot zhe den' na poputnoj mashine ona ehala po doroge, kotoraya vela na
yug. Smerkalos'. Sleva tyanulis' porosshie kustarnikom holmy, vperedi vysilsya
gornyj kryazh. Mashina podprygivala na uhabah. Sonya, stoyavshaya v kuzove,
smotrela po storonam, nadeyas' uvidet' gde-nibud' samolety.
I vdrug uvidela. V storone ot dorogi, na rovnom pole, mel'kali ogon'ki.
Na ploshchadku sadilis' samolety. Ochevidno, eto byl, vspomogatel'nyj aerodrom,
otkuda samolety letali na boevoe zadanie.
Sonya ne verila svoim glazam: vse bylo kak v skazke. Serdce besheno
zakolotilos', i ona chto bylo sil zabarabanila po kabine kulakami, kricha:
- Stojte! Ostanovite mashinu! |to oni! Oni!
Vyderzhka i spokojstvie izmenili ej. Zdes' byl ee polk, ee rabota, ee
dom- Ona nashla ego, nashla... Ona pobezhala napryamik k samoletam. Spotykayas' i
padaya, bezhala Sonya po polyu, slovno mogla ne uspet', opozdat', i ogon'ki -
zelenye, belye, krasnye - rasplyvalis' pyatnami v ee glazah...
Otstupaya, my doshli do predgorij Kavkaza. Polk raspolozhilsya v zelenoj
stanice Assinovskaya. |to v doline, nepodaleku ot Groznogo.
My pryachem samolety v bol'shom yablonevom sadu, pryamo pod derev'yami. Sad
okruzhen arykom, i nam prihoditsya rulit' samolety po uzkim derevyannym
mostikam, perekinutym cherez aryk. Tyazhelye vetvi, useyannye yablokami, klonyatsya
k zemle. Poka dorulish' do stoyanki, v kabine polno yablok.
Srazu za stanicej shumit bystraya Assa. Vidny vysokie gory. Blizko
Kazbek. Dar'yal'skoe ushchel'e. Mesta, vospetye poetami. Vojna prishla i syuda.
Liniya fronta - po Tereku.
Letayu s Irinoj Sebrovoj. Ona slavnaya devushka, skromnaya, iskrennyaya i
otlichnyj letchik. Harakter u nee myagkij, delikatnyj. My s nej podruzhilis'.
...Bombim vrazheskie pozicii pod Malgobekom. Gornyj rajon, srazu za
hrebtom.
Nebo v zvezdah. Pogoda horoshaya.
Nad cel'yu ya brosayu vniz svetyashchuyusya aviabombu. Ona, kak fonar', povisaet
v vozduhe. Stanovitsya svetlo, i ya vnimatel'no razglyadyvayu zemlyu. Uvidev
cisterny, raspolozhennye parallel'nym ryadom, ya zavolnovalas'.
- Irinka, vizhu sklad s goryuchim!
Ira vysovyvaetsya iz kabiny, smotrit vniz.
- Von, sprava! Podverni pravee, eshche... Dovol'no.
YA speshu, ya tak horosho vizhu cisterny! Nazhimayu rychag - i bomby nesutsya k
zemle. CHetyre ognennyh snopa vspyhivayut i tut zhe ischezayut, rassypavshis'
iskrami. Mimo! YA chut' ne plachu ot dosady. Ostalis' chetyre dymka na zemle, a
cisterny svetleyut celehon'kie...
V sleduyushchem vylete ya ne toroplyus'. Mne ochen' hochetsya popast' v
cisterny. Izo vseh sil ya starayus' pricelit'sya poluchshe. Stavili zhe mne
pyaterki po bombometaniyu! U menya dazhe lob vspotel.
Ira vyderzhivaet pryamuyu, kotoraya nazyvaetsya "boevoj kurs".
YA chut'-chut' podpravlyayu kurs. Eshche raz. Cel' otlichnaya. Samolet letit kak
po nitochke. Net, ya dolzhna popast' vo chto by to ni stalo!
Snizu zastrochil zenitnyj pulemet. Proshlyj raz on molchal. Oni tam eshche
spali, navernoe. A ya promahnulas'!.. Ognennye trassy priblizhayutsya k nam
sleva Vot-vot oni polosnut po samoletu. No svorachivat' nel'zya.
Pulemet krupnokalibernyj, sparennyj - puli letyat shirokim puchkom. YA
vizhu, chto Ira vertitsya v kabine, nervnichaet. No kurs derzhit. Poglyadyvaya na
trassy, ya pricelivayus'. Brosayu bomby.
Ira srazu pikiruet, uspevaya nyrnut' pod dlinnuyu trassu pul'.
Na zemle sil'nye vzryvy. I vspyhivaet plamya: pozhar. Nastroenie u menya
podnimaetsya. My letim domoj, a ya vse oglyadyvayus': gorit!
CHernyj dym steletsya nad zemlej, postepenno zavolakivaet nebo. Sklad
gorit vsyu noch'.
Ona prishla k nam v polk neozhidanno, devchonka s osinoj taliej i
nezavisimoj pohodkoj.
Osen' yarkim kovrom lezhala na sklonah gor Pod nogami shurshali list'ya. I
snezhnaya vershina |l'brusa beloj volnoj svetlela na fone sinego neba.
V to vremya my uzhe neskol'ko mesyacev voevali. I pervye, sovsem noven'kie
ordena sverkali na nashih gimnasterkah. My prochno zakrepilis' u predgorij
Kavkaza i ne somnevalis' v tom, chto teper' put' nash lezhit tol'ko vpered.
Ee zvali YUlej. Net, YUl'koj. Potomu chto vse v nej govorilo o tom, chto
ona - YUl'ka. Lihoj, otchayannyj letchik. Orel! I to, chto ej tol'ko
devyatnadcat', - pustyak. Delo sovsem ne v etom.
Hodila ona, gordo podnyav golovu, budto vsem svoim vidom hotela skazat'.
"Vy menya zhdali - vot ya i prishla. I teper' moe mesto zdes'!" Vozmozhno, ona
boyalas', chto ej ne srazu razreshat letat' na boevye zadaniya A ej ochen'
hotelos' voevat'.
YUl'ka. CHernaya kozhanka, tugo zatyanutaya remnem, akkuratnye hromovye
sapozhki, shlem nabekren'. Iz-pod shlema solnechnyj oreol svetlyh volos.
Vnachale YUl'ka bol'she molchala Prismatrivalas', povodya temnoj brov'yu.
SHCHurila glaza, ulybalas' kraeshkom rta, ne razzhimaya gub - ne to prezritel'no,
ne to udivlenno. I neponyatno bylo, nravitsya ej u nas v polku ili net.
A kogda nachala letat', srazu vse uvideli - nravitsya. Uzh ochen' otchayanno
letala YUl'ka. I nichego ne boyalas': ni zenitok, ni vygovora za lihachestvo
Letnogo opyta u nee yavno nedostavalo. Zato bylo s izlishkom besshabashnoj
smelosti.
My polyubili YUl'ku. I uzhe ne mogli sebe predstavit', kak zhe my ran'she
zhili i ne znali, chto est' na svete veselaya devchonka s chut' vzdernutym nosom,
ele zametnymi vesnushkami na nezhnoj kozhe i bryzgami radosti v glazah.
Bez YUl'ki? Mozhno li bez nee? Soberutsya devushki - YUl'ka zapevaet pesnyu.
Stanut v krug - ona uzhe v centre, otbivaet chechetku ili plyvet, podbochenyas',
tak legko, slovno nogi ee ne kasayutsya zemli.
V YUl'ke nam nravilos' vse. I to, kak ona po-mal'chisheski risovalas' pod
byvalogo letchika, i dazhe to, kak otnosilas' k zhizni - s narochitym
prenebrezheniem.
YA pomnyu YUl'ku vsegda zhizneradostnoj, veseloj.
I tol'ko odnazhdy ya videla ee sovsem drugoj - pritihshej, zadumchivoj.
|to bylo pod vecher, kogda my sobiralis' na polety. V tu noch' my dolzhny
byli bombit' nemeckij shtab i boevuyu tehniku v odnoj iz kubanskih stanic pod
Krasnodarom. YUl'ka molcha natyanula na sebya kombinezon, nadela shlem,
perekinula cherez plecho planshet, sela na derevyannye nary i bezvol'no opustila
ruki. Potom vdrug rezko otkinulas' nazad, legla na spinu. Tak ona lezhala
nekotoroe vremya, glyadya v potolok. O chem ona dumala? My zhdali,
Nakonec ona s usiliem skazala:
- V etoj stanice ya vyrosla. Tam moya mama...
Nikto ne proiznes ni slova. Trudno bylo chto-nibud' skazat'.
YUl'ka reshitel'no podnyalas' i kuda-to ushla.
CHerez polchasa komandir eskadril'i stavila nam boevuyu zadachu. Zadanie
bylo neskol'ko izmeneno: nam predstoyalo bombit' boevuyu tehniku na okraine
stanicy, a YUl'ka so svoim shturmanom dolzhna byla na rassvete unichtozhit' shtab
v samoj stanice.
- YA tam znayu kazhdyj dom, - ob座asnyala ona vsem so strannoj
toroplivost'yu.
My ponimali: ona volnuetsya.
SHtab YUl'ka dejstvitel'no razbombila. Utrom priletela nazad dovol'naya,
vozbuzhdennaya. Razmahivaya shlemom, rasskazyvala:
- Ponimaete, ya videla svoj dom! Spustilas' i nizko-nizko nad nim
proletela!..
Ustalye, my medlenno shli po rovnomu polyu aerodroma. Geroem dnya byla
YUl'ka. I vse eto priznavali.
- A nemcy ne zhdali bombezhki, - prodolzhala ona. - YA splanirovala sovsem
neslyshno. Oni tol'ko potom spohvatilis'. Nachali strelyat', kogda uslyshali
vzryvy.
Veter trepal svetlye YUl'kiny volosy, lico ee gorelo. Takoj ona
zapomnilas' mne na vsyu zhizn' - na fone vetrenogo neba, gordaya i schastlivaya.
Vskore nashi vojska osvobodili YUl'kinu rodnuyu stanicu. No ej samoj uzhe
ne prishlos' tam pobyvat'. V odnu iz chernyh martovskih nochej YUl'ka byla
smertel'no ranena.
Vsego neskol'ko mesyacev letala s nami YUlya Pashkova. Nasha YUl'ka. A
kazalos' - gody...
Srazu za stanicej prud, porosshij kamyshom. Kazhdyj vecher my slushaem
lyagushech'i koncerty. Kvakan'e raznositsya po vsej stanice. Dazhe na aerodrome
slyshno zvonkoe penie lyagushek, i tol'ko shum motora, rabotayushchego na polnoj
moshchnosti, zaglushaet ego.
V strojnom hore bez truda razlichaesh' otdel'nye golosa. Pochti ni odna iz
lyagushek ne kvakaet v bukval'nom smysle slova. Oni chto-to vykrikivayut, kazhdaya
svoe.
"Pi-va! Pi-va!"
"Kurro-Sivo! Kurro-Sivo!"
"Te-t'! Te-t'! Te-t'!"
Uzhe stemnelo. Skoro odinnadcat'. No kazhetsya, chto eshche rano, potomu chto
nebo svetloe. Luna plyvet vysoko-vysoko. Na nej otchetlivo vidny temnovatye
pyatna, pohozhie na zemnye materiki.
Segodnya ya vpervye povedu samolet na cel' kak letchik. I ZHeka ZHigulenko
tozhe. My s nej vmeste shli na aerodrom, no ob etom nikto iz nas ne obmolvilsya
ni slovom. Pust' budet vse, kak vsegda... Kak ran'she.
Na starte, kak obychno, vse zanyaty svoimi delami. Poluchiv boevuyu zadachu,
letchiki rashodyatsya po samoletam.
YA idu k svoej "shesterke", i devushki na proshchanie zhelayut mne udachi - kto
ulybkoj, kto kivkom golovy ili privetstvennym vzmahom ruki.
- Raspadaetsya, raspadaetsya blagorodnoe shturmanskoe soslovie, - govorit
shturman polka ZHenya Rudneva. Ona segodnya "vyvozit" menya.
- Nichego. Novye, svezhie sily vol'yutsya v slavnuyu shturmanskuyu sem'yu, -
otvechayu ya v tom zhe tone.
Dejstvitel'no, s pribytiem v polk gruppy letchic, tak nazyvaemogo
"popolneniya", stala ostro chuvstvovat'sya nehvatka shturmanov. Posle togo kak v
fevrale nam prisvoili gvardejskoe zvanie, v polku stalo chetyre eskadril'i
vmesto dvuh. I esli k nam prisylali zhenshchin-letchic, rabotavshih instruktorami
v aeroklubah, i dazhe tehnikov, to shturmanov vzyat' bylo neotkuda: ih prosto
ne bylo. Togda ZHenya Rudneva organizovala vnutripolkovoj "universitet":
devushki iz vooruzhencev i koe-kto iz tehnikov stali izuchat' shturmanskoe delo.
Prepodavala sama ZHenya i luchshie shturmany polka. Devushki, kotoryh obuchala
ZHenya, dushi v nej ne chayali. Zanimalis' s entuziazmom, hodili za nej po
pyatam...
Eshche nekotoroe vremya orut, perebivaya drug druga, lyagushki. Potom kvakan'e
smenyaetsya fyrkan'em i rychaniem motorov.
YA vzletayu. My s ZHenej letim bombit' nemeckuyu tehniku v naselennom
punkte. I ZHenya, kak shturman, govorit mne vse to, chto ya vsegda govorila
svoemu letchiku. I ya slushayu ee tak, budto vse eto mne neizvestno...
Vot i cel' vperedi. Obyknovennaya. Nichego osobennogo. YA uzhe bombila ee
ran'she, ona mne horosho znakoma. I vse zhe segodnya ona vyglyadit po-drugomu.
Naselennyj punkt razrossya, nebol'shaya rechushka so svetlym peschanym ruslom
kazhetsya ogromnoj rekoj, a lesok za nej vdrug stal bol'she i temnee.
YA znayu, sejchas zazhgutsya prozhektory. Ih zdes' chetyre. I pulemety nachnut
strelyat'. No my uzhe pochti nad cel'yu, a oni molchat. I ya nachinayu nervnichat'...
Nakonec zazhglis'. Zastrochili pulemety - vse tak, kak i dolzhno byt'.
ZHenya spokojno napravlyaet samolet na cel', bombit, uvodit menya ot pulemetnyh
trass. My dazhe vyhodim iz luchej. Sami.
YA oglyadyvayus': net, vse-taki rechka sovsem malen'kaya, a lesok takoj zhe,
kak i byl...
- Nu, teper' ty letchik obstrelyannyj, nastoyashchij letchik, - gromko smeetsya
ZHenya.
...V sleduyushchuyu noch' my bombili perepravu. Sploshnaya oblachnost' zastavila
nas letet' na vysote nizhe vos'misot metrov. V nebe - ni zvezdochki. Vnizu
temnela Kuban'. Nepodaleku ot linii fronta goreli pozhary, i v vozduhe stoyala
dymka. Krasnovatye otbleski lezhali na temnyh klubah tuch.
Kogda prozhektory pojmali samolet, zenitnye pulemety obrushili na nego
ves' svoj ogon'. ZHenya spokojnym golosom govorila chto-to, a mne kazalos', chto
nam uzhe ne vybrat'sya... V samyj nepodhodyashchij moment mne vdrug strashno
zahotelos' uznat', chto budet cherez pyat' minut. Budet li moj "PO-2" letet' s
kursom domoj ili...
My vernulis' domoj. I eshche dva raza sletali na cel'.
A u grom posle boevoj nochi ya nikak ne mogla usnut'. Togda ya vzyala
karandash...
...Ne skoro konchitsya vojna,
ne skoro smolknet grom zenitok.
Nad perepravoj - tishina,
i nebo tuchami zakryto.
Zovet motor: vpered, skorej,
leti, vrezayas' v temen' nochi!
Ogon' nemeckih batarej
kak nikogda predel'no tochen.
Eshche minuta - i togda
vzorvetsya t'ma slepyashchim svetom.
No, mozhet byt', spustya goda
vo sne uvizhu ya vse eto.
Vojnu i noch'. I svoj polet.
Vnizu - pozharov svet krovavyj.
I odinokij samolet
sredi ognya nad perepravoj.
Dolozhiv komandiru polka o vypolnenii zadaniya, ya uzhe hotela uhodit', no
zaderzhalas' na starte. V vozduhe vspyhnula i medlenno pogasla krasnaya
raketa. Signal bedstviya.
Na posadku zahodil samolet. Ne zazhigaya navigacionnyh ognej, bez
obychnogo kruga nad aerodromom.
Bershanskaya nahmurila brovi: chto-to sluchilos'.
- Prozhektor! - rasporyadilas' ona.
I srazu posadochnaya polosa zalilas' myagkim, rasseyannym svetom.
Samolet snizhalsya neuverenno. Daleko ot posadochnyh znakov. Slishkom
daleko. V svete lucha byl otchetlivo viden belyj nomer na hvoste. "Trojka".
?|to vernulas' Dusya Nosal'", - podumala ya.
Komandir polka vynula papirosu i stala mashinal'no chirkat' zazhigalkoj,
prodolzhaya smotret' na samolet. Papirosa v ruke smyalas', no Bershanskaya ne
zamechala etogo. S trevogoj ona sledila za prizemleniem samoleta.
Pochti u samogo kraya aerodroma on tyazhelo stuknulsya kolesami o zemlyu,
probezhal nemnogo i ostanovilsya. Vidimo, letchik ne sobiralsya rulit' k startu.
- "Sanitarka"! Bystro! - hriplovatym golosom kriknula Bershanskaya.
Mashina s krasnym krestom uzhe ehala cherez aerodrom. Vse brosilis' na
posadochnuyu polosu.
Kogda ya podbezhala k samoletu, Dusyu vynimali iz kabiny. Ee polozhili na
nosilki. Snyali shlem s golovy. Nepodvizhno, neestestvenno sognuvshis', lezhala
ona na nosilkah, postavlennyh pryamo na zemlyu. Svet prozhektora padal na
bezzhiznennoe lico. Na viske temnelo pyatno.
"Zachem ee tak polozhili? Ej zhe ochen' neudobno... - podumala ya. - Zachem
ee tak polozhili?" |ta mysl' ne davala mne pokoya. YA ne hotela, ya otkazyvalas'
ponimat', chto teper' eto ne imeet znacheniya.
Podoshla Bershanskaya. SHturman Glasha Kashirina shagnula ej navstrechu.
- Tovarishch komandir... zadanie vypolneno. - Ona glotnula vozduh i
shepotom dobavila: - Letchik... Dusya... ubita.
YA smotrela na Dusyu. Kazalos' strannym, chto ona nikogda ne podnimetsya,
dazhe ne poshevel'netsya...
Prozhektor pogas, i tol'ko luna osveshchala golubovatym svetom ee lico.
Belela cigejka otvernutogo borta kombinezona. Svetleli pyatnistye unty iz
sobach'ego meha. Trehcvetnye - iz ryzhih, belyh i chernyh pyaten. V polku tol'ko
u Dusi byli takie, i ona hvastalas', chto poetomu ej vsegda vezet...
Ryadom stoyal Dusin samolet. Prozrachnyj kozyrek v perednej kabine byl
probit. Snaryad proshel cherez pleksiglas, ostaviv v nem krugloe otverstie, i
razorvalsya v kabine.
Na sleduyushchij den' Glasha rasskazala, kak eto sluchilos'.
Oni uzhe vzyali obratnyj kurs, chtoby letet' domoj, kogda sprava, chut'
vyshe, na fone luny mel'knula ten'. Glasha uspela razlichit' dvuhfyuzelyazhnyj
nemeckij samolet. On proletel i tut zhe ischez. Skazav ob etom Duse, ona stala
eshche vnimatel'nej smotret' po storonam. Dusya tozhe vertela golovoj.
Sprava pod krylom pobleskivala Cemesskaya buhta. Na beregu, raskinuvshis'
bol'shim polukrugom, svetlel Novorossijsk. Vremya ot vremeni nad Maloj zemlej,
plavnym ustupom vdayushchejsya v more, zheltovatym svetom vspyhivali "fonari" i,
ostavayas' viset' v vozduhe, osveshchali pozicii nashih vojsk. Vrazheskie samolety
bombili pryamo po transheyam...
I vse-taki nemeckij letchik uvidel ih ran'she On atakoval "PO-2" speredi,
spikirovav na osveshchennyj lunoj samolet. Na mgnovenie yarkaya vspyshka oslepila
Glashu, i v tot zhe moment temnaya gromada, zakryv soboj nebo, s shumom
promchalas' nad nimi.
Glasha srazu ponyala, chto oznachala eta vspyshka Ona okliknula Dusyu. Raz,
vtoroj, tretij.
Dusya ne otvechala Golova ee byla opushchena na pravyj bort, kak budto ona
razglyadyvala chto-to vnizu, na zemle No tak stranno opushchena... Lbom ona
upiralas' v bort.
Podnyavshis' s kresla v svoej kabine, Glasha protyanula ruku vpered, k
Duse, tronula ee za plecho, zatormoshila, zatryasla. Dusina golova bespomoshchno
zakachalas' i tknulas' v pribornuyu dosku.
Glasha pochuvstvovala, kak ot uzhasa holodeet serdce. Neuzheli- neuzheli
ubita?!
Tem vremenem samolet, opustiv nos, razvorachivalsya, nabiraya skorost'.
Kogda Glasha vzyalas' za ruchku upravleniya, okazalos', chto dvigat' eyu pochti
nevozmozhno: telo Dusi oselo vniz, nadaviv na ruchku.
Glasha vstala vo ves' rost, peregnulas' cherez kozyrek kabiny podal'she
vpered i, zahvativ rukami mehovoj vorotnik Dusinogo kombinezona, s siloj
potyanula ego kverhu, pripodnyav otyazhelevshee telo. Ruki stali lipkimi...
Sovershenno spokojno ona vyterla ih o svoj kombinezon. S etogo momenta
chuvstva ee pritupilis' Ona znala, chto nuzhno delat' i kak postupat' Vse zhe
ostal'noe ee kak budto ne kasalos'...
Pered samoj vojnoj Glasha uchilas' letat' v aeroklube. Teper' eto ej
prigodilos'.
Ona s trudom vela samolet. Telo Dusi spolzalo vniz, i vremya ot vremeni
Glasha vstavala i podtyagivala ego kverhu, chtoby vysvobodit' upravlenie Ona
letela, kak vo sne. Ej kazalos', chto vse eto proishodit ne s nej, a s kem-to
drugim.
Tochno takoe zhe chuvstvo ona ispytyvala, kogda vmeste s Sonej Ozerkovoj,
inzhenerom polka, vybiralas' iz okruzheniya. V to vremya ona byla mehanikom
samoleta. Proshlo vosem' mesyacev, i mnogoe izmenilos': Glasha stala shturmanom.
S Dusej ona poletela na zadanie vpervye. I vot teper' vozvrashchalas' s nej, s
mertvoj.
Dusyu ubili... Neuzheli ubili?! Dusya- Luchshij letchik v polku. Svoenravnaya
i rezkaya, veselaya, ostroumnaya, zhizneradostnaya. Takih ili lyubyat, ili net, no
ravnodushnymi k takim ne ostayutsya.
Vremya tyanulos' medlenno. Ryadom s samoletom bezhala luna. Ta samaya luna,
kotoraya provozhala ih do samoj celi i potom tak predatel'ski osvetila
samolet. No teper' ona nemnogo otstavala i derzhalas' na nekotorom
rasstoyanii, poglyadyvaya na samolet izdali, kak budto boyalas' k nemu
priblizit'sya.
Uvidev znakomye ogon'ki aerodroma, Glasha slovno ochnulas' ot sna.
Volnuyas', drozhashchimi rukami ona zaryadila raketnicu. Raketu- Krasnuyu raketu-
Predstoyalo samoe trudnoe - posadit' samolet. Smozhet li ona?.. Dvinut' ruchku
upravleniya na sebya bylo nevozmozhno-
Ubrav gaz, Glasha planirovala na posadochnuyu polosu, osveshchennuyu
prozhektorom...
Utrom posle tragicheskoj nochi, kogda konchilis' polety, Bershanskaya
skazala Ire:
- Sebrova, peregonite samolet Nosal' na osnovnuyu tochku.
Irin samolet treboval nebol'shogo remonta, i ego reshili ostavit' zdes',
na aerodrome "podskoka", kuda my priletali ezhednevno dlya boevoj raboty.
- Est'! - otvetila Ira, i my poshli tuda, gde otdel'no ot drugih stoyal
Dusin samolet.
Provozhaya Iru, ya zaderzhalas' na kryle, i mne brosilas' v glaza
zabryzgannaya krov'yu fotografiya na pribornoj doske. Na menya smotrel chubatyj
paren' s orlinym nosom i reshitel'nym rtom. V forme letchika, s petlicami. |to
byl Gryc'ko, Dusin muzh.
I ya vspomnila, kak popala syuda eta fotografiya. Posle togo kak odnazhdy v
polete iz otverstiya na pribornoj doske vylez myshonok i strashno napugal Dusyu,
ona reshila zakleit' otverstie. Potom ej prishla v golovu mysl' zakryt' ego
fotografiej.
Prikreplyaya foto svoego Grycya, ona v shutlivom tone prigovarivala:
- Vot. Pust'! Pust' poprobuet, chto takoe vojna. A to sidit sebe tam, v
tylu. A zhena dolzhna voevat'.
Gryc' byl instruktorom v letnoj shkole na Urale. On gotovil
letchikov-istrebitelej, i ego ne puskali na front. Dusya chasto vspominala ego.
Oni sobiralis' voevat' vmeste. U nih bylo gore. Bol'shoe obshchee gore.
Tol'ko odin raz Dusya rasskazala nam ob etom. Slishkom tyazhelo bylo
vspominat'.
Za neskol'ko dnej do nachala vojny u nee rodilsya syn. V to vremya oni s
Grycem zhili v pogranichnom gorode v Belorussii. Dusya eshche lezhala v roddome,
kogda rano utrom nachalas' bombezhka. Ruhnuli steny, razvalilos' zdanie. Dusya
chudom ostalas' zhiva. No ona ne mogla ujti s togo mesta, gde eshche nedavno
stoyal bol'shoj, svetlyj dom. Tam, pod oblomkami, lezhal ee syn... Ee
ottaskivali siloj, a ona skrebla nogtyami zemlyu, ceplyalas' za kamni...
Dusya staralas' zabyt' vse eto. Ona letala, letala i kazhduyu noch'
uspevala sdelat' bol'she boevyh vyletov, chem drugie. Nikto ne mog ugnat'sya za
nej. Ona vsegda byla pervoj.
...CHerez den' my horonili ee. Ona lezhala v grobu strogaya, s
perebintovannoj golovoj. Trudno bylo skazat', chto belee - ee lico ili
bint...
Prozvuchal salyut. Tri zalpa iz vintovok. Nizko-nizko proleteli paroj
krasnozvezdnye istrebiteli. Oni pokachali kryl'yami, posylaya proshchal'nyj
privet.
Svezhij holmik vyros na okraine stanicy. S derevyannogo pamyatnika
smotrela Dusya: temnye kryl'ya brovej, vnimatel'nyj vzglyad, upryamyj
podborodok.
CHerez neskol'ko dnej my uznali iz gazet, chto Duse prisvoeno zvanie
Geroya Sovetskogo Soyuza. I kto-to nacarapal na svezhej kraske pamyatnika:
"Evdokiya Nosal' - letchik-geroj".
Solnechnyj letnij den'. S utra ves' polk vzbudorazhen. Bol'shoe sobytie -
nam vruchayut gvardejskoe znamya. Uzhe chetyre mesyaca, kak my gvardejcy, - i
nakonec torzhestvennaya ceremoniya vrucheniya. V shtabe mne ob座avili, chto prikazom
menya naznachili znamenoscem polka. Znachit, ya dolzhna budu nesti gvardejskoe
znamya. Kak ya spravlyus'?
Naglazhivaemsya i prichesyvaemsya samym tshchatel'nym obrazom. I, konechno,
nadevaem yubki. Hochetsya hot' na odin denek snova priobresti svoj estestvennyj
vid. Pravda, na nogah - sapogi. Tufel' ni u kogo net, no ne beda!
K nam na prazdnik priehali devushki iz "sestrinskogo" polka. Oni letayut
dnem na pikiruyushchih bombardirovshchikah. Zdes' zhe, na Kubani. Teper' ih polk
nosit imya Mariny Raskovoj. Vse my raduemsya vmeste i, konechno, vspominaem ee,
Raskovu. Vspominaem, kak ej hotelos' videt' nas gvardejcami...
Ceremoniya vrucheniya znameni proishodit na bol'shoj polyane vozle pruda.
Ves' lichnyj sostav polka stoit v stroyu, po eskadril'yam. Nastupaet
torzhestvennyj moment. Komanduyushchij 4-j Vozdushnoj armiej Vershinin chitaet Ukaz
Prezidiuma Verhovnogo Soveta SSSR.
Horom my povtoryaem klyatvu gvardejcev.
- Klyanemsya! - raznositsya daleko za predely polyany.
I gde-to v ovrage gulko otdaetsya eho: "...nemsya!"
Nash komandir Bershanskaya prinimaet znamya. Ona stanovitsya na koleno i
celuet kraj znameni, opushennyj zolotoj bahromoj. Zatem ona peredaet
gvardejskoe znamya mne, znamenoscu. Vmeste so mnoj dva assistenta: shturman
Glasha Kashirina i tehnik Katya Titova.
Znamya bol'shoe, veter kolyshet tyazheloe polotnishche, i menya kachaet vmeste so
znamenem. YA eshche ne znayu, kak s nim obrashchat'sya, no krepko derzhu drevko. |to
znamya mne teper' nesti do konca vojny.
Igraet duhovoj orkestr. Radostnoe volnenie ohvatyvaet menya, i ya
poglyadyvayu na devchat: u vseh nastroenie pripodnyatoe, oni chuvstvuyut to zhe,
chto i ya.
Pronosim znamya vdol' stroya. Vperedi shirokim shagom idet Bershanskaya, za
nej ele uspevaem my. YA chut' naklonyayu drevko vpered. Alyj shelk s portretom
Lenina razvevaetsya na vetru...
Skvoz' plotno zanaveshennye okna prorvalsya uzkij solnechnyj luch. Kak
zhivoj, zaigral tysyachami svetlyh pylinok. Medlenno popolz po odeyalu. |to
Galina kojka.
A Galya ne vernulas'...
Slyshno bylo, kak vorochalis' na solomennyh matracah devushki. Nikto ne
spal. Polety byli tyazhelye.
Solnechnyj luch dvigalsya dal'she. Osvetiv kusochek stenki, on stal
podkradyvat'sya k kukle. Kukla - Galin talisman. Podarok znakomogo letchika,
kotoryj letal na "bostonah".
U kukly bylo sem'desyat tri boevyh vyleta. Ona sidela, prislonyas' k
podushke, rasteryanno glyadya v prostranstvo. Vdrug nepodvizhnoe lico ee
ozhivilos', zasvetilos', kak budto ona vspomnila chto-to horoshee. No luch
skol'znul dal'she - i ono pogaslo.
YA zakryla glaza. Spat', spat'... Vecherom snova na polety.
Ty moj belyj, shelkovistyj,
Ne skuchaj, drug, bez menya...
Do vojny Galya uvlekalas' pryzhkami. |to ee stihi o parashyute. Belyj,
shelkovistyj...
A Galya sgorela. U nee ne bylo parashyuta. Vmesto parashyutov my brali
dopolnitel'nyj gruz bomb.
Horosho by usnut'.
|to sluchilos' vchera. Byl obyknovennyj vecher, takoj, kak drugie.
Podnimaya pyl', rulili k centru polya samolet. Prizemistye, pohozhie na strekoz
"PO-2" raskachivalis' na uhabah. Rovnyj rokochushchij gul stoyal nad aerodromom.
No vot poslednij samolet pristroilsya sboku k ostal'nym. Motor fyrknul i
umolk. I srazu nastupila tishina, Takaya gustaya i lipkaya, chto stalo bol'no
usham i zahotelos' kriknut': "A-aa-a!" Kazalos', golos tvoj rastaet v tishine.
YA gromko pozvala:
- Galya!
- CHego, Nat?
Galya sidela szadi, v shturmanskoj kabine. Zashelestela bumaga.
- Mne pokazalos', chto ya oglohla. No teper' slyshu: kvakayut lyagushki,
rugayutsya mehaniki...
- Mashina razvozit bomby, krichit dezhurnyj po poletam, - prodolzhila Galya.
- Ty pishesh'? Pis'mo?
- Net. Tak prosto. Prishlo koe-chto v golovu.
- A-aa. Nu, pishi, - skazala ya i podumala: "Stihi, navernoe".
Ona opyat' zashurshala bumagoj - spryatala v planshet.
YA uselas' v kabine poudobnee. Zaprokinula golovu - teper' ya videla
tol'ko nebo i kusochek kryla. Mozhno bylo otdohnut', dazhe vzdremnut': samolet,
uletevshij v diviziyu za boevoj zadachej, eshche ne vernulsya.
Na zemlyu spuskalis' teplye letnie sumerki. Ochertaniya samoletov stali
nechetkimi, rasplyvchatymi. Na nebe vystupili pervye zvezdochki. Slovno
ispugavshis', chto poyavilis' slishkom rano, oni slabo mercali v vyshine. Ih
trudno bylo uvidet' srazu. No esli vybrat' nebol'shoj uchastok neba i dolgo
vsmatrivat'sya v nego, to obyazatel'no najdesh' dve, tri i dazhe pyat' neyarkih
serebryanyh tochek.
- Na-at, - skazala Galya, - pochemu-to mne vse eshche ne veritsya, chto my
poletim vmeste. Stranno...
Serdce u menya szhalos', slovno kto-to sdavil ego i ne otpuskal.
- Pochemu? - sprosila ya. Sprosila ochen' tiho. YA znala pochemu.
- Nikak ne mogu privyknut' k tomu, chto ty letchik. Vsegda my byli
shturmanami, i vot teper'... ty- - Golos ee stanovilsya vse tishe, i ona
umolkla sovsem.
Mne stalo zharko, na lbu vystupili kapel'ki pota. YA medlenno, starayas',
chtoby Galya ne zametila moego volneniya, styanula s golovy shlem, rasstegnula
vorotnik kombinezona.
Uzhe ne v pervyj raz ya ispytyvala eto tyagostnoe chuvstvo. Mne bylo zhal'
Galyu, do slez obidno za nee. I v to zhe vremya ya chuvstvovala sebya vinovatoj,
slovno otnyala u nee samoe dorogoe, blizkoe serdcu. Mechtu? Mozhet byt'.
Nas bylo pyatero. Pyat' devushek - shturmanov, kotorye umeli upravlyat'
samoletom. Vse my hoteli stat' letchikami. I Galya mechtala ob etom. Mozhet
byt', bol'she vseh. No imenno ej odnoj eto ne udalos'.
Neschastnyj sluchaj. Nelepost'. |to proizoshlo noch'yu mezhdu vyletami. Poka
mehaniki stavili zaplaty na proboiny v kryle, Galya prilegla otdohnut'. Ona
usnula v trave u samoleta... Kogda ee vynuli iz-pod koles benzozapravshchika,
nikto ne nadeyalsya, chto ona budet zhit'.
Potom gospital'. Slomannyj pozvonochnik dolgo ne srastalsya. Spustya
polgoda Galya, ne dolechivshis', vernulas' v polk. I snova letala. Tol'ko o
mechte svoej bol'she ne govorila.
Nekotoroe vremya my molchali. YA ne umela i ne pytalas' uteshat' Galyu.
Ot zemli, shchedro nagretoj za den' solncem, podnimalsya teplyj vozduh.
Neslyshnymi, legkimi prikosnoveniyami on uspokaival, i kazalos', chto
pogruzhaesh'sya v myagkuyu, laskovuyu volnu. Hotelos' zabyt' obo vsem, ni o chem ne
dumat'. Tol'ko sidet' tak, ne dvigayas', i nichego ne videt', krome temnogo
kryla na fone neba i golubovatogo mercaniya zvezd, chistyh, tol'ko chto
rodivshihsya.
Galya zagovorila pervaya:
- Kogda ya vot tak smotryu na zvezdy, mne kazhetsya, chto vse uzhe bylo
ran'she. I ya zhila uzhe odnazhdy, davnym-davno. I vecher byl toch'-v-toch' takoj
zhe.
Pomolchav nemnogo, ona vdrug skazala sovsem drugim, gluhovatym golosom:
- Znaesh', proshel rovno god s teh por...
- Da. Iyul'.
- A mne kazhetsya, chto vse eto sluchilos' tol'ko vchera.
- Ne dumaj ob etom.
- Esli by ne uzhasnaya bol' po vremenam. Ona mne postoyanno napominaet. I
tak meshaet.
- Ty slishkom ustaesh', Galka. Mnogo letaesh'. Tak nel'zya!
- Net, ya ne o tom. YA ne mogu ne letat'. I ne mogu prostit' sebe, nikak
ne mogu!
- No ty zhe ne vinovata!
- Vinovata. Ranenie v boyu - eto odno. A iskalechit'sya prosto tak, ni za
chto ni pro chto - eto sovsem drugoe.
- Ty mogla by rabotat' v shtabe, - skazala ya. - No snachala vse ravno
nuzhno vylechit'sya.
- A vojna? YA by prezirala sebya vsyu zhizn'. Drugie umirayut, a mne ved'
tol'ko bol'no.
- Ne vse umirayut. I potom, ne obyazatel'no, chtoby letala imenno ty...
YA chuvstvovala, chto govoryu ne to.
- Ne nado, Nat, - poprosila ona.
Da, da, ne nado. Vse ravno ona budet letat'. Budet, nesmotrya ni na chto.
Opisav dugu v polneba, upala yarkaya zvezda. Eshche odna... eshche.
- Na-at!
- Da?
- Ty zadumala?
- Net. Ne hochetsya.
- A ya zadumala.
Sprashivat', kakoe zhelanie, ne polagalos'. I my sideli v svoih kabinah,
glyadya, kak temneet vechernee nebo.
Vse chashche ch'ya-to nevidimaya ruka chertila po nebu v raznyh napravleniyah
chetkie serebryanye linii. Oni poyavlyalis' neozhidanno i tut zhe bessledno
ischezali, vnosya chto-to trevozhnoe v nepodvizhnuyu tishinu vechera.
YA dumala o Gale. Ona vsegda kazalas' mne sil'noj, celeustremlennoj.
Vpervye ya uvidela ee v Moskve, eshche do vojny. Prygali parashyutistki -
studentki aviacionnogo instituta. S neba na zelenyj kover aerodroma
opustilas' devushka. Vysokaya, gibkaya, ona lovko "pogasila" parashyut, i belyj
shelk kupola upal k ee nogam. Galyu okliknuli, i ona obernulas'. Temnye,
uzkogo razreza glaza, smugloe krasivoe lico. Eshche togda ya zametila v ee
glazah kakoe-to osobennoe vyrazhenie radosti. Slovno ej bylo izvestno chto-to
ochen' horoshee, ot chego rastut kryl'ya i udesyateryayutsya sily, i slovno radost'
etu ona hochet otdat' vsem.
Da, Galya byla udivitel'noj devushkoj. A mogla by ya vot tak zhe, kak ona?
Perenosit' etu bol', zhit' s nej i letat', letat'...
Ne raz ej predlagali ujti s letnoj raboty. No ona uporno ne
soglashalas'. Odnazhdy, kogda komandir polka ostorozhno zagovorila s nej na etu
temu, Galya poshla na otchayannyj shag.
- Vy dumaete, chto ya ne mogu letat'? CHto mne trudno?
Glaza ee lihoradochno zablesteli, ona neestestvenno gromko zasmeyalas' i
voskliknula:
- Smotrite!
Bystro zaprokinuv ruki nazad, ona sognula koleni i sdelala "mostik". V
pervoe mgnovenie vse okameneli ot neozhidannosti.
Vypryamivshis', Galya stoyala blednaya kak mel i ulybalas'. Podbezhavshaya k
nej komandir polka smotrela na nee ser'ezno, nahmuriv brovi.
- Zachem zhe ty... tak? - tiho skazala ona. - Razve ya ne ponimayu?..
Galyu otpravili v sanatorij, no letat' razreshili.
Priehala ona ottuda schastlivaya. Privezla s soboj kuklu - podarok. V
Galinoj zhizni poyavilsya Efimych, ot kotorogo stali prihodit' pis'ma.
Kogda nad nashim aerodromom proletala na zapad devyatka "bostonov", vse
znali: eto Efimych povel svoyu eskadril'yu.
...Stemnelo. Samoleta s boevoj zadachej vse eshche ne bylo. "PO-2" stoyali v
shahmatnom poryadke, gotovye k vyletu. Mel'kal svet karmannyh fonarikov -
mehaniki proveryali zapravku goryuchim.
- V detstve, sovsem eshche devchonkoj, ya mechtala o podvigah. I pochemu-to
byla uverena, chto pogibnu kak-nibud' tragicheski... Ty slushaesh' menya, Nat?
- Da. A teper'?
- Potom vse proshlo. A sejchas... - Galya pomedlila.
- CHto sejchas?
- YA inogda opyat' chuvstvuyu sebya devchonkoj.
- Vse eto vzdor. CHerez desyat' let my s toboj budem vmeste vspominat'
etot vecher.
- Ne mogu sebe predstavit'. Stranno, pochemu? YA ved' tak legko voobrazhayu
sebe vse, o chem dumayu.
- Prosto eto eshche ochen' ne skoro.
- Stranno... - povtorila Galya.
- A talisman tvoj? - poshutila ya.
- YA ne veryu v eto.
- Kukla s toboj?
- Da. No ya beru ee prosto potomu, chto ona ot Efimycha.
- Segodnya proletali "bostony". Ty videla?
- Oni vernulis' bez poter'. Vsej devyatkoj.
Mne hotelos' pogovorit' s Galej o rasskaze, kotoryj ona napisala v nash
polkovoj literaturnyj zhurnal. No chto-to ostanavlivalo menya. Rasskaz
nazyvalsya "Kukla". O devushke-letchice, pogibshej za Rodinu,
Posle nee ostalas' tol'ko obgorelaya kukla-talisman. YAsno, chto Galya
napisala o sebe. Zachem ona eto sdelala? Narochno, chtoby ispytat' sud'bu?
No ya tol'ko sprosila:
- A on v samom dele takoj... horoshij, tvoj Efimych? YA prochla rasskaz.
Ona otvetila ne srazu.
- Ne znayu. Mozhet byt'. No ya hochu, chtoby on byl takim. Drugim ya ego ne
predstavlyayu.
- A esli on vse-taki drugoj?
- Togda... Net, eto nevozmozhno. YA by pochuvstvovala.
...Poslyshalsya znakomyj rokot - eto vozvrashchalsya samolet. Nad startom
vzmyla raketa. Na neskol'ko sekund iz temnoty vyrvalis' siluety samoletov,
mashin, lyudej. Po zemle probezhali dlinnye kosye teni i bystro slilis' vmeste.
Raketa, rassypavshis', pogasla, ostaviv v vozduhe svetlyj dymok.
Vskore my poluchili boevuyu zadachu. Srazu na starte vse ozhilo,
zadvigalos'. Zarabotali motory, zabegali zajchiki fonarikov.
YA prigotovilas' vklyuchit' motor, kak vdrug kto-to gromko pozval:
- Dokutovich! Galya!
- Zdes'! - otozvalas' Galya.
K samoletu podoshla ZHenya Rudneva, shturman polka.
- Minutochku!
Ona vzobralas' na krylo i obratilas' srazu k nam obeim:
- Devochki, kak vy posmotrite na to, chtoby vas raz容dinit' na segodnya?
- Pochemu?
- Vidish' li, Galya, letchik Anya Vysockaya iz vtoroj eskadril'i prosit dat'
ej bolee opytnogo shturmana.
- A u nih razve svoih net? - sprosila ya.
Mne ne hotelos' otdavat' Galyu. Da eshche v druguyu eskadril'yu.
- My uzhe vse prikinuli: po-drugomu menyat' sostav ekipazhej nel'zya. Cel'
slozhnaya, a u Vysockoj vsego dva boevyh vyleta.
- Nu chto zh, esli tak... - skazala Galya i neohotno nachala vylezat' iz
kabiny.
ZHenya sprygnula s kryla i zhdala ee u samoleta.
- YA znayu, Galochka, chto ne obradovala tebya. No eto nuzhno. Proshu tebya,
bud' vnimatel'na. Mne kazhetsya, chto Anya chuvstvuet sebya ne sovsem uverenno.
- Horosho. Ne volnujsya.
- YA pochemu-to boyus' za tebya, - vyrvalos' u ZHeni. - Kak ty sebya
chuvstvuesh' segodnya?
Ona smotrela na Galyu glazami, polnymi trevogi. ZHenya otnosilas' k Gale s
bol'shoj nezhnost'yu i uvazheniem. Ona znala, kak ej byvaet trudno, i vse-taki
verila v ee neobyknovennuyu silu voli. Pozhaluj, v polku ona lyubila ee bol'she
vseh.
- CHto ty, ZHenya! Vse budet v poryadke! - Galya tronula ZHenyu za plecho i
ulybnulas'. Ona uzhe povernulas', chtoby idti, kogda ZHenya voskliknula:
- Postoj, postoj, ya sovsem zabyla! YA i obradovat' tebya mogu! - I
protyanula konvert.
Galya vzglyanula na pis'mo i spryatala ego v planshet.
- Prochtu, kogda vernus'! - radostno skazala ona i na proshchanie mahnula
rukoj.
Usazhivayas' v zadnej kabine, moj novyj shturman udivlenno voskliknula:
- Kukla! Kakaya chudesnaya! CH'ya ona?
- Galya zabyla. Begi skorej, otdaj ej!
- Sejchas. - I ona, vzyav kuklu, pospeshila k startu, gde stoyal gotovyj k
vzletu samolet.
CHerez minutu ona vozvratilas'.
- Opozdala! Uzhe uletela!
Priblizhalas' nasha ochered' vzletat'. Dezhurnyj podal mne znak vyrulivat'.
V eto vremya po vzletnoj dorozhke, rassypaya snopy iskr, bezhal samolet. Tam
byla Galya.
Samolet dolgo ne hotel otryvat'sya ot zemli. No vot on, tyazhelo rycha,
podnyalsya v vozduh. Eshche nekotoroe vremya byli vidny golubovatye ogon'ki
vyhlopov motora. Potom nochnaya t'ma poglotila ego. Samolet uletel na zapad.
Tuda, gde strelyali zenitki, gde v nebo vrezalis' oslepitel'no belye luchi
prozhektorov. Uletel, chtoby nikogda bol'she ne vernut'sya...
...Solnechnyj luch kuda-to ischez. Po-prezhnemu nikto ne spal. I kukla
udivlenno smotrela pered soboj.
Horosho by usnut'...
Ty moj belyj, shelkovistyj,
Ne skuchaj, drug, bez menya...
V odnu iz boevyh nochej ne vernulas' iz poleta Ira, kotoraya uletela na
zadanie so shturmanom Ninoj Reuckoj. YA dezhurila po chasti i uznala ob etom
tol'ko utrom. Nikto nichego ne mog skazat' o nih tolkom, potomu chto ih
samolet vyletel poslednim.
YA hodila sama ne svoya, ne znaya, chto dumat'. I vdrug oni vernulis',
priehav na poputnoj mashine, zhivye i nevredimye, s blednymi, osunuvshimisya
licami.
Potom Ira rasskazala podrobno, kak vse proizoshlo. V to vremya nashi
vojska uzhe zahvatili placdarm na poberezh'e Kerchenskogo poluostrova, i eto
spaslo devushek.
...Na vostoke chut' rasseivalas' nochnaya mgla, kogda Ira, vozvrashchayas' s
ocherednogo zadaniya, podletala k aerodromu. Blizilsya rassvet.
Zaruliv na liniyu starta, ona sobiralas' vyjti iz samoleta, no uvidela,
chto k nej speshit Bershanskaya.
- Sebrova, mozhet byt', uspeete do rassveta sletat' eshche raz?
Ira dumala, chto bol'she ne pridetsya. Vosem' raz ona uzhe bombila cel' v
etu noch' i poryadkom ustala. K tomu zhe v poslednem polete ej pokazalos', chto
vremenami motor rabotal so stukom. Ne meshalo by proverit'. No skazat' ob
etom Bershanskoj sejchas, kogda ona stoyala i zhdala otveta, glyadya na nee, Ira
ne smogla. Komandir polka znala, chto skoro budet svetlo, no vse zhe
sprashivala. Znachit, nado bylo. Skazhi ej Ira o motore, i ona by nemedlenno
zapretila letet'. No dlya proverki raboty motora potrebovalos' by vremya, a
kazhdaya minuta byla doroga...
- Horosho, - otvetila ona, chuvstvuya sebya nelovko, budto v chem-to
provinilas'. Ej pokazalos', chto ona dazhe pokrasnela.
- Kak rabotal motor? Normal'no? - sprosila tehnik Lyuba Ponomareva,
zalivaya v bak goryuchee.
Benzin shirokoj struej lilsya v gorlovinu iz shlanga, tihon'ko shumel
benzozapravshchik, rabotaya na malom gazu, i, nemnogo pokolebavshis', Ira reshila
ne otvechat' Lyube, sdelav vid, chto ne rasslyshala voprosa.
- Bomby podvesheny! - kriknula devushka iz nebol'shoj gruppy vooruzhencev,
kotorye teper' uzhe ne spesha othodili ot samoleta: oni konchili svoyu rabotu.
- K zapusku!
Provornaya Lyuba uzhe stoyala u vinta. Prokrutiv ego, ona kriknula, otbegaya
v storonu:
- Kontakt!
CHerez minutu samolet bezhal po polyu navstrechu zanimavshejsya zare.
Iriny opaseniya otnositel'no motora opravdalis'. Snova poyavilsya stuk, no
motor tyanul, i ona reshila idti k celi. Na vostoke, tam, otkuda dolzhno bylo
poyavit'sya solnce, svetilis' rozovye poloski nad temnym, v tuchah gorizontom,
a na zapade eshche ostavalas' noch'. Ot smesheniya t'my i sveta v vozduhe visela
tumannaya mgla. No s kazhdoj minutoj stanovilos' vse svetlee...
Zenitki otkryli ogon' s zapozdaniem. Vidimo, ne zhdali takogo pozdnego
poseshcheniya. Oni strelyali tochno: razryvy okruzhili samolet. Posle kazhdoj
vspyshki v nebe ostavalsya viset' temnyj dymok...
Otbombivshis', Ira vzyala kurs na vostok. Nakonec obstrel prekratilsya.
Stalo tiho-tiho. Sovsem tiho, potomu chto motor molchal. I neizvestno bylo,
sam li on ostanovilsya ili zhe v nego popal oskolok. Gromko zatikali chasy v
kabine. Potom Ira pochuvstvovala rezkij zapah benzina - vytekalo goryuchee.
Znachit, vse-taki oskolok.
K schast'yu, liniya fronta byla blizko.
- Budem sadit'sya, - skazala Ira kak mozhno spokojnee. Ej ne hotelos'
pugat' Ninu, kotoroj eshche ni razu ne prihodilos' sadit'sya na vynuzhdennuyu,
- A kuda... sadit'sya? - upavshim golosom sprosila Nina.
Dejstvitel'no, zdes', na nebol'shom klochke zemli, kotoryj uderzhivali pod
Kerch'yu nashi vojska, nevozmozhno bylo najti ploshchadku dlya bezopasnogo
prizemleniya. Izrytaya zemlya, vsya v yamah i voronkah, v kolyuchej provoloke i
nadolbah, naskvoz' prostrelennaya, izranennaya...
Samolet snizhalsya v seruyu mglu, v neizvestnost'. Devushki vnimatel'no
razglyadyvali zemlyu, no tak i ne smogli vybrat' mesta dlya posadki. Vysota
padala, na gorizonte i po storonam vyrastali gory, i obeim kazalos', chto oni
opuskayutsya v glubokij temnyj kolodec.
Poslednie metry. Vperedi Ira uvidela chernuyu massu, nadvigavshuyusya pryamo
na samolet. Proneslas' mysl': "Sejchas vrezhemsya..." I kolesa kosnulis' zemli.
Korotkaya probezhka - i samolet, kruto razvernuvshis', utknulsya nosom v zemlyu.
Pravoe koleso popalo v voronku. |to bylo spaseniem: do krutogo holma vperedi
ostavalis' schitannye metry.
Otkuda-to poyavilas' mashina, iz nee vyskochili dva soldata, sprosili u
devushek, ne raneny li, ukazali napravlenie k pristani i uehali. Na hodu
kriknuli:
- Ne zaderzhivajtes': kater ujdet! Skoro nachnetsya bombezhka!
Uzhe sovsem rassvelo. Osmotrevshis', devushki molcha pereglyanulis',
porazhennye tem, chto uvideli. Net, im prosto povezlo. Ryadom s samoletom lezhal
na boku tank so svastikoj. S drugoj storony byli tankovye zagrazhdeniya, szadi
- telegrafnye stolby, za nimi - razbityj istrebitel'.
Zahvativ s soboj spasatel'nye zhilety, kotorye vydavalis' na sluchaj
padeniya v more, Ira i Nina poshli k beregu. Tam komendant pristani pristroil
ih na perepolnennyj kater, kotoryj gotovilsya k otplytiyu na Bol'shuyu zemlyu.
Ustalyj, nebrityj, s vospalennymi glazami, on nervnichal, to i delo
poglyadyvaya na chasy i toropya kapitana katera: nado bylo uspet' pereplyt'
proliv do nachala bombezhki. Aviaciya protivnika ezhednevno po neskol'ku raz
metodichno bombila nash placdarm na poluostrove i proliv, ne davaya vozmozhnosti
podvozit' podkrepleniya vysadivshimsya v Krymu desantnikam.
Nakonec kater v more. On do otkaza zabit ranenymi. Pod brezentom -
ubitye, umershie ot ran. I snova Ira pochuvstvovala sebya nelovko: ved' tol'ko
oni vdvoem tut zdorovye.
Odin iz ranenyh slabym golosom obratilsya k Ire:
- Devchata... iz polka... Bershanskoj?
- Da.
- A... chto?.. - On chut' povel glazami v storonu Kryma. Emu trudno bylo
govorit'.
Ira dogadalas'.
- Da vot prishlos' sest' tam, v Krymu. Podbili nas. Teper' vozvrashchaemsya
v polk.
- A-a-a... Ponomarevu... Lyubu znaete?.. Mehanikom ona...
- Lyubu? Konechno, znaem! A kem ona vam prihoditsya?
- Sestrenka... rodnaya- Privet- skazhite: videli-
On zadergal verhnej guboj, hotel ulybnut'sya. Guby u nego byli suhie,
zapekshiesya.
- Ona k vam obyazatel'no priedet. Kuda vas polozhat, v gospital'? Tut
est' blizko, v Fontalovskoj.
- Da- v zhivot- Ne uspeyu ya...
On ustalo zakryl glaza. Odnimi gubami poprosil:
- Pit'...
No vody ne okazalos'. Ranenyh bylo mnogo. Oni sideli, lezhali, tiho
stonali. Dva sanitara, izmotavshis' pri pogruzke, dremali, izredka poglyadyvaya
v storonu Kryma. Kapitan tozhe posmatrival na nebo, ozhidaya naleta.
Bol'shoj uchastok proliva byl zaminirovan, i kater plyl ne napryamik, a po
krivoj. Do prichala ostavalos' uzhe neskol'ko desyatkov metrov, kogda
poslyshalsya narastayushchij gul bombardirovshchikov CHerez minutu ves' proliv
pokrylsya vodyanymi stolbami. Bomby rvalis' i na beregu.
Pod grohot vzryvov kater prichalil, i vse, kto v sostoyanii byl
dvigat'sya, bezhali, shli i dazhe polzli na bereg, ukryvayas' v voronkah.
Tol'ko tyazheloranenye ostalis' na katere... Ostalsya i Lyubin brat.
Ira i Nina peresideli bombezhku v glubokoj yame. Bomby rvalis' sovsem
blizko, oglushaya svistom i grohotom. Oskolki i pesok sypalis' sverhu v yamu.
Kogda samolety uleteli, oni vybralis', otryahivayas', naverh i srazu uvideli,
chto na tom meste, gde eshche nedavno pokachivalsya na vode kater, bylo pusto,
tol'ko oblomki plavali da kakie-to neponyatnye predmety. Na beregu kto-to
istericheski krichal i lez v vodu.
Spustya chas devushki ehali v polk na poputnoj mashine. Ira nikak ne mogla
zabyt' Lyubinogo brata, ego ustalogo, serogo lica i tiho pokachivayushchiesya na
more oblomki... Kak skazat' Lyube? |ta mysl' ne vyhodila iz golovy.
Ona rasskazala ej srazu zhe. Lyuba ne zaplakala, tol'ko ushla k moryu i
dolgo sidela tam odna na beregu.
A vecherom Ira snova poletela na zadanie Na rezervnom samolete. I Lyuba
provozhala ee v polet.
Bagerovo - nebol'shaya zheleznodorozhnaya stanciya k zapadu ot Kerchi. Syuda
prihodili nemeckie eshelony. Oni podvozili k frontu oruzhie, snaryady,
podkrepleniya.
My uzhe ne raz letali na etu cel' i znali, chto bombit' ee ne prosto.
Stoilo tol'ko nashemu "PO-2" priblizit'sya k stancii, kak srazu zhe vklyuchalis'
prozhektory i zloveshchie dlinnye luchi ustremlyalis' navstrechu samoletu. S vysot,
okruzhavshih stanciyu, bili zenitki.
V proshlyj raz pogoda byla otlichnaya: chistoe, zvezdnoe nebo, ni oblachka.
V takuyu pogodu mozhno podojti k celi neslyshno: lez' sebe vverh, skol'ko
ponravitsya, a potom planiruj, priglushiv motor, i, osvetiv cel', brosaj
bomby. Nu, a tam uzh kak povezet. Vo vsyakom sluchae, shturman uspevaet
pricelit'sya i otbombit'sya do togo, kak prozhektory shvatyat samolet.
A segodnya... Net, nepodhodyashchaya pogoda, chtoby bombit' Bagerovo!
Usazhivayas' v kabine, moj shturman Nina Reuckaya skazala hriplym,
prostuzhennym golosom:
- Natasha, smotri, kakaya luna! My otlichno uvidim vse na zemle!
- I nas tozhe s zemli otlichno uvidyat, - dobavila ya. - Vidish', kak nizko
navisla oblachnost'?
Nina - sovsem molodoj shturman. U nee poka eshche ne hvataet opyta, chtoby
raspoznat' opasnost' tam, gde ee ne zhdesh'. Da i voobshche vse na svete
predstavlyaetsya ej v rozovyh tonah, tak chto mne chasto prihoditsya
razocharovyvat' ee.
Na mgnovenie zadumavshis' posle moih slov, ona ostorozhno sprosila:
- Ty dumaesh', chto i nad cel'yu takaya zhe pogoda?
Tonkie oblaka, osveshchennye lunoj, slivalis' vmeste, obrazuya svetluyu
pelenu. Zavolakivaya vse nebo, ona medlenno plyla na vysote ne bolee shestisot
metrov.
- Znachit, pridetsya bombit' nizhe oblakov? - dopytyvalas' Ninochka.
- Nichego drugogo ne ostaetsya!
Bombit' s maloj vysoty na fone svetlyh oblakov oznachalo, chto s zemli
samolet budet viden, kak na ekrane. Nina, konechno, ponimala eto ne huzhe
menya. Ona eshche raz izuchayushchim vzglyadom skol'znula po nebu i potom nekotoroe
vremya sidela molcha.
Odnako mrachnye mysli redko prihodili v golovu moemu shturmanu. A esli i
prihodili, to ochen' nenadolgo. Uzhe spustya minutu ona kak ni v chem ne byvalo
murlykala sebe pod nos veseluyu pesenku, zabyv o lune, oblakah i zenitkah.
Skoree vsego, ona byla prava: zachem volnovat'sya ran'she vremeni?
Nina prishla k nam v polk v sorok tret'em, kogda my voevali uzhe poltora
goda. Do etogo ona rabotala svyazistkoj, tozhe na fronte. Ej ne bylo eshche i
devyatnadcati, hotya rostom, ona, pozhaluj, peregnala vseh nashih devushek. Ochen'
yunaya i ochen' neposredstvennaya, s dobrodushno-doverchivym vyrazheniem svetlyh
glaz i yamochkami na shchekah, ona vyzyvala k sebe chuvstvo umileniya, kakoe obychno
ispytyvayut k detyam.
Ona nikogda ne unyvala, ne serdilas'. Ni trudnostej, ni straha ona ne
ispytyvala.
Pervoe vremya mne kazalos', chto Nina prosto ne ponimaet, chto na svete
sushchestvuet zlo, opasnost', neschast'e. Potom, kogda ya uznala ee luchshe i
privykla k nej, ya ponyala, chto u nee prosto schastlivyj harakter: lyubaya
slozhnaya zadacha kazalas' ej legkoj, za vsyakoe delo ona bralas' s ohotoj i
radost'yu.
SHturmanom Nina stala uzhe v polku, zanimayas' vmeste s drugimi devushkami
v special'noj gruppe. Letala ona s udovol'stviem i pochemu-to ochen' verila v
menya, v moi letnye sposobnosti. Sama ya daleko ne tak byla uverena v svoih
silah, hotya, vprochem, ne razubezhdala svoego shturmana.
Dozhdavshis' svoej ocheredi vzletat', ya zapustila motor, i cherez
kakih-nibud' tri-chetyre minuty my vzyali kurs v storonu Kerchenskogo proliva.
Vskore vperedi zablestelo more, zatem pokazalis' temnye ochertaniya
berega. Za prolivom nachinalsya Kerchenskij poluostrov.
Liniyu fronta my peresekli, nabrav predvaritel'no "solidnuyu" vysotu,
metrov vosem'sot, chtoby letet' vyshe oblakov.
- Zapas vysoty ne pomeshaet, - skazala ya Nine, - a spustit'sya nizhe my
vsegda uspeem.
Otsyuda, "svysoka", my posmeivalis' nad nemeckimi prozhektoristami.
Polzayushchie po oblachnosti svetlye pyatna govorili o tom, chto oni probovali
dostat' nash samolet.
No vot nastalo vremya spustit'sya nizhe. YA splanirovala do pyatisot metrov,
i my ochutilis' pod nizhnej kromkoj oblakov. Pered nami kak na ladoni lezhala
stanciya. Pobleskivaya pod lunoj, plavno izgibalas' liniya zheleznoj dorogi.
Svetleli zdaniya, ot kotoryh rashodilis' lenty proselochnyh dorog.
Do celi ostavalos' letet' dve minuty CHtoby sohranit' vysotu, ya plavno
uvelichila gaz. Samolet letel, razrezaya nosom ryhlye syrye kloch'ya, to vhodya v
oblaka, to vynyrivaya iz nih.
My leteli nizko. Nash "PO-2" vydelyalsya na fone osveshchennyh lunoj oblakov,
i u menya bylo takoe oshchushchenie, budto ya idu po ulice bez plat'ya. Mne snilsya
kogda-to takoj son. Prosto zabyla nadet' plat'e. Vse smotryat, a spryatat'sya
nekuda.
Veroyatno, Nina chuvstvovala to zhe samoe, potomu chto ona skazala:
- Davaj projdem eshche chut'-chut' v oblakah.
A stanciya vse blizhe Sejchas nas obnaruzhat. Vprochem, tam, vnizu, uzhe,
konechno, slyshat samolet. Tol'ko vyzhidayut. |to samyj nepriyatnyj moment, kogda
ty znaesh', chto navernyaka budut strelyat', no poka eshche ne strelyayut, molchat. I
ty zhdesh': vot sejchas... eshche sekunda... net, dve... Nu, chto zhe oni medlyat?!
Vokrug vse tiho. Tak tiho, chto dazhe privychnyj zvuk motora kuda-to
ischezaet. No uzhe v sleduyushchee mgnovenie vse mozhet izmenit'sya.
V takie momenty u menya v zheludke poyavlyaetsya oshchushchenie holoda. Kak budto
ya proglotila lyagushku, i ona tam shevelitsya, skol'zkaya i holodnaya. YA znayu, chto
lyagushka - eto strah. Obyknovennyj protivnyj strah pered tem, chto sejchas
nachnetsya. I zlyus' sama na sebya, potomu chto vse ravno ya projdu cherez vse to,
chto menya zhdet.
Kak vsegda, prozhektory vklyuchilis' vnezapno, hotya k etomu ya
prigotovilas' zaranee. Oni shvatili nash samolet srazu, im ne prishlos' dazhe
iskat' ego.
Nina brosila osvetitel'nuyu bombu. Eshche odnu. Oni povisli v vozduhe, i
stalo ochen' svetlo. My otchetlivo uvideli eshelony na putyah. Ne obrashchaya
vnimaniya na prozhektory, Nina zanyalas' pricelivaniem. YA vyderzhivala boevoj
kurs, starayas' ne smotret' po storonam i na zemlyu, gde oslepitel'no goreli
zerkala prozhektorov.
Nash "PO-2" - v perekrest'e luchej, a mne nel'zya dazhe nemnogo svernut' s
kursa. Inache - promahnesh'sya. I ya vdrug pochti fizicheski oshchutila, kak kto-to
cepkimi pal'cami medlenno sdavlivaet mne gorlo. A soprotivlyat'sya nel'zya...
Ryavknula pervaya zenitka. Za nej - eshche odna. I eshche. Razryvy lozhilis'
gde-to vyshe. No zenitchiki bystro ispravili oshibku. YArkie vspyshki
priblizilis' k samoletu. Snaryad razorvalsya pryamo vperedi, i mne instinktivno
zahotelos' svernut', borot'sya, vyryvat'sya iz luchej!.. Kak trudno uderzhat'sya!
Sekundy... sekundy... Inogda oni kazhutsya chasami.
Nakonec cel' pod nami. Samolet kachnulo. |to otorvalis' bomby.
- Gotovo, - soobshchila Nina i, kak vsegda, napolovinu vysunulas' iz
kabiny, glyadya na zemlyu. Kazhdyj raz ya boyalas', kak by ona ne vypala ottuda
vsled za bombami.
Zalozhiv glubokij kren, ya uvidela vzryvy na stancii. Vspyhnulo plamya.
- Popali! - zakrichala Nina hriplym golosom.
No ya ne uspela rassmotret', chto imenno gorelo: mne bylo ne do celi.
Ryadom s samoletom raskatisto, s suhim treskom rvalis' snaryady. Srazu so vseh
storon. Pahlo porohom, gar'yu.
Mysli vertelis' vokrug odnoj, glavnoj: bystree ujti, vyjti iz-pod
obstrela. Brosaya samolet iz storony v storonu, ya stremilas' izbezhat' pryamogo
popadaniya snaryada, ugadyvaya, gde razorvetsya sleduyushchij. Izo vseh sil vyzhimala
skorost'. Veter svistel v ushah, drozhal samolet, no mne kazalos', chto on
visit na meste,
Snachala Nina sryvayushchimsya golosom probovala podskazyvat' mne, kak
manevrirovat'. Potom zamolchala - bespolezno.
My uhodili na sever, v more. Syuda bylo blizhe, chem do linii fronta, da i
veter ne byl vstrechnym.
Ot kazhdogo zalpa zenitok samolet vzdragival. Hotelos' szhat'sya v komok,
spryatat'sya poglubzhe v kabinu. YA nevol'no prigibala golovu.
A szadi sidela Nina i molchala. Mne nekogda bylo skazat' ej dazhe slovo.
I vdrug mne pokazalos', chto ona molchit potomu, chto s nej chto-to
sluchilos'. Ispuganno ya zaorala v peregovornuyu trubku:
- Nina! Nina!
- CHto takoe? Natasha, chto s toboj? - vstrevozhenno sprosila ona siplym
shepotom.
- Nichego, nichego, - otvetila ya, soobraziv nakonec, chto ona, vidimo,
sorvala golos. Poetomu ee i ne slyshno.
Samolet bystro snizhalsya: manevrirovat' mozhno bylo tol'ko za schet poteri
vysoty. Pribor pokazyval 400 metrov, potom 300... 200... Vperedi sovsem
blizko otlivalo stal'yu more. My medlenno priblizhalis' k nemu. Prozhektory ne
vypuskali nas, poka my ne okazalis' nizko nad vodoj. Uzhe perestali strelyat'
zenitki, uzhe zamel'kali pod krylom belye barashki voln, a luchi vse prodolzhali
derzhat' nash samolet, opuskayas' vmeste s nim vse nizhe, nizhe. Oni pochti legli
na zemlyu, osveshchaya holmy, redkie derev'ya na beregu. Veroyatno, nemcy zhdali,
chto my upadem v vodu.
Kogda nakonec luchi pogasli i do nas s Ninoj doshlo, chto "nasha vzyala", ya
sprosila ee:
- Nu, kak samochuvstvie?
- Normal'no, - prohripela ona. - Posmotri na ploskosti!
YA uvidela dve bol'shie dyry, v nizhnem kryle. Naskvoz' prosvechivalo
verhnee. Lonzheron byl perebit. Slovno flagi, boltalis' kuski perkali.
- Nichego, doletim, - skazala ya preuvelichenno bodrym golosom, a sama eshche
raz podvigala rulyami. Net, upravlenie ne perebito, vse v poryadke.
YA podvernula samolet blizhe k beregu, i vskore pod nami stala proplyvat'
krymskaya zemlya, peresechennaya ovragami, izrytaya transheyami. Gde-to zdes'
prohodila liniya fronta.
Vnezapno ya pochuvstvovala slabost' vo vsem tele, nogi moi zatryaslis',
zaprygali, stucha o pol kabiny. YA snyala ih s pedalej, poprobovala prizhat'
koleni rukami. Potom vytyanula, rasslabila - nichego ne pomogalo. Nogi
prodolzhali tancevat' i sovershenno ne slushalis' menya.
YA priunyla. Vse strahi ostalis' pozadi, my letim domoj. CHto zhe eto so
mnoj? Mne bylo ne po sebe. Odnako Nine ya nichego ne skazala.
V eto vremya razdalsya ee siplyj golos:
- Natasha, davaj pokrichim.
"Pokrichim" znachilo, chto my dolzhny ubrat' gaz i na maloj vysote
poprivetstvovat' nazemnye vojska (kriknut' "Privet, pehota!" ili chto-nibud'
v etom rode). Mnogie verili, chto pehota ih horosho slyshit, i chestno
"krichali", snizhayas' nad peredovoj. I my s Ninochkoj pri udobnom sluchae
prodelyvali to zhe samoe.
No v etot raz mne sovsem ne hotelos' "krichat'". Da i ne bylo zhelaniya
vyyasnyat', shutit Nina ili net. I ya serdito otvetila ej, chto krichi, mol, sama:
tvoj golos uslyshat luchshe.
Kak by tam ni bylo, a ee predlozhenie vyvelo menya iz ugnetennogo
sostoyaniya. Nogi moi postepenno uspokoilis'.
Nad prolivom oblakov uzhe ne bylo. Na more sverkala lunnaya dorozhka. Do
samogo aerodroma my leteli v yasnom nebe. Tiho i mirno svetili zvezdy.
Eshche izdali ya uvidela startovye ogni. Neskol'ko neyarkih ogon'kov na
zemle. Tam nas zhdali. Tam byl nash dom.
Vpervye ya uvidela ee v Moskve, v zdanii CK komsomola, gde zasedala
otborochnaya komissiya. Ona prishla vmeste s drugimi studentkami Moskovskogo
universiteta. V to vremya ZHenya Rudneva uzhe pereshla na chetvertyj kurs. Menya
porazili ee glaza - bol'shie, sero-golubye, umnye. Svetlaya kosa vokrug
golovy, nezhnoe lico s legkim pushkom na kozhe, myagkie medlitel'nye dvizheniya.
My potom vmeste uchilis' v shturmanskoj gruppe. Na zanyatiyah ona vsegda
zadavala voprosy: ej hotelos' znat' vse do melochej. I pozhaluj, v polku ne
bylo shturmana luchshe ZHeni, hotya do vojny ona ne imela nikakogo otnosheniya k
aviacii.
Snachala na fronte ona byla ryadovym shturmanom. No uzhe cherez god ee
naznachili shturmanom polka. Znaniya ee byli bessporny, odnako na dolzhnost' etu
naznachili ee s opaskoj: a vdrug ne sumeet? Ne otlichalas' ZHenya ni bravym
vidom, ni voennoj vypravkoj. Ne umela ni bojko govorit', ni dazhe byt'
strogoj.
Srednego rosta, nemnogo sutulovataya, s netoroplivoj pohodkoj, ona
sovershenno ne byla prisposoblena k armejskoj zhizni. Voennaya forma sidela na
nej neskladno, meshkovato, noski sapog zagibalis' kverhu. Da ona kak-to i ne
obrashchala vnimaniya na vse eto. Zanyataya svoimi myslyami, chto-to reshaya,
sosredotochenno obdumyvaya, ona, kazalos', zhila v drugom mire...
Byl aprel' 1944 goda. Pod Kerch'yu gotovilos' bol'shoe nastuplenie nashih
vojsk. My letali kazhduyu noch'. Vrag uporno soprotivlyalsya. Vdol' korotkogo
otrezka linii fronta, kotoraya protyanulas' ot Kerchi k severu do Azovskogo
morya, bylo sosredotocheno mnogo zenitok i zenitnyh pulemetov, prozhektorov,
avtomaticheskih pushek "|rlikon".
Kogda strelyaet "|rlikon", izdali pohozhe, budto kto-to shvyryaet vverh
gorst' pesku. Kazhdaya peschinka - snaryad. Vse oni v vozduhe vzryvayutsya,
vspyhivaya bengal'skimi ognyami. Poluchaetsya oblako iz rvushchihsya snaryadov. I
esli samolet popadet v takoe oblako, to edva li vyberetsya iz nego celym:
"PO-2" goryat kak poroh.
Odnazhdy Bershanskaya postavila nam zadachu: bombit' ukreplennyj rajon
nemeckoj oborony severnee Kerchi. Pered vyletom ZHenya Rudneva predupredila
nas:
- V rajone celi - sil'naya PVO. Osteregajtes' prozhektorov. SHturmany,
prover'te, pozhalujsta, eshche raz raspolozhenie zenitnyh tochek.
Ona sobrala shturmanov otdel'no i chto-to ob座asnyala im. Ili, mozhet byt',
davala zadanie. ZHenya nikogda ne prikazyvala. Ona prosto ne umela
komandovat'. Rasporyazheniya ona davala ne po-voennomu, a tihim, doveritel'nym,
sovsem domashnim golosom. I ne bylo sluchaya, chtoby kto-nibud' ne vypolnil ee
prikaza-pros'by.
...My s Ninoj uzhe vozvrashchalis' s boevogo zadaniya, kogda szadi zazhglis'
prozhektory. Snachala ya podumala, chto eto nas oni lovyat. No luchi potyanulis' v
druguyu storonu i, poshariv v nebe, zamerli, skrestivshis'. V perekrest'e
svetlel samolet.
I srazu zhe snizu, pryamo po samoletu, shvyrnul gorst' snaryadov "|rlikon".
"PO-2" okazalsya v centre ognennogo oblaka. Spustya neskol'ko sekund on
vspyhnul i yarko zapylal. Nekotoroe vremya goryashchij samolet prodolzhal letet' na
zapad: vidimo, shturman eshche ne otbombilsya po celi. Vskore na zemle poyavilis'
vspyshki - vzryvy bomb. A samolet stal padat', razvalivayas' na chasti.
My smotreli, kak, kruzhas' v vozduhe, nesutsya vniz pylayushchie kuski
samoleta, kak vspyhivayut cvetnye rakety.
|to byl ekipazh, vyletevshij na cel' vsled za nami.
My ne znali, kto iz devushek vyletel za nami sledom.
YA staralas' ne dumat' o tom, chto proishodit sejchas tam, v goryashchem
samolete. No ne dumat' ob etom ya ne mogla. Mne kazalos', chto ya slyshu
kriki... Oni krichat... Konechno zhe, krichat! Razve mozhno ne krichat', kogda
gorish' zazhivo!..
Ves' obratnyj put' my molchali. YA letela, kak vo sne. Inogda prihodili
somneniya: a mozhet byt', i v samom dele nichego ne bylo? Tol'ko strashnyj
son?.. YA uzhe videla ego odnazhdy. Uzhe videla...
Kak tol'ko ya sela, k nam podbezhali:
- Kto priletel?
Na zemle uzhe znali, chto sgorel "PO-2". |to videli i drugie ekipazhi.
Ostavalos' neizvestnym - kto sgorel. K kazhdomu samoletu, kotoryj sadilsya,
bezhali:
- Kto priletel?
Vse vozvrashchalis' v svoe vremya. Ne bylo tol'ko odnogo samoleta. I togda
stalo yasno: sgoreli letchik Prokof'eva i shturman polka ZHenya Rudneva.
Prokof'eva pribyla v polk nedavno. Ona delala svoi pervye boevye
vylety. A ZHenya, kak vsegda, poletela na zadanie s maloopytnym letchikom. Ona
schitala svoim dolgom "vyvozit'" molodyh, eshche "neobstrelyannyh". S ZHenej,
shturmanom polka, oni chuvstvovali sebya uverennej.
V sleduyushchem polete menya ne pokidala mysl' o ZHene. Kazalos' prosto
neveroyatnym, chto ee bol'she net. Bez nee, bez ZHeni, trudno bylo predstavit'
nash polk. SHest'sot sorok chetyre raza letala ona cherez liniyu fronta na boevye
zadaniya. I vsegda vozvrashchalas'.
Moj samolet letel po tomu zhe marshrutu, chto i chas nazad. I krugom vse
ostavalos' takim zhe, kak i togda, nichego ne izmenilos' - izvilistaya cherta
berega, svetlye poloski dorog na zemle. Iz togo zhe mesta, gde i ran'she, iz
nebol'shogo poselka, strelyal minomet, i krasnye shary leteli na zapad, v tu zhe
tochku, chto i ran'she. Nichego ne izmenilos'. Tol'ko ZHeni bol'she ne bylo...
Veroyatno, na tom meste, gde upal samolet, eshche ostalsya ele zametnyj koster. A
mozhet byt', on uzhe dogorel...
ZHenya verila v to, chto ona "vezuchaya" i s nej nichego ne mozhet sluchit'sya.
Eshche vchera kak-to mezhdu delom ona prodeklamirovala stihi Surkova:
Pod starost' na zakate temnom,
Kogda sgustitsya budnej ten',
My s nezhnost'yu osoboj vspomnim
Nash nyneshnij soldatskij den'...
Mne vspomnilos' otstuplenie. Nenastnyj, dozhdlivyj den'. My sobralis' v
kakom-to sarae i zhdali, kogda konchitsya dozhd', chtoby idti na polety. ZHenya
sidela pryamo na solome, podzhav pod sebya nogi, prislonivshis' k stenke saraya i
slegka otkinuv golovu.
- ...Kogda Tristanu skazali, chto priplyl korabl' s chernymi parusami, on
tyazhelo vzdohnul, v poslednij raz prosheptal imya Izol'dy i umer...
U ZHeni byl nezhnyj i pevuchij golos. Ona mogla govorit' chasami, ne
ustavaya. Negromko, netoroplivo, inogda umolkaya, chtoby my mogli
prochuvstvovat' to, o chem ona rasskazyvala.
SHumel dozhd', stuchal o doski saraya. Protekala dyryavaya krysha. Veselye
strujki vody, tancuya, padali vniz i ischezali v solome. Tesno prizhavshis' drug
k drugu, my sideli, polulezhali na syroj solome, v promokshih kombinezonah, ne
zamechaya dozhdya i holoda, zabyv o vojne i otstuplenii. Pered nami pobleskivalo
more i vdali na volnah kachalsya korabl'...
- ZHenya, rasskazhi eshche chto-nibud'!
- O Narcisse.
- Net, luchshe skazku...
ZHenya lyubila rasskazyvat'. Ona znala mnozhestvo skazok, mifov. No s
osobennym udovol'stviem govorila ona o zvezdah, o tainstvennoj Vselennoj, u
kotoroj net ni nachala, ni konca. Inogda v polete v svobodnuyu minutu ona
neozhidanno obrashchalas' k letchiku:
- Posmotri, vidish' - sprava yarkaya zvezda? |to Betel'gejze...
I rasskazyvala ob etoj zvezde, vspominaya drevnij mif ob Orione.
ZHenya ne somnevalas' v tom, chto posle vojny snova vernetsya v
universitet, chtoby zanimat'sya astronomiej, lyubimoj naukoj, kotoroj reshila
posvyatit' svoyu zhizn'. Vojnu ona schitala vremennym pereryvom. Na vojnu ona
prosto ne mogla ne pojti: eto byl ee dolg.
- Natasha, von koster - vidish'? - skazala Nina, kogda my priblizilis' k
celi.
YA i sama uvidela ego. YA iskala glazami eto mesto uzhe davno. No byl li
eto tot samyj koster? V storone, chut' levee, eshche odin i eshche... A gde zhe tot?
Ili tot uzhe pogas?
CHerez den' nachalos' bol'shoe nastuplenie v Krymu. Byl aprel'. My
dvigalis' vpered, na zapad, proletaya nad mestami boev, nad iskromsannoj,
naskvoz' prostrelennoj zemlej. I gde-to na etoj zemle, nedaleko ot Kerchi,
sredi razbityh tankov, mashin, sredi oblomkov samoletov, voronok i transhej
ostalas' neizvestnaya mogila nashih devushek.
PYLAET VRAZHESKIJ SAMOLET
Tret'yu nedelyu u menya kruzhitsya golova. Veroyatno, ot pereutomleniya. Na
zemle eto ne strashno. A v vozduhe prihoditsya postoyanno derzhat' sebya v
napryazhenii. Tol'ko oslabish' napryazhenie - kak zvezdy momental'no nachinayut
vrashchat'sya vokrug samoleta i kazhetsya, budto eto sam samolet razvorachivaetsya.
Inogda ya zasypayu v polete. |to sluchaetsya, konechno, v spokojnoj
obstanovke. Zasypayu na neskol'ko sekund, i v techenie etih korotkih sekund
mne snyatsya dlinnye sny... Prosypayus' vsegda ot shuma motora: vdrug nachinayu
ego slyshat', vzdragivayu i, otkryv glaza, ozirayus', pytayas' kak mozhno bystree
soobrazit', chto k chemu i gde ya...
Polkovoj vrach Olya ZHukovskaya vydaet nam special'nyj shokolad "Kola",
chtoby my bodrstvovali vsyu noch'. My s容daem ego pachkami, odnako spat' vse
ravno hochetsya.
No segodnya ne pospish': v Sevastopole rabotaet okolo tridcati
prozhektorov...
Gustaya, chernaya noch' navisla nad Krymom. Moj samolet medlenno letit vo
t'me, zabirayas' vse vyshe, vyshe. Vremya ot vremeni daleko vperedi zazhigayutsya
prozhektora. Tam - Sevastopol'. Polzayut po nebu svetlye luchi, a mezhdu nimi
vspyhivayut iskorki. |to b'yut zenitki. Nakonec luchi perestayut kachat'sya,
skrestivshis' v odnoj tochke.
- Kto-to iz nashih popalsya, - zamechaet Nina sderzhanno i nadolgo
zamolkaet. Vozmozhno, ona dumaet o tom, chto i nas zhdet ta zhe uchast':
otstupaya, vrag sosredotochil na nebol'shom uchastke, v rajone Sevastopolya,
massu prozhektorov i zenitok.
Nasha cel' - dejstvuyushchij aerodrom pod Sevastopolem. On rabotaet dnem i
noch'yu. Nemeckie samolety sovershayut rejsy v Rumyniyu i obratno.
K celi podhodim na vysote dvuh tysyach metrov. V pervom polete nas
derzhali prozhektora. Ih bylo mnogo, Nina naschitala bol'she dvadcati. My eto
uchli.
YA zaranee ubirayu gaz. Snizhaemsya. Vidim: na aerodrome vklyucheny
posadochnye znaki, rulyat samolety s zazhzhennymi navigacionnymi ognyami. U nas
razgorelis' glaza: sejchas my ih nakroem! Tol'ko by nas ne obnaruzhili ran'she
vremeni.
Menya ohvatyvaet azart.
- Cel'sya poluchshe, Nina! Takoj sluchaj eshche ne skoro podvernetsya!
Tiho. Krugom neproglyadnaya t'ma, a vnizu ogni samoletov i posadochnoe "T"
iz elektrolampochek. Takoe rovnen'koe, akkuratnen'koe "T". Vidimo, tam
ozhidayut samolet Iz Rumynii.
My prodolzhaem planirovat'. Posadochnye znaki stanovyatsya vse krupnee,
yarche. YA zabyvayu obo vsem na svete. Nichego v mire mne sejchas ne nuzhno;
edinstvennoe moe zhelanie - razbombit' vrazheskij samolet.
Nina vertitsya v kabine, nervnichaet. No vot ona zamiraet na nekotoroe
vremya, pricelivaetsya. YA chuvstvuyu, kak samolet kachnulo: otorvalis' bomby.
Grohot. Vzryv s plamenem. I srazu oslepitel'nyj svet: vklyuchilis' prozhektora.
SHarya po nebu, oni lovyat nas gde-to gorazdo vyshe.
I tam zhe, vysoko, vspyshki i tresk zenitnyh razryvov. A my nizko...
Pronositsya mysl': sejchas dam gaz, nas uslyshat i srazu shvatyat! Togda ne
vybrat'sya. Strelka vysotomera priblizhaetsya k tremstam metram. My slishkom
uvleklis', zabyv o vysote. Zemlya sovsem blizko! Vnizu ya vizhu shosse, idushchee k
aerodromu, vdol' nego - derev'ya...
Ot mnozhestva prozhektorov na zemle svetlo.
Bol'she snizhat'sya nel'zya, i ya dayu polnyj gaz: vot teper' nam dostanetsya!
No vnezapno, k moemu udivleniyu, nastupaet polnaya tishina. Molchat zenitki,
pogasli prozhektora. Tol'ko na zemle pylaet samolet.
Sovershenno svobodno my uhodim v storonu morya. CHto zhe sluchilos'?
Ostavalos' tol'ko gadat': to li nemcy prinyali nash samolet za svoj, kogda
uslyshali shum motora tak nizko nad golovoj, to li v samom dele priletel iz
Rumynii ih samolet i oni boyalis' sbit' ego. CHto zh, v lyubom sluchae nam
povezlo.
Syuda my prileteli, sovershiv bol'shoj pryzhok iz Kryma. Melitopol',
Har'kov, Bryansk... Teper' my - v sostave Vtorogo Belorusskogo fronta.
Baziruemsya vremenno v Seshche. Zdes' vse vzorvano - gorodok, angary,
sklady. Zemlya izryta, perekopana. Eshche do vojny tut byl ogromnyj aerodrom.
Nemcy tozhe ego ispol'zovali: eto byla krupnaya aviacionnaya baza.
ZHivem v bol'shih zemlyankah, horosho oborudovannyh. A podnimesh'sya po
stupen'kam naverh - i popadesh' v svetlyj mir berez. Krugom - odni berezki.
Tonkie, sovershenno pryamye stvoly ustremlyayutsya k nebu.
V Seshche my sidim nedelyu v ozhidanii, kogda k nashemu polku prikrepyat BAO
(batal'on aerodromnogo obsluzhivaniya) i prigotovyat dlya nas ploshchadku poblizhe k
linii fronta.
Zdes' my vstretilis' s francuzskimi letchikami iz eskadril'i
"Normandiya". Nevysokij francuz v letnoj shchegolevatoj forme, s nebol'shimi
usikami i zhivym licom ulybnulsya i zagovoril so mnoj na lomanom russkom
yazyke:
- Mademuazel' lejtenant .. na samolet?
YA postaralas' ob座asnit' emu, chto my dejstvitel'no letchicy i bombim
nemcev noch'yu. On, vidimo, znal o nashem sushchestvovanii, obradovalsya, kak
staryj znakomyj, i stal bystro rasskazyvat' chto-to na svoem yazyke. Potom
spohvatilsya i snova pereshel na russkij, otchayanno pri etom zhestikuliruya.
Na proshchanie on poceloval mne ruku i galantno poklonilsya, shirokim zhestom
vyrazhaya svoe voshishchenie: zhenshchiny-letchicy! |to velikolepno!
Iz Seshchi my pereletaem v gluhoe lesnoe mesto - Pustynskij monastyr'.
Zdes' dejstvitel'no pustynno: tol'ko les, my da eshche komary. Otsyuda my delaem
svoi pervye vylety v Belorussii. Bombim vraga v rajone Mogileva, rabotaem po
perepravam. Na nashem fronte gotovitsya bol'shoe nastuplenie.
Nochi zdes' udivitel'no korotki - ne dol'she treh chasov. Pozdno nastupaet
temnota, i rano nachinaetsya rassvet. Da, sobstvenno govorya, i temnoty
nastoyashchej, takoj, kak na yuge, net. V severnoj storone nebo ostaetsya svetlym
vsyu noch', poetomu v vozduhe prosto sumrachno, kak byvaet v predrassvetnyj
chas.
Mestnost' ochen' otlichaetsya ot toj, k kotoroj my privykli, letaya na
Kavkaze, na Kubani, v Krymu. Ni tebe morya, ni berega, ni gor; i tol'ko
izredka - bol'shaya reka. Sploshnoe odnoobrazie - lesa i lesa, a sredi lesov -
mnozhestvo derevushek, ozer i melkih rechushek. I vse oni shozhi. Snachala nu
prosto ne otlichish'!
My podrobno izuchaem rajon poletov, i kazhdyj kusochek karty ozhivaet,
otkryvaet nam svoe lico, svoi cherty, harakternye tol'ko dlya etogo rajona.
Horosho podgotovlennoe nastuplenie nachalos' v iyune. Nashi vojska vbili
klin v nemeckuyu oboronu, rasshirili ego i pognali vraga bezostanovochno na
sotni kilometrov. My edva uspevali dogonyat' ego.
Vtoroj Belorusskij front pod komandovaniem marshala Rokossovskogo
uspeshno nastupal, raschlenyaya vrazheskie vojska na otdel'nye gruppirovki i
unichtozhaya ih po chastyam. Inogda v okruzhenii okazyvalos' srazu neskol'ko
fashistskih divizij. V razgrome takih gruppirovok prihodilos' uchastvovat' i
nam, bombardirovshchikam. Vo vremya nastupleniya my vpervye uvideli blizko
plennyh nemcev. Kolonny i gruppy plennyh, idushchih pod konvoem na sbornyj
punkt, stali obychnoj kartinoj letom sorok chetvertogo. Plennyh zahvatyvali v
boyu, no chasto oni sdavalis' sami. Dazhe k nam v polk prihodili sdavat'sya.
Pryamo na aerodrom...
Na posadku zahodil samolet. Planiruya na poslednej pryamoj posle
chetvertogo razvorota, letchik pomigal ognyami. |to byla pros'ba vklyuchit'
posadochnyj prozhektor.
Dezhurnaya po poletam Nadya Popova dala komandu:
- Prozhektor!
Samolet uzhe priblizhalsya k zemle, kogda so starta vzmetnulas' vverh
krasnaya raketa i Nadya kriknula:
- Vyklyuchit' prozhektor!
Ona zapretila posadku, i samolet, progudev nad startom, ushel na vtoroj
krug. Snova myagkij svet osvetil posadochnuyu polosu, i vse uvideli na nej
cheloveka s podnyatymi rukami, kotoryj shel pryamo cherez pole. Vidimo, on ne
ponimal, chto eto opasno. On napravlyalsya k nam. My srazu dogadalis', chto eto
nemec. SHel sdavat'sya v plen.
My videli odnazhdy na posadochnoj polose zajca, metavshegosya v svete
prozhektora, videli sobaku, bezhavshuyu cherez pole. Dazhe korovu. No nemca eshche ne
videli.
Emu kriknuli, zamahav rukami:
- Bystro! Schnell!
Uzhe drugoj samolet snizhalsya dlya posadki, i nemec, poglyadyvaya na nego,
pobezhal, prodolzhaya derzhat' ruki podnyatymi On, zapyhavshis', podoshel k nam i
ostanovilsya, rasteryanno skol'zya vzglyadom po nashim licam. Opredeliv, chto
starshaya zdes' Bershanskaya, nemec probormotal chto-to nevnyatnoe. On, konechno,
nikak ne ozhidal, chto emu pridetsya sdavat'sya v plen zhenshchinam. Vypuchiv glaza,
stoyal kak vkopannyj. Komandir polka rezko povernulas' k Nade i prikazala:
- Vyzovite kogo-nibud' iz batal'ona obsluzhivaniya. Pust' voz'mut ego!
Vskore soldaty, razvozivshie bomby, otveli nemca v derevnyu. |to byl nash
pervyj plennyj.
No sluchalos' i po-drugomu.
...Nasha letnaya ploshchadka nahodilas' na okraine derevni. Srazu za nej -
bol'shaya polyana i gustoj, vysokij les. Obnaruzhiv v trave zemlyaniku, my
rassypalis' mezhdu derev'yami, sobiraya yagody. Postepenno zashli my daleko v
les. Horosho byla slyshna perestrelka. Za shossejnoj dorogoj, peresekavshej les,
derzhali oboronu nemcy, otrezannye ot svoih osnovnyh vojsk. Strelyali uzhe chasa
dva. Snachala my hodili s opaskoj. Potom, privyknuv k strel'be, perestali
obrashchat' na nee vnimanie. No kogda nachali palit' gde-to ryadom, my reshili
vse-taki vozvratit'sya v derevnyu.
Nikto ne zametil, chto s nami ne okazalos' Ani Eleninoj.
Vskore v derevnyu prishel serzhant.
- Gde tut komandir? - sprosil on zychnym golosom.
Blizko nahodilas' nachshtaba Irina Rakobol'skaya.
- V chem delo?
- Vot, ponimaete, tovarishch kapitan, pojmali v lesu kakogo-to cheloveka...
V nashej forme. Govorit, zhenshchina-
Rakobol'skaya ulybnulas' ugolkom rta i opyat' prodolzhala slushat' serzhanta
s ser'eznym vidom.
- Govorit, chto iz letnogo polka. I chto zhenshchina - povtoril serzhant. - A
vrode net...
- Tak kak zhe vse-taki - zhenshchina ili net? - ne vyderzhala i zasmeyalas'
Rakobol'skaya.
On zamyalsya. Pokashlyal v kulak i, pokolebavshis', skazal:
- Vot vy pohozhi, a tot - nu nikak!..
- Dokumenty smotreli? Ne pomnite familii?
- Net, ne pomnyu. I karta u nego... u nee s pometkami.
On neuverenno proiznes poslednie slova i zamolchal, povodya glazami to
vpravo, to vlevo. Devushki, prohodivshie mimo, vse, kak odna, byli v bryukah i
gimnasterkah. S korotkoj strizhkoj, v pilotkah, mnogie byli pohozhi na parnej.
Rakobol'skaya zhdala, chto zhe eshche skazhet serzhant.
- Nu?! Tak chto zhe vy hotite?
On pereminalsya s nogi na nogu, ochevidno ponyav, chto vyshla oshibka.
- Razobrat'sya by nado... Mozhet, i vpravdu zhenshchina-
Ona veselo sverknula glazami:
- Pojdemte.
Spustya nekotoroe vremya nachshtaba vernulas' so svoim zamestitelem Anej
Eleninoj, osvobodiv ee iz "plena". Anya, smeyas', rasskazyvala, chto ee prinyali
za shpiona. Vysokaya, hudoshchavaya, ona byla pohozha na yunoshu. |nergichnoe lico, na
korotkih volosah pilotka. I v dovershenie vsego - planshet s kartoj, kotorye
srazu zhe vyzvali podozrenie...
ZADANIE - DOSTAVITX BOEPRIPASY
Nebol'shoj prusskij gorodok primykaet vplotnuyu k zheleznoj doroge. My
poselilis' v prostornom dome s mnozhestvom komnat. Rasskazyvayut, chto zdes'
byla shkola razvedchic. Dejstvitel'no, v neskol'kih komnatah stoyat derevyannye
kojki s matracami. V biblioteke mnogo politicheskoj literatury, osobenno na
russkom yazyke Marks, Lenin, istoriya Kommunisticheskoj partii...
V gorodke eshche svezhi sledy nastupleniya. Vchera zdes' proshli nashi tanki i
pehota. Gorodok sovershenno pust, ni odnogo zhitelya. Dveri pokinutyh domov
raspahnuty, okna razbity. Koe-gde lezhat ubitye.
V storone ot gorodka imenie. Vokrug glavnogo zdaniya razbrosany gruppami
melkie postrojki. V zagorodke nadryvno revut nedoenye korovy...
Ves' den' s korotkimi pereryvami idet sneg.
Vecherom otpravlyaemsya na polety. Idem, ele volocha nogi: sneg syroj,
lipnet k untam. Dorogi k aerodromu net. Da, sobstvenno, i aerodroma-to net.
Obyknovennoe pole, na kotorom raschishchena dovol'no uzkaya vzletno-posadochnaya
polosa. Nashi "PO-2" perevedeny s koles na lyzhi. Eshche ni razu na fronte nam ne
prihodilos' letat' s lyzhami: dve zimy my voevali na yuge. A ya i vovse nikogda
ne probovala vzletat' ili sadit'sya na samolete, oborudovannom lyzhami, i
poetomu oshchushchala nekotoruyu neuverennost'.
V etot den', sobirayas' na polety, ya staralas' delat' vse tak, kak
delala vchera, pozavchera. I nichego po-drugomu. Tak bylo spokojnee, hotya
nekotoroe chuvstvo trevogi vse-taki ostavalos'.
Segodnya boevaya zadacha - dostavit' boepripasy gruppe nashih vojsk,
kotoraya okazalas' otrezannoj ot osnovnyh sil. Nastupaya, eta gruppa vyrvalas'
daleko vpered. Boepripasy u nih podhodili k koncu.
Pogoda nam yavno ne blagopriyatstvuet. Valit gustoj sneg. Vremenami on
prekrashchaetsya, iz-za tuch vyskal'zyvaet mesyac.
Menya naznachili razvedchikom pogody. YA dolzhna opredelit', mozhno li projti
k celi. Esli mozhno, to dojti do nee i vypolnit' zadanie: sbrosit' yashchiki s
boepripasami v strogo opredelennoe mesto.
Bershanskaya skazala, podozvav nas s Ninoj:
- Zadanie vazhnoe. Lyudi sidyat bez patronov. Esli cherez polchasa ne
vernetes', znachit, budu schitat', chto k celi probit'sya mozhno. Nachnu vypuskat'
ostal'nye samolety.
Pered poletom u menya koshki skrebli na serdce: smogu li vzletet' na
lyzhah? Ved' v pervyj raz, da k tomu zhe na kazhdom kryle - po chetyre tyazhelyh
yashchika.
Samolet dolgo skol'zil po snezhnomu polyu, no tak i ne otorvalsya. Vernee,
prosto ya ne sumela ego otorvat' ot zemli. Rasserdivshis' na sebya (v dushe ya
chuvstvovala, chto tak i budet), ya zarulila nazad i snova nachala vzlet. Teper'
u menya uzhe byl nekotoryj opyt. Nabrav dostatochnuyu skorost', ya poddernula
ruchku upravleniya posil'nee - i samolet okazalsya v vozduhe.
I vot my letim. Nina vertitsya v kabine, chto-to proveryaya, prilazhivaya.
YAshchiki s patronami svyazany sistemoj verevok, koncy kotoryh nahodyatsya v kabine
shturmana. Sistema, pryamo skazat', nenadezhnaya, i, vidimo, Nina somnevaetsya,
srabotaet li ona kak sleduet.
Snachala Nina ne govorit mne o svoih somneniyah. No potom ne vyderzhivaet:
- Znaesh', Natasha, po-moemu, oni ne upadut.
- Kto?
- Da yashchiki eti. Tut vse zaputalos'.
- Podozhdi, nado eshche doletet'.
Pod nami proplyvaet prusskaya zemlya. I kak-to osobenno ostro chuvstvuesh',
chto ona chuzhaya. Sovsem chuzhaya. Mrachno temneyut lesnye massivy. Vrazhdebno
pritailis' vnizu sela, hutora. S temnymi dorogami, rashodyashchimisya v raznye
storony, oni napominayut chernyh paukov.
Snova poshel sneg. Nekotoroe vremya my letim vslepuyu. Vidimosti nikakoj.
Mel'kaet mysl': a ne povernut' li nazad? No ya znayu: sneg - eto vremenno,
oblachnost' ne sploshnaya. Znachit, mozhno probit'sya.
I dejstvitel'no, vskore my vyskakivaem iz polosy snega. Vperedi v forme
podkovy temneet lesok - my letim tochno po marshrutu. Dal'she - razvilka reki,
za bol'shoj izluchinoj - nashi. Oni nas zhdut. Im nuzhny patrony.
Vnezapno rovnyj gul motora preryvaetsya. Korotkie hlopki... pereboi...
Vysota umen'shaetsya... Serdce eknulo: neuzheli sadit'sya?
YA dvigayu rychagami. Podkachivayu benzin shpricem. Tol'ko by ne zagloh
motor... Vytyanut' by...
Samolet planiruet, teryaya vysotu. Motor fyrkaet i - umolkaet...
Neuzheli sovsem?! Snova korotkoe fyrkan'e... Nu, milen'kij, davaj,
davaj! Ne podvedi!
Postepenno on "zabiraet". YA prislushivayus': rabotaet normal'no. Vidimo,
v benzoprovod popalo nemnogo vody.
Letim dal'she. Nizko navisla oblachnost'. Sejchas opyat' pojdet sneg.
Uspeem li?
Nakonec pod nami reka. Peresekaem razvilku. Na zemle treugol'nik,
vylozhennyj iz kostrov. Snizivshis' do sta metrov, proletayu nad ognyami. U
kostrov na svetlom snegu figurki lyudej. Oni mashut rukami, shapkami. YA migayu
bortovymi ognyami, privetstvuya ih.
- Prigotov'sya, Ninok, budu zahodit'.
- Davaj.
Spustivshis' eshche nizhe, ya lechu nemnogo pravee kostrov na vysote dvadcat'
- dvadcat' pyat' metrov. Nina dergaet sistemu verevok. Nikakogo rezul'tata:
yashchiki prespokojno lezhat na kryle.
Zahozhu eshche raz - snova to zhe samoe.
CHert voz'mi! Kak zhe ih sbrosit'? Prizemlit'sya tut negde. YA eshche raz
vnimatel'no prosmatrivayu ploshchadku. Net, ona sovsem ne prigodna dlya posadki:
mala, izrezana ovragami, mnogo derev'ev.
- CHto budem delat'? - sprashivayu ya.
- Zahodi eshche... Tol'ko sdelaj pobol'she krug.
Na etot raz ona vylezla iz kabiny na krylo.
YA ostorozhno vedu samolet, delaya razvoroty "blinchikom". Vysokaya figura
Niny mayachit sprava sboku. Mne stanovitsya ne po sebe: vdrug poskol'znetsya,
svalitsya... ili vetrom sneset...
No ya molchu, chtoby ne otvlekat' shturmana. Sizhu, boyas' shevel'nut'sya, i
chuvstvuyu kazhdoe ee dvizhenie. I mne kazhetsya, chto eto ya sama stoyu na mokrom i
skol'zkom kryle, vcepivshis' rukoj v bort samoleta.
Mne stanovitsya zharko. Tak zharko, chto ya styagivayu teplye kragi.
Poglyadyvayu na Ninu. Ona stalkivaet po odnomu vse yashchiki snachala s pravogo
kryla, potom, perebravshis' na druguyu storonu, s levogo. YAshchiki tyazhelye, i
stalkivat' ih prihoditsya svobodnoj rukoj i nogami. A ya vse kruzhus' i kruzhus'
nad kostrami. Nakonec yashchiki na ploshchadke. Vse vosem'. Nina vlezaet v kabinu.
- Nu vot i vse Teper' domoj.
Ona govorit eto tak, budto tol'ko tem i zanimaetsya, chto kazhdyj den'
vylezaet v polete na krylo i stalkivaet yashchiki...
My delaem poslednij krug, proshchal'nyj. Migaem navigacionnymi ognyami. Nam
snova mashut tam, vnizu.
No vot kostry na zemle tuskneyut. Ih zavolakivaet pelenoj. Poshel sneg...
Na obratnom puti ya govoryu svoemu shturmanu:
- Ninka, a ty molodec!
My nikogda ne hvalim drug druga, u nas eto ne prinyato. I ona obizhenno,
no v to zhe vremya radostno otvechaet:
- Nu vot eshche... CHego eto ty vydumala?!
Zimoj sorok chetvertogo gotovilos' nastuplenie nashih vojsk pod Varshavoj.
Nam prihodilos' letat' mnogo. V dolgie zimnie nochi, kogda v pyatom chasu
vechera uzhe temno, a rassvet nastupaet v devyat', my poryadkom ustavali ot
poletov.
V to vremya my uzhe brali s soboj parashyuty. Pravda, snachala neohotno. Uzh
ochen' oni obremenyali nas. Poletaesh' vsyu noch', chasov chetyrnadcat' podryad, a
utrom ne mozhesh' iz kabiny vybrat'sya. Prosto sil ne hvataet. Zabrosish' nogu
za bort, pripodnimesh'sya slegka - i vyvalivaesh'sya iz samoleta kak meshok... A
tut eshche parashyut s soboj tashchit'!
No vse-taki parashyuty brali ne zrya.
Odnazhdy ot nazemnyh vojsk soobshchili, chto v rajone peredovoj upal goryashchij
samolet. V tu noch' ne vernulis' s boevogo zadaniya komandir tret'ej
eskadril'i Lelya Sanfirova i shturman eskadril'i Rufa Gasheva.
Na sleduyushchij den' my uznali, chto odna iz letchic pogibla. Iz polka na
peredovuyu poehala mashina i privezla mertvuyu Lelyu i zhivuyu Rufu.
Lelyu pohoronili, a Rufu, kotoraya nikak ne mogla prijti v sebya posle
sluchivshegosya, otpravili v sanatorij. Tol'ko vernuvshis' ottuda, ona smogla
rasskazat' nam podrobno obo vsem, chto prishlos' ej perezhit'.
...V tu dekabr'skuyu noch' Lelya i Rufa, uzhe sdelav dva vyleta, podnyalis'
v vozduh v tretij raz. Dlya Rufy eto byl vosem'sot trinadcatyj boevoj vylet.
ZHeleznodorozhnaya stanciya Nasel'sk, kotoruyu oni bombili, nahodilas' severnee
Varshavy.
Pricelivshis', Rufa sbrosila bomby. Samolet obstrelyali. Razvernuvshis',
Lelya vzyala kurs domoj.
- Obstrel prekratilsya, - skazala Rufa.
Daleko vperedi pobleskivala lenta reki Narev. Liniya fronta byla uzhe
blizko, kogda Rufa vdrug uvidela, chto gorit pravoe krylo. Snachala ona ne
poverila svoim glazam.
- Lelya! Ty vidish'?
Lelya molcha kivnula. U Rufy nepriyatno zasosalo pod lozhechkoj: vnizu chuzhaya
zemlya, vrag... Vspomnilas' Kuban' i tot polet, iz kotorogo oni s Lelej ne
vernulis'. |to bylo poltora goda nazad. Sejchas Rufa opyat' perezhivala
trevozhno-gnetushchee chuvstvo, kak i v tot raz, kogda ostanovilsya motor i oni
leteli v temnote, teryaya vysotu, i znali, chto ne doletyat, ne peretyanut cherez
liniyu fronta. Togda vse konchilos' blagopoluchno. A teper'? CHto zhdet ih
teper'?
Ogon' bystro raspolzalsya v storony, podbirayas' vse blizhe k kabine. Lelya
tyanula vremya: vidno, nadezhda doletet' do linii fronta ne pokidala ee. No vot
uzhe medlit' nel'zya. Rufa uslyshala golos komandira:
- Rufa, bystree vylezaj! Prygaj!
Mashinal'no oshchupav parashyut, Rufa nachala vybirat'sya iz kabiny. Vse eshche ne
verilos', chto pridetsya prygat'. Obeimi nogami ona stala na krylo - v lico
udarila goryachaya volna, vsyu ee obdalo zharom. Ona uspela lish' zametit', chto
Lelya tozhe vylezaet, i tut zhe ee sdulo struej vozduha...
Padaya, ona dernula za kol'co. No parashyut pochemu-to ne raskrylsya, i Rufa
kamnem poneslas' v chernuyu propast'. Ee ohvatil uzhas, i ona, sobrav vse sily,
rvanula kol'co eshche raz. Tut ee sil'no tryahnulo, i nad golovoj raskrylsya
belyj kupol.
Prizemlilas' Rufa blagopoluchno. Otstegnuv lyamki, vysvobodilas' iz
parashyuta i otpolzla v storonu. Snachala v temnote trudno bylo chto-nibud'
razobrat'. Na zemle stoyal sil'nyj grohot; kazalos', strelyayut srazu so vseh
storon. Hotelos' poskoree kuda-nibud' spryatat'sya.
Ona nashla voronku ot snaryada i zalezla v nee.
Pervoe, chto uvidela Rufa, oglyadevshis', byl "PO-2", pylavshij na zemle.
On pokazalsya ej zhivym sushchestvom, boevym tovarishchem, prinyavshim smert' bez
krika, bez stonov, kak i podobaet nastoyashchemu voinu.
Nesmotrya na holod, ej bylo zharko, lico gorelo. V viskah stuchalo, i
pochemu-to nazojlivo lez v golovu veselyj motiv iz "Sevil'skogo ciryul'nika".
Nuzhno bylo uspokoit'sya, sosredotochit'sya. Vynuv pistolet, Rufa polozhila
ruki na kraj voronki, opustila na nih golovu i prizhalas' lbom k holodnomu
metallu. Mysli postepenno prishli v poryadok. Prezhde vsego ona dolzhna
opredelit', gde vostok, - tam liniya fronta. No kak? Zvezdy ne
prosmatrivalis': bylo oblachno. Znachit, po privodnym prozhektoram. Ih bylo
neskol'ko, i vse oni rabotali po-raznomu. Soobraziv nakonec, gde nahoditsya
peredovaya, ona popolzla v tu storonu.
Gde-to nepodaleku izredka vspyhivali rakety, i togda Rufa zamirala na
meste. A v golove molotom stuchala odna i ta zhe mysl': "Lelya! Gde Lelya? CHto s
nej? Udachno li prizemlilas'? Mozhet byt', ona ushiblas', slomala nogu i lezhit
odna bespomoshchnaya? A mozhet byt', ee shvatili nemcy?" I snova Rufa vspomnila
Kuban', kogda oni vmeste polzli, perebirayas' cherez liniyu fronta. Vmeste...
Vdrug ruka ee natknulas' na chto-to holodnoe, metallicheskoe. Ostorozhno
Rufa oshchupala predmet. On imel cilindricheskuyu formu. Mina! CHto zhe delat'?
Zdes' bylo minnoe pole. Ona oglyadelas' vokrug, no v chernoj t'me ne uvidela
nichego. Tol'ko szadi, na nebol'shoj gorke, gde ona prizemlilas', belel
parashyut.
Tak nichego i ne pridumav, ona snova dvinulas' vpered, sharya pered soboj
rukoj, a potom palkoj, kak budto eto moglo spasti ee. CHerez nekotoroe vremya
pered nej voznikla stena iz kolyuchej provoloki. Rufa popytalas' podlezt' pod
provoloku, no u nee nichego ne poluchilos'. I tut pri svete vspyhnuvshej rakety
ona uvidela sovsem blizko nebol'shuyu gruppu lyudej - cheloveka tri-chetyre,
kotorye bystro shli, prignuvshis' k zemle, po napravleniyu k belevshemu v
temnote parashyutu. Rufa prinikla k zemle: svoi ili nemcy?
Kogda oni proshli, ona snova sdelala popytku probrat'sya cherez provoloku.
Dolgo vozilas', iscarapala ruki i lico, porvala kombinezon.
Nakonec ej udalos' preodolet' prepyatstvie.
Spustya nekotoroe vremya ej pokazalos', chto vperedi razgovarivayut. On
podpolzla poblizhe, prislushalas' i vdrug sovershenno otchetlivo uslyshala
otbornuyu russkuyu rugan', kotoraya v etu minutu prozvuchala dlya nee kak
chudesnaya muzyka. Svoi! Ona vstala vo ves' rost i kriknula:
- Poslushajte, tovarishchi!..
V otvet zakrichali:
- Davaj syuda, rodnaya!
I srazu zhe drugoj golos:
- Stoj! Ostorozhno: tut miny!
No Rufa uzhe byla v transhee. Tol'ko tut ona pochuvstvovala, kak ustala.
Nogi zaledeneli: unty byli poteryany. Na odnoj noge ostalsya mehovoj nosok,
drugogo ne bylo. Ego potom nashli i peredali Rufe soldaty, hodivshie k
parashyutu iskat' ee.
V transhee Rufu okruzhili bojcy, dali goryachego chayu, kto-to snyal s sebya
sapogi i predlozhil ej. Potom ee poveli na komandnyj punkt.
Dolgo shli po izvilistoj transhee, poka ne utknulis' v blindazh. Rufa
dvigalas' kak v tumane. V naskvoz' prokurennom pomeshchenii bylo mnogo narodu.
Zdes' ee rassprashivali, ona otvechala. Kachali golovoj: chut' by ran'she
prygnut' - i sneslo by pryamo k nemcam. SHirina nejtral'noj polosy, na kotoruyu
ona prizemlilas', byla ne bol'she trehsot metrov. Otsyuda, s zemli, vse
videli: kak zagorelsya samolet, kak padal. Ej hotelos' sprosit' o Lele, no
ona ne mogla reshit'sya. "Pochemu oni ne govoryat o nej ni slova? Pochemu?" -
dumala Rufa. I, slovno ugadav ee mysli, kto-to proiznes:
- A podruzhke vashej ne povezlo - podorvalas' na minah.
|to bylo skazano takim spokojnym, ko vsemu privykshim golosom, chto Rufa
ne srazu ponyala. A kogda smysl etih slov doshel do ee soznaniya, vnutri u nee
budto chto-to oborvalos'...
Ona avtomaticheski prodolzhala otvechat' na voprosy, no vse okruzhayushchee
perestalo dlya nee sushchestvovat'. Vse, krome Leli. "Podorvalas'... Lelya
podorvalas'..."
- Ona tozhe shla cherez minnoe pole. No tam byli miny protivopehotnye. A
vy natknulis' na protivotankovye, potomu i proshli.
"Da-da... YA proshla. A vot Lelya..."
Potom Rufu kuda-to povezli na mashine. Mashina pod容hala k zemlyanke. Rufa
okazalas' pered generalom, kotoryj zadal ej neskol'ko voprosov. Ona
odnoslozhno otvechala, nichego ne ponimaya, ne chuvstvuya, kak kamennaya. General
protyanul ej stakan:
- Pej!
|to byl spirt. Pokachav golovoj, Rufa otkazalas'.
Togda on reshitel'no prikazal:
- Pej, tebe govoryat!
Ona vypila spirt, kak vodu. Potom prishla medsestra, dala ej snotvornoe,
no Rufa ne usnula. Ona znala: na rassvete Lelyu dolzhny vynesti s minnogo
polya. Ustavivshis' steklyannymi glazami kuda-to v ugol, ona sidela i zhdala
rassveta. I opyat' v ushah zvuchal vse tot zhe veselyj motiv...
CHasto prihodila medsestra, chto-to govorila. V pamyati u Rufy ostavalos'
tol'ko to, chto kasalos' Leli. Utrom Lelyu dolzhny byli prinesti. Za nej pojdut
sapery... A mozhet byt', ona zhiva? Nastupilo utro, Lelyu nashli, prinesli. Rufa
vyshla iz zemlyanki posmotret' na nee. Lelya lezhala na povozke, i kazalos', chto
ona spit, skloniv golovu na plecho. Vidno bylo tol'ko lico, vse ostal'noe
bylo prikryto brezentom. Pered Rufoj na povozke lezhala Lelya. Ona byla
mertva. Ej otorvalo nogu i vyrvalo pravyj bok. Vse eto Rufa uzhe znala. No
nichto ne shevel'nulos' v nej. Ona ravnodushno smotrela na podrugu, kak budto
eto byla ne ona, a gruda kamnej.
Vskore priehali letchicy iz polka. Obnimali, uteshali Rufu, staralis'
otvlech' ot myslej o Lele. Kogda seli v mashinu, Rufa snyala sapogi - peredat'
soldatu. Ej ukutali nogi, i v techenie vsego puti ona sidela molcha, ne
proroniv ni slova.
Spustya chas pokazalsya aerodrom, i na nem - zamaskirovannye samolety
"PO-2". Mashina v容hala v bol'shoj tenistyj park i ostanovilas' u doma, gde
zhili letchicy. Rufa srazu zhe vstrepenulas', zaspeshila i, vyprygnuv iz mashiny,
bosikom pobezhala v svoyu komnatu. Ej kazalos', chto nastoyashchaya Lelya tam,
zhivaya...
Dva dnya ona lezhala s otkrytymi glazami na kojke i nikak ne mogla
usnut'. Vozle nee dezhurili, davali ej poroshki. Ona poslushno prinimala ih, no
son ne prihodil.
Lelyu reshili pohoronit' v Grodno, na sovetskoj territorii. Kogda Rufa
uznala, chto Lelyu uvezut, to noch'yu poshla prostit'sya s nej. Devushki-chasovye
propustili Rufu v klub, gde lezhala Lelya. Medlenno podoshla ona k grobu i
upala...
Ochnulas' ona u sebya v komnate. V tot zhe den' ee otpravili v sanatorij,
gde ona probyla pochti mesyac. Pervoe vremya Rufa ne mogla ni spat', ni est',
ni na chto ne reagirovala, slovno sovsem vyklyuchilas' iz zhizni. Vrachi
govorili, chto u nee psihotravma.
Celye dni ona provodila u kamina odna. Ustavivshis' v odnu tochku, molcha
smotrela, kak polyhaet ogon'. Ona ne mogla otorvat' glaz ot plyashushchih yazykov
plameni. Ej vse kazalos', chto ona sidit v samolete, a plamya polzet po krylu,
priblizhayas' k kabine... Vse, chto sluchilos' v tu noch', nikak ne moglo ulech'sya
v golove, stat' proshlym. Otdel'nye momenty perezhitogo vdrug zhivo vsplyvali v
pamyati, tol'ko Rufa nikak ne mogla svyazat' ih vmeste, i eto bylo muchitel'no.
No odnazhdy, kogda ona, kak obychno, sidela, tupo ustavivshis' v ogon',
obryvki vospominanij kak-to sami soboj soedinilis', i ej stalo legche.
Vecherom ona usnula i vpervye za vse eto vremya prospala do utra.
A cherez neskol'ko dnej Rufa vernulas' v polk. Snachala ona opasalas': a
vdrug posle vsego perezhitogo ona budet boyat'sya letat'? Ved' inogda sluchaetsya
takoe. No vse oboshlos'. Ona snova nachala letat' na boevye zadaniya s horoshej
letchicej Nadej Popovoj. |nergichnaya i veselaya, Nadya mnogo shutila i smeyalas',
pytayas' razvlech' Rufu. Na Lelyu ona nichem ne byla pohozha, no v polete Rufa
chasto nazyvala ee Lelej...
Vzyat Berlin. |to znachit - konec vojne. Pochemu-to trudno v eto poverit'.
Tak dolgo, tak beskonechno dolgo ona tyanetsya.
Konec vojne! |to tak grandiozno i zamechatel'no, chto kazhetsya prosto
nepravdopodobnym. Nemcy kapituliruyut. No eshche derzhitsya gruppirovka fashistskih
vojsk na severe. A mozhet byt', zavtra nam uzhe ne pridetsya bombit'?
Kak by tam ni bylo, a na novoj tochke, gde my sejchas stoim, nas, kak
obychno, zastavili znakomit'sya s rajonom boevyh dejstvij. Zadanie - polet po
treugol'niku dnem. My s Iroj vzleteli paroj. I, kak-to ne sgovarivayas',
podnyavshis' v vozduh, reshili otklonit'sya ot zadannogo marshruta. V storonu
Berlina, konechno. Ochen' lyubopytno vzglyanut' na Berlin sverhu. Dnem.
Predstavitsya li eshche kogda-nibud' takaya vozmozhnost'? Kakoj on, Berlin,
"logovo fashistskogo zverya", kak nazyvayut ego v gazetah, stolica poverzhennoj
Germanii?
My letim na nebol'shoj vysote. Pod krylom prigorody Berlina. Rovnye,
svetlye shossejnye dorogi. Osobnyaki v podstrizhennyh sadah. Mnogo zeleni. Vse
akkuratno, geometricheski tochno. Zdes' net razrushenij, izrytoj transheyami
zemli. Nikakih sledov vojny. Tak po krajnej mere kazhetsya, esli smotret'
sverhu, s ptich'ego poleta. Da, veroyatno, tak i est' - ved' nashi vojska
zanyali etot rajon s hodu.
Podletaem poblizhe, i pered nami otkryvaetsya ogromnyj, seryj,
polurazrushennyj gorod. On ves' dymitsya, koe-gde eshche dogorayut pozhary. Nebo
pochti splosh' zatyanuto dymom, i solnce s trudom probivaetsya skvoz' dymnuyu
zavesu. Svetit slabym zheltovatym svetom, kak pri solnechnom zatmenii. V
vozduhe pahnet gar'yu.
My nizko proletaem nad rejhstagom, gde razvevaetsya nash sovetskij flag,
nad Brandenburgskimi vorotami. Navernoe, smeshno vyglyadyat nashi "PO-2", dve
malen'kie pchelki, nad seroj gromadoj goroda, raskinuvshegosya na mnogie
kilometry. Delaem bol'shoj krug i, vybravshis' iz dyma, letim domoj. Snova
yarko svetit solnce. Majskoe solnce, takoe zhe, kakoe svetilo nam togda, v
|ngel'se, pri otlete na front. Takoe - i ne takoe. Novoe - solnce Pobedy...
O tom, chto dolzhen byt' prikaz Verhovnogo Glavnokomanduyushchego, my uznali
vos'mogo maya. Prikaz, posle kotorogo nastupit mir!
I vse-taki Pobeda prishla vnezapno.
My prygali, krichali, celovalis'. V parke pod cvetushchimi lipami nakryli
prazdnichnye stoly i vypili za mir. Vecherom gde-to daleko, v Moskve, Rodina
salyutovala pobeditelyam. My ustroili svoj salyut: strelyali cvetnymi raketami,
palili iz pistoletov, krichali "ura"...
V etot den' my nadeli plat'ya. Pravda, formennye, s pogonami. I tufli.
Ne sapogi, a tufli, sshitye po zakazu. Ih privezli na mashine. Polnyj kuzov -
vybiraj! Nastoyashchie tufli, korichnevye, na srednem kabluchke... Konechno, ne
ahti kakie, no vse zhe tufli. Ved' vojne konec!
Prishla Pobeda. |to slovo zvuchalo neprivychno. Ono volnovalo, radovalo i
v to zhe vremya, kak ni stranno, nemnozhko trevozhilo.
Mir... On nes s soboj bol'shoe, horoshee. Mir - eto bylo to, radi chego my
poshli na front, za chto pogibli nashi podrugi, eto byla novaya zhizn', kotoruyu
my eshche tak malo znali. Pozhaluj, bol'shinstvo iz nas osnovnuyu chast' svoej
soznatel'noj, po-nastoyashchemu soznatel'noj, zhizni proveli na vojne. Gde budet
teper' nashe mesto?
CHetyre goda... My ushli v armiyu, kogda nam bylo devyatnadcat', dazhe
vosemnadcat'. Za eti gody my povzrosleli. No, v sushchnosti, nastoyashchaya zhizn', s
ee povsednevnymi zabotami i trevogami, dlya nas eshche ne nachinalas'. Nikto iz
nas tolkom ne znal, chto ego zhdet vperedi. Odni mechtali uchit'sya, vernut'sya v
instituty, k prervannoj uchebe. Drugie hoteli letat'.
S nastupleniem mira vseh potyanulo domoj. Srazu. Zahotelos' ostro, do
boli v serdce, tuda, gde nas zhdali, gde vse - takoe znakomoe, blizkoe, svoe,
gde Rodina...
Lyudi po-raznomu predstavlyayut sebe Rodinu. Odni - kak dom, v kotorom oni
rodilis', ili dvor, ulicu, gde proshlo detstvo. Drugie - kak berezku nad
rekoj v rodnom krayu. Ili morskoj bereg s shurshashchej gal'koj i otkos skaly,
otkuda tak udobno prygat' v vodu...
A ya vot nichego konkretnogo sebe ne predstavlyayu. Dlya menya Rodina - eto
shchemyashchee chuvstvo, kogda hochetsya plakat' ot toski i schast'ya, molit'sya i
radovat'sya.
Rodina...
Last-modified: Mon, 27 Aug 2001 10:19:12 GMT