Mihail SHolohov. ZHerebenok
OCR Gucev V.N.
Sredi belogo dnya vozle navoznoj kuchi, gusto obleplennoj izumrudnymi
muhami, golovoj vpered, s vytyanutymi perednimi nozhonkami vybralsya on iz
mamashinoj utroby i pryamo nad soboyu uvidel nezhnyj, sizyj, tayushchij komochek
shrapnel'nogo razryva, voyushchij gul kinul ego mokren'koe tel'ce pod nogi
materi. Uzhas byl pervym chuvstvom, izvedannym tut, na zemle. Vonyuchij grad
kartechi s cokan'em zastuchal po cherepichnoj kryshe konyushni i, slegka okropiv
zemlyu, zastavil mat' zherebenka - ryzhuyu Trofimovu kobylicu - vskochit' na nogi
i snova s korotkim rzhan'em privalit'sya vspotevshim bokom k spasitel'noj kuche.
V posledovavshej zatem znojnoj tishine otchetlivej zazhuzhzhali muhi, petuh,
po prichine orudijnogo obstrela ne riskuya vskochit' na pleten', gde-to pod
sen'yu lopuhov razok-drugoj hlopnul kryl'yami i neprinuzhdenno, no gluho
propel. Iz haty slyshalos' plachushchee kryahten'e ranenogo pulemetchika. Izredka
on vskrikival rezkim osipshim golosom, peremezhaya kriki neistovymi
rugatel'stvami. V palisadnike na shelkovistom bagryance maka zveneli pchely. Za
stanicej v lugu pulemet dokanchival lentu, i pod ego zhizneradostnyj strochashchij
stuk, v promezhutke mezhdu pervym i vtorym orudijnymi vystrelami, ryzhaya kobyla
lyubovno oblizala pervenca, a tot, pripadaya k nabuhshemu vymeni materi,
vpervye oshchutil polnotu zhizni i neizbyvnuyu sladost' materinskoj laski.
Kogda vtoroj snaryad zhmyaknulsya gde-to za gumnom, iz haty, hlopnuv
dver'yu, vyshel Trofim i napravilsya k konyushne. Obhodya navoznuyu kuchu, on
ladon'yu prikryl ot solnca glaza i, uvidev, kak zherebenok, podragivaya ot
napryazheniya, soset ego, Trofimovu, ryzhuyu kobylu, rasteryanno posharil v
karmanah, drognuvshimi pal'cami nashchupal kiset i, slyunyavya cigarku, obrel dar
rechi:
- Ta-a-ak... Znachit, ozherebilas'? Nashla vremya, nechego skazat'.- V
poslednej fraze skvozila gor'kaya obida.
K shershavym ot vysohshego pota bokam kobyly prilipli bur'yannye bylki,
suhoj pomet. Vyglyadela ona neprilichno hudoj i zhidkovatoj, no glaza luchili
gordelivuyu radost', pripravlennuyu ustalost'yu, a atlasnaya verhnyaya guba
ezhilas' ulybkoj. Tak, po krajnej mere, kazalos' Trofimu. Posle togo kak
postavlennaya v konyushnyu kobyla zafyrkala, motaya torboj s zernom, Trofim
prislonilsya k kosyaku i, nepriyaznenno kosyas' na zherebenka, suho sprosil:
- Dogulyalas'?
Ne dozhdavshis' otveta, zagovoril snova:
- Hot' by v Ignatova zherebca privela, a to chert ego znaet v kogo... Nu,
kuda ya s nim denus'?
V temnovatoj tishine konyushni hrustit zerno, v dvernuyu shchel' tochit
zolotistuyu rossyp' solnechnyj krivoj luch. Svet padaet na levuyu shcheku Trofima,
ryzhij us ego i shchetina borody otlivayut krasninoyu, skladki vokrug rta temneyut
izognutymi borozdami. ZHerebenok na tonkih pushistyh nozhkah stoit, kak
igrushechnyj derevyannyj konek.
- Ubit' ego? - Bol'shoj, propitannyj tabachnoj velen'yu palec Trofima
krivitsya v storonu zherebenka.
Kobyla vyvorachivaet krovyanistoe glaznoe yabloko, morgaet i nasmeshlivo
kositsya na hozyaina.
V gornice, gde pomeshchalsya komandir eskadrona, v vtot vecher proishodil
sleduyushchij razgovor:
- Primechayu ya, chto berezhetsya moya kobyla, rys'yu ne perebezhit, nametom -
ne mogi, opyshka ee dushit. Doglyadel, a ona, okazyvaetsya, szherebainaya... Tak
uzh bereglas', tak bereglas'... ZHerebchik-to masti gnedovatoj... Vot...-
rasskazyvaet Trofim.
|skadronnyj szhimaet v kulake mednuyu kruzhku e chaem, szhimaet tak, kak
efes palasha pered atakoj, k sonnymi glazami glyadit na lampu. Nad zhelten'kim
svetlyachkom ognya besnuyutsya pushistye babochki, v okno naletayut, zhgutsya o
steklo, na smenu odnim - drugie.
- ...bezrazlichno. Gnedoj ili voronej - vse ravno. Pristrelit'. S
zherebenkom my navrod' cyganev budem.
- CHto? Vot i ya govoryu, kak cygane. A ezheli komanduyushchij, chto togda?
Priedet osmotret' polk, a on budet pered frontom soloncevat' i hvostom
etak... A? Na vsyu Krasnuyu Armiyu styd i pozor. YA dazhe ne ponimayu, Trofim, kak
ty mog dopustit'? V razgar grazhdanskoj vojny i vdrug podobnoe rasputstvo...
|to dazhe sovestno. Konovodam strogij prikaz: zherebcov soblyudat' otdel'no.
Utrom Trofim vyshel iz haty s vintovkoj. Solnce eshche ne vshodilo. Na
trave rozovela rosa. Lug, istoptannyj sapogami pehoty, izrytyj okopami,
napominal zaplakannoe, izmyatoe gorem lico devushki. Okolo polevoj kuhni
vozilis' kashevary. Na kryl'ce sideya eskadronnyj v soprevshej ot davnishnego
pota ispodnej rubahe. Pal'cy, privykshie k bodryashchemu holodku revol'vernoj
rukoyatki, neuklyuzhe vspominali zabytoe, rodnoe - pleli fasonistyj polovnik
dlya varenikov. Trofim, prohodya mimo, pointeresovalsya:
- Polovnichek pletete?
|skadronnyj uvyazal ruchku tonen'koj hvorostinkoj, procedil skvoz' zuby:
- A vot baba - hozyajka - prosit... Spleti da spleti. Kogda-to master
byl, a teper' ne togo... ne udalsya.
- Net, podhodyashche,- pohvalil Trofim.
|skadronnyj smel s kolen obrezki hvorosta, sprosil:
- Idesh' zherebenka likvidirovat'?
Trofim molcha mahnul rukoj i proshel v konyushnyu.
|skadronnyj, skloniv golovu, zhdal vystrela. Proshla minuta, drugaya -
vystrela ne bylo. Trofim vy vernulsya iz-za ugla konyushni, kak vidno chem-to
smushchennyj.
- Nu, chto?
- Dolzhno, boek sportilsya... Piston ne probivaet.
- A nu, daj vintovku.
Trofim nehotya podal. Dvinuv zatvorom, eskadronnyj prishchurilsya.
- Da tut patron netu!..
- Ne moget byt'!..- s zharom voskliknul Trofim.
- YA tebe govoryu, net.
- Tak ya zh ih kinul tam... za konyushnej...
|skadronnyj polozhil ryadom vintovku i dolgo vertel v rukah noven'kij
polovnik. Svezhij hvorost byl medvyano pahuch i lipok, v nos shiryalo zapahom
cvetushchego krasnotala, zemlej popahivalo, trudom, pozabytym v neuemnom pozhare
vojny...
- Slushaj!.. CHert s nim! Pushchaj pri matke zhivet. Vremenno i tak dalee.
Konchitsya vojna - na nem eshche togo... pahat'. A komanduyushchij, na sluchaj chego,
vojdet v ego polozhenie, potomu chto molokan i dolzhen sosat'... I komanduyushchij
tit'ku sosal, i my sosali, raz obychaj takoj, nu i shabash! A boek u tvovo
vinta spravnyj.
Kak-to, cherez mesyac, pod stanicej Ust'-Hoperskoj eskadron Trofima
vvyazalsya v boj s kazach'ej sotnej. Perestrelka nachalas' pered sumerkami.
Smerkalos', kogda poshli v ataku. Na polputi Trofim beznadezhno otstal ot
svoego vzvoda. Ni plet', ni udila, do krovi razdiravshie guby, ne mogli
ponudit' kobylu pdti nametom. Vysoko zadiraya golovu, hriplo rzhala ona i
toptalas' na odnom meste do teh por, poka zherebenok, razlopushiv hvost, ne
dognal ee. Trofim prygnul s sedla, pihnul v nozhny shashku i s perekoshennym
zloboj licom rvanul s plecha vintovku. Pravyj flapg smeshalsya s belymi. Vozle
yara iz storony v storonu, kak pod vetrom, kolyhalas' kucha lyudej. Rubilis'
molcha. Pod kopytami konej gluho gudela zemlya. Trofim na sekundu glyanul tuda
i shvatil na mushku vytochennuyu golovu zherebenka. Ruka li drognula sgoryacha,
ili vinoyu promaha byla eshche kakaya-nibud' prichina, no posle vystrela zherebenok
durashlivo vzbryknul nogami, tonen'ko zarzhal i, vybrasyvaya iz-pod kopyt sedye
komochki pyli, opisal krug i stal poodal'. Obojmu ne prostyh patronov, a
bronebojnyh - s krasnomednymi nosami - vypustil Trofim v ryzhego chertenka i,
ubedivshis' v tom, chto bronebojnye puli (sluchajno popavshie iz podsumka pod
ruku) ne prichinili ni vreda, ni smerti potomku ryzhej kobyly, vskochil na nee
i, chudovishchno rugayas', tryupkom poehal tuda, gde borodatye krasnorozhie
starovery tesnili eskadronnogo s tremya krasnoarmejcami, prizhimaya ih k yaru.
V etu noch' eskadron nocheval v stepi vozle neglubokogo bueraka. Kurili
malo. Loshadej ne rassedlyvali. Raz®ezd, vernuvshijsya ot Dona, soobshchil, chto k
pereprave styanuty krupnye sily protivnika.
Trofim, ukutav bosye nogi v poly rezinovogo plashcha, lezhal, vspominaya
skvoz' dremu sobytiya minuvshego dnya. Plyli pered glazami: eskadronnyj,
prygayushchij v yar, shcherbatyj starover, krestyashchij shashkoj politkoma, v prah
izrublennyj mosklyaven'kij kazachok, ch'eto sedlo, oblitoe chernoj krov'yu,
zherebenok...
Pered svetom podoshel k Trofimu eskadronnyj, v potemkah prisel ryadom.
- Spish', Trofim?
- Dremayu.
|skadronnyj, poglyadyvaya na merknuvshie zvezdy, skazal:
- ZHerebca svovo snichtozh'! Navodit paniku v boyu... Glyanu na nego, i ruka
drozhit... rubit' ne mogu. A vse cherez to, chto vid u nego domashnij, a na
vojne podobnoe ne polagaetsya... Serdce iz kamnya obrashchaetsya v mochalku... I
mezhdu prochim, ne stoptali poganca v atake, promezh nog krutilsya...- Pomolchav,
on mechtatel'no ulybnulsya, no Trofim ne videl etoj ulybki. Ponimaesh', Trofim,
hvost u nego, nu, to est'... polozhit na spinu, vzbrykivaet, a hvost, kak u
lisy... Zamechatel'nyj hvost!..
Trofim promolchal. Nakryl shinel'yu golovu i, podragivaya ot rosnoj
syrosti, usnul s dikovinnoj bystrotoj.
Protiv starogo monastyrya Don, pritisnutyj k gore, mchitsya s besshabashnoj
stremitel'nost'yu. Na povorote voda kucheryavitsya zavitushkami, i zelenye
grivastye volny s naskoka potalkivayut melovye glyby, rassypannye u vody
veshnim obvalom.
Esli b kazaki ne zanyali kolena, gde techenie slabee, a Don shire i
mirolyubivej, i ne nachali ottuda obstrela predgor'ya, eskadronnyj nikogda ne
reshilsya by perepravlyat' eskadron vplav' protiv monastyrya.
V polden' pereprava nachalas'. Nebol'shaya komyaga podnyala odnu pulemetnuyu
tachanku s prislugoj i trojku loshadej. Levaya pristyazhnaya, ne vidavshaya vody,
ispugalas', kogda na sredine Dona komyaga kruto povernula protiv techeniya i
slegka nakrenilas' nabok. Pod goroj, gde speshennyj eskadron rassedlyval
loshadej, otchetlivo slyshno bylo, kak trevozhno ona hrapela i stuchala podkovami
po derevyannomu nastilu komyagi.
- Zagubit lodku! - hmuryas', burknul Trofim i ne dones ruku do potnoj
spiny kobyly: na komyage pristyazhnaya diko vshrapnula, pyatyas' k dyshlu tachanki,
stala v dybki.
- Strelyaj!..- zarevel eskadronnyj, komkaya plet'.
Trofim uvidel, kak navodchik povis na shee pristyazhnoj, sunul ej v uho
nagan. Detskoj hlopushkoj stuknul vystrel, korennik i pravaya pristyazhnaya plot-
nej prizhalis' drug k druzhke. Pulemetchiki, opasayas' za komyagu, pridavili
ubituyu loshad' k zadku tachanki. Perednie nogi ee medlenno sognulis', golova
povisla...
Minut cherez desyat' eskadronnyj zaehal s kosy i pervyj pustil svoego
bulanogo v vodu, za nim sledom s grohochushchim pleskom vvalilsya eskadron - sto
vosem' polugolyh vsadnikov, stol'ko zhe raznomastnyh loshadej. Sedla
perevozili na treh kayukah. Odnim iz nih pravil Trofim, poruchiv kobylu
vzvodnomu Nechepurenko. S serediny Dona videl Trofim, kak perednie loshadi,
zabredaya po koleno, nehotya glotali vodu. Vsadniki ponukali ih vpolgolosa.
CHerez minutu v dvadcati sazhenyah ot berega gusto zacherneli v vode loshadinye
golovy, poslyshalos' mnogogolosoe fyrkan'e. Ryadom e loshad'mi, derzhas' za
grivy, podvyazav k vintovkam odezhdu i podsumki, plyli krasnoarmejcy.
Kinuv v lodku veslo, Trofim podnyalsya vo ves' rost i, zhmuryas' ot solnca,
zhadno iskal glazami v kuche plyvushchih ryzhuyu golovu svoej kobyly. |skadron
pohozh byl na vatagu dikih gusej, rassypannuyu po nebu vystrelami ohotnikov:
vperedi, vysoko podnimaya glyancevituyu spinu, plyl bulanyj eskadronnogo, u sa-
mogo hvosta ego belymi pyatnyshkami serebrilis' ushm konya, prinadlezhavshego
kogda-to politkomu, szadi plyli temnoj kuchej, a dal'she vseh, s kazhdoj
sekundoj otstavaya vse bol'she i bol'she, vidnelis' chubataya golov vzvodnogo
Nechepurenko i po levuyu ruku ot nego ostrye ushi Trofimovoj kobyly. Napryagaya
zrenie, Trofim uvidal i zherebenka. Plyl on tolchkami, to vysoko vybrasyvayas'
iz vody, to okunayas' tak, chto edva vidnelis' nozdri.
I vot tut-to veter, plesnuvshijsya nad Donom, dones do Trofima tonkoe,
kak nitka pautiny, prizyvnoe rzhan'e: i-i-i-go-go-go!..
Krik nad vodoj byl zvonok i ottochen, kak zhalo shashki. Polosnul on
Trofima po serdcu, i chudnoe sdelalos' s chelovekom: pyat' let vojny slomal,
skol'ko raz smert' po-devich'i zasmatrivala emu v glaza, i hot' by chto, a tut
pobelel pod krasnoj shchetinoj borody, pobelel do pepel'noj sinevy - i, uhvativ
veslo, napravil lodku protiv techeniya, tuda, gde v koloverti kruzhilsya
obessilevshij zherebenok, a sazhenyah v desyati ot nego Nechepurenko sililsya i ne
mog povernut' matku, plyvshuyu k koloverti s hriplym rzhan'em. Drug Trofima,
Steshka Efremov, sidevshij v lodke na kuche sedel, kriknul strogo:
- Ne duri! Prav' k beregu! Vidish', von oni, kazaki!..
- Ub'yu! - vydohnul Trofim i potyanul za remen' vintovku.
ZHerebenka techeniem sneslo daleko ot mesta, gde perepravlyalsya eskadron.
Nebol'sh
nami. Trofim sudorozhno mahal veslom, lodka dvigalas' skachkami. Na
pravom beregu iz yara vyskochili kazaki. Zabarabanila basovitaya drob'
"maksima". CHmokayas' v vodu, shipeli puli. Oficer v izorvannoj parusinovoj
rubahe chto-to krichal, razmahivaya naganom.
ZHerebenok rzhal vse rezhe, glushe i topypo byl korotkij rezhushchpj krik. I
krik etot do holodnogo uzhasa byl pohozh na krik rebenka. Nechepurepko, brosiv
kobylu, legko poplyl k levomu beregu. Podragivaya, Trofim shvatil vintovku,
vystrelil, celyas' nizhe golovki, zasosannoj kolovert'yu, rvanul s nog sapogi i
s gluhim mychaniem, vytyagivaya ruki, plyuhnulsya v vodu.
Na pravom beregu oficer v parusinovoj rubahe garknul:
- Pre-kra-tit' strel'bu!..
CHerez pyat' minut Trofim byl vozle zherebenka, levoj rukoj podhvatil ego
pod naholodavshij zhivot, zahlebyvayas', sudorozhno ikaya, dvinulsya k levomu
beregu... S pravogo berega ne stuknul ni odin vystrel.
Nebo, les, pesok - vse yarko-zelenoe, prizrachnoe... Poslednee chudovishchnoe
usilie - i nogi Trofima skrebut zemlyu. Volokom vytyanul na pesok oslizloe
tel'ce zherebenka, vshlipyvaya, bleval zelenoj vodoj, sharil po pesku rukami...
V lesu gudeli golosa pereplyvshih eskadroncev, gde-to za kosoyu drebezzhali
orudijnye vystrely. Ryzhaya kobyla stoyala vozle Trofima, otryahayas' i oblizyvaya
zherebenka. S obvislogo hvosta ee padala, vtykayas' v pesok, raduzhnaya
strujka...
Kachayas', vstal Trofim na nogi, proshel dva shaga po pesku i, podprygnuv,
upal na bok. Slovno goryachij ukol pronizal grud'; padaya, uslyshal vystrel.
Odinokij vystrel v spipu - s pravogo berega. Na pravom beregu oficer v
izorvannoj parusinovoj rubahe ravnodushno dvinul zatvorom karabina,
vybrasyvaya dymyashchuyusya gil'zu, a na peske, v dvuh shagah ot zherebenka, korchilsya
Trofim, i zhestkie posinevshie guby, pyat' let ne celovavshie detej, ulybalis'
i penilis' krov'yu.
Last-modified: Wed, 04 Oct 2000 20:35:34 GMT