Ivan Karpenko-Karij. Hazya¿n
------------------------------------------------------------------------
Original etogo teksta raspolozhen v "Setevoj biblioteke ukrainskoj literatury"
OCR: Evgenij Vasil'ev
Dlya ukrainskih liter ispol'zovany oboznacheniya:
ª, º - "e oborotnoe" bol'shoe i malen'koe (kody AAh,BAh)
¯, ¿ - "i s dvumya tochkami" bol'shoe i malen'koe (kody AFh,BFh)
I,i (ukr) = I,i (lat)
------------------------------------------------------------------------
Komediya v 4 diyah
DIªVI LYUDE
Terentij Gavrilovich Puzir_ - hazya¿n, mil'joner.
Mariya Ivanovna_- nogo zhinka.
Sonya_ - ¿h dochka.
Fenogen_prava ruka hazya¿na.
Mayufes_ - faktor.
Pavlina_kravchiha z goroda.
Zelens'kij, Lihtarenko _- ekonomi
Kurtc_ - shahmejster.
Petro Petrovich Zolotnic'kij_ - rodovitij bagatij pan.
Kalinovich _- uchitel' gimnazi¿.
Zozulya_ - pomichnik Lihtarenkiv.
Likar._
Hariton_rozsil'nij.
Petro._
Dem'yan._
Divchina._
YUrba robitnikiv_.
DIYA PERSHA
Kabinet.
YAVA 1
Fenogen_ (vhodit'_ z bokovih dverej z halatom v rukah. Govore v drugi
dveri)._ Petrusha! Skazhi hazyajci, shcho halat u mene...
Z serednih dverej vihode Mayufes._ A, ce vi, Grigorij Moiseevich?
Zahod'te!
YAVA II
Fenogen _i Mayufes._
Mayufes._ Dobrogo zdorov'ya, Fenogen Petrovich!
Fenogen._ Zdoroven'ki buli. SHCHo ce vi nas vidcuralis'? Davnen'ko ya vas
ne bachiv.
Mayufes._ Dila, dila, dila!
Fenogen._ Zagribaºte groshiki!
Mayufes._ Et, poki zarobish grosh, pidoshvi pobjosh!
Fenogen._ Nu, ne gnivit' boga! Domik chudovij kupili!
Mayufes._ Za stil'ko lit - drugi¿ kupili ne domiki, a palati!
Fenogen._ Malo chogo... E-he-he!.. Ot glyan'te! Mayufes._ Halat, nu?
Fenogen._ Halat milionera! Bachite, yak bagatiyut'. SHCHe otakij º kozhuh, azh
torohtit'! Novogo kupuvat' ne hoche, a vid c'ogo halata i vid kozhuha,
povirite, smerdit'! .On yak lyude bagatiyut': uchit'sya!
Mayufes._ Eto shto-nibud' osobennogo!..
Fenogen._ Nu j okaziya zh nam bula cherez cej kozhuh. Podumajte: shvejcar ne
puskav Terentiya Gavrilovicha u zems'kij bank!
Mayufes._ Nu, ne puskav, a yak piznav, zaraz pustiv... Terentiya
Gavrilovicha i v rogozhi piznayut'!
Fenogen._ A tak... Sluhajte, Grigorij Moiseevich, chi nema u vas na
prikmeti zemel'ki?
Mayufes._ Dlya vas?
Fenogen._ Ege. Postariv, treba na svij hlib.
Mayufes._ Pora, pora samomu hazya¿nom but', hoch vam i tut dobre.
Fenogen._ Grih skarzhitis'! Ta til'ki to moya bida, shcho pershe ya kupuvav,
prodavav i mav dobri kurtazhi, vart bulo pobivatis'; a teper derzhit' pri
sobi. Koli-ne-koli perepade svizha kopijka! Tak poshukajte dlya mene desyatin
p'yatsot.
Mayufes._ Kruglen'kij shmatochok! Postarayus'. A teper provedit' mene do
Terentiya Gavrilovicha.
Fenogen._ Hodim! Til'ko shukajte zemlyu poblizhche do vokzala...
Mayufes._ SHto-nibud' osobennogo...
Zelens'kij (z dverej)._ Fenogen Petrovich, mozhna?
Fenogen._ Zahod'te, ya zaraz! (Vijshov z Mayufºsom.)_
YAVA III
Zelens'kij, a potim Fenogen._
Zelens'kij._ Ot i shapkuj pered hlopom! Ne mozhna inakshe: silu maº, a
mozhe, sam i nac'kovuº, abi zirvat', - treba zagodit'!
Vhode Fenogen._
Fenogen._ A shcho skazhete? Kazhit' skorishche, bo nezabarom syudi hazyajka
vijdut'.
Zelens'kij._ Terentij Gavrilovich gniv na mene maº, i ya boyus', shchob mene
ne pereveli v CHagarnik na misto Lihtarenka; a tam menshe zhaluvannya, u mene
sim'ya... zamovte slovechko... (Vijmaº gromi.)_
Fenogen._ Ta shcho zh ya mozhu... Znaºte, yakij nash hazya¿n, chasom shchob ne
podumav, shcho vi mene pidkupili, u n'ogo chest' - pershe vs'ogo!
Zelens'kij._ Durno nihto nichogo ne robe: vi dlya mene, ya dlya vas. (Daº
groshi.)_ Zamovte dobre slovechko, vi najblizhchij do hazya¿na cholovik.
Fenogen._ Ta ya poprobuyu... Til'ko hto jogo znaº, yak... (Bere groshi.)_
Ce vi meni pozichaºte... A yakshcho nichogo korisnogo ne vijde - ya viddam.
Zelens'kij._ Vashe slovo vse perebore. Nehaj i v CHagarnik perevodyat', ta
hoch bi zhaluvannya ne pomenshili... YA krad'koma syudi, a teper v kontoru.
(Vijshov.)_
YAVA IV
Fenogen (sam, lichit' groshi)._ Dvadcyat' p'yat'! YAkbi ne davali, to ya b i
ne brav. A koli dayut' - beri! I sam hazya¿n nash vsih nauchaº: z us'ogo,
kazhe, treba korist' vityagat', hoch bi j zubami prijshlosya tyagnut' - tyagni!
Tak vin robiv i tak robit' vid yunih lit, a teper maº milioni! CHom zhe meni
ne tyagnut', shchob i samomu stat' hazya¿nom. Ta ya j ne tyagnu-dayut'. Tut i
griha nemaº!..
Golos Puzirya: _"Fenogen, davaj halat".
(U dveri.)_ SHCHe ne zashili, zaraz prinesu.
YAVA V
Fenogen, Mariya Ivanovna. Sonya i Kravchiha._
Fenogen._ Nate, ta skorishche latajte, bo vzhe krichali, shchob podavat' halat;
a ya pidu do nih, skazhu, shcho vi vzyali pozashivat' dirki. (Vijshov.)_
Mariya Ivanovna._ Nu lish, prijmajmos' razom. Os' dirka. Ti, Sonyu, tut
latochku nakladi; a os' porvalos' - tut ya zashiyu; vi zh zdijmajte tim chasom
mirku.
Vsi prinyalis' za robotu.
Hoch ti shcho hoch govori - ne hoche kupit' novogo, tak oce ya groshej
krad'koma naskladala, i mi jomu takij halat spravimo, shcho vin i sam nim
lyubovatimet'sya! Bachite, cherez dva misyaci rivno budut' imenini Terentiya
Gavrilovicha, treba, shchob halat pospiv yakraz na imenini. YA ne mozhu jomu vid
sebe podaruvat', bo bude strashenno gnivatis', shcho takij rozhod zrobila, ta
shche j groshi brala krad'koma. Halat, golubochko, 'bude duzhe dorogij!
Pyatnadcyat' arshin lions'kogo barhatu, po dev'yat' rubliv arshin, i dvadcyat'
arshin shovku po tri rubli, shnur tovstij shovkovij, chistogo shovku, z
kiticyami, -tridcyat' rubliv, vam za robotu p'yatdesyat rubliv - vs'ogo dvisti
simdesyat p'yat' rubliv. Ce vzhe Soni tak zahotilos'. Veshch cinna i hoch komu
kinet'sya u vichi, a vi zaprosite til'ko p'yatdesyat rubliv. Rozumiºte?
Terentij Gavrilovich yak pobachit', shcho -taku dorogu veshch mozhna kupit'
zadeshevo, skazat', za bezcin', - zaraz i kupit'! Tak ot mi j dizhdemos',
hoch hitroshchami, shcho cej halat vin skine i bude nosit' takij, shcho hoch kudi -
ne sorom! Vi zh, golubochko, nast'ogajte pidkladku gusto-gusto uzorami; na
polah vishijte v glad' buryaki z rozkishnim badillyam, a na bortah vishijte
barana i ovechku. Ta zrobit' tak, shchob vin zrazu pobachiv, shcho veshch doroga, a
prodaºt'sya deshevo! Rozumiºte?
Kravchiha._ Oh, matinko moya Mar'ya Ivanovna, ce to vse rozumiyu, til'ko
navryad chi pospiyu taku dorogu veshch skinchit' za dva misyaci: robota velika,
vishivka kopotka, ta shche, znaºte, zrazok ovechki i barana u mene º na
podushci, a buryakiv nema.
Mariya Ivanovna._ YA vam dam i uzori. A shchob pospishit' z robotoyu -
viz'mit' pomishnicyu: ya zh i groshi platyu ne mali - p'yatdesyat rubliv!
Kravchiha_. Ta vzhe i den' i nich budemo udvoh z dochkoyu st'ogat' i
vishivat', til'ko pribavite p'yat' rublikiv.
Mariya Ivanovna._ YAk garno zrobite, to j desyat' dam.
Vhode Fenogen._
Fenogen._ Gotovo?
Mariya Ivanovna._ Gotovo.
Fenogen._ Davajte, bo gnivayut'sya. Tam yakijs' cholovik z vazhnim dilom.
(Vzyav halat i pishov.)_
Mariya Ivanovna._ Nu, idit' zhe, golubochko, ya dam material i uzori.
Kravchiha vijshla.
Sonya._ Mamo! A po-mojomu, vivci i buryaki vishivat' ne godit'sya - ce bude
smishno... Krashche na polah i na bortu kvitki ta garni merezhki, freski, u
mene º uzori.
Mariya Ivanovna._ Ni, Sonyu, kvitki - to incha rich, to dlya molodogo, a
vivci i buryaki tatovi, yak hazya¿novi, budut' priyatnishche. YA vzhe tata dobre
znayu, hodim!
Sonya._ YAk hochete, a ya b ne ra¿la, bo bude smishno...
Idut'.
Mamo! YAk vi dumaºte, chi ne skazat' bi tatovi pro predlozheniº Ivana
Mikolajovicha?
Mariya Ivanovna._ Ni, dochko. Nehaj na imenini pri¿de i sam skazhe. Ivan
Mikolajovich- uchitel' gimnazi¿, cholovik rozumnij, to zumiº z tatkom
pobalakat', a ya tim chasom poprobuyu vipitat'.
Pishli.
YAVA VI
Z drugih bokovih dverej vihode Puzir, Mayufes_ i Fenogen._
Puzir._ Fenogen, ne znaºsh, zibralis' ekonomi v kontori?
Fenogen._ Odnogo Zelens'kogo bachiv. Oh, userdnij cholovik, z konya ne
zlazit'.
Puzir._ YAkshcho zibralis' - klich!
Fenogen vijshov.
(Do Mayufesa.)_ Sidajte.
Movchat'
Trudne dilo vashe... trudne. U mene svo¿h ovec' sorok tisyach, boyusya, shcho
pashi ne stane.
Mayufes._ De zh taki! Oce skazali: pashi ne stane!.. Torik, yak ya kupiv u
vas dlya odnogo nimcya valahiv, - pam'yataºte? - to dlya prijomki tri dni
¿hali vashoyu zemleyu... ¿hali mi cilij den'. "CHiya zemlya?" - pitaºmo.
"Terentiya Gavrilovicha Puzirya". Na drugij den' znovu pitaºmo: "CHiya zemlya?"
- "Terentiya Gavrilovicha". I til'ko na tretij den', nadvechir, pochalas'
zemlya Gavrila Afanas'evicha CHobota. Ha-ha! Knyazhestvo! Cile knyazhestvo.
Nimec', shcho zo mnoyu ¿hav, divuvavsya, hitav golovoyu, cmokav gubami, a na
tretij den', smiyuchis', skazav: "U c'ogo hazya¿na bil'she zemli, nizh u nashim
gercogstvi". ªj-bogu, tak i skazav. He-he-he! Ta shchob na takih stepah ne
mozhna bulo vipasti shche dvanadcyat' tisyach ovec'?
Puzir_. Ta vono mozhna! A til'ko ya vam skazhu, shcho, krim vs'ogo prochego,
dilo vashe opasne... YA, znaºte, opasayus', shchob ne bulo yako¿ bidi.
Mayufes._ Pomilujte, chogo boyat'sya? Nichogo boyatis'! Ne taki golovi ce
dilo obmirkuvali, shchob mozhna bulo boyatis'.'
Puzi_r_. Tak to tak! A til'ko, znaºte, nesostoyatel'nist' na tri
milijona, ta shche obmirkovana nesostoyatel'nist', - ridko kinchaºt'sya
blagopoluchno!.. SHCHob, buva, Petro ne vskochiv u zlosni. A tut i ya pomagayu,
perehovuyu!
Mayufes._ SHCHo vi? Sohrani bog! Ne taki lyude vedut' i vestimut' dilo,..
Petru Timofeevichu pomagayut' znachni advokati i sami najbagatchi kupci ta
hazya¿ni. YA vzhe buv u chotir'oh - vsi zgodilis': hto manuhvakturu-prijme,
hto gurti, hto kins'kij zavod, a z parovogo mlina i vinokurni gorilku i
boroshno rozvezem skriz', postrojki zh - dilo ruk cholovichih... he-he-he! SHCHe
j strahovu premiyu viz'mem. Ne bijtes', mi hapatis' ne budemo, a pomalu,
pomalu vse iminiº zta¿t' tiho, yak visk na vogni...
Puzir._ Opasne dilo... A pochomu Petro Timofiºvich dumaº zaplatit'
kreditoram, ne chuli?
Mayufes._ Kopijok po desyat', a na hudij kinec' po dvadcyat' kopijok.
Puzir._ Tak. I Petru Timofiºvichu zo vsimi rozhodami dostanet'sya dva
milijona chotirista tisyach.
Mayufes._ Ni, tak ne vijde. Rivno milijon naznacheno til'ko na rozplatu i
na vsi rozhodi - agentiv bagato!
Puzir._ Vihodit', dva milijona chisten'kih? I ce krugla suma! Z nichogo
dva milijona? Kapital! Takogo kapitalu kreditori ne podaruyut'. Najdut'sya
zavzyati, budut' sudit'sya, a yak dilo dijde do suda - todi pogana sprava!..
Mayufes._ Nikogda!! Viz'mit' v razsuzhdeniº: vsya cya suma rozkinet'sya ne
na bidolah yakih, a na moskovs'kih, na lodzins'kih fabrikantiv ta na. vsyaki
banki! Fabrikanti ta banki rozkinut' poteri na drugih, pidvedut' svo¿
balansi - i kvita. Ha-ha! SHCHo ¿m taka suma - vigrashka!
Puzir._ Ege! Dlya bagat'oh, movlyav, vigrashka, a dlya odnogo kapital! Z
miru po nitci - golomu sorochka! Mayufes._ Ha-ha-ha! Istina gliboka. Puzir._
Nu, dobre. YA perevedu na svo¿ stepi dvanadcyat' tisyach vashih ovec' do oseni,
a voseni na salgan razom z svo¿mi. Ce vse dobre... A yaku zh ya matimu
korist' za pomich?
Mayufes._ Ot za cim zhe mene j poslano do vas, shchob vi skazali svo¿ umovi.
Puzir._ Trudne dilo... Strashne, opaslive dilo!.. Dvadcyat' procentiv z
valovo¿ viruchki. Menshe ne viz'mu.
Mayufes._ A chom zhe ne z chisto¿ pribili?
Puzir._ Mozhe, hto drugij viz'me z chisto¿.
Mayufes._ Pro drugih nichogo j balakat'. Vse dilo treba vesti bez
dokumentiv, na chest'! A komu zh povirit': til'ko takim hazya¿nam, yak vi! Vi
ne zahochete vzyat'
chuzhogo?
Puzir._ Navishcho meni chuzhe, koli u mene j svogo dovoli... Tak dvadcyat'
procentiv z valovo¿ viruchki. Koli soglasni, pereganyajte ovec' na mo¿
stepi.
Mayufes._ Vashe slovo dlya vsi¿ okolici - zakon, i vzhe koli ne mozhna vzyat'
dvadcyat' procentiv z chisto¿ pribili, nehaj bude z valovo¿ viruchki. A
dozvol'te znat': yaki rozhodi budete lichit'?
Puzir._ Vipas, chabani, doglyad.
Mayufes._ Vashe slovo - zakon! A na yaki stepi pereganyat' ovec'?
Puzir_. 1 Ia Suhu Balku - tri tisyachi, na Rozdollya - p'yat' tisyach i na
Kam'yanij Brid - chotiri tisyachi!
Mayufes._ Zavtra vsi rozporyadki zrobimo... Terentij Gavrilovich, ya
cholovik bidnij, sluzhu i vam, i Petru Timofeevichu... Sami znaºte... Skil'ko
vasha laska?
Puzir._ Poki ne bude vidko mogo zarobitku, ya ne mozhu naznachit' vam
nichogo. A voseni, pislya salganiv, ya vas ne obdilyu, zaplatyu po-hazyajs'ki.
Mayufes._ Vashe slovo - zakon; vasha chest' - vishche vsyakih vekseliv i
rozpisok! Nadiyusya, shcho ne obdilite bidnogo cholovika! Proshchajte, treba
pospishat', shchob ne propustit' po¿zda.
Puzir._ O, shche pospiºte!
Mayufes._ A chi na vashim vokzali mozhna poobidat'?
Puzir._ YA nigde na vokzalah ne obidayu, bo vozyu svo¿ harchi. Fenogen!
Vhode Fenogen._
CHi iia nashomu vokzali mozhna poobidat'?
Fenogen._ Buhvet º.
Mayufes._ Treba pospishat', bo ¿sti hochu, azh shkura bolit'.
Puzir._ Tut nedaleko.
Mayufes._ Ta meni nebagato j treba: hoch bi charku gorilki ta shmatok
hliba... Ha-ha-ha! Tak, kazhete, buhvet º?
Fenogen._ ª.
Mayufes._ Proshchajte! (Vijshov.)_
YAVA VII
Feogen _i Puzir._
Puzir._ Vsyakij chort syudi prijde golodnij, a ti jogo goduj! Nema, shchob z
soboyu priviz solonini tam, chi shcho. Nehaj ne zvikayut'!
Fenogen._ Ce ne restoraciya, a hazyajs'kij dim!
Puzir._ A vin duma-postoyalij dvir. Klich ekonomiv.
Fenogen_ (iduchi)._ Oho-ho-hoh. .
Puzir._ CHogo ce ti tak tyazhko zithaºsh?
Fenogen_ (mahnuvshi rukoyu)._ Ta...
Puzir._ Nu, shcho tam, kazhi?
Fenogen._ Zelens'kij nash duzhe strivozhenij tim, shcho vi na n'ogo
gnivaºtes'... A vin cholovik userdnij, sim'ya velika... ZHal' meni jogo duzhe,
a koli obidite, to j grih, - vin dlya vas i v ogon', i v vodu! Z konya ne
zlazit' cilij den', pobivaºt'sya...
Puzir._ Oc'ogo vzhe ya ne lyublyu! Krashche ti ne mishajsya ne v svoº dilo...
Fenogen._ Divi, mishayus'! Sami pitaºte, chogo zithayu? YA j kazhu, bo u mene
bolit', a zovsim ya ne mishayus'! Vi hazya¿n, vashe dilo hoch i bez hliba
zostavit' virnogo slugu.
Puzir._ Nu, nu, godi vzhe... Klich!
Fenogen_ (v dveri)._ Zahod'te!
YAVA VIII
Vhodyat' Kurtc, Zelens'kij_ i Lihtarenko_; uvijshovshi, klanyayut'sya.
Dveri napivodchineni. Fenogen_, propustivshi ekonomiv, sidaº na stuli
tak, shcho jomu vse chut' i vidno.
Puzir._ Dobrogo zdorov'ya! Nu yak taki vi, pane Zelens'kij, i dosi ne
zagnuzdali manujlivs'kih muzhikiv?! De zh ce vidano, shchob na buryakah platit'
robochomu po tridcyat' p'yat' kopijok v den'? (Do Lihtarenka.)_ Porfirij!
Pochomu u tebe v CHagarniku robili i roblyat' podenno?
Lihtarenko._ Z pochatku vesni po p'yatnadcyat' kopijok, potim po dvadcyat',
teper, v garyachu poru, po dvadcyat' p'yat' na ¿h harchah!
Puzir._ CHuºte? I po dvadcyat' p'yat' kopijok bagato, ale vse zh taki ne
tridcyat' p'yat'! Ta shche, libon', vi j harchuºte?
Zelens'kij._ Harchuyu.
Puzir._ Bozhe mij! I harchuºte?! To ce vijde po sorok p'yat' kopijok.
Dobre hazyajnuºmo! Robochi vse zaberut', a nam zhe shcho zostanet'sya, a chim zhe ya
budu vam zhaluvannya
platit'? Tak ne mozhna, vi ne vmiºte zrobiti deshevogo robitnika!
Zelens'kij._ U nas umovi odni, a v CHagarniku, de Lihtarenko, - umovi
drugi.
Puzir._ Umovi lyude roblyat'.
Zelens'kij._ Okolicya do okolici ne prihodit'sya! U Manujlivci lyude
bil'she zazhitochni, nizh de: okrim svo¿h nadiliv, derzhat' obrochnu kazennu
zemlyu v arendi, artili pochali zavodit'. A robochij, sami znaºte, til'ko tam
deshevij, de zemli nema, de nema za shcho ruk zachepit', de bidnist'.
Puzir._ Tak vi zrobit' u Manujlivci bidnist'!
Zelens'kij._ Ce ne od mene zalezhit'.
Puzir._ Vibachajte, pane Zelens'kij, ce vid golovi zalezhit'! Ot
pobachite, shcho tam zrobit'
Lihtarenko._ Sluhaj, Porfirij, ya tebe perevedu v Manujlivku, a vas,
pane Zelens'kij, v CHagarnik.
Fenogen (za dverima)._ Oh-ho-hoh!
Zelens'kij._ Pomilujte, za vishcho zh! YA torik chisto¿ pribili dav p'yat'
tisyach, a cej rik nadiyus'...
Puzir._ Porfnrij dast' desyat' tisyach! Vi ne umiºte z narodom, a Porfirij
umiº, i dast' desyat' tisyach, - pobachite! Ot shcho, Porfirij: manujlivci
zapustili nedo¿mku i ne zaplatili. CHerez tizhden' ta obrochna zemlya, shcho
derzhat' v arendi manujlivci, otdaºt'sya z torgiv na novij strok. Treba, shchob
kazenna zemlya zostalas' za mnoyu, chuºsh?
Lihtarenko._ Poprobuyu!
Puzir._ Ce tobi ne borshch, tut probuvat' nichogo - treba vzyat'! Ti
rozumiºsh? Vzyat'! Kazennu obrochnu stattyu vzyat'! Nadili muzhic'ki na desyat'
lit v arendu vzyat'! A yak muzhik zostanet'sya bez zemli - robi z nim, shcho
hochesh; a poki pri zemli, muzhiki vse odno shcho buri, nichogo z nimi ne zrobish!
Zelens'kij._ YA vzhe probuvav...
Puzir._ Vi nikoli ne probujte, a prosto-¿zhte!
Zelens'kij._ Manujlivciv ne vkusish!
Lihtarenko._ Abi zubi.
Puzir_. Pravda. Ti vzhe u CHagarniku vzyav krest'yans'ki nadili v arendu,
teper stezhka protoptana, opit º, pochinaj i v Manujlivci.
Zelens'kij._ Dozvolyayu sobi zvernut' vashu uvagu na te, shcho u Manujlivci º
takij uchitel'-artil'shchik i bilya n'ogo cholovika tri z molodih, shcho cherez nih
i Lihtarenko zubi polamaº.
Puzir._ Porfirij, nastali zubi! Opit º, stezhka protoptana, shkvar!
Lihtarenko._ Sribnimi ta zolotimi zubami mozhna ne to Manujlivku, ne to
u¿zd, a j gubernyu mozhna z'¿sti!
Puzir._ Nam nuzhen deshevij robitnik, rozumiºte? A bez deshevogo robitnika
hazyajstvo vesti - godi! Tak-vi, pane Zelens'kij, prijmajte CHagarnik vid
Lihtarenka, a vin prijme Manujlivku vid vas.
Zelens'kij._ Pomilujte, v CHagarniku menshe zhaluvannya, a u mene sim'ya!
Fenogen_ (za dverima)._ Oh-ho-hoh!
Puzir (glyanuv na Fenogena)._ ZHaluvannya vam bude te same, shcho i v
Manujlivci, pobachu, yak budete spravlyatis' po gotovomu!
Zelens'kij._ Spasibi!
Puzir._ Ta ot shcho: yak til'ki hlib znimete, - trista desyatin sterni
zasiºte magarom, shchob bula dobra otava, bo ya kupiv shche dvanadcyat' tisyach
ovec', treba garno vipasti na salgan. A vi, Karlo Karlovich, zavtra po¿dete
v stepi na prijomnu ovec' - ¿h tudi prizhenut'. Uvecheri ya dam vam naryad.
Kurtc._ Eti da, eti nºt!.. U nas sorok tisyach ovsa, a shche dvanadcyat'
tisyachov kupil, nuzhen drugij pomoshchnik, bez drugij pomoshchnik - ne mozhna.
Puzir._ Obijdet'sya, chabani nadezhni.
Kurtc._ Eti - nºt! CHaban - ckelej krichal, a shahmejster golova, eti -
da!
Puzir._ Dlya ovec' dovoli vasho¿ golovi!
Kurtc._ Odna golova na p'yatdesyat dvi tisyachov ovsa - eti nºt, eti
nikogda.
Puzir._ Dovoli. Zate ya voseni vashu golovu olivoyu garno pomastyu.
Kurtc._ Ha-ha-ha! Olifa - eti da! Korosho!.. A tol'ko pomoshchnik nuzhno.
Puzir._ Obijdetes'! A starshogo chabana, Klima, vizhenit' zaraz!
Kurtc._ Zashem, eti - da! Koroshij chaban gnat'? Sobaku koroshogo gnat',
eti - nºt!
Puzir._ Vin moshenik!
Kurtc._ Klim?! Eti - nºt! Eti nikogda!
Puzir._ Meni vidomo, shcho yak zdavali dvi tisyachi valahiv Kryachkovs'komu,
vin za desyat' karbovanciv dodav jomu dvadcyat' valahiv lishnih.
Kurtc. _Eti - da? Eti - nºt!.. Eti nikogda! Pomilyalsya - mozhna,
proskakuval - mozhna, a za dºn'gi - eti nikogda!
Puzir._ A ya vam kazhu- prodav! Vignat'! Meni nuzhni lyude nadezhni, chesni,
a yak vi stanete sami vipravlyat' moshenikiv, to mene obberut', yak lipku.
Vignat'! YA jomu viriv, a vin on yakij!
Kurtc. _Eti - da?.. Eti - net! Eti - nikogda! YA budet uznaval. SHesnij
shaban, eti - paskudstvo. (vijshov)_
Puzir. _Idit' z bogom
Vsi_ klanyayut'sya i vihodyat'. Propustivshi ¿h, vhode Fenogen._
YAVA IH
Fenogen _i Puzir._ Fenogen _zachinyaº dveri, staº na kolina pered Puzirem
_i ciluº jogo v rukc.
Puzir._ SHCHo ce?
Fenogen._ YA vzhe znayu! Vi ne skrivdili cholovika, i gospod' vas
nagradit'! Pershe dilo - spravedlivist'!
Puzir._ Ta kogo zh ya obizhav koli?
Fenogen._ Nikoli, nikoli! Za te j vam gospod' daº. A vas obkradayut'.
Puzir._ De zh ti viz'mesh chesnih lyudej?!
Fenogen._ Ot Klima vi vignali, bo ya doznavsya za valahiv i skazav, a
teper ya vam skazhu, shcho Lihtarenko._..
Puzir._ SHCHo Lihtarenko?!
Fenogen._ Divit'sya kriz' pal'ci, ne glyadit' - ot shcho! Ta j sam ruki
vmokaº! YAk zdavali pshenicyu, tak jogo pomishnik, Zozulya, desyat' lantuhiv
skinuv u zhida Haskelya, shcho hlib skupovuº i maº na mistechku magazin.
Puzir._ Ce tak.
Fenogen._ Meni sam pidvodchik rozkazuvav, zhal' til'ko, shcho ya zabuv jogo
im'ya... Ta Lihtarenko, pevno, znaº vse.
Puzir._ Spasibi tobi, Fenogen! Ti odin u mene virnij sluga! Krugom
kradut' i kradut'. Veli, shchob vernuli Lihtarenka.
Fenogen _odchinyaº dveri, a nazustrich jomu Kurtc._
Fenogen (do Puzirya)._ Karlo Karlovich!
Puzir._ Nehaj ide.
Fenogen_, propustivshi Kurtca_, vijshov.
YAVA H
Kurtc _i Puzir._
Kurtc._ Tak bit' ne dolzhno. Eti nikogda! Puzir._ V chim dilo?
Kurtc._ Zichas spravka delal: u men'ya i u kontorovs'kih knigah tri
tisyachi sorok valahiv - eti da?
Puzir._ Tak.
Kurtc._ Dvi tisyachi prodaval, eti - da?
Puzir._ _Tak.
Kurtc._ U men'ya tisyacha sorok v rukah. Znajshit, eti - nºt, eti -
nikogda; Klim - shssnii shaban, proganyajt' nel'zya, eti - paskudstvo!
Puzir._ A vi lichili tih valahiv, shcho zostalis', pochim vi znaºte, shcho voni
vsi cili?
Kurtc._ Eti - da! YA otvºchajt!
Puzir._ To druga rich: ne stane, to vi zaplatite.
Kurtc._ YA zaplatil'?! Eti - nikogda! Klim-shesnii shaban, eti - da! A
yazik, eti - fi!
Puzir._ YAkij yazik?
Kurtc (pokazuº svij yazik)._ Eti, eti-da! YAzik rabotaj - eti da! Uho
sluhaj, a golova ne rozsudov?.. Tak bit' ne dolzhno! Ne nado slishil, a nado
vidºl, eti - da!
Puzir._ Nu godi, idit' sobi, Karlo Karlovich, i zaspokojtes'. Nehaj vzhe
Klim zostaºt'sya.
Kurtc._ Eti-da! Klim-net, Karl Kurtc - nºt! Kurtc vsi znajt, eti - da!
Specalista mesto skroz' nahodil!
Puzir._ Nu, godi vzhe!
Kurtc._ Tak bit' ne dolzhno! (Staº sered sceni, i pokazuº yazik.)_ YAzik,
eti - fi! Eti - paskudstvo! (Vijshov.)_
YAVA XI
Fenogen _i Puzir_, a potim Lihtarenko._
Puzir (do Fenogena)._ Nu, shcho ti skazhesh?
Fenogen._ Karlo krade, a Klim pomagaº.
Puzir._ Ta vsi kradut', shcho j kazat', krugom kradut'.
Fenogen._ Ta shche vi Karla bo¿tes', ot vin i verhovodit'.
Puzir._ A de ti jogo viz'mesh, takogo shahmejstera?
Fenogen._ Nu to nehaj krade?
Puzir._ CHogo zh nehaj? Treba slidkuvat'. Ot Karlo po¿de na prijomnu, a
ti, Fenogen, shatnis' po otarah na provirku.
Vhode Lihtarenko._
SHCHo zh ce, Porfirij, u tebe krali pshenicyu, yak vozili na vokzal?
Lihtarenko._ Mozhe. Sto tisyach pudiv pshenici zdavali, dvisti pidvid
vozilo, mozhe, hto j vkrav.
Puzir._ Cilij viz pshenici tvij pomishnik Zozulya zsipav u Haskelya.
Lihtarenko._ De zh taki! Lantuh-dva - to mozhe;
a viz - to brehnya! Ne virte!
Puzir._ A chogo zh ti divishsya?
Lihtarenko._ SHCHob ne krali!.. I na vokzali zdano sto tisyach pudiv -
virno!
Puzir._ To lishnyu navazhili v ambari?
Lihtarenko._ Mozhe, yakij lantuh abo dva - to buvaº; de zh vi bachili, shchob
u velikij ekonomi¿ nihto nichogo ne vkrav. Ta hoch bi u mene sto ochej bulo,
to j to ne vsterezhesh!
Puzir._ Tak, po-tvojomu, nehaj kradut'?
Lihtarenko._ YA c'ogo ne kazhu, vsi kradut' po-svojomu, ta bez togo i ne
mozhna, Terentij Gavrilovich! I rozsiplet'sya, i zagubit'sya, i vkradut' yaku
maleznu...
Puzir._ Z toboyu sam chort ne zgovorit'. YA tobi obrazi, a ti meni lub'ya!
To nehaj kradut', pitayu tebe? Za vishcho zh ya tobi zhaluvannya platyu?
Lihtarenko._ A za tih sto tisyach pudiv pshenici, shcho ya zdav na vokzali, a
vi groshi vzyali!
Puzir._ T'fu na tvoyu golovu! CHi ti oduriv, chi chort tebe napav?
Lihtarenko._ Terentij Gavrilovich, vi til'ko ne gnivajtes', a rozsudit'
garnen'ko. Budemo tak govorit': vi meni daste Velikij shmatok sala, shchob ya
jogo odnis u komoru! YA viz'mu te salo golimi rukami, i odnesu salo v
komoru, i pokladu: salo vashe cile, a tim zhirom, shcho u mene na rukah
zostavsya, ya pomastyu golovu - yaka ZH vam vid c'ogo shkoda?
Puzir._ Idi sobi k chortu, bo ti navazhivsya mene gnivit'!
Lihtarenko._ SHCHaslivi ostavajtes'! (Ide.)_
Puzir._ A Zozulyu zaraz rozshchitat'! Hatn'ogo zlodiya ne vsterezheshsya!
S'ogodni vin til'ko golovu pomastit', a zavtra choboti, a pislyazavtra j
salo viz'me!
Lihtarenko._ Volya vasha. (Pishov.)_
YAVA XII
Puzir_ i Fenogen._
Fenogen._ Ot cholovik! I ribi nalovit', i nig ne zamoche!
Puzir._ YA znayu, shcho vin bil'she vsih krade, ta zate i meni
veliku korist' daº!
Fenogen._ Os' gazeti i listi z vokzala privezli.
Puzir (bere listi)._ Pokladi gazeti na stoli, uvecheri Sonya prochitaº.
(CHita list.)_ Fenogen, ti znaºsh CHobotovogo
sina, Vasilya?
Fenogen._ Bachiv. Bova Korolevich!
Puzir._ Starij prosit' dozvolu svatat' Sonyu.
Fenogen._ Pershe spitajte Sonyu.
Puzir._ SHCHo ti melesh, z yako¿ rechi? Sam kazhesh, shcho Bova Korolevich, do togo
odin u bat'ka, a bat'ko hazya¿n na vsyu okrugu... YAkogo zh ¿j zheniha?!
Fenogen._ A mozhe, u ne¿ º na prikmeti!
Puzir_. Projdisvit! Tak bude, yak ya hochu!
Fenogen._ Oj, ce vam ne Katya, ta movchala do smerti, a Sonya._..
Puzir._ Et, duroshchi! (CHitaº.)_ Fenogenushka! (Vstaº.) _Znaj nashih!
Poluchiv orden Stanislava drugo¿ stepeni na shiyu - a?
Fenogen (ciluº jogo v ruku)._ Slava bogu! (Vitiraº sd'ozi.)_ Pokijnij
batyushka poraduºt'sya na tomu sviti!
Puzir._ Ne durno pozhertvuvav na priyut. Voseni po¿demo na zasidanij v
zems'kij bank - nehaj vsi ti, shcho smiyalisya z mogo kozhuha, gubi kusayut'!
Fenogen._ Tak vi zrobit' sobi, Terentij Gavrilovich, novu horoshu shubu i
horoshij sirtuk, bo orden bude u vas na shi¿, a kozhuh zverhu, to nas znovu
shvejcar viganyatime z prihozho¿, yak torik viganyav.
Puzir._ YA rozhristayus', yak budemo vhodit'; til'ko na porig, a tut jomu
pered samim nosom blis' - orden! Nu, ta j shvejcar mene teper piznaº! Davsya
ya jomu vznaki; pam'yataºsh, yak moliv potim, shchob ya nogo prostiv, - u ruki
ciluvav, navkolishki stavav!
Fenogen._ Pershe opaskudiv, na smih usim kinuv, a potim prosiv... Takogo
hazya¿na viganyav z prihozho¿, prijnyavshi za starcya, a vse cherez kozhuh. Starij
vin, tridcyat' lit nosite, duzhe torohtit' i sil'no loºm thne.
Puz_ir_. Nu, garazd. Po sluchayu ordena zroblyu shubu z lisichogo hutra.
Fenogen._ ªnot krashche!
Puzir._ Nu, ºnot!.. Htos' stuka!
Fenogen_ (odchinyaº dveri)._ Petro Petrovich!
Puzir._ Milosti prosimo!
Vhode Zolotnic'kij._
YAVA HI11
Fenogen_, Zolotnic'kij_ i Puzir._ Fenogen ciluº Zolotnic'kogo v ruku.
Zolotnic'kij._ Zdorov, zdorov, Fenogen! A ti. Krez, yak pozhivaºsh?
Puzir._ Vashimi molitvami.
CHolomkayut'sya. Hoch i ne takij kremeznij, yak vam zdaºt'sya.
Zolotnic'kij._ Ne kremeznij, a Krez! I vse v tim zhe halati! Pora tobi
jogo skinut'!
Puzir (smiºt'sya)._ Po-domashn'omu, po-hazyais'ki!
Zolotnic'kij._ Davno ya tebe ne bachiv! SHCHo zh, bagato shche kupiv zemli?
Puz_ir_. Nema pidhodyashcho¿!
Zolotnic'kij._ Vse skupiv?
Puzir._ Ni, shche ne vse! Mozhe, prodaºte Kapustyane?
Zolotnic'kij._ Daj vika dozhit', ne viganyaj ti mene z Kapustyanogo!
Potomstvenih obivateliv i tak nebagato v okolici ostalos', vse novi
hazya¿ni zahopili, a ti vzhe j na mene zubi gostrish. Uspiºsh shche zahvatit' i
Kapustyane, i Mirolyubivku.
Puzir._ Ni, mabut', ne dozhivu do togo chasu!.. A skil'ko b vi spravdi
vzyali za Kapustyane? YA ne kupuyu, a til'ko tak cikavlyus'!
Zolotnic'kij._ Pricinyaºshsya na vsyakij sluchaj! Haha-ha!.. Dva milioni! A?
Ne po zubah?
Puzir._ Prodavajte, to j pobachite, chi po zubah, chi ni!
Zolotnic'kij._ Ne mozhna razom vse kovtnut' - pidozhdi trohi! Ot ya stroyu
saharnij zavod, zavod lopne - Kapustyane tvoº! Ha-ha-ha! Sluhaj, poki tam
shcho: pristavaj v kompaniyu, tri choloviki uzhe ºst', davaj chotirista tisyach -
budesh chetvertij, i postavim v Kapustyanim saharnij zavod!
Puzir._ Ne moº rukomislo! YA c'ogo dila ne znayu, a koli ne znaºsh brodu -
ne liz' prozhogom v vodu! Stavte sami, a meni daste sto tisyach avansu, to ya
vam na uves' zavod postachu buryaka, yak teper postachayu na Kul'pins'kij
zavod!
Zolotnic'kij._ A ti vse-taki obdumaj. Buryaki buryakami, a pribil' vid
zavodu samo soboyu. Ot po¿demo zaraz u gorod, tam tobi vse vikladut' yak na
doloni, i ti pobachish, shcho dilo korisne. Zavids'kij promisel - velika rich!
Puzir_. YA shche do c'ogo ne dijshov!
Zolotnic'kij._ Pora vzhe. Po¿demo zaraz v gorod, ya tebe obznakomlyu z
dilom, a ti, prisluhavshis', obdumaºsh.
Puzir._ Ce mozhna. Do rechi, meni treba orden poluchit'.
Zolotnic'kij._ YAkij?
Puzir._ Stanislava vtoroj stepeni na shiyu!
Zolotnic'kij._ V takim razi shampans'kogo stav!
Puzir_. A de ya jogo vam viz'mu?
Zolotnic'kij._ Tak u gorodi postavish, tam najdem.
Puzir._ Ta, mozhe, ya shche i ne po¿du, bo dila u mene doma º i trohi taki
nezduzhayu.
Zolotnic'kij._ Uzhe zlyakavsya, shcho shampans'kogo treba stavit'. Nu, ya sam
postavlyu; a tim chasom davaj chogo-nebud' popo¿sti, bo ti ne dogadaºshsya
nagoduvat', a ya golodnij!
Puzir._ Zaraz budemo obidat'. Til'ko vibachajte - u mene frikase nema, a
po-hazyajs'ki: solonina do hrinu, borshch, zavaryuvana kasha do sala ta pirig,
mozhe, º z yablok.
Zolotnic'kij._ CHudovo! Azh slina kotit'sya! Sluhaj, ti zh, zdaºt'sya,
zems'kij glasnij?
Puzir._ Torik vibrali. Til'ko ya shche ni razu ne buv. (Smiºt'sya.)_
Zolotnic'kij._ Nichim hvastat': ce tobi ne robe chesti. Ot po¿demo, tak
budesh i na sobrani¿ - zavtra pochnut'sya;
na cherzi vazhne pitannya: prodovvl'stviº golodnogo lyudu do urozhayu.
Puzir_. Ce do mene ne tichet'sya. Ce himera! Golodnih bude tim bil'she,
chim bil'she golodnim pomagat'. On u mene robochim podennim platyat' tridcyat'
p'yat' kopijok. Nehaj golodni idut' do mene po p'yatnadcyat' kopijok na
robotu.
Zolotnic'kij._ Dilo. Ot ti ce same skazhesh na sobrani¿, i tobi privezut'
tisyach dvadcyat' robochih.
Puzir._ To voni meni j golovu ob'¿dyat'!
Zolotnic'kij._ Oto-to bo j º! Vihodit', treba shchos' inche pridumat',
treba obsudit', dusheyu uvijti v stanovishche golodnih, ne dat' ¿m zaginut', ne
dat' rozpovsyuditis' cingotnij bolizni.
Puzir._ Ce ne moº dilo! Zolotnic'kij._YAk?
Puzir._ CHudni lyude! Golodnih goduj, hvorih lichi, shkoli za¿zod',
pam'yatniki yakis' stav!.. Povigaduyut' sobi yarma na shiyu i nosyat'sya z nimi, a
voni ¿h mulyat', a voni ¿m kisheni prodirayut'. CHudni lyude!
Zolotnic'kij._ YAki pam'yatniki? Ne rozumiyu. Pri chomu tut pam'yatniki?!
Puzir._ Ne rozumiºte? Tak ot poki shche do obida, prochitajte ocej list.
(Daº list.)_
Zolotnic'kij (chitaº)._ "V Poltavi dozvoleno postavit' pam'yatnik pershomu
ukra¿ns'komu poetovi Ivanu Petrovichu Kotlyarevs'komu. Na cej pam'yatnik
groshi zbirayut' formal'no v Poltavshchini, ale privatne mozhna zhertvuvat'
zvidusil'. V chisli zhertvovatsliv i dosi vashogo imeni nema, ale ce, pevno,
vid togo, shcho vi ne znaºte pro take blagorod'e dilo. Tak ot ya i opovishchayu
vas pro ce, shchob dostavit' vam priyatnist', razom z drugimi zemlyakami
pozhertvovat' na pam'yatnik poeta. Groshi visipayut'sya poltavs'komu golovi.
Gotovij do poslugi. Hramenko". (Prochitavshi, divit'sya na Puzirya i govore.)_
Nu?
Puzir._ I ya kazhu - nu?.. CHogo ¿m treba?
Zolotnic'kij._ Ti hto takij? Malorosiyanin?
Puzir._ Ne kriyus'. Prirozhdennij hohol!
Zolotnic'kij._ Tak ot i pozhertvuj na pam'yatnik narodnogo poeta.
Puzir._ Z yako¿ rechi? YA zhertvuyu na priyuti...
Zolotnic'kij._ ZHduchi nagradi?
Puzir._ Ne kriyus'. A Kotlyarevs'kij meni bez nadobnosti!
Zolotnic'kij._ I yak tobi ne sorom otake govorit'? Takij hazya¿n, takij
znachnij obivatel', shche j kavaler, a govorish, yak dikij, neosvichenij muzhik:
"Kotlyarevs'kij meni bez nadobnosti!" Protivno j sluhat'! Poeti ºst' sol'
zemli, gordist' i slava togo naroda, sered kotrogo z'yavilis'; voni sluzhat'
vishchim idealam, voni pidnimayut' narodnij kul't... Vsi narodi svo¿h poetiv
shanuyut', pochitayut' i stavlyat' ¿m pam'yatniki!!!
Puzir._ To, vihodit', vi pozhertvuºte?
Zolotnic'kij._ Ayakzhe! Zavtra vishlyu trista rubliv!
Puzir._ Nu j bude z nih, a vid mene ne pozhivlyat'sya!
Vhode Divchina._
Divchina._ Pozhalujte obidat'!
Zolotnic'kij._ Proshchaj!
Puzir._ A obidat'?
Zolotnic'kij._ Obidat' u takogo hazya¿na vazhko, tut i kusok v gorlo ne
polize. Do zems'kih dil tobi nema dila, luchchih lyudej svogo krayu ti ne
znaºsh, znat' ne hochesh i ne cinish - ya soromlyus' sidit' poruch z toboyu za
stolom!
Puzir._ Ta chogo vi tak obrazhaºtes' za togo Kotlyarevs'kogo, hiba vin vam
brat chi svat?!
Zolotnic'kij._ Ah ti, neshchasna, bezvodna hmara! I prozhene tebe viter nad
ridnoyu zemleyu, i rozviº, ne prolivshi i krapli cilyushcho¿ vodi na ridni nivi,
de pri takih hazya¿nah zasohne nauka, poeziya i blago naroda!!!
Puzir._ Ta ce vi shchos' taks govorite, shcho ya ne rozumiyu. Milosti prosyu
obidat'!
Zolotnic'kij._ Ni, poki ne dasi meni slova, shcho po¿desh v zems'ke
sobraniº i poshlesh groshi na pam'yatnik Kotlyarevs'komu, doti ne syadu z toboyu
za stil!
Puzir._ Ta vzhe dlya vas: i po¿du, j poshlyu! (Bere jogo pid ruku.)_ Ne
robit' zhe meni bezchestya! (Vede jogo.)_
Zolotnic'kij._ Ah ti... hazya¿n, ta j bil'sh nichogo!
Zavisa.
DIYA DRUGA
Sad: ganok, klumbi, osloni.
YAVA I
Na sceni nema nikogo. Po hvili za scenoyu chut' golosi: "Mi ne sobaki, -
i sobak krashche goduyut'! Mozhe, hazya¿n i ne znaº!" Vhodit' yurba robochih.
Petro._ Hodim do-hazya¿na, nehaj pobache, yakim hlibom nas goduº
Lihtarenko._ A os' i borshch- goloshchak! (Pokazuº glechik.)_
Dem'yan._ Nichogo ne pomozhe! Krashche znimemos' otak, yak ºst', usi, j drugi
za nami, ta nogi na plechi j gajda!
Petro._ Ne vigaduj! Nihto ne prijme na robotu, a tim chasom Lihtarenko
privede nas syudi siloyu.
Dem'yan_. Tak mi znovu pokinemo!
Petro._ Todi posadyat'? I mi til'ko lito progajnuºmo. Ni. Budem
skarzhitis'. Koli hazya¿n nichogo ne zrobe, po¿dem do nachal'stva. YA hodi
znayu. Torik u CHobota bulo. te zh same.
Dem'yan._ Nu i shcho zh, pomoglo?
Petro._ A vse zh taki u borshch pochali krishit' kartoplyu, a boroshno dlya
hliba siyati na gustishche sito i krashche vipikati.
Dem'yan._ Poki obrobilis', a pislya Semena tak pochali goduvat' ta morit'
robotoyu, shcho mi pokidali zasluzheni groshi ta j povtikali, a vin todi j ne
skarzhivsya, bo jomu kovin'ka na ruku: med sobi zostaviv, a bdzhil vikuriv z
ulika. Tikajmo krashche, poki shche skriz' robota º.
YAVA II Ti zh i Fe_noge_n_ (na ganku).
Fenogen._ SHCHo za gvalt, chogo vam, idoli, treba?
Dem'yan (z gurtu)._ Sam ti idol!
Fenogen._ Anu, vijdi syudi, hto to smilivij obzivaºt'sya?
Dem'yan (z gurtu)._ Vcheni. Zachinshchika hochesh? A dulyu? Krashche ti jdi v gushchu,
to, mozhe, rozm'yaknesh.
Petro (do gurtu)._ Ta cit'te!.. Dilo º do hazya¿na. Viklichte hazya¿na.
Felogen_. SHCHo za bunt, chogo vam treba?
Vsi. _Hazya¿na!
Fenogen._ Ta ne krichit' tak, bodaj vam zacipilo! Hazya¿n v gorodi.
Petro._ Nu to hazyajka, mozhe, º?
Fenogen._ Hazyajka u vas na kuhni º.
Petro._ Nam pani-hazyajku viklichte.
Fenogen._ A bodaj vi ne dizhdali, shchob ya dlya vas panihazyajku trivozhiv,
voni u nas hvori.
Dem'yan (z gurtu)._ Breshe, starij pes!
Fenogen._ SHCHastya tvoº, shcho ya ne chuyu dobre, shcho ti tam varnyakaºsh!
Dem'yan (z gurtu)._ Bodaj zhe tobi tak zaklalo, shchob ti j zozuli ne pochuv!
Fenogen._ Vihod' syudi! Vihod'! YA tobi pokazhu, yak taki slova govorit'...
Petro._ YAki slova? To vam pochulos', vi zh gluhi,dyadyushka?
Dem'yan_ (z gurtu)._ Gluhij, yak "daj", a "na" vin dobre chuº!
Fenogen._ Gajda na robotu!
Vsi. _Hazyajku davaj!!
YAVA III
Ti zh, Mariya Ivanovna_i Sonya._
Mariya Ivanovna._ SHCHo tut take?
Fenogen._ Bunt! Gej, Hariton, mahaj za Lihtarenkom!
Petro._ Cit'te vsi! (Vihode vpered.)_ Niyakogo buntu, pani hazyajko, mi
ne robimo, a til'ko pros'ba do hazya¿na, a yak hazya¿na nema, to do vas.
Glyan'te, yakim hlibom nas goduyut', glyan'te, yakij borshch nam dayut'!
Sonya (vzyavshi hlib)._ Bozhe mij! Mamo, nevzhe ce hlib? I takij hlib u nas
lyude ¿dyat'?
Mariya Ivanovna._ YA ne znayu, donyu, pershij raz bachu. Meni do c'ogo nema
dila!
Petro._ Zglyan'tes', pani i panno! Hiba ce hlib? Ce potembos! Popolam z
polovoyu, poki svizhij, to takij glevkij, shcho til'ko koniki lipit', v gorlo
ne lize, zaliplyaº pel'ku;
a zacherstviº, todi takij tverdij', yak cegla, - i sobaka ne vkuse.
Dem'yan._ Takim hlibom mozhna z pushki-markeli strilyat' u nepriyatelya!
Sonya._ Mamo!
Mariya Ivanovna._ YA ne znayu...
Sonya (do Fenogena)._ I vi, Fenogen, ne_ znaºte, i nihto ne znaº? CHogo zh
vi movchite?
Fenogen._ Ce ne vashe dilo, Sofiº Terent'ºvno!
Sonya._ YAk ne moº dilo? YAk vi smiºte tak kazat'? U mene vse tilo
trusit'sya vid zhahu, shcho u nas takim hlibom goduyut' lyudej; mozhe, j tato ne
znaº, a na n'ogo budut' govorit', shcho velit' takim hlibom goduvat' robochih;
zaraz meni jdit' i velit', shchob hlib buv horoshij. YA sama budu hodit' na
kuhnyu... YA ne znayu, yak jogo zrobit', shchob vin buv dobrij, ale ya rozpitayu,
navchusya, ya ne dozvolyu, shchob tak lyudej u nas goduvali!!!
Vsi._ Spasibi vam, pannochko!
Petro._ Poshli vam bozhe shchastya, shcho vi zastupaºtes' za nas. A os' borshch,
glyan'te: sirivec' zvaryat', posolyat', zamnut' pshonom - i gotovo! Ani
buryachka, ani kartopli v n'omu nema.
Sonya._ YA vse zroblyu, shchob vas goduvali krashchei
Vsi._ Spasibi!
Idut'.
Z gurtu: "Dobra dusha, a starij chort yazika prikusiv". Vijshli.
YAVA IV
Fenogen, Mariya Ivanovna _i Sonya._
Sonya (do Fenogena)._ Zaraz prikazhit', shchob nazavtra i hlib buv
horoshij... Mamo, shcho jomu treba, shchob vin buv horoshij?
Mariya Ivanovna._ Treba siyat'. Ce nesiyanij, i zerno bulo nechiste.
Sonya (do Fenogena)._ SHCHob chistili, shchob siyali i v borshch shchob kartoplyu i
buryaki klali!
Fenogen._ YAk tato pri¿de, to vi jomu skazhete, - ya ne smiyu pereminyat'
jogo prikazu.
Sonya_. Nepravda, nepravda! YA ne viryu, shchob tato prikazuvav tak lyudej
goduvati! Mamo! Skazhit' vi svoº slovo!
Mariya Ivanovna._ YA ne znayu, dochko, ya do ekonomi¿ ne mishayus'.
Sonya._ Mamo, golubko, treba mishatis', bo lyude nas pro-klenut'! U nas
stil'ko vsyakogo hliba, yak vodi v mori, i ves' hlib lyude zaroblyayut', voni
povinni ¿sti za svoyu pracyu najkrashchij hlib! Adzhe zh tak, mamo?!
Mariya Ivanovna._ Tak, dochko, til'ko ya ne znayu... A ot i tato pri¿hav!
Fenogen (pro sebe)._ Ot vin tobi, shchenya, pokazhe hlib! (Ide nazustrich.)_
YAVA V
Puzir _nese pokupku. Fenogen_, pociluvavshi jogo v ruku, bere pokupku. U
Puzirya_ boroda pidstrizhena i vidno na shi¿ orden.
Mariya Ivanovna_. Ne govori, dochko, pro hlib, mozhe, tato z dorogi
gnivnij, a mi viberem chas i skazhem jomu.
Sonya_. Ne mozhu, mamo, zhdat'! Treba zaraz govorit', shchob lyude zavtra ¿li
i dobrij hlib, i krashchij borshch!
Puzir._ Zdorovi buli! Griºtes' na sonechku, nu j ya po-sidyu z vami.
Sonya (ciluº jogo v ruku)._ YAk vam ¿zdilos', tatochku?
Puzir._ Nichogo, dobre.
Mariya Ivanovna._ SHCHo ce ti zrobiv?
Puzir._ A shcho?
Mariya Ivanovna._ Borodu pidrizav, chi shcho?
Sonya._ I spravdi... Dlya chogo vi, tatochku, pidrizali borodu?
Puzir._ Dlya chogo pidrizav? Ha-ha-ha! Hiba vi nichogo ne bachite?
Sonya i Mariya Ivanovna._ Ni, nichogo!
Puzir._ Oto slipi! Tak glyan'te syudi. (Pokazuº na shiyu.) _SHCHo ce?
Mariya Ivanov na_. Hrest!
Puzir._ Hrest! Ta yakij hrest?
Sonya._ Orden.
Puzir._ Stanislava vtoroj stepeni na shiyu!
Fenogen (pidhode)._ Dozvol'te pociluvat'!
Puzir._ Ciluj!
Fenogen _ciluº orden.
Poluchiv nagradu za priyut.
Mariya Ivanovna _i Sonya._ Pozdorovlyaºmo! Pozdorovlyaºmo! (Ciluyut'.)_
Mariya Ivanovna._ A vse zh taki ya ne rozumiyu: dlya chogo ti borodu
poportiv?
Puzir._ Nikoli ti ne dogadaºshsya, vse tobi treba v rot poklasti. Orden
na shiyu - rozumiºsh?
Mariya Ivanovna._ Rozumiyu i bachu, shcho na shi¿...
Puzir._ Teper i ti bachish, i vsyake pobachit', shcho na shi¿ orden; a yak bula
dovga boroda, to zakrivala, i nihto b ne pobachiv! Dlya chogo zh jogo nosit',
koli jogo ne vidko? Prijshlosya pidrizat' trohi borodu. Rozumiºsh?
Mariya Ivanovna._ Teper rozumiyu: shchob vidno bulo orden!
Puzir._ Tak. Nu, a yak vam zdaºt'sya: lichit' meni orden?
Mariya Ivanovna._ Bozhe, yak garno: zovsim drugij cholovik!
Fenogen._ Tak nache ispravnik!
Puzir._ Ha-ha-ha! O, ya j zabuv. (Pokazuº pakunki.) _Ce tobi, donyu, na
plattya kupiv. Buduchi oce v gorodi, zajshov iio dilu v magazin do Petra
Timofievicha... Ot de torgovlya tak torgovlya: lyudej, lyudej - protisnutis' ne
mozhish... p'yat' magaziniv, gurtovij sklad - i skriz' povno kupcya.
Mariya Ivanovna_. SHCHaslivij Pet'ka!
Puzir._ Ege... I v magazini zustrivsya ya, znaºte, nenarokom z
nachal'niceyu gimnazi¿, kupuvala svo¿j dochci na plattya i pricheiiili¿sya, shchob
i ya tobi kupiv takogo samogo. YAkes' duzhe novomodne, kazhe, rozhvatayut', a
ya, kazhe, hochu, shchob u Sonichki bulo take same plattya! Vona tebe duzhe lyubit'.
Najkrashcha, j najrozumnisha, kazhe, moya vospitanicya!
Mariya Ivanovna_. A yak zhe ne krashcha, koli po skinchennyu dali zolotu
mendal'!
Puzir_. Petrushka!
Vhode hlopec'. Viz'mi i vidnesi v kimnatu. Mi potim rozdivimos'.
H.yupec' bere u Fenogena pokupku i pal'to ta p nese u hatu.
Sonya._ Spasibi, tatu! (Ciluº jogo.)_
Puzir_ (gladit' ¿¿ po golovi)._ Rozumna golovka!.. Nu, shcho zh tut novogo?
Fenogen_. Vse blagopoluchno.
Puzir._ Slava bogu!
Sonya._ Ni, tatu, ne vse blagopoluchno!
Puzir._ A shcho zh tut stalos'?
Sonya (podaº jomu hlib)._ Glyan'te!
Puzir(rozglyadaº)._ Hlib!
Sonya._ I takim hlibom, tatu, u nas robochih goduyut'!
Puzir._ Skriz' u hazyajniv, po vsih ikonomiyah, dochko, odnakovij -
otakij, yak bachish!
Sonya._ Nehaj drugi goduyut', chim hotyat'! Ce ne mozhe but' dlya nas
zrazkom! Takim hlibom grih goduvat' lyudej, tatu!
Puzir._ Robochogo cholovika ne mozhna, moya ditino, nagoduvat' inchim,
bilishchim hlibom: vin bude raz u raz golodnij. Robochij cholovik, muzhik, ne
lyubit' bilogo hliba, bo vin i ne smashnij, i ne trevnij. Oce samij
nastoyashchij hlib dlya robochih! Pitatel'nii, yak kazhut' likari!
Sonya._ Ta ce ne hlib, tatu, ce kirpich!* _
Puzir._ Bog zna shcho vigaduºsh! YAkogo zh shche hliba treba? (Hoche odlamat' -
ne lamaºt'sya, hoche odkusit' - ne vkuse.)_
Sonya._ Bachite: ni vlamat', ni vkusit'!
Puzir._ Treba rozmochit'!
Sonya._ Tatu, mij lebediku, ne dozvolyajte lyudej goduvat' takim hlibom.
Nedurno kazali v gimnazi¿, shcho u nas lyudej goduyut' girshe, nizh svinej;
nasmihalis', ya plakala i zapevnyala, shcho to nepravda, a teper sama bachu, i
vsya moya dusha tremtit'! Tatu, ridnij mij, koli vi lyubite mene, shanuºte
sebe, to velit' zaraz, shchob lyudej krashche harchuvali! A poki ya budu znat' i
bachit', shcho u nas taka nepravda do lyudej, shcho vas skriz' sudyat',
proklinayut', meni nishcho ne bude milo, zhittya moº bude katorgoyu!!
Puzir._ Nu, godi, godi! Zaspokojsya. YA zvelyu, shchob harchi buli krashchi. Idi
prohodis' po sadochku, zaspokojsya, zaspokojsya! Stara, jdit' udvoh...
Sonya _i Mariya Ivanovna _pishli v palisadnik i znikli v sadu.
YAVA VI
Puzir _i Fenogen._
Fenogen_. Poki shche kazennogo naznachat', a mi vzhe dizhdalisya svogo
inspektora... Bida!
Puzir._ Lihtarenko taki duzhe vigaduº na hlibovi. Po vidomosti, pevno,
pokazuº chistij, a daº - bach yakij. Spravdi ne vkusish! Ta j ne chas teper
takim hlibom goduvat': shche pokidayut' robochi, vozis' todi z nimi, a pora
nastupaº garyacha. Skazhi jomu, shcho takij hlib mozhna davat' til'ko z pershogo
sentyabrya, yak obrobimos': todi polovina strokovih ne vi-derzhe, povtikaº, a
zhaluvannya zostanet'sya v kisheni... Otak, skazhi jomu, rozumni hazya¿ni
roblyat'! Perekazhi zaraz Lihtarenkovi, shchob takij hlib davav todi, yak
dorobimos', a teper nehaj goduº krashche i v borshch kartoplyu nehaj daº.
Roztrivozhili meni ditinu!..
Fenogen._ Aga! A ya kazav: Sonya - ce vam ne Katya! Ta movchala do smerti,
a cyu ne peremozhesh, shcho zahoche, te j zrobe!
Puzir._ U mene vdalas'!
Fenogen._ Ni, ne te... gimnaziya, zolota mendal'... Ot i vijshov
inspektor!
Puzir._ Nu, nichogo burchat'! Robi, shcho velyu!
Fenogen._ Z takoyu nichogo ne zrobish. Ne pide vona za CHobota, a pide za
kogo shoche.
Puzir._ Ne tvoº dilo!
Fenogen (iduchi)._ Gimnaziya, zolota mendal' - ot i dizhdalis', nazhili
inspektora!
YAVA VII
Puzir (sam)._ Nema vzhe u mene togo duhu, shcho kolis':
postariv, polohlivij stav. Ot prinyav vid Pet'ki Mihajlova dvanadcyat'
tisyach ovec', voseni chisto¿ pribili dvadcyat' tisyach, a trivozhus'. Nema-nema
ta j podumayu: a shcho, yak Pet'ka vskochit' u zlosni! Ne takij zhe j Petro, shchob
uskochit', - ce idol v komerci¿, a trivozhus'... Postariv, polohlivij
stav!.. Pershe jshov za barishami naoslip, shturmom krishiv napravo i nalivo,
plyuvav na vse i znat' iie hotiv lyuds'kogo pogovoru, a teper takij pustyak -
trivozhit'! Znovu, dochka til'ko skazala, shcho nad neyu smiyalisya v gimnazi¿, i
mene azh u serce kol'nulo. Lyude znayut' pro mene bil'sh, nizh ya dumav...
Natural'no: to z stepu ne vilaziv, a teper pochav mizh lyude vihodit', i
treba oglyadatis', shcho lyude skazhut'. I bez lyudej pogano, i z lyud'mi
pogano... Ne mozhna inakshe (pomacav orden):_ kavaler! (Pishov.)_
YAVA VIII
V palisadniku pokazuyut'sya Mariya Ivanovna _i Sonya._ Sonya_ z lijkoyu.
Sonya._ YA zaspoko¿las', mamo; budu polivat' kvitki, polot' gryadochki, a
vi jdit' - odpochin'te.
Mariya Ivanovna._ Ditino moya kohana! Vid rozmovi z toboyu ya bad'ornishcha
stala, nizh zranku. Ti taka smiliva, taka rozumna ta tak garno govorish, shcho
ya, sluhayuchi tebe, molodiyu. I ya taka bula, donyu, ne dumaj sobi! A zhittya,
znaºsh, pomalu perekrutilo! Mi buli tak sobi hazya¿ni, z serednim dostatkom,
a teper - de vono j nabralos'? Pravda, tridcyat' p'yat' lit pracyuvali,
sil'no pracyuvali. Mi, dochko, nikoli ne znali, shcho mozhna, a chogo ne mozhna;
abi barish, to vse mozhna! A ot ti inakshe divishsya... mozhe, j tvoya pravda!
Pidu zh ya spravdi, poki do obida - deshcho pereglyanu (pishla),_ poshtopayu,
polatayu.
YAVA IX
Sonya (sama)._ Bozhe, yak vazhko bulo na dushi! A ot til'ko pershij stupin'
zrobila - i legko stalo, mov krila virosli! Teper budu slidkuvat', budu na
kuhnyu hodit', budu z tatkom skriz' ¿zdit', shchob use bachit', shchob use znat' -
yak vono robit'sya... Take velike hazyajstvo i vse meni dostanet'sya odnij, a
ya ne znayu nichogo,ne znayu, de tut zlo, i ne mozhu nichogo zrobit' dobrogo...
Oj bozhe mij! Ce zh Ivan Mikolajovich!
YAVA H Sonya_ i Kalinovich._
Sonya._ Ivan Mikolajovich! Ot spasibi! YAkim vitrom? Kalinovich_.
Pivdennim, teplim! Dobrogo zdorov'ya ta bozhe pomozhi!
372
Sonya._ Spasibi! S'ogodnya tabel', zdaºt'sya?
Kalinovich_. I praznik dlya mogo sercya! YAk zhe pozhivaºte, sil's'ka
obivatel'ko?
Sidayut' na oslin.
Sonya_. Oh, ne pitajte! Tyazhko bulo cherez te, shcho ne znala, shcho robit' i yak
robit'... I til'ko s'ogodnya vipadkovo naskochila na stezhku, i stalo
radisno! Teper radist' moya shche virosla stokrat, bo bachu vas, mij dorogij
uchitelyu, i mozhu z vami podilitis' svoºyu radistyu.
Kalinovich_. I ya radiyu, shcho bachu vas v takim yasnim nastroyu. Nu, a pislya
ce¿ peredmovi rozkazhit', yake vi najshli tut dilo?
Sonya._ Znaºte, Ivan Mikolajovich, ya zadihalas' pered cim velikim
hazyajs'kim kolesom; vono tak strashno gude i tak prudko krutit'sya, shcho mimo
mene prolitali, mov u sni, sami tyazhki vrazhinnya, i ya navit' ne mogla
rozibratis' ni v chim, a til'ko sercem chula, shcho tut navkrugi mene robit'sya
nepravda, zlo; a popravit', zupinit' zlo - nesila, bo nichogo dobre ne
rozumiyu! Teper popala na stezhku. I ot pershe vs'ogo vzyala sobi zadachu:
slidkuvat', shchob dobre robochih harchuvali, a tam, dali, ya uvijdu i v samu
sut'!
Kalinovich_. I sut' zadavit' vas! Vona daleko strashnisha, nizh te nevidime
koleso, shcho tak lyakalo vas! Skazhu vam, shcho teper ºst' inteligentni, chesni
hazya¿ni, sil'ni duhom, kotri boryut'sya z staroyu zakvaskoyu v hazyajstvi,
bazhayuchi postanoviti pravdivi vidnosini mizh hazya¿nom i robitnikom, ale ne
znayu, chi ¿m ce udast'sya! Takih borciv shche malo, - pravda, til'ko ne vam
ryadi ¿h popovnyat'!.. Bog z nim, z hazyajstvom: trudno tam pravdu nasadit',
de spokonviku u koreni lezhit' nepravda! Krashche hodim poruch zo mnoyu na
korisnu pracyu v shkoli. Pravda, shcho j tam trudno tezh, a vse zh taki mi
trudnoshchi pereborem - na te º biti shlyahi - i budemo mizh moloddyu nasazhdat'
ideali krashchogo zhittya! Budushchina v rukah novogo pokolinnya, i chim bil'she
vijde z shkoli lyudej z chesnim i pravdivim poglyadom na svo¿ obov'yazki pered
spil'noyu gromadoyu, tim skorishe viroste sered lyudej najbil'sha suma
spravedlivosti!.. Prostit' mene, Sofiº Terent'ºvno: ya zabuv, shcho vi vzhe ne
vospitanicya, i chitayu sam lekci¿...
Sonya._ O, vi voskreshaºte u mo¿j pam'yati dni pershogo znakomstva... YA
prijnyala vsi nashi ideali i zhazhdu, i shukayu, de meni ¿h do zhittya
priklastc... A ot i shlyah vi pokazali, i povedete slipu...
Kalinovich. _A poki mi pidemo svo¿m shlyahom, dobre i te, shcho vi zadumali
robiti. Til'ko ya ne dumayu, shchob vam ce udalos'. Tato ne privik do tih
idealiv, yaki vi budete komu u vichi tikat'; u vas shchohvilini bude
neporozuminnya, svarka... Nu, shcho robit'? Ce perehodnij stupin'; vi zh,
pevno, kazali tatovi j mami pro nashe vlasne dilo? SHCHo voni?
Sonya_. Mama zna i rada, a tatovi shche ne kazali. Na tatovi imenini vi
pri¿dete i sami pobalakaºte. Ta shche zahopit' Zolotnic'kogo, - tato bude
rad. Petro Petrovich maº na tata vpliv... A til'ko vi ne bijtes' nichogo: ya
vas ne zradyu - ot moya ruka!
Kalinovich (ciluº ruku)._ Ruka sil'na, i opertis' na ne¿ mozhna. A yak
tato ne zgodit'sya?
Sonya._ Todi ya pri¿du v gorod i mi povinchaºmos', ta j godi!
Kalinovich_. Bravo, risheniº radikal'ne!
Sonya._ Hodim zhe poki shcho u hatu. YA vam zagrayu, vi zaspivaºte, a tato
lyube spiv. Kalinovich._ Hodim.
Idut'.
YA budu tak spivat', shchob ti... shchob vi...
Sonya._ Nu, nu, vzhe ne popravlyajsya, govori "ti", dlya mene ce priyatno.
Kalinovich._ SHCHob ti u kozhnij noti chula moº do tebe shchire kohannya!..
Sonya._ Otak same i ya budu akompanirovat'. A stari nashi budut' tayat'!
Muzika do vsyakogo sercya i do vsyako¿ dushi odnakovo govorit' svo¿m
uleslivim, charivnim yazikom!
Pishli.
YAVA XI
Lihtarenko i Fenogen _(za scenoyu).
Fenogen_. Oj-oj-oj! Vijshli.
Lihtarenko._ Oj-oj-oj!
Fenogen._ YA vas ne boyusya!
Lihtarenko._ I ya vas ne zlyakayus'!
Fenogen_. Pobachimo!
Lihtarenko._ Pobachimo!
Fenogen._ SHCHo vi meni mozhete zrobit'?
Lihtarenko_. A vi meni shcho? YA ne Zeleps'kij.
Fenogen_. YA? Ha! YA deshcho znayu. Skazhu - i poletish!
Lihtarenko._ I ya deshcho znayu. Skazhu - i zostanus', a Fenogenovi v
potilicyu!
Fenogen._ Ti pro mene nichogo ne znaºsh hudogo.
Lihtarenko._ I ti pro mene nichogo ne znaºsh.
Fenogen_. A za buryaki!
Lihtarenko._ A za valahi!
Fenogen._ SHCHo - za valahi? SHCHo? Nu, skazhi!
Lihtarenko._ Pershe skazhi za buryaki, a ya pochinat' ne hochu.
Fenogen._ A hto pri zdachi buryakiv vzyav z zavoda p'yatsot karbovanciv?
Lihtarenko_. YA vzyav. Ta ne dokazhesh, ne v ti vzuvsya! A ti vzyav za valahi
z kupcya po griveniku vid valaha - dvisti rubliv, i ya dokazhu, bo mayu list
vid Krachkovs'kogo!
Fenogen_. YA ne brav - vin sam dav.
Lihtarenko_. Ege! Ne vmer Danilo, ta bolyachka vdavila! Sluhajte, Fenogen
Petrovich! Vi ne svarit'sya zo mnoyu, bo naskochila kosa na "kamin'. YA ne z
tih, shcho boyat'sya! Ni! Tak i znajte. Berit' - ya vam ne zavazhayu, ne zavazhajte
j meni! YA ne viz'mu po-durnomu, a pershe zroblyu hazya¿novi korist', a potim
i sebe ne zabudu... Krashche zrobimo mizh soboyu dogovor: brat', de dayut' i de
mozhna, a pa menshih zvertat'! Ot vi hotili vignat' Klima - tak i treba, shchob
zamazat' ochi za valahi, bo j vin deshcho znaº, -. til'ko vam ce ne udalosya;
hotili nashkodit' za pshenicyu meni, ta nashkodili Zozuli... Bo vi chuli
dzvin, ta* _ne znaºte, vidkil' vin, postarili, nyuhalo zopsuvalosya! Za
pshenicyu ya vzyav tezh p'yatsot rubliv, po pivkopijki z puda, anu, dokazhit'...
To-to! A yakbi vi buli v kompani¿ zo mnoyu, to ya vzyav bi po kopijci i vam
dav bi trista karbovanciv, a hazya¿n vzyav bi ne sorok tisyach chistoganom, a
tridcyat' visim... CHogo zh jomu shche? Daj bozhe povik! SHCHo, hiba ne pravda?
Fenogen_. Pravda!.. Divlyus' ya na tebe i dumayu: de ti takni uzyavsya? Ot
vik prozhiv kolo takih dil, de kozhnij den' odnim veliki barishi, drugim
groshi, a tretim, yak kazhut', shishi, - a takogo idola, yak ti, ne bachiv! Mi
hoch krilis' i kriºmos', a ti govorish pro te, shcho vzyav chi vkrav, nemov komu
dobro zrobiv!!!
Lihtarenko_. A yak zhe b ti dumav?! SHCHo to za slovo - ukrasti? Ukrasti
mozhna til'ko konyaku, vola i vse te, shcho º zhivogo i shcho gotove vzhe lezhit' na
svojomu misci. YA nichogo takogo ne beru, ne kradu - bozhe sohrani! YA tak
roblyu: shchob vse te, shcho º v hazya¿na, bulo cile i shchob meni bula korist'! Ce
komerches'kij gendel'! Ot ya odberu vid muzhikiv obrochnu kazennu zemlyu,
viz'mu nadili v arendu, i muzhiki, ostavshis' bez zemli, budut' robit' na
nashogo hazya¿na, yak kripaki! Ta shchob vid takogo komerches'kogo gendelya ne
mat' koristi! Todi b u._ lichiv sebe iyuslidcim durnem! Hazya¿n hoche
zarobit', i ya hochu zarobit'? Vsi rvut', de til'ki mozhna zirvat', a ya budu
divit'sya ta zavidovat', yak lyude bagatiyut'? YA ne takij! Zaviduyut' til'ko
nedotepi!
Fenogen_. I rozumno, i pravdivo! I de ti takij uzyavsya? Lihtarenko._
Hazya¿ni vikohali! Bachite, kolis', kazhut', buli odvazhni lyude na vijni, -
bilis', rubalis', palili; golovi kotilis' z plech, yak kapusta z kachaniv;
teper nema takih strahovij i vsya odvaga cholovicha jde na te - de b bil'she
zachepit'!.. Kolis' busurmaniv obdirali, a teper svo¿h ridnih! YAk na vijni
nikogo ne zhalili, - bo ti ne vb'ºsh, tebe ub'yut', - tak tut nema chogo slini
rozpuskat': ne viz'mesh ti, to viz'mut' z tebe!
Fenogen_. Nu, pociluºmsya i budemo tovarishami!
Ciluyut'sya.
Lihtarenko._ Tak krashche! Znajte, shcho Pet'ka Mihajlov dutu svoyu torgovlyu i
vse hazyajstvo hoche zirvat' minoyu bankrotstva. Bankrotstvo - komerches'kij
gendel'! Cim sposobom vin obikrade bagato lyudej, a sam nazhive milion! Meni
vzhe vidomo, shcho i nash hazya¿n vzyavsya jomu pomagat' i pereganyaº na svo¿ stepi
dvanadcyat' tisyach ovec'. Kurtc - "eti nikogda!", bo vin duren', a mi - "eti
vsegda!". Pri salganah budete vi - ne lovit' zhe gav! Koli pershe brali
kopijku, berit' desyat'! ZHalitis' ne budut', nema kudi: tut vor u vora
krade! Koli shcho treba, ya pomozhu, zate zh, shcho b ya ne zrobiv, - pomagajte! SHCHo
b vi ne pochuli: komu i skil'ko ya dav odstupnogo na torgah za obrochnu
kazennu zemlyu, za skil'ko ya pidkupiv polnomochenih i vsyu gromadu viddat'
svo¿ nadili v arendu, - ne vashe dilo!
Fenogen_. YA i slipij, i gluhij, i nimij: robi, yak hochesh, ta mene ne
zabuvaj.
Vhode Zozulya._
YAVA XII Lihtarem k o, Fenogen i Zozulya._
Zozulya._ Do rechi ya vas tut oboh zastav! Vi, Fenogen Petrovich, hazya¿novi
nagovorili, a Porfirij Aristarhovich, ne zastupilis', i ya zistavsya
osoromlenij nevinno i bez hliba!
Fenogen_. Tebe pokarano dlya primiru, shchob drugi bachili karu i boyalis'! A
bez strahu - odin viz'me, drugij viz'me, potim rozoreniº; a mi vsi hlib
kolo hazya¿na ¿mo... Berezhi hazyajs'kogo dobra, yak oka: grih velikij potaj
brat' z ekonomi¿.
Zozulya._ Tak ya zh ne brav, boga bijtes'!
Lihtarenko_. To htos' drugij vzyav: z pal'cya zh ne vismoktali.
Zozulya._ To ya za drugogo povinen strazhdat'?
Lihtarenko._ A tak. Ot teper tebe rozshchitali, grih pokrivsya, vse
zatihlo, i hazya¿n zaspoko¿vsya, ne bude grizti drugih. Potim, mozhe, shche shcho
propade, skazhut': Zozulya vzyav, - a tebe vzhe nema, i znovu tiho, i dlya
drugih polegkist'. Tut koleso tak krutit'sya: odnih dave, a drugi
proskakuyut'!
Zozulya._ U mene volossya na golovi pidnimaºt'sya vid vashih rechej. Nevzhe
vam ni krihti ne zhal' mene, moº¿ chesti i moº¿ sim'¿? YA zh nichogo ne vzyav, i
shche navit' ne navchivsya krasti, bo til'ko torik z zemledil'ches'ko¿ shkoli
vijshov. Vi zh cim psuºte navik v mo¿m zhitti shlyah: mene nihto ne prijme na
sluzhbu!
Fenogen_. Prijmut'! Ni dobrogo, ni zlogo atestata tobi ne dadut';
publikaci¿ ob tim, za vishcho tebe rozshchitali, nigde ne bude, to j misce, bog
dast', najdesh sobi! Til'ko rayu tobi: sluzhi chesno, ne paskud' svo¿h ruk, to
j cya vina tobi prostit'sya; koli zh nas hto zapitaº: chogo rozshchitali? - to i
mi skazhemo: sam ne zahotiv!
Zozulya_. To ce j usya porada? To j hazya¿n te same skazhe?
Fºnogen_. Hazya¿n sam skazav - rozshchitat' tebe.
Zozulya._ Bozhe mij, bozhe mij! SHCHo zh ya tatovi skazhu, shcho mati poduma? Voni
radili, bidolahi, shcho ya na horoshomu misci, shcho budu ¿m pomagat' i menshih
brativ vivesti v lyude, i na tobi - prognali, prognali ni za shcho, a kazhut':
ukrav! Bozhe mij! YA ukrav! Ta skorishe b u mene ruka vidsohla, nizh
protyagnulas' do chuzhogo, skorishche b mozok mij visoh v golovi, nizh prosheptav
meni dumku ukrasti! Nevzhe ni v kogo z vas ne povoruhnet'sya serce zhalem na
mo¿ pravdivi slova, shcho ya tak shchiro vam kazhu?
Lihtarenko._ Tak govoryat' usi, kogo pristrunchit' liho. Zvidkil' zhe
mirku vzyat', shchob neyu zmiryat', shcho te, shcho ti govorish, - pravda?
Zozulya._ Z sercya, z sercya cholovichogo povinna mirka vinikat', ta til'ko
sercya v vas nemaº, a chest' davno vzhe poteryali, bo vi sami zlodyugi i ne
povirite nikomu, shcho vin ne krade tak _yak vi. Bodaj zhe dityam vashim do vsih
¿h dil taku, yak vi do mene, mirku prikladali! Kati bezdushni vi! (Pishov.)_
Lihtarenko._ Oce toj duren', shcho j v cerkvi b'yut'!
Fenogen_. Smirivsya b, poplakav, pohodiv, poprosiv, navkolishkah poprosiv
- i znovu b prijnyali; a vin bach yak nosa pidnima i tak nas opaskudiv, shcho
koli b pochuv hto, to shche b podumav spravdi, shcho mi zlodi¿...
Lihtarenko._ Takim durnem kolis' i ya buv... A hto b teper poviriv?
Ha-ha-ha! ZHittya navchit'. Molode - durne!.. Tak ya pidozhdu v kontori, a vi
pro vse dolozhite hazya¿novi tak, yak slid... Ne zabuvajte til'ko nasho¿
umovi, todi dobre bude nam obom! (Pishov.)_
YAVA XIII
Fenogen_, a potim Kalinovich_, Sonya _i Puzir_.
Fenogen_ (sam)._ Bachiv ya komerches'kih lyudej bagato, a takogo idola, yak
Lihtarenko, shche ne dovodilosya bachit'!
Vhodyat' na kril'ce Kalinovich_, Sonya _i Puzir_.
Puzir._ Znaete, ya b na vashim misni z takim chudovim golosom u
nrotodiyakoni pishov: vichnij i ne vazhkij kusok hliba!
Sonya._ Uchitel' gimnazi¿, tatu, bil'sh obezpechenij, nizh protodiyakon.
Puzir._ Ni, dochko, protodiyakon i obezpeche-nij bil'she, i yakos' vidnishche
misto!.. A priyatno, priyatno vi spivaºte. Otakij u mene buv kolis' chaban:
yak zaspivaº, to vsi plachut'!.. SHCHo zh, negramotnij, - a vzhe ya jogo viviv bi
v diyakoni. Aj spivav, aj spivav! YAk zavede, buvalo, "On z-za gori, z-za
limanu"... A-a! CHudovo spivav!
Kalinovich_. De zh i golosam but', yak ne v narodi. SHCHo virostaº na voli,
sered stepu shirokogo! A u vas, kazhut', ºst' taki stepi, shcho nagaduyut' soboyu
step Gogolya?
Puzir._ Ne znayu, ya na stepah u Gogolya ne buvav!
Sonya._ Gogol', tatu, pisatel'; vin v knizhci step opisav duzhe garno.
Puzir._ Ha-ha! YAkij tam v knizhni step? Ot yakbi vin pobachiv spravzhnij
step bez krayu, pa kotrim de-ne-de mriyut' otari ovec', a tirsa vishche poyasa,
mov shovkom zemlyu ukrivaº i shumit', shumit'... YA vsyu molodist' proviv u
stepu...
Kalinovich_. A vi poetichno malyuºte step... (Do Soni.) _Talant!..
Proshchajte!
Sonya._ Krashche b vi po¿hali nashimi kin'mi, pravda, tatu?
Puzir._ A chom zhe takogo spivaku ta ne odvezti!
Kalinovich_. Spasibi! U mene º zvoshchik.
Puzir_. I ves' chas tut sto¿t'? Ohota groshi tratit', pevno, bagato
maºte... Ha-ha-ha!
Kalinovich_ (smiºt'sya)._ Bude z mene!
Puzir_. Proshchajte! Klanyajtes' nachal'nici gimnazi¿ - duzhe priyatna
zhenshchina, (Ide.)_
Kalinovich._ Dobre!
YAVA XV
Bbigaº Hariton._
Hariton._ Felogen Petrovich, neshchastya: Zozulya povisivsya!
Fenogen_. De?
Hariton._ Uranci poluchiv v kontori roshchot, a oce svizho povisivsya!
Sonya._ Aj!!
Kalinovich_. Hazyajs'ke koleso rozdavilo!
Zavisa.
DIYA TRETYA
Kabinet.
YAVA I
Fenogen_ (odin. CHitaº list)._ "Mnogouvazhaºmij Fe-nogen Petrovich.
Pospeshayu ochen' speshno uvedomlyat' vas, chto dazhe ochen' ves'ma horoshee i
dohodnoe imºniº dlya vas nashlos'. P'yatsot desyat-in, stav ribnij, vodyanoj
mlin na dva postava z folyushami. Ot stanci¿ tr'oh z polovinoyu verstov".
(Govore.)_ A de, to j ne kazhe, bo¿t'sya, shcho obijdus' bez n'ogo, - hitrij z
bisa. Nu, shcho zh dali? (CHitaº.)_ "U gorodi novost': s'ogodnya Petra
Timofeevicha posadili v ostrog!" (Govore.)_ Otaka lovis'! Bankrotstvo ne
udalos'. (CHitaº.)_ "Bol'shoj skandal, i mnogim lyudyam neshchastya. Na dnyah budu
u vashih mestah. Pogovorim podrobno. Hazya¿nu ob ostrog poka ne govorit'.
Vash pokornij sluga Grigorij Mojsººvich Mayufes". (Govore.)_ Pogano.
Lihtarenko kazav, shcho u ce dilo vskochiv i nash hazya¿n. CHi skazat' jomu, chi
spravdi promovchat'? Movchat' krashche, shchob ne viyavilis' chasom mo¿ stosunki z
Mayufesom.
YAVA II
Fenogen _i Mariya Ivanovna_.
Mariya_ Ivanovna_. Nu, Fenogenushka, shcho zh nash imeninnik, vzhe odyagsya?
Fenogen_. Odyaglisya. Ugovoriv-taki nadit' krohmal'nu sorochku i novij
syurtuk; a pri ordeni zovsim ne toj cholovik, i Zolotnic'komu ne vstuplyat'.
Sidyat' i yakus' komerciyu na shchotah vikladayut'.
Mariya Ivanovna. _Slava bogu, hoch prichepurivsya. Sonya vchora cilij vechir
umovlyala, bo, mozhe, hto z goroda s'ogodnya pri¿de... Ot shcho, Fenogenushka: ya
jomu spravila takij novij halat, shcho ah! Til'ko zh ti znaºsh, shcho Terentij
Gavrilovich bude serdit'sya, koli doznaºt'sya, shcho ya na halat bagato groshej
poteryala, tak ti jomu ne govori, a pomozhi. Halat prinese Pavlina i zaprose
za n'ogo til'ko p'yatdesyat rubliv. Sam pobachish, shcho ce vse odno, shcho durno
vzyat' taku dorogu i garnu veshch! Na sluchaj zhe Terentij Gavrilovich ne zahoche
brat' halata, ugovori jogo, ti umiºsh. Ot tobi za ce na chaj p'yat' rubliv...
Fenogen_ (bere groshi)._ Spasibi, Mariya Ivanovna; radi togo, shchob
Terentij Gavrilovich nosili garnij halat, ya j durno (hovaº groshi)_ vse
zroblyu, abi halat kupili!
Mariya Ivanovna_. Glyadi zh, Fenogenushka! Pavlina tut sidit' i zhde.
(Govore u prihozhu.)_ Vi zh postarajtesya, Pavlina, ne zhalijte sliv,
umovlyayuchi.
Pavlina (visunuvshis' u dveri)._ Bud'te pevni. YA vzhe znayu, shcho
govorit'... (Prichinyaº dveri.)_
Fenogen_. Ta vi ne trivozhtes', kupimo!
Mariya Ivanovna._ Radi boga, Fenogenushka! (Pishla.)_
YAVA III
Fenogen_, potim Puzir _i kravchiha_.
Fenogen_ (odin)._ Garno pochavsya den': p'yat' rublikiv vzhe mayu.
Vhode Puzir_.
Puzir_. Nikogo shche ne bulo?
Fenogen_. Ekonomi zhdut' v kontori; a tut u nas sidit' Pavlina z goroda,
znaºte?
Puzir_. Znayu. CHogo ¿j treba? Ce vzhe hoche pokoristuvatis' imeninami i
zderti shcho-nebud'. Terpit' ne mozhu ciº¿ bidnoti. YAk pobachu starcya, to,
zdaºt'sya, tikav bi vid n'ogo skil'ko sili.
Fenogen_. SHCHos' prinesla, ne daº j glyanut', kazhe - podarunok.
Puzir_. Klich!
Fenogen (u dveri)._ Zahod'te, Pavlina._
Vhode Pavlina_, z pakunkom, zakutanim u bilu prostinyu.
Pavlina_ (klanyaºt'sya)._ Z imeninami! Daj bozhe mnogo lit zhit' ta
bagatit'.
Puzir_. Spasibi. A ce ico?
Pavlina._ (rozgortaº)._ Veshch knyazhes'ka! Nochej nedosipala, dva misyaci
udvoh z dochkoyu pracyuvali. Prijmit' vid bidno¿ vdovi i ne ostavte svoºyu
milostyu.
Puzir_. SHCHo zh tam take, pokazuj mershchij!
Pavlina (pokazuº)._ Bogom prisyagayu, shcho ni u kogo takogo halata nemaº, -
zakaznij.
Fenogen_. Aj halat, oce halat, tak-tak! U takim halati mozhna i na
zasidaniº v zems'kij bank. Glyan'te: buryaki! I ovechki!..
Puzir (rozglyadaº)._ Skil'ko zh ti za n'ogo hochesh?
Pavlina._ Barhat lions'kij, shovk yak lub, a robota! Dva misyaci trudilis'
udvoh!
Puzir._ Nu, godi vzhe hvalit', tovar vidko, kazhi, skil'ko?
Pavlina._ Skil'ko vasha laska?
Puzir._ SHCHo tam laska! CHogo dobrogo ya pomilyusya i dam za n'ogo bil'she,
nizh ti sama hochesh. Kazhi svoyu cinu za tovar.
Pavlina._ Ocinujte sami... Fenogenushka, nu, yak po-vashomu: vi svit
bachili, lyudej znaºte - ocinujte po sovisti.
Fenogen_ (rozglyadav nibi mirkuº)._ SHCHo zh, sto karbovanciv.
Puzir._Tyu!
Fenogen_. CHogo zh tyu?
Puzir._ Kupuj sobi!
Fenogen_. Ta, pobij mene bog, pri vsij svo¿j bidnosti dav bi p'yatdesyat
rubliv.
Puzir._ Nu to davaj.
Fenogen_. Odno, shcho meni ne do licya, a druge - ya budu u knyazhes'kim
halati, a vi v takim, shcho sorom i v ruki vzyat', - ne prihodit'sya.
Puzir._ To nichogo! Naryadishsya, yak pava, i budesh mene smishit'! Ha-ha! A
lyude piznayut', de Fenogen, a de hazya¿n, hoch bi ya j rogozhu nadiv.
Fenogen_. Ta hto jogo znaº! A skil'ko zh, spravdi, vi, Pavlino, hochete?
Kazhit' svoyu cinu.
Pavlina._ Til'ko dlya nashogo blagoditelya mozhu viddat' za p'yatdesyat!
Fenogen_. Vse odno shcho durno!
Puzir_. A skil'ko ti jomu dala faktors'kogo?
Fenogen_. Zasluzhiv... Spasibi... (Ide do dverej.)_
Puzir._ Nu, vernis'! SHCHo ti, zhartiv ne vmiºsh rozumit'?
Fenogen_. YA po sovisti kazhu, a vi - faktor!
Puzir._ Nu, nu! Beru vzhe halat, zroblyu tobi priyatnist'! Na! (Daº
Pavlini groshi.)_ Pereplativ karbovanciv desyat'. Nu shcho zh, pereplativ -
pereplativ, ce vzhe tobi na bidnist'!
Pavlina._ Ta cej halat koshtuº bil'she dvohsot karbovanciv. Meni jogo
Petro Timofiºvich zakazali, ta teper ¿m ne do halata: vchora ¿h posadili v
ostrog.
Puzir._ SHCHo? Petra - v ostrog?
Pavlina._ Posadili golubchika. Ta ya, yak pochula, shcho ¿m teper ne do
halata...
Puzir._ Vidkilya zh ti ce znaºsh?
Pavlina._ Vchora pro ce ves' gorod govoriv.
Puzir._ Ta, mozhe zh, ce shche brehnya?
Pavlina._ Vsi lavki i skladi, kazhut', opechatali.
Puzir._ Za vishcho zh, ne chula?
Pavlina._ Bog jogo znaº... Moshenstvo yakes'!..
Puzir._ Pogano... Pogano!
Pavlina._ Proshchajte! (Vijshla.)_
YAVA IV
Fenogen _i Puzir._
Puzir_. Pogano... CHuv?!
Fenogen._ CHuv.
Puzir._ Tak i ti chuv? Vid kogo?
Fenogen._ Ta shcho vi, bog z vami! Pri meni govorila zhenshchina, ta shchob ne
chuv - hiba ya gluhij?!
Puzir._ Ni, bach, ya podumav, shcho ti vid kogo drugogo chuv. A yak ti dumaºsh:
chi ce pravda, chi til'ko pogoloska?
Fenogen._ Meni zdaºt'sya, shcho ce z zazdroshchiv melyut' yazikami. Petro
Timofiºvich bagatiº ne'po dnyam, a po chasam, lyude zazdryat' i pleshchut'!
Puzir._ A zvidkilya b zhe vona vzyala?
Fenogen._ Z bazaryu... CHogo til'ki na bazari ne pleshchut'... (Glyanuv u
vikno.)_ O, pan Zolotnic'kij!
Puzir._ Petro Petrovich! Ot spasibi jomu, ce velika chest' dlya mene!
Fenogen._ Az nim toj, yak bi jogo... uchitel' gimnazi¿ - Kalinovich._
Puzir._ Iz Petrom Petrovichem v odnim ekipazhi?
Fenogen._ Ege.
Puzir._ Ot vzhe za ce ya ne vhvaliv Petra Petrovicha:
kolis' tam, shche studentom, kazhe, Kalinovich ditej u n'ogo uchiv, a teper
vozit'sya z nim, yak priyatel'! 1 chogo tomu Kalinovichevi vid mene treba?
Uvadivsya do nas, yak svinya v morkvu.
Fenogen._ Glyadit', chi ne do Soni!
Puzir_. Otako¿! De zh take? Rivnyalas' svinya do konya, ta sherst' ne taka.
Voni projdut' v gostinu, tam ¿h Sonya prijme, a ti klich ekonomiv - nehaj
idut' syudi.
Fenogen _vijshov.
YAVA V
Puzir (odin)._ CHi ne chuli voni... Kalinovich s'ogodnya z goroda, vin
povinen znat' pravdu pro Petra. (Vazhko perevode duh.)_ Hu ti, gospodi, yak
mene peretrivozhila cya zvistka, azh v grudyah zdavilo. Pogano... pogano. SHCHe
chogo dobrogo i ya vskochu. Zgaryachu ne pridumaºsh, shcho jogo robiti. Pershe
vs'ogo treba zaspoko¿t'sya. Hu ti, gospodi...
Vhodyat' ekonomi.
YAVA VI
Zelens'kij_, Lihtarenko_, Kurtc _i shche cholovika tri.
Lihtarenko_ (z pidnosom, na kotorim hlib i vinki z kolossya)._
Pozdorovlyaºmo z imeninami, z nagradoyu i z obzhinkami razom.
Puzir (prijmaº pidnos)._ Spasibi, spasibi. Sidajte.
Sili. Movchat'.
A nihto z vas vchora ne buv u gorodi?
Ekonomi pereglyanulis'. Movchat'.
Lihtarenko._ Ni.
Puzir._ YA dumav, mozhe, hto chuv yaki cikavi novinki go-rods'ki.
Movchat'.
A skil'ko u nas postavili kip us'ogo hliba?
Lihtarenko._ V bliz'kih tr'oh ekonomiyah dvadcyat' dvi tisyachi kip odniº¿
pshenici; a drugij hlib shche ne zlichili.
Zelens'kij_. Zavtra skazhemo.
Puzir._ Po¿du zaraz podivlyusya kopi. Slava bogu, urozhaj horoshij, azh duh
raduºt'sya!
Lihtarenko._ A vchora posadili...
Puzir (shoplyuºt'sya)._ Posadili! Hto tobi kazav?
Lihtarenko._ Nihto nichogo ne kazav. Posadili, kazhu, u mene dvadcyat'
p'yat' kabaniv u sazh dlya vidkormu.
Zelens'kij_. I ya dvadcyat' posadiv.
Puzir._ Aga! (Smiºt'sya.)_ Dobre, dobre, bo vzhe skoro i buryaki treba
kopat'. Pochinajte cej rik ranishe, a to ne upravimos': sila buryaka.
Lihtarenko_. YA za svo¿ ne boyusya. Teper manujlivci v nashih rukah!
Puzir._ Hiba vzhe nadili vzyav v arendu?
Lihtarenko_. Ayakzhe, vzyav!
Puzir._ Mitec'! CHom zhe ti ne govorish?
Lihtarenko._ Navmisne priberig priyatnu zvistku na s'ogodnya. I nadili
vzyav na desyat' lit, i kazenna obrochna stattya za nami!,
Puzir._ Oce ti mene poveseliv... A shcho, pane Zelens'kij?!
Zelens'kij_. Ta chi bude z togo korist'?
Lihtarenko._ Bude!
Zelens'kij_. Pobachimo.
Puzir._ A pochomu vzyav?
Lihtarenko._ Kazenna po visim karbovanciv, a nadili dvadcyat' p'yat'
karbovanciv desyatina v god.
Puzir_ (cmoka gubami)._ Ovva! Oce vzhe na Lihtarenka ne pohozhe!
Lihtarenko._ Ne polohajtes', bo i ya, vibachajte, skazhu: ce vzhe na
Terentiya Gavrilovicha ne pohozhe. Mi maºmo pid bokom bezzemel'nih robochih, -
yaku cinu damo, za taku j pidut'! Nikudi zh ditis', bo tut i doma, i
zamuzhem. Ot vam v desyat' lit pevnogo barisha p'yatnadcyat' tisyach til'ko na
odnih robochih, a zemlya sama sebe okupe!
Puzir._ Ni, shcho ne kazhi, a taki prorvavsya! YA dumav, shcho ti viz'mesh
deshevshe!
Lihtarenko._ Ne mozhna bulo niyakim sposobom: raziv desyat' musiv
napivatis' z muzhikami, muziku najmav, sam tancyuvav, nasilu vitancyuvav!
Odnih rozhodiv na pidkup nesoglasnih ta na ugoshcheniº - p'yatsot sorok visim
rubliv - tridcyat' dev'yat' kopijok.
Puzir._ Oj-oj-oj! Taki rozhodi!
Lihtarenko._ Ta odstupnogo za kazennu zemlyu z drugimi rozhodami
chotirista p'yatdesyat dva rubli. YA shchot nokazhu... A rozkin'te na desyat' lit,
to j vijde po odnij kopijci na desyatinu; koli zh nevigodno, mozhna vid
nadiliv odkazatis' - ºst' takij punkt. A yak ya vinen, shcho ne spitav, to
rozhodi vernu nazad. SHCHo robit'?
Puzir._ Oce vigadav! Posvatav u muzhikiv zemlyu, tancyuvav na zaruchinah -
i ne povinchatis'? Vinchayu! Teper muzhiki nehaj tancyuyut' u nas na roboti po
zlotu v den'! A ti maºsh z chisto¿ pribili p'yat' procentiv vid nadil'no¿
arendi.
Lihtarenko._ Spasibi... Z shkuri vilizu, to i meni perepade chimalo!
Puzir._ Zarobish - matimesh!.. Oce, buvshi na zems'komu sobrani¿, ya
diznavsya, shcho tudi pid Herson krugom golod. Kormiv nema. Muzhiki prodayut' po
pivtora karbovancya konyaku, po simdesyat p'yat' kopijok vivcyu. U nas zhe
kormiv sila, odnogo sina trista skirt. Tak zavtra vi, Karlo Karlovich, i
Fenogen viz'mit' z soboyu shist' chabaniv i po¿dete na yarmarki i po selah,
skupovujte vsih ovec'! Vigodno: na rub - dva bude barishu!!!
Kurtc._ Ovsa - simdesyat p'yat' kopijok?! Eti - da. Bºdnij mushichok.
Puzir._ YA ne kuplyu - drugi kuplyat'.
Kurtc._ Eti - da!
Puzir_. A shcho to u vas, Karlo Karlovich, v rukah?
Kurtc_ znimaº platok z veshchi.
Baranchik?
Kurtc._ CHushilo! U men'ya hlºb - net, u men'ya - ovsa! I ya pozdravlyajt
hazya¿n baranchik, chushilo! Eti - da... Sosun baranchik! CHushilo moya rabota.
Parizhs'ka vistavka - mindal' mozhna poluchal. Eti - da! Budit' stoyal sto
let. Eti nemnozhko komfor prisipal, i mol, eti - nºt, eti - nikogda! Eti -
da! Antik chushilo?
Puzir (rozglyadaº)._ CHudovo! YAk zhive - i ochi divlyat'sya! Spasibi!
Lihtarenko_. Karlo Karlovich ne til'ko shahmejster, a shche j chuchilmejster.
Kurtc._ Eti-da! Kurtc - specialista chushilo. YA imejt mindal' za robotu
chushilov.
Puzir._ CHudovo, chudovo! Odnesi, Fenogen, u moyu kimnatu. Vibachajte, tam
mene gosti zhdut', ta j u vas, pevno, u kozhnogo dilo º? (Pishov.)_
YAVA VII
Ti zh, bez Puzirya.
Fenogen _nese chuchelo. Kurtc _nogo priderzhuº i pokazuº na shiyu chuchela.
Kurtc_. Model' moya, mindal', eti - da!
Lihtarenko._ I u vas mendal', i u chuchala mendal'.
Vsi smiyut'sya.
Kurtc._ Nu, eti men'ya zovsºm ne smeshivaet! U men'ya mendal' - eti - da,
a u chushilo - eti - nºt; u chushilo eti model'.
Lihtarenko (do Fºnogena)._ Krashche zdijmit', bo hazya¿n yak pobachit', to
podumaº, shcho Karlo Karlovich v nasmishku nad nim prichepiv baranchikovi na shiyu
orden.
Vsi smiyut'sya.
Fenogen._ I spravdi. (Pishov.)_
Kurtc._ Eti... eti... Lihtarenki... Eti... malen'kij mal'shik! Eti - da.
Seriozov eti - nºt, rozsudov eti - nikogda, nasmºshival - eti da! Fi!
Paskudstvo... Eti... eti bol'shoj mushik, eti zuboskal'! (Vijshov.)_
Vsi _smiyut'sya i vihodyat' za Kurtcom.
YAVA VIII
Fenogen _i Lihtarenko._
Lihtarenko (oglyanuvshis')._ Zarobiv deshcho (daº groshi),_ nate j vam. A
mozhe, j vi shcho zarobili, to davajte
meni.
Fenogen._ De tam ya zaroblyu? Pobij mene bog, gnidiyu otut! Kolis'
buvalo...
Lihtarenko._ Ot po¿dete ovec' kupuvat', to pidzhivetes'.
Fenogen._ Trudnen'ko bude cherez Kurtca... A ce zh vid kogo vi vzyali i za
vishcho?
Lihtarenko._ I ohota dopituvati. Dayu - berit'. Taka umova.
Fenogen._ Pravda! I de ti takij uzyavsya?
Lihtarenko._ CHortzna-shcho rozpituºte. A vi de vzyalis'? Pidhodyashchij grunt -
ot i rodyat' taki lyude, yak mi z vami.
Fenogen._ Kudi meni protiv tebe.
Lihtarenko._ Nu, nu, ne prikidajtes' sirotoyu. Vi vzhe on pomishchik,
p'yatsot desyatin budete mat'.
Fenogen._ Tyu, bij tebe sila bozha! Vidkilya ti
znaºsh?
Lihtarenko._ YA vse znayu. SHCHo zh, pomozhi bozhe kupit'. Nu, proshchajte! A
orden z chuchala znyali?
Fenogen (smiºt'sya)._ Znyav.
Lihtarenko._ U hazya¿na na shi¿ orden, a vin vzyav prichepiv mendal' vivci!
Fenogen _i Lihtarenko _smiyut'sya. Lihtarenko _vijshov.
YAVA IH
Fenogen_, a potim Puzir _i Zolotnic'kij._
Fenogen (odin. Lichit' groshi)._ YAk v apteci vivazhiv - z kopijkami, sto
sorok visim rubliv tridcyat' dev'yat' kopijok. A skil'ko zh Lihtarenkovi
dostalos'? Ot promitnij cholovik! Prosluzhivshi z takim idolom pri velikij
komerci¿ tridcyat' p'yat' lit, mozhna b bulo i tisyachu desyatin kupit'! Zmij, a
ne cholovik: skriz' zdere i vsih spokusit'.
Vhodyat' Puzir_ i Zolotnic'kij._
Puzir_. To ni vi, ni Kalinovich v gorodi, kazhete, ne buli, to niyakih
gorods'kih novinok i ne znaºte?
Zolotnic'kij._ YA zh tobi vzhe kazav, shcho ne chuv nichogo. Ta shcho tebe tak
cikavit' u gorodi, skazhi?
Puzir._ Osobogo nichogo, tak sobi.
Fenogen ciluº Zolotnic'kogo v ruku.
Zolotnic'kij._ Zdorov, zdorov, Fenogen, z imeninnikom tebe. (Daº jomu v
ruku.)_
Fenogen._ Spasibi. (Ide.)_ Ot shchaslivij den'! Dayut' i dayut'. (Vijshov.)_
Puzir_. I shcho za ohota rozbeshchuvat' otak lyudej? "Z imeninnikom" i zaraz -
tic' v ruku groshi. A cherez vas i ya mushu shchos' podaruvat'. (Pro sebe.)_
Nakazaniº bozhe z cimi panami - portyat' lyudej!
Zolotnic'kij._ A hiba ti shche nichogo ne podaruvav? Aj-aj-aj! Tridcyat'
p'yat' lit cholovik sluzhit', prava ruka...
Puzir._ Ta ya shche pospiyu, shche podaruyu; til'ko dlya chogo portit' lyudej!
Zolotnic'kij._ Fenogen!
Puzir._ Navishcho vi jogo klichete?
Vhode Fenogen._
Zolotnic'kij._ Nu, daruj zhe virnogo slugu!
Puzir._ YA dumav - uvecheri, a vam hochet'sya taki zaraz. (Nabik.)_
Nakazaniº bozhe z cimi panami! (Do Fºnogena.) _Maºsh vid mene, Fenogenushka,
odnogo valaha; hotiv tobi na dobranich pro ce skazat', tak Petru Petrovichu
hochet'sya zaraz.
Fenogen (ciluº Puzirya v ruku)._ Gospod' vozdast' vam storiceyu. Ot
shchaslivij den' - dayut' i dayut'!.. (Vijshov.)_
Zolotnic'kij._ Ot ce po-hazyajs'ki.
Puzir._ Et, balovstvo!
Zolotnic'kij._ Vs'ogo, brat, z soboyu ne zaberesh... Tak, kazhesh, dvadcyat'
dvi tisyachi kip pshenici? Dobrij urozhaj! A ya shche ne znayu, skil'ko u mene.
Hotilos' bi podivitis' tvo¿ kopi!
Puzir._ Po¿demo podivimos'! Tut i verstvi nemaº.
Zolotnic'kij._ Po¿demo!
Puzir._ CHudesno! Pered vashim pri¿zdom ya sam hotiv ¿hat'.
Zolotnic'kij._ O, a ce shcho? Halat? I yakij rozkishnij - divo! Pevno, dochka
primusila spravit'?
Puzir._ Prostisen'ko kupiv sam.
Zolotnic'kij (rozglyadaº)._ Ta vono j vidko, shcho sam: Sofiya Terent'evna
ovec' ta buryakiv na halat bi ne posadila.
Puzir._ A shcho, hiba vam ne do vpodobi?
Zolotnic'kij._ YAk mozhna, chudovo! Vivci i buryaki - simvoli hazyajstva!
Original'nij smak! Hoch na vistavkui Mozhe b, ti meni prodav cej halat?
Puzir._ Kupit'.
Zolotnic'kij._ Nevzhe prodasi?
Puzir._ CHogo zh, vse prodaºt'sya.
Zolotnic'kij._ Skil'ko?
Puzir._ Sto.
Zolotnic'kij._ A bagato zarobish?
Puzir._ Po-hazyajs'ki.
Zolotnic'kij._ Nu (b'º ruku Puzirya),_ halat mij. Fenogen!
Puzir._ Nosit' na zdorov'ya. YA sobi kuplyu u tatar buhars'kij.
Vhode Fenogen_.
Zolotnic'kij._ Viz'mi halat i viddaj mojomu Dmitriyu. Nehaj garnen'ko
obgorne v pled i zapre v ekipazhnu skrinyu. (Odhodit' i divit'sya u vikno.)_
Fenogen_ (do Puzirya)._ YAk?!
Puzir._ Prodav za sto karbovanciv.
Fenogen (bere halat, do Puzirya tiho)._ Bachite, a vi meni ne virili, shcho
halat vart sto karbovanciv.
Puzir _(tak samo do Fenogena)._ Uchis': za pivgodini zarobiv rub na rub,
ta shche malo zaprosiv. Taki lyude, koli ¿m zamanet'sya yako¿ durnici, utroº
platyat'!
Fenogen (pro sebe)._ Dobre zarobiv! Bidna Mariya Ivanovna, daremno
turbuvalas', daremno radila.
Puzir._ A ya j zabuv, skazhi, Fenogen, shchob meni zapryagli burogo v bigunki
i paru v sharaban, mi po¿demo na kopi divitis'
Fenogen_ vijshov.
Zolotnic'kij._ CHudovi kvitki, klumbi! Vse pererodilos', i ti sam
pererodivsya: s'ogodnya na vid ti vzhe ne prosto hazya¿n, a nastoyashchij
obivatel'.
Puzir._ Vse dochka chepurit'!
Zolotnic'kij._ A znaºsh, Terentij Gavrilovich, dochka tvoya doroga ditina.
Puzir._ Ayakzhe: zolotu medal' poluchila!
Zolotnic'kij._ Prosvita, brat, velika sila! Priznayus' tobi, shcho pershe ya
za¿zdiv do tebe til'ko po dilu, teper meni priyatno but' u tebe i bez dila.
Puzir._ A shcho zh tut, spravdi, tak pereminilos'?
Zolotnic'kij._ Ne te povitrya: knigi, gazeti, pianino, osvichena moloda
lyudina, ta shche do vs'ogo artistka: gra, spiva! O! Ti, brat, c'ogo ne
rozumiºsh!
Puzir._ Nu, ce vzhe daremno! YA sam lyubiv i lyublyu spiv. U mene buv
chaban...
Zolotnic'kij._ A, bog z nim, shcho tam tvij chaban!
Puzir._ E, bog z nim... Til'ko te garno, shcho vam do vpodobi... A yakbi vi
pochuli, yak toj chaban, buvalo, zavede "Oj z-za gori, z-za limanu"!
Zolotnic'kij._ Nu, a Kalinovich yak spiva?
Puzir._ CHuv. I cej spivaº garno.
Z drugo¿ kimnati chutno "Get'mani, get'mani" abo inshu, mozhna i ne
spivat', yak nema komu.
Zolotnic'kij._ Opernij golos! Talanovitij, rozumnij, energichnij molodij
cholovik Kalinovich! Takih molodih lyudej malo. Sluhaj, Terentij Gavrilovich:
ot zhenih dlya tvoº¿ Soni, para, yako¿ poshukat' po bilomu svitu.
Puzir._ Otako¿! Golodrabec'? U Soni º zhenih - CHobotenko, milioner.
Zolotnic'kij._ Visokij do neba, a durnij yak treba. Najshov zheniha! Vin
zhe bezgramotnij baran. Hiba zh CHobotenko do pari Soni? Bog zna shcho
vikladuºsh! CHobotenko u tvoº¿ dochki gajdukom povinen sluzhit', a ne
cholovikom ¿j buti.
Puzir_. YA vas, Petro Petrovich, shanuyu, povazhayu, ale nemalo divuyus':
viskipali yakogos' uchitelishku i nosites' z nim...
Zolotnic'kij._ Ne uchitelishka, a uchitel' gimnazi¿. CHudak ti, Terentij
Gavrilovich, ºj-bogu, chudak! Nu navishcho tobi bagatij zyat', koli ti sam
bagatij? Pora vzhe tobi shukat' togo, chogo u tebe brakuº.
Puzir_. YA tak i roblyu: shukayu, de b bil'she kupit' zemli, bo skil'ko b
cholovik ¿¿ ne mav - vse brakuº.
Zolotnic'kij._ Dobre. Nu, a skazhi meni: tobi priyatno mat' orden?
Priyatno, kazhi, ne uginajsya!
Puzir._ YA j ne kriyus'. Zasluzhiv - i nosyu.
Zolotnic'kij._ Tak. Nu, a yakbi tobi dali odin orden z shirokoyu chervonoyu
strichkoyu cherez pleche, a zboku zvizda. To ce bulo b shche priyatnishche?
Puzir._ Ha! SHiroka, kazhete, chervona strichka i zvizda na boci - bachiv...
Ne kriyus': shche priyatnishche. SHCHo zh z togo?
Zolotnic'kij._ A koli b do vs'ogo c'ogo tebe vozveli v generali: vashe
prevoshoditel'stvo! Ga? SHCHe bulo b priyatnishche?
Puzir._ YA ne rozumiyu, dlya chogo vi vse ce govorite?
Zolotnic'kij._ A ot dlya chogo. Ni ti, ni tvij CHobotenko nikoli tako¿
chesti ne dobudete: zvizdi vam zboku ne nosit', generalami vam ne but', hoch
bi vi vsi svo¿ dobra i maºtki za taku chest' viddali, a Kalinovich._..
Puzir._ Bude generalom, z zvizdoyu? Ha-ha-ha! O, bodaj vas.
Zolotnic'kij._ Ta ti, brat, ne smijsya! Vi z CHobotenkom zostanetes'
naviki chabanami ta buryakovimi generalami, a Kalinovich mozhe buti
profesorom, direktorom gimnazi¿, ot i ti, i tvij CHobotenko budete govorit'
jomu - "vashe prevoshoditel'stvo".
Puzir_. CHi bude vin generalom, chi ni - ya ne znayu; a chim vin º - ya bachu"
i dochki svoº¿ za n'ogo ne viddam!
Vhode Sonya_ i Kalinovich._
YAVA H
Puzir_, Zolotnic'kij_, Sonya _i Kalinovich._
Sonya._ Godi vam pro dila balakat'! Hodim do nas.
Zolotnic'kij._ Doroga Sofiya Terent'jovna, ya tut obstrelivav poziciyu; i
bombami, i granatami, i shrapnellyu sipav - ne pomagaº! Nepriyatel' uperto ne
zdaºt'sya. Davajte viz'memo jogo v perehresnij vogon'.
Sonya._ Dogaduyus'. Vi za nas z tatkom govorili, i, pevno, tato ne
zgodzhuºt'sya? YA vzhe bachu.
Puzir._ Nizashcho v sviti! Ce ti mene, dochko, hochesh u trunu poklasti!
Sonya._ Hiba moº shchastya dlya vas, tatu, truna? YA c'ogo ne znala.
Puzir._ Tak znaj! SHCHastya, yakogo tobi zamanulos', - meni truna. Tebe
svataº CHobotenko, ya vzhe tobi govoriv.
Sonya._ Todi ya promovchala, a teper skazhu vam, shcho ya za n'ogo ne pidu!
Puzir._ Ta ti zh jogo shche ne bachila, podivisya pershe: z licya hoch vodu pij,
Bova Korolevich! Rostu (pokazuº sazhen') -_ o; plechi (rozvode rukami skil'ki
mozhna) -_ e!
Zolotnic'kij._ A golova (pokazuº kulak)_-o! Sofiya Terent'jovna vibrala
sobi lyudinu v podruzhzhya, a ti ¿j ra¿sh persherona! Navishcho tobi CHobotenko? U
tebe, slava bogu, º chim kopi vozit'.
Puzir._ Vi ne tudi strilyaºte! CHobotenko horoshogo rodu, hazya¿n, z dida
milioner. YA ne hochu zyatya z vitru, bidnogo prijmaka.
Kalinovich._ Vi mene obrazhaºte!
Puzir._ I vi mene obrazhaºte!
Kalinovich._CHim?
Puzir._ Tim, shcho osmililis' svatat' moyu dochku.
Kalinovich._ Ne vsi lyude divlyat'sya vashimi ochima, a cherez te vi
pomilyaºtes', Terentij Gavrilovich. YA lyublyu Sofiyu Terent'jovnu, a ne vashe
bagatstvo! Do c'ogo treba vam znat', shcho ya lichu vas daleko bidnishchim vid
sebe, i bud'te pevni, shcho u prijmaki ya do vas ne pidu nikoli! Viddajte vse
vashe dobro, vsi vashi milioni starcyam, a ya viz'mu Sofiyu Terent'jovnu bez
pridanogo.
Puzir._ SHCHo vi govorite? YA sorok lit nedo¿dav, nedopivav, nedosipav,
kroviyu moºyu okipila kozhna kopijka, a teper vzyat' i viddat' use moº dobro
starcyam! Opam'yatajtes'! Dlya chogo zh ya pracyuvav? Hiba otake rozumnij skazhe!
Perehrestit'sya! "Viddajte starcyam"! Ha-ha! CHuv ya pro takih bagachiv, kotrim
nema chogo rozdavat', tak voni hochut', shchob vsi z nimi porivnyalis'. Ni! Tak
ne bude. Vi ne z togo tista, do yakogo mi privikli.
Sonya._ Tatu, bagatstvo dushi ne maº i ne bude sebe pochuvat' neshchasnim, u
kogo b v rukah ne opinilos', a ya mayu zhivu dushu, kotrij natural'no bazhati
but' shchaslivoyu z tim, kogo lyubish! A koli vam zhal' vashogo dobra, nehaj vono
bude pri vas, mene zh viddajte otak, yak ya stoyu, za Ivana Mikolajovicha, i mi
budemo shchaslivi! CHogo zh shche treba?
Puzir._ SHCHasliva, shchasliva! Ti shchob til'ko bula shchasliva? Ti? A ya? YA?! SHCHob
zdoh vid muki, yaku ti meni robish! Sobi, jomu i vsim, usim ti dobra i shchastya
zichish, a bat'kovi? Bat'kovi? Zla, muki, smerti? Ni, tak ne bude: skorishche
vogon' rozillºt'sya vodoyu, nizh ya dam svoº blagoslovennya na takij shlyub.
(Vijshov.)_
YAVA XI
Zolotnic'kij_, Sonya_, Kalinovich._
Zolotnic'kij_. Dika, strashenna sila - nichogo z nim ne zrobish bez
borot'bi.
Kalinovich._ Krashche bulo b ne zachipat' c'ogo pitannya s'ogodnya, na
imenini!
Sonya._ YA c'ogo ne zhdala i teper stoyu nima, ne znayu, shcho skazat'.
Kalinovich _(D_o Zolotnic'kogo)._ Porad'te!
Zolotnic'kij._ Tut sam Solomon rozviv bi rukami! Fenogen! A vi jdit', ya
poprobuyu z nim po-svoºmu sam pobalakat'.
Vhode Fenogen._
Kalinovich (do Soni)._ Hodim! Pishli.
YAVA XII
Fenogen _i Zolotnic'kij._
Zolotnic'kij._ Idi, Fenogen, i poprosi syudi Terentiya Gavrilovicha.
Skazhi, shcho ya. zaraz ¿du i hochu z nim poproshchatis'.
Fenogen._ YAk zhe to mozhna! Bez obida po¿dete?
Zolotnic'kij_. Tak vijshlo.
Fenogen (iduchi, pro sebe)._ Pogane shchos' vijshlo!
YAVA XIII
Zolotnic'kij _sam. Potim Fenogen _i Puzir._
Zolotnic'kij._ Koli Tereshko zabere sobi shcho v golovu, vin ne mozhe
perenosit' supereki! Tretirovat' jogo treba, todi vin pomnyakshaº!
Vhode Fenogen._
Nu?
Fenogen._ Zaraz vijdut'.
Zolotnic'kij._ SHCHo vin tam robit'?
Fenogen._ YAkus' komerciyu vikladayut' na shchotah. Voni nikoli daremno ne
sidyat'.
Zolotnic'kij._ Skazhi, Fenogen, shchob mij ekipazh zaraz zapryagli.
Fenogen._ Terentij Gavrilovich vas ne pustyat'. (Vijshov.)_
Zolotnic'kij._ Pobachimo.
Vhode Puzir._
Puzir._ CHogo vi mene klikali, znovu hochete muchit' vashim Kalinovichem?
Zolotnic'kij._ Muzhik ti buv, muzhikom ti i budesh!
Puzir._ YAkim rodivsya, takim i pomru!
Zolotnic'kij._ ªst' chim hvalitis'! Dlya chogo zh ti orden pochepiv?
Puzir._ Zasluzhiv - i pochepiv!
Zolotnic'kij_. SHmarovoz! Hoch bi uvazhiv na te, shcho ya svatom; skazav bi:
podumayu i dam odpovid', a to yak chaban obijshovsya z osvichenoyu lyudinoyu. Noga
moya ne bude u tebe... ya zaraz ¿du.
Puzir._ YAk zavgodno. Viddajte zh meni groshi za halat.
Zolotnic'kij._ YA vishlyu ¿h na pam'yatnik Kotlyarevs'komu, bo ti z gubi
zrobiv halyavu: obishchav i ne vislav.
Puzir._ To vsi sto karbovanciv?.. SHCHo vi? Nehaj bog boronit'! YA za
desyat' karbovanciv takij hrest jomu postavlyu z svogo duba, shcho za verstvu
bude vidko!
Zolotnic'kij._ Stav sobi, a ya sto karbovanciv vishlyu v Poltavu.
Puzir._ Propalo sto karbovanciv ni za capovu dushu.
Vhode Fenogen._
Fenogen._ Koni zapryazheni v bigunki i sharaban davno.
Puzir (do Zolotnic'kogo)._ Po¿demo zh hoch podivimos' kopi.
Zolotnic'kij._ ¯d' sam.
Puzir_. YAk sam, to j sam. (Do Fenogena.)_ Vinesi shapku.
Fenogen._ SHapka v prihozhij.
Puzir._ Tak ne po¿dete?
Zolotnic'kij._ Idi ti k chortu, muzhik!
Puzir._ I chogo b ya serdivsya, nache Kalinovich vash ridnij sin.
Zolotnic'kij._ SHCHob ti znav.
Puzir._ YAk? Nezakonnij?
Zolotnic'kij._ Durak!
Puzir._ Oce j vi girshe muzhika: u mo¿j hati laºtes'!
Zolotnic'kij._ YA ne hochu z toboyu balakat'. Skazhi, Fenogen, shchob skorishche
konej podavali.
Puzir._ Tak nehaj sharaban rozpryazhut'. YA po¿du sam v bigunkah.
Fenogen _vijshov.
Proshchajte! (Podaº ruku.)_
Zolotnic'kij _odvernuvsya.
(Puzir zdvignuv plechima.)_ YAk zavgodno. (Vijshov.)_
YAVA XIV
Zolotnic'kij_, a potim Sonya _i Kalinovich_.
Zolotnic'kij._ Uperta shel'ma, a shche do togo rozdratovanij.
Vhodyat' Sonya i Kalinovich_.
Ni pristupu. Treba nam ¿hat' zaraz.
Kalinovich._ I ya tiº¿ dumki, mij od'¿zd najskorishche zaspoko¿t' tata.
Sonya._ Bez obida yak taki mozhna?
Zolotnic'kij (do Soni)._ SHCHo zh robit', ostavatis' ne mozhna. Poslidnya
proba ne udalas', a vi sebe, Sofiº Terent'evno, ne vidavajte.
Sonya._ YA duzhe strivozhena. U mene tak nervi vityagnuti, shcho ya ledve sl'ozi
zderzhuyu.
Kalinovich._ CHogo zh plakat', Sofiº Terent'ºvno, ya dumayu, shcho vashe davnº
risheniº vid takogo povorotu ne pereminilos'?
Sonya._ Ne til'ko ne pereminilos', a viroslo, okriplo.
Kalinovich._ I meni bil'she nichogo ne treba. Pravdu kazhuchi, mi taki sami
vinni: duzhe raptom nasili na tata, i teper meni zhal' jogo - vin pravij
po-svojomu!
Sonya._ A mi po-svoºmu!
Kalinovich._ Tak, bachite, shansi nerivni: pole bitvi zostanet'sya za nami;
a tato, obrazhenij vkraj, poteryaº vsi svo¿ mri¿... Jogo stanovishche daleko
girshe!
Zolotnic'kij._ Samo soboyu, krashche b bulo i jomu, j vam, koli b vse
stalos' po zgodi, nu, a koli zgodi nema...
Sonya._ I koli ¿¿ cherez dva tizhni ya ne dobudu, to pri¿du v gorod, i mi
povinchaºmos'.
Kalinovich (ciluº ¿¿ ruku)._ Gnizdechko u mene gotove - tihe, priyutne,
svitle - i zhde golubku; bud'te zh spokijni!
Vhode Fenogen_.
Fenogen_. Koni gotovi.
Zolotnic'kij._ Hodim poproshchaºmos' z mamoyu.
Sonya._ Ne budemo ¿j nichogo govorit'!
Zolotnic'kij._ A prichinu od'¿zdu pridumaºmo.
Vijshli.
YAVA XV
Fenogen_, a potim Mayufes._
Fenogen._Aya taki ugadav: cej golodranec' svata nashu Sonyu. Ni, brat, ne
v ti vzuvsya.
Vhode Mayufes._
Mayufes._ Zdoroven'ki buli!
Fenogen_. A, Grigorij Mojsºjovich.
CHolomkayut'sya.
Mayufes._ SHCHo ce u vas z imenin tak rano gosti roz¿zhdzhayut'sya, chi ne
diznalisya pro dilo?
Fenogen_. YAke dilo?
Mayufes._ YA zh vam pisav, shcho Petro Timofeevich v ostrozi, a teper
slidovatel' po vazhnim dilam posadiv u ostrog takih hazya¿niv, yak Zendelevich
i Petrenko!
Fenogen_. Oj, i Petrenka posadiv?
Mayufes._ Polozhim. Petrenko dav dvisti tisyach zalogu, a Zendelevich
sidit'. YA dumayu, shcho doberut'sya i do Teren-tiya Gavrilovicha.
Fenogen._ A hazya¿n zhe pri chim?
Mayufes._ Dvanadcyat' tisyach ovec' vzyavsya shovat' vid kreditoriv.
Fenogen._ A hto zh ce dokazhe? Kupiv.
Mayufes._ Nu, koli meni zaplatyat', ya mozhu movchat', ale groshi za prodani
vivci po knigam Mihajlova ne pokazani, - treba zaplatit'
shistdesyat-simdesyat tisyach!
Fenogen._ Zaplatit' - i kraj.
Mayufes._ A poki tam shcho - pogano. YAkbi drugij slidovatel', a to,
strashnij cholovik... Vin hoche vsih zalyakat'; poki zaplatit', poki vse
viyavit'sya - pozhalujte v ostrog.
Fenogen._ Ot tobi j maºsh! Nevzhe zh Terentiya Gavrilovicha mozhut' u ostrog?
Mayufes._ Mozhut'. Pogane dilo. YA pri¿hav navmisne pobalakat'. A de zh
Terentij Gavrilovich?
Fenogen._ Po¿hav kopi oglyadat'. A nashe dilo yak?
Mayufes._ Davajte rozpisku, shcho v sluchae pokupki imºniya vi meni platite
p'yatsot rubliv, i ya vas povezu v imºniº. Aj imºniº, aj imºniº! Eto
shto-nibud' osobennogo!
Vbigaº Parubok._
YAVA XVI
Parubok_, Fenogen _i Mayufes_, a potim Mariya Ivanovna_ i Sonya._
Parubok._ Fenogen Petrovich, neshchastya!
Fenogen._ SHCHo tam take, hto-nebud' povisivsya znovu?
Parubok._ Hazya¿n probi krichat'. Upali i ne mozhut' pidnyatis'. Pobizhu
ryatuvat'.
Fenogen_. Na kilim! Berit' ti nosilki, shcho gnij vinosyat' z konyushni, i
bigom tudi, ya zaraz.
Parubok vijshov.
(U dveri.)_ Mariya Ivanovna, Sofiya Terent'evna! (Do Mayufesa.)_ Zajdit',
bud' laska, u kontoru, ya vas poklichu.
Mayufes._ Mozhna. (Pishov.)_
Fenogen._ O gospodi, shcho za feral'nij den'!
Vhodyat' Mariya Ivanovna _i Sofiya Terent'evna_.
Mariya Ivanovna._ SHCHo tut stalos'?
Sonya._ De tato?
Fenogen._ Po¿hali kopi oglyadat' ta na carini, kazhut', upali, ne mozhut'
vstat'. Lyude pobigli vzhe tudi, a ya zaraz poslav nosilki i sam pidu.
Mariya Ivanovna._ O gospodi, shcho ce take?
Sonya (do Fenogena)._ Mershchij idit' i vi do tatka!
Fenogen _pishov, i Mariya Ivanovna_ za nim.
Treba zaraz u gorod poslat' za likarem. Mozhe, nogu zlamav. Napishu Ivanu
Mikolajovichu zapisku, shchob zaraz likar pri¿hav. (U dveri.)_ Mishka! Skazhi,
shchob zapryagli sharaban.
Vhode Mariya Ivanovna._
Mariya Ivanovna._ Ne vidno!.. O gospodi! SHCHo z nim trapilos', hoch bi
dovidatis'... SHCHo ti tam, donyu, pishesh?
Sonya._ Poslat' treba za likarem, a poki viyavit'sya, shcho tam, ta poki koni
zapryazhut', zapiska bude gotova; tut kozhna hvilina doroga, mozhe, perelom,
nehaj bog boronit'.
Vhode Fenogen._
Nu, shcho?
Fenogen._ Nesut'. Stognut' tyazhko!
Mariya Ivanovna._ SHCHo z nim, shcho? Ne chuv?
Fenogen._ Voni po¿hali polyubovatis' na kopi i otut, zaraz za rovom,
pobachili bilya kip chi¿hs' gusej, shcho smikali kopu; prudko pid'¿hali do
gusej, shopilis' z bigunkiv i pognalisya za gus'mi, ta spitknulis' cherez
ritvinu i sil'no upali.
CHut' stogin: "Oj, oj!"
Sonya (do Fenogena)._ Nate zapisku, zaraz za likarem. Fenogen vijshov.
Vhodit' Puzir, opirayuchis' na dvoh robitnikiv.
YAVA XVII
Puzir_, Mariya Ivanovna _i Sonya_, a potim Fenogen._ Mariya Ivanovna _i
Sonya _pomagayut' Puzirevi._
Puzir._ Oj, oj! Tiho! Oj! Mabut', shchos' vseredini porvalos'. Oj, oj! YAk
dihnu, nenache nozhem rizhe po zhivotu, oj!!
Sonya._ YA posilayu zaraz za likarem, tatu!
Puzir._ Ne treba. Fel'shara krashche... Oj... fel'shara, likarya ne treba.
Sadyat' na divan. Vhode Fenogen._ Do Soni tiho: "Poslav". Robitniki
vijshli.
Fenogen, oj! YA bachiv, shcho u dvir ¿hav Mayufes, de vin?
Fenogen._ Tut.
Puzir._ Posadili?
Fenogen._ Ne pitav.
Puzir._ Poklich... Pokli... oj! Poklich!
Fenogen._ Hoch odpochin'te.
Sonya._ Tatochku, nehaj potim, vam vazhko govorit'.
Puzir._ Poklich!
Fenogen (ide)._ SHCHo jogo robit'? Grigorij Moiseevich shche girshe
roztrivozhe... Treba samomu skazat'. (Vertaºt'sya.)_
Puzir (cherez sl'ozi)._ CHogo zh ne jdesh? Ne much, klich!
Fenogen (pro sebe)._ SHCHo bude, to bude - odnakovo, skazhu... Ta ya sam vse
znayu!
Puzir._ Govori... Posadili?
Fenogen._ Posadili!
Puzir._ O-o-o!
Mariya Ivanovna._ Bozhe mij! SHCHo z toboyu?
Puzir._ Oh, pogano!
Zavisa.
DIYA CHETVERTA
Kimnata ta zh.
YAVA I
Sonya, Fenogen, Mariya Ivanovna i Puzir._
Sonya (odchinivshi obidvi polovini dverej, sto¿t' na porozi. Pislya
pauzi)._ Pomalu, pomalu...
Mariya Ivanovna _i Fenogen vedut' Puzirya pid ruki i sadovlyat' u krislo,
oblozhivshi podushkami.
Tatochku, golubchiku, krashche b vi lezhali. Likar govoriv, shcho vam potriben
spokij, shchob vas nishcho ani krapel'ki ne trivozhilo!
Puzir._ Hazyajstvo, dochko, ne mozhna lezhat'.
Sonya._ Zdorov'ya dorozhche hazyajstva.
Puzir._ Meni legshe.
Sonya._ To j dobre, a yak roztrivozhite sebe dilami, to znovu bude girshe.
Puzir._ Poki ne zroblyu vsih rozporyadkiv po hazyajstvu, to shche girshe
trivozhus'... YA ne dovgo... Pobalakayu ob vazhnim dili i lyazhu. Donyu! Napishi
Petru Petrovichu, shchob pri¿hav. Vin serdit'sya na mene, a ti napishi: pri
smerti, hoche pomirit'sya.
Sonya._ YA vzhe, tatu, napisala.
Puzir._ Hiba ti dumaºsh, shcho ya spravdi pomru?
Mariya Ivanovna._ Gospod' z toboyu... Nihto ne dumaº. SHCHo zh z nami,
sirotami, stanet'sya, a z hazyajstvom? Krashche nehaj ya pomru.
Puzir._ Godi, stara! YA tak spitav. YA j sam znayu, shcho ne vmru. Rano shche,
rano - hazyajstvo ne puskaº.
Sonya._ YA, tatu, i sama nichogo takogo ne dumala, a prosto dogadalas', shcho
vam bi hotilos' bachitis' z Petrom Petrovichem, i napisala.
Puzir._ Idi syudi.
Sonya pidhodit'. Puzir gladit' ¿¿ po golovi.
Rozumna golovka. YA ne vmru, ne bijtesya - chogo ya budu umirat'? Zavtra
abo pislyazavtra po¿du z Fenogenom vivci kupovat'... Fenogen! Poklich
Mayufesa.
Fenogen _vijshov.
Kaposna hvoroba prichalila mene do lizhka, a teper kormiv nema, mozhna
kupit' po simdesyat p'yat' kopijok... vivcyu... oh...
Mariya Ivanovna._ Bog z nimi, starij, z timi vivcyami!
Puzir._ SHCHo ti tyamish! Fenogen kupiv tri tisyachi po karbovancyu, a Kurtca j
dosi nema... Voni pereplachuyut'... YA b kupiv po simdesyat p'yat' kopijok!
Mariya Ivanovna._ Bog dast', popravishsya, todi j sam po¿desh ta j kupish,
skil'ko hochesh.
Puzir._ Propustimo garyachij chas, i CHobit vse skupit'; a koli ti
dizhdeshsya, shchob vivcya bula simdesyat p'yat' kopijok? Pri takij cini dva
karbovanci chisto¿ pol'zi na shtuci.
Mariya Ivanovna._ A mozhe; j na toj rik bude nedorod.
Sonya._ Oh, yak tyazhko sluhat' taku rozmovu i movchat'.
Puzir._ Oj!!
Sonya._ Lyagli b vi krashche, tatu.
Vhode Mayufes._
Puzir._ Ot pobalakayu z cholovikom i lyazhu. A vi jdit'. Mariya Ivanovna._
Hodim, dochko!
Vijshli.
YAVA II
Puzir, Mayufes i Fenogen._
Puzir (do Mayufesa)._ Nu shcho? Kazhi korotko, ya nezduzhayu, dovgo ne mozhu
sidit'.
Mayufes._ Vashe zayavleniya slidovatel' uzhe odibrav z pochti. Pisar jogo
meni kazav, shcho, poki na slidstvi¿ ne bude dokazano, shcho vivci til'ko na
vipas, zayavleniya ne pomozhe!
Puzir._ Oh! YAk strashenno zabolilo u spini, mov ognem peche! Nu?
Mayufes._ Vsi kazhut', shcho treba advokata, a bez advokata - shvah!
Puzir._ Oh! A skil'ko advokat viz'me?
Mayufes._ YA hodiv do najkrashchogo, dilo vin znaº.
Puzir._ Nu, skil'ko zh?
Mayufes._ Desyat' tisyach!
Puzir._ SHCHo?
Mayufes._ Desyat' tisyach.
Puzir (tyazhko perevode duh)._ Ne dam!
Mayufes._ SHCHob potim ne kayalis'.
Puzir (krutit' golovoyu)._ Ne dam!
Mayufes._ Vashe dilo!
Puzir._ Nehaj trista!
Mayufes._ Ce jomu na odin snidanok.
Puzir._ Nu, p'yatsot!
Mayufes zdviguº plechima.
Tisyachu!
Mayufes._ skrivivshis', chuhaº golovu.
Bil'she ne dam!
Mayufes._ Vashe dilo. A til'ko menshe desyati tisyach ne viz'me.
Puzir._ Bijsya zh ti boga! Teper za ti groshi mozhna kupit' desyat' tisyach
ovec'!
Mayufes._ Ce pravda. A til'ko vivcya tut ne pomozhe, treba advokata.
Puzir._ Gospodi bozhe mij - desyat' tisyach! Ce grabizh! Za vishcho zh, za vishcho?
Mayufes._ Take dilo!
Puzir._ YAke zh dilo?.. Ti pokazhesh, shcho ya nichogo ne znav i prinyav ovec'
til'ko na vipas, pokazhesh?
Mayufes._ Pokazhu.
Puzir._ Ot i vse dilo!
Mayufes._ A skil'ko vi meni daste za take pokazaniº?
Puzir._ Tobi? Sto karbovanciv dam!
Mayufes._ To krashche meni skazat', shcho ya nichogo ne znayu. Navishcho meni
klopit: budut' tyagat' na doprosi, na slidstviº, na pereslidstviº? YA
cholovik zanyatij dilami, - odna poterya.
Puzir._ Dvisti dam!
Mayufes._ Ni, Terentij Gavrilovich, ne take dilo.
Puzir._ Trista!
Mayufes._ YAk ya viz'mu za take dilo trista karbovanciv... vi sami
skazhete, shcho ya duren'.
Puzir._ Nu, p'yatsot!
Mayufes._ YAk ne daste tisyachu, to ya ne svidok!
Puzir (tyazhko perevode duh)._ Oh! (Zvisivshi golovu, movchit'. Pislya
pauzi, tiho, strazhdushchim golosom.)_ Dam tisyachu!
Mayufes._ To davajte zaraz!
Puzir_. Ti zh shche ne pokazuvav?
Mayufes._ Bo shche zh ne pitali. A spitayut' - pokazhu u vashu pol'zu.
Puzir._ Tak todi j dam.
Mayufes._ YAk ne daste zaraz, ya ne svidok.
Puzir._ Hiba ti meni ne virish?
Mayufes._ Take dilo.
Puzir_. Idol zhe ti proklyatij... Fenogen! Vizheni jogo
v shiyu!
Mayufes._ Zachim zhe u shiyu? YA i tak pidu.
Puzir._ V shiyu! Oj... V shiyu jogo! V shiyu! Oj, oj, oj!
(Hapaºt'sya za poperek.)_ Nache shchos' porvalos' useredini.
Fenogen robe stupin'.
Mayufes (odhode do dverej)._ Fenogen Petrovich, vi cholovik rozsudochnij,
ne sdelajte skandala! (Znikaº za dveri.)_
Puzir_. Ah ti, idol proklyatij...
Mayufes (viglyada u dveri)._ YA, navprotiv, pokazhu teperechki, shcho vi vivci
hovali i pomagali zlosnomu bankrotstvu.
Fenogen (kidaºt'sya do dverej)._ Ta jdit' vi k bisovomu bat'kovi.
Mayufes znikaº.
Puzir (vitiraº pit)._ Ah ti, gadina... Ah ti, grabitel'! Rizhe zhivogo
cholovika i v ranu pal'cyami tikaº.
Fenogen. Zaspokojtes'. YA vam porayu takih svidkiv, shcho pid prisyagoyu
skazhut' vse, shcho vam zavgodno: i shcho bachili, i chogo ne bachili, i shcho znayut',
i chogo ne znayut'. A vi ¿m daste til'ki po dvisti karbovanciv.
Puzir._ Dam, zaraz dam, z radistyu dam! Kazhi, hto voni?
Fenogen._ YA i Lihtarenko.
Puzir (cherez sl'ozi)._ Virnij sluga... Spasibi tobi! Krashchih svidkiv i
ne treba. (Vitiraº ochi.)_ Ti i durno pokazhesh, shchob vryatuvat' svogo hazya¿na
vid soromu, ya tebe znayu.
Fenogen._ Pokazhu, ºj, pokazhu - durno pokazhu... A vi svogo virnogo slugu
podaruºte - daste na dorogu do slidovatelya dvisti karbovanciv.
Puzir (zithaº)._ Dam! Posilaj za Lihtarenkom! I sam z nim pobalakaj, bo
ya ne mozhu.
Fenogen (u dveri)._ Petrushka! Zveli, shchob Hariton zaraz ¿hav u
Manujlivs'ku ekonomiyu i poklikav syudi Lihtarenka.
Puzir._ Katorzhnij zhid - zhili vimotav... De zh? Tisyachu karbovanciv! A?
Lyude vdvoh za chotirista karbovanciv hrest pociluyut', a vin odin hotiv
zcupit' tisyachu. Daj vodi...
Fenogen _podaº. Puzir _p'º. Vhodyat' Mariya Ivanovna _i Likar._
YAVA III
Mariya Ivanovna_, Likar._ Puzir _i Fenogen_,a potim Mayufes._
Likar._ SHCHo zh ce vi robite? Znovu vstali.
Puzir._ YA vzhe zibravsya jti polezhat'.
Mariya Ivanovna _j Fenogen berut' nogo pid ruki.
Likar._ Ne smijte vstavat'! Puzir._ Ne mozhna - hazyajstvo.
Mariya Ivanovna._ A bozhe mij, bozhe! Zdorov'ya mili-shche vs'ogo na sviti!
Vihodyat'. Z dverej viglyadaº Mayufes._
Tiho: "Fenogen Petrovich..." Fenogen mahaº jomu rukoyu. Koli Puzirya
_viveli, Mayufes _vhode.
Mayufes (sam; postoyavshi)._ Ah ti, ham! Ni soromu, ni sovisti ne maº. Za
take dilo p'yatsot karbovanciv daº. Ni, pochtennijshij, daste vi meni teper
dvi tisyachi, bo nihto takogo pokazaniya ne zrobit', yak Grigorij Moiseevich.
Vhode Fenogen._
Fenogen._ SHCHo vi hotili shche skazat'? Govorit' mershchij, poki bilya slabogo
Likar.
Mayufes._ Koli zh po¿demo oglyadat' zemlyu? Meni nado¿lo vozitis'.
Fenogen._ Oto-bo j bida, shcho-sam ne znayu koli.
Mayufes._ YAk vam zavgodno - ya bil'she ne budu turbovatis'! Til'ko ne
zabuvajte, shcho vi i ne oglyanetes', yak zemlyu cyu uhoplyat' muzhiki. Voni
teperechki pokazilis'. Odni bizhat' na pereseleniº, drugi tikayut' z
pereseleniya, a treti bigayut', visunuvshi yazika, shukayut' - de b tut z
pomichchyu banka zemlyu kupit'! P'yat' lit nazad ya sam pritorgovuvav lyudyam
zemlyu po sto dvadcyat' p'yat' - sto tridcyat', a muzhiki na svoyu golovu uzhe
nagnali cinu dvisti dvadcyat' p'yat' za desyatinu.
Fenogen._ CHuv-chuv. Vsyakomu zemlya potribna. CHogo dobrogo, pereb'yut'.
Znaºte, mozhe, ya odprosyus' u hazya¿na, to zavtra ranen'ko pri¿du v gorod, ta
j mahnem na oglyadini... U mene nedovgo: storguºmo, kupcha i groshiki na
stil.
Mayufes._ Pora, pora vzhe vam na svoº hazyajstvo.
Fenogen._ Oh, ne kazhit'! Zapiznivsya, zdorovo zapiznivsya, davno pora.
Mayufes._ Zate zh yakij opit i yaku praktiku maºte! Vi svoº nadoluzhite.
Koli vi mogli obmanyuvat' Terentiya Gavrilovicha, to kogo zh pislya c'ogo vi ne
obmanete.
Fenogen._ Ha-ha-ha! ,
Mayufes._ A cherez desyat' lit Fenogen Petrovich bude takij velikij puric,
shcho bidnogo Grigoriya Moiseevicha gnatime v shiyu.
Fenogen._ Bo taki j spravdi vi bagato zapravili! De zh taki: za
pokazaniº tisyachu karbovanciv!
Mayufes._ Tak yake zh pokazaniº, podumajte.
Fenogen._ Bog zna shcho govorite!. Ta ya j Lihtarenko viz'memo po dvisti
karbovanciv.
Mayufes._ YAk? Vi? Nu, gluposti! Vi zh nichogo ne znaºte!
Fenogen._ SHCHo nam skazhut', to mi te j pokazhemo u sli-dovatelya.
Mayufes._ I budete prisyagat'?
Fenogen._ Budemo!
Mayufes._ I hrest ciluvat'?
Fenogen._ Pociluºmo.
Mayufes._ Oj-oj-oj! Haroshij hristianin! I vam ne grih?
Fenogen._ A vam?
Mayufes._ YA hoch shcho-nebud' znayu, a vi nichogo ne znaºte.
Fenogen._ Tak i vi zh za groshi musite pokazuvat' te, shcho vam zvelyat', nu
i mi tak samo.
Mayufes._ Aj! SHCHo vi govorite? Hiba mozhna rivnyat' bidnogo zhidka, faktora
Gershka, do Fenogena Petrovicha?! Vi pomishchik i za dvisti rubliv budete
pokazuvat' nepravdu i hrest ciluvat'? Ciluvat' hrest?! Aj! Meni azh strashno
stalo. (Zdrignuv.)_ Takij cholovik. Ni, ya ne viryu, vi zhartuºte.
Fenogen._ He-he-he! Vi hochete mene zasoromit', shchob ya ne perebivav vam
zarobitku?.. Daremna pracya. Vi til'ko garnen'ko sami podumajte: chogo zh to
vam taki privile¿ v zhitti, shcho vi mozhete use robit', abi groshi, a ya to vzhe
i ne mozhu? Ta koli b ya ne tak dumav i ne tak robiv, yak dumayu i roblyu, to
ne mav bi de pid starist' golovu prihilit'. I vi sami smiyalis' bi z mene,
vgzivayuchi poslidnim durnem, ot shcho! A tim chasom proshchajte. Pidu do hvorogo.
(Ide j obernuvshis'.)_ Zavtra zhdit' mene! (Vijshov.)_
YAVA IV
Mayufes._ Aj-aj-aj! Neshchasnij ya cholovik! Z rota virvali takij zaribok! I
yak jogo teperechki zhit' na sviti? Uj vejzmir, vejzmir!
YAVA V
Z drugih dverej vihodyat' Sonya_ i Kalinovich_.
Sonya._ Spasibi, shcho pri¿hali. Vos'mij den' vas zhdu, nasilu dizhdalas'.
Kalinovich_. Priznayus' vam, shcho i teper pri¿hav pislya dovgo¿ borot'bi.
Sonya_. I yak vam ne sorom! Nevzhe vi, pislya vashih poglyadiv, na tata
gnivaºtes'?
Kalinovich._ Ni krapli; i gnivatis' ne mayu niyakogo prava.
Sonya._ Tak chogo zh todi borot'ba? Divo.
Kalinovich._ A vi rozmirkujte: tato obrazivsya mo¿m svatovstvom, i ya
musiv ostaviti vash dim, shchob nikoli syudi ne poyavlyatisya bez jogo zgodi na
te; teper, koli tato tyazhko slabuº, vin maº pravo podumat', shcho ya pri¿hav,
zhduchi jogo smerti, shchob...
Sonya._ Smerti? (Zakrivaº lice. Pauza.)_ Vam likar govoriv, shcho tato
umre? Kazhit', kazhit', ne bijtes', ya zderzhu sebe, ya... ya... mozhu volodit'
soboyu!
Kalinovich._ Zaspokojtes'! YA nichogo ne znayu... YA govoryu tak - napriklad.
YA boyavsya, shchob mij pri¿zd ne potrivozhiv hvorogo.
Sonya._ Tatovi pro vash pri¿zd nihto ne skazhe. A vi prostit' mij ego¿zm:
ya ne dumala, shcho stavlyu vas v nepriyatni umovini. YA zovsim oshalila, ne znayu,
ne znayu, shcho robit'! Tatovi to girshe, to legshe. Likar kazhe: operaciyu treba,
tato ne hoche... YA vzhe odvazhilas' i poslala Petru Petrovichu list, bo
dumala, shcho vi tak-taki i ostavite mene, bezpomishchnu...
Kalinovich._ Teper ya bachu, shcho spravdi vzhe duzhe ego¿stichno oberigav svoyu
personu, zabuvayuchi pro vashe gore, pro vashu bezpomishchnist'. Prostit'.
Sonya (usmihayuchis')._ Proshchayu, proshchayu. Porajte zh meni, shcho jogo robit'?
Kalinovich._ Mozhe b, vipisat' profesora?
Sonya._ Ot bachite, a meni i v golovu ce ne prijshlo.
Vhode Zolotnic'kij._
YAVA VI
Sonya, Kalinovich i Zolotnic'kij._
Sonya._ Petro Petrovich! Zolotnic'kij._ Duzhe rad vas bachit'!
CHolomkayut'sya.
Sonya._ Spasibi, shcho uvazhili moyu pros'bu, ya ne mayu sliv, yak dyakuvati vas.
Zolotnic'kij._ Nema za shcho, doroga Sof'ya Terent'jovna! Hocha tato todi j
obraziv mene yak starostu dikimi slovami, a koli cholovik pri smerti, to vse
zabuvaºt'sya.
Sonya._ Jomu to legshe, to girshe.
Vhode Likar._
YAVA VII
Sonya, Zolotnic'kij_, Kalinovich_ i Likar._ Likar cholomkaºt'sya z
Zolotnic'kim i Kalinovichem.
Zolotnic'kij._ YAk zhe zdorov'ya slabogo?
Likar._ Zdorov'ya jogo teper cilkom zalezhit' vid operaci¿, ya vzhe dva
razi jomu govoriv, a vin i sluhat' ne hoche pro operaciyu. Zaraz strashenno
trivozhit'sya tim, shcho shahmejstera nema z vivcyami, a pislyazavtr'ogo
zbiraºt'sya ¿hat' kupovat' vivci... Meni nema chogo tut robit', proshchajte!
Sonya._ YA vas ne odpustyu! Proshu ostavatis'. Mi tata umovimo, i vin
zgodit'sya na operaciyu.
Likar._ Navryad. Strashenno upertij cholovik.
Sonya (do Zolotnic'kogo)._ Mozhe, hoch vas posluhaº, bo mi j Spravdi ne
mozhemo nichogo podiyat'.
Zolotnic'kij._ Poprobuºm razom vsi umovlyat'.
Sonya._ Tak vi zostanetes'? Proshu!
Likar._ Radi operaci¿ zostanus'. Operaciya - ºdinij ryatunok.
Sonya._ Spasibi. Poki likar bilya slabogo, vsi nadiyut'sya, vsim legshe.
(Prostyagaº ruku likarevi.)_ Spasibi, velike spasibi.
Likar._ Dozvol'te zh meni poki shcho de-nebud' odpochit', bo ya s'ogodnya malo
spav.
Sonya._ YA zaraz vam prigotuyu kimnatu. (Vijshla.)_
Zolotnic'kij._ Skazhit', bud' laska, ºst' nadiya?
Likar._ U n'ogo nariv bilya pochok, i vzhe nazriv. Treba s'ogodnya zh
zrobit' operaciyu, bo koli prorve nariv vseredinu - zarazheniº krovi i
mortus! YA jomu kazav pro ce, a vin nizashcho ne hoche operaci¿, ne virit'.
Zolotnic'kij._ SHCHo zh za hvoroba, vid chogo?
Kalinovich._ Pam'yataºte, po¿hav na imenini kopi oglyadat'?!
Zolotnic'kij._Nu?
Likar._ Gusi skubli kopu pshenici, vin strashenno ozlivsya na gusej, shcho
taku poteryu roblyat', shopivsya z bigunkiv i pobig za nimi po uklonu - hotiv
ubit' gusku... Big, sebe ne tyamlyachi, ta cherez ritvinu shibnuvsya, upav z
rozmahu navznak i odbiv pochki! Ot shcho gusi zrobili!
Zolotnic'kij._ Klasichna pticya! Rim spasla, a hazya¿na pogubila!
Kalinovich._ Znaºte, take neshchastya. YAkos' ne prihodit'sya vismiyuvat'!..
Zolotnic'kij._ Povirite, Ivan Mikolaºvich, shcho meni strashenno zhal'
Tereshka, a razom z tim ya ledve zderzhuyu gomerichnij smih, koli namalyuyu pered
soboyu kartinu pogoni za gus'mi!
Kalinovich._ Ta bog z nim! Takij tyazhkij akt tvorit'sya v sim'¿, shcho
tragichnistyu svoºyu perevazhuº smih!
Zolotnic'kij._ Volya vasha, a ya ne mozhu ne pidkresliti: u cholovika
dvadcyat' dvi tisyachi kip odniº¿ pshenici - nu i treba zh jomu gnatis' za
gus'mi, shcho skubli odnu kopu!
Likar._ Tipichno!
Kalinovich._ Lishim cyu rozmovu, proshu vas.
Vhode Sonya i divchina_.
YAVA VIII
Sonya_, likar, Kalinovich, Zolotnic'kij_, a potim Fenogen_.
Sonya._ Kimnata vasha gotova. Ot divchina pokazhe.
Likar._ Spasibi. (Pishov za divchinoyu.) _
Sonya._ Govorit', shcho rozkazuvav bez mene likar?
Kalinovich._ Odno: treba zaraz operaciyu, a tato ne hoche.
Sonya (do Zolotnic'kogo)._ Hodim do tata, budemo umovlyat'.
Zolotnic'kij._ A mozhe, zasnuv.
Vhode Fenogen_.
Zdorov, Fenogen._
Fenoge _n (ciluº v ruku)._ Pri¿hali, blagoditel'.
Zolotnic'kij._ Nu shcho, Terentij Gavrilovich spit'?
Fenogen._ De tam, takij hazya¿n zasne! Trivozhat'sya to tim, to sim. Ot
Lihtarenko ¿m potriben, ya poslav uzhe davnen'ko, a jogo nema. Znovu Kurtca
zhdut', a oce zaraz, na liho, pochuli, shcho vivci zamekali, i hotyat' syudi
vijti podivit'sya z vikna na ovec', bo v tu kimnatu, de voni lezhat', ne
vidko, a pered cimi viknami raz u raz proganyayut' shmatki ovec' (pidhode do
vikna),_ koli pochinayut'sya salgani. On glyan'te: spravdi Kurtc prignav
napokaz ovec'.
Zolotnic'kij._ O! Hazyajs'ke uho i za stinami pochulo lyubu sercevi ovechu
rozmovu.
Fenogen._ Hodim, Sofiya Terent'evna, vivedemo ¿h syudi.
Sonya._ Bozhe sohrani! Tatovi spokij nuzhen. Likar zaboronyaº jomu
vstavat'! Zaraz treba operaciyu robit'!
Fenogen._ Ne znaºte vi tata! Nihto jogo ne vderzhit' v lizhku, poki nogi
dibayut'. Desyat' lit tomu nazad Terentij Gavrilovich ves' oktyabr misyac' buv
bilya otar, zhiv v kureni, na doshchi i sil'no prostudivsya: kashlyav, golova
bolila, propasnicya bila, girshe nizh teper, tak bila, shcho vid zemli
pidskakuvalo vse tilo; a mi taki po¿hali na yarmarok gurt skupovuvat' i
tisyachu bikiv kupili. Ta hiba ce raz bulo. Eh, ne znaºte vi tata. (Utiraº
sl'ozi.)_ Takih hazya¿niv malo svit rodit'.
Sonya (do Zolotnic'kogo)._ Hodim do tata... Ni, vi jdit', a ya poklichu
likarya, ta razom ne pustimo i umovimo zgoditis' na operaciyu.
Zolotnic'kij._ Dobre. YA ugovoryu jogo. (Pishov v odni dveri, a Sonya v
drugi.)_
YAVA IH
Fenogen (sam)._ Voni umovlyat', voni ne pustyat'! Diti! SHCHob Terentij
Gavrilovich ne pobachiv novij tovar? Ha! Ta vin rachki syudi prilize, ta
skorishche vin umre. De zh taki? ZHde tih ovec', yak svyata, zna, shcho voni tut, i
vin ¿h posluhaº, bude lezhat'! Nikoli v sviti!
Vhode Sonya _i Likar._
YAVA H
Fenogen, Likar _i Sonya._
Likar._ YA, ºj-bogu, ne znayu, shcho robit' z takim cholovikom, yak vash tato!
Ne puskat' jogo, koli vin tak uperto hoche vijti, ce dlya jogo naturi
odnakovo, shcho navmisne dratuvat', trivozhit', i vin cim samim shche girshe sebe
rozib'º, nizh tim, shcho vijde.
Fenogen._ Svyataya pravda! ¿h uderzhat' ne mozhna... YA tridcyat' p'yat' lit z
nimi ne rozriznyavsya i znayu ¿h bil'sh, nizh sebe.
Likar._ Ot bachite!
Sonya._ A gospodi! Nevzhe zh vivci jomu milishchi, nizh zhittya?
Likar._ Hazyajstvo abo smert' - takij deviz!
Sonya._ Tam Petro Petrovich, tato jogo posluha, hodim, poprobuºmo
umovit'! Likar._ Poprobuºmo!
Vijshli.
YAVA XI
Fenogen_ (sam)._ Rozumni slova: abo hazyajstvo, abo smert'! Velika
pravda! Zemlya, skot, vivci, hlib, komerciya, barishi - oce zhittya! A dlya chogo
zh todi, spravdi, i zhit' na sviti, koli ne mat' c'ogo nichogo? Ta krashche
grobakom nechuv-stvennim rodit'sya, anizh takoyu lyudinoyu, shcho pro hazyajstvo ne
dbaº! Nehaj bog boronit', koli b u mene propali ti groshi, shcho ya mayu, -
zaraz bi povisivsya.
Vhode Kurtc._
YAVA XII
Fenogen _i Kurtc._
Kurtc._ Eti, den' dobrij!
Fenogen._ Zdoroven'ki buli!
Kurtc._ Eti, ovsa - gotova. Zichas budit' shpaciroval pered okna.
Fenogen._ A pochomu kupili?
Kurtc._ Eti - nipochom, rub desyat', rub dvadcat'.
Fenogen (nabik)._ Vihodit', Karlo capnuv bil'she za mene, a ya jogo lichiv
durnem!
Vhodit' Zolotnic'kij_ i Likar._
YAVA XIII
Fenogen_, Kurtc_, Zolotnic'kij _i likar_, a potim Sonya_, Mariya
Ivanovna_ vedut' Puzirya.
Zolotnic'kij._ A?! Smert' za plechima, a vin plache, shcho jogo ne puskayut'
podivitis' na ovec'.
Likar._ Voyuyushchij mechem od mecha gibnet'. Hazyajstvo - jogo mech, vid n'ogo
j smert'. Tak musit' but', i ne vart sperechatis'!
Sonya_, Mariya Ivanovna _vedut' Puzirya_.
Puzir._ Bog z vami, shcho vi sobi vigadali: lezhi, koli vivci prignali? YA
ne smertel'nij.
Zolotnic'kij (do likarya)._ Hodim do Kalinovicha, vin tam skuchaº.
Hochut' iti.
Puzir._ Petro Petrovich! Hiba vas ne kortit' podivit'sya na ovec'?
Zolotnic'kij._ YA zaraz prijdu.
Vihodyat' z likarem.
Puzir._ Zdorovi buli, Karlo Karlovich!
Kurtc._ Eti - ya zdorov, oshin' zdorov. Spasibi! A vi, eti - nºt... eti -
pl'oho.
Puzir._ Projde! Idit' do gostej! Sonyu, poprosi Petra Petrovicha!..
Sonya _i Mariya Ivanovna _vijshli.
Bagato kupili?
Kurtc._ Eti - vosimsot.
Puzir._ Visimsot? Til'ko? CHogo zh tak malo?
Kurtc._ YA, eti, ne mozhit pokupal. YArmarka, eti - da, selo, eti - nºt.
Doma, eti, mushik prodal, rub desyat ovsa, a eti, ber'ot ovsa! Mushik ber'ot
rub desyat, plachit, zhena - plachit, deti - plachit.
Puzir._ YAk, po rublyu desyat'? Fenogen kupiv - rub, a CHobot on kupiv -
simdesyat p'yat' kopijok.
Fenogen._ Pri meni bagato kupcya na¿halo i cina pidnyalas', teper, pevno,
ponizhchala, bo vzhe nakupilis'. Pidu podivlyus' ovechok. (Vijshov.)_
Kurtc._ Pravda. Kupsa, eti- nºt! A tolko ya ne moshit torgovalsya: skazal'
mushik rub desyat, ya, eti, platil; skazal mushik, eti, rub dvadcat', ya, eti,
platil! Zashem torgovalsa, kogda rub dvadcat' - eti zavsºm nipochom. Eti...
eti...
Puzir._ Nu, a yakbi skazav p'yat' rubliv?
Kurtc._ Da! Da! Eti... Eti... da! P'yat' ne skazal', eti- nºt, skazal'
rub desyat', rub dvadcat' - bolshe ne skazal'. Eti nipochom. Mushik, eti
plachil. YA ne torgoval, eti - nºt, eti - nikogda!
Puzir._ E, vzhe yak takij kupec', to krashche ne kupuj ovec'!
Kurtc._ Eti - da! YA ne kupil.
Vhode Fenogen._
Puzir._ Pislyazavtr'ogo sam po¿du z Fenogenom.
Kurtc._ Sam, eti - da!
Puzir._ Nehaj proganyayut' ovec'. Meni vazhko sidit'.
Kurtc._ Eti - da! Volnoj zovsºm, nº nado smatril. (Pishov.)_
YAVA XIV
Fenogen _i Puzir._
Fenogen_. Tam pri¿hav uryadnik, hoche vas bachiti.
Puzir._ Pidozhde. Oberni krislo do vikna. Tak. O, ovechki! Horoshi... ªst'
s kordyukami... Hudi, bidolagi. Nichogo, odgoduºmo. Voseni chisto¿ pribili
dva karbovancya na shtuci... Tak, Fenogen?
Fenogen._ SHerst', salo, solonina i shkuri - ya tak dumayu, shcho bil'she dvoh!
Puzir._ Biri mo¿, biri! Ckelej! U, vi slavni birechki mo¿. Ish, yak idut',
mov vijs'ko pered generalom. Nedurno Petro Petrovich zvav mene ovechim
generalom. Poklich Petra Petrovicha.
Fenogen _vijshov.
Hu-u-u! (Vitira pit.)_ Slava bogu, hoch u spini ne bolit' tak, yak
bolilo, - pevno, nariv prorvalo vseredinu, i legshe stalo. Biri, biri,
biri... Malo kupiv durnij cej Karlo.
Vhode Hariton._
Hariton _(z dverej)._ Fenogen Petrovich!
Puzir._ CHogo tobi? Lizesh, ne spitavshi, chi mozhna.
YAVA XV
Puzir_, Hariton_, potim Zolotnic'kij _i Fenogen._
Hariton._ V perednij nikogo nema, ya dumav, ya pospishav... Puzir._
Pidozhdi, nehaj vivci projdut'. Ne perebivaj meni lyubovatisya.
Vhode Petro Petrovich_ i Fenogen_. Fenogen _tiho rozmovlyaº z Haritonom_.
CHogo vi tam sidite, Petro Petrovich, podivit'sya, yaki ovechki i po rublyu
desyat'. Mershchij zhe, poslidni prohodyat'. Biri, biri, biryushechki, birichki!
Zolotnic'kij_. Hudi duzhe.
Puzir._ Nichogo, zate molodi. Odgoduºmo - dva rubli na rub pol'zi. Otak
treba hazya¿nuvat'.
Vhode Likar._
Zolotnic'kij._ Pravda!
Puzir (tyazhko perevode duh)._ Fenogen, poverni mene na hatu.
Fenogen (povertayuchi¿ krislo)._ V Manujlivci neshchastya!
Puzir._ SHCHo, tik zgoriv?
Fenogen._ Ni.
Puzir._ Slava bogu. A shcho zh tam stalos'?
Fenogen._ Bunt. Robochi Lihtarenkovi golovu rozbili.
Puzir._YAk?
Fenogen (do Haritona)._ Rozkazhi, shcho znaºsh.
Hariton._ Pochalos', kazhut', zranku. Manujlivci, bachite, hotili, shchob
brali ¿h usih shchodnya na robotu po takij cini, yak dogovorilisya todi, koli
vzyali v arendu ¿h nadili. A Lihtarenko nibi cinu zmenshiv i til'ko polovinu
lyudej vzyav na robotu. Nu, pochavsya gvalt! A tut strokovi robochi za harchi
pochali remstvuvat'. Slovo po slovu, htos' nalayav poganim slovom
Lihtarenka. Lihtarenko vistriliv z revol'verta. CHi raniv, chi vbiv - ne
znayu. Todi kinulis' do Lihtarenka, vin ne vspiv utikti v kontoru, i htos'
kamenem rozbiv Lihtarenkovi golovu. Teper Lihtarenko zapersya v kontori i
shchohvilini palit' v vikno z revol'verta. Lyude odstupili, ale pohvalyayut'sya
pidpalit' dvir i tik.
Puzir._ Idoli! Psi! Fenogen! Nehaj zaraz poshlyut' vid mene telegramu
gubernatorovi i ispravnikovi tak: bunt robochih, ubili upravlyayushchego,
pidpalili dvir. Nalyakat' ¿h - skorishche vi¿dut'. Do rechi, tut uryadnik, klich
jogo syudi. A ti, Hariton, beri drugogo konya, skachi v Manujlivku i vkrut'
nazad, shchob ya znav, shcho tam robit'sya.
Fenogen _i Hariton _vijshli.
Bachite, vi kazhete lezhat'. De zh meni vlezhat'? Ot vse sam zrobiv - i
teper azh legshe. Ot uryadnik po¿de v Manujlivku, todi ya lyazhu, spochinu i
zavtra viduzhayu! Pobachite! Zolotnic'kij (do likarya)._ Ot natura!
Likar._ Nervi strashenno napruzheni. YA peven, shcho v n'ogo nariv lopnuv i
pochalosya zarazheniº krovi, zamit'te - propasnicya b'º.
YAVA XVI
Puzir, likar, Zolotnic'kij, Fenogen i Uryadnik._
Puzir (do uryadnika)._ CHuli, pevno, pro bunt v Manujlivci?
Uryadnik._ CHuv zaraz.
Puzir._ Proshu vas, berit' lyudej zvidcilya i ¿d'te, bud' laska, v
Manujlivku zaraz. Gubernatorovi i ispravnikovi posilayu telegramu.
Uryadnik._ Manujlivka ne mogo uchastka. Krim togo, ya mayu druge vazhne
porucheniº. Po dilu zlosnogo bankrota Mihajlova slidovatel' postanoviv
s'ogodnya privesti vas dlya doprosa yak obvinyaemogo v sokriti¿ dvanadcyati
tisyach ovec'. Poluchit' povistku. (Podaº.)_
Puzir._ Sokritiº?! YAke sokritiº?
Uryadnik._ Ne znayu.
Puzir._ YA prinyav vivci vid Pet'ki Mihajlova na vipas!
Uryadnik._ Ne znayu.
Puzir (vitiraº pit)._ YA vam kazhu! U mene svidki ºst'.
Uryadnik._ Predpisano vruchit' povistku i s'ogodnya privesti dlya doprosa
yak obvinyaemogo...
Puzir._ YAk privesti?!
Uryadnik._ Pid karaulom.
Puzir (pidnimaºt'sya)._ Pid karaulom?!! SHCHo zh ce? (Opuskaºt'sya v
krislo.)_ Svit perevertaºt'sya, poslidni chasi nastupili. (Do vsih z
odchaºm.)_ A? A? Na vipas dav dvanadcyat' tisyach ovec', a slidovatelevi
pokazav, shcho ya perehovuyu jogo vivci!.. Ah ti idol, ah ti prahvost.
Zolotnic'kij._ Ta u tebe zh svidki, pevno, ºst'?
Puzir._ Ayakzhe! Ah ti, idol! Fenogen, chuºsh? Ti zh svidok?
Fenogen_. Svo¿mi vuhami chuv, svo¿mi ochima bachiv i znayu... YA prisyagnu,
shcho na vipas.
Puzir (nervovo chasami vitiraº pit)._ CHuºte? On yaki lyude ponastavali:
prahvosti iz prahvostiv, anafemi iz anafem! Obmane, obikrade, zarizhe,
ograbit', chortovi dushu prodast' - abi groshi! Ni soromu, ni chesti!.. CHi
chuvano koli pro taki dila? Golyak masti Pet'ka Mihajlov, ne mayuchi ni shelyaga
v kisheni, umudryaºt'sya brat' groshi v bankah, bez groshej bere tovari na
fabrikah, skriz' pozichaº, i vsi dayut'! Bagatiº ne po dnyam, a po chasam,
tisyachi bidolag nesut' jomu groshi, yak u bank, na procenti, a potim raptom
sharah: bankrot! I takij zlodij moshenik, grabitel' tyagne za soboyu v tyurmu
chesnogo, ni v chim ne vinuvatogo hazya¿na! Idol's'ke... Proklyate dilo!
Zolotnic'kij._ Na tobi licya nema, idi prilyazh, mi dilo obmirkuºmo.
Puzir (cherez sl'ozi)._ Petro Petrovich! Ryatujte, ryatujte moyu chest'!
CHest', CHest' moyu topchut' v boloto! YA dvisti, trista tisyach dam zalogu.
Zolotnic'kij._ Vse zroblyu, zaspokojsya!.. (Tiho.) _Brat Kalinovicha
prokuror, vin pomozhe, spravedlivo polegshit' tvoº stanovishche.
Puzir._ Tak? Oh!.. (Tiho.)_ Skazhit', nehaj ryatuº... ya nadiyus', ya peven.
Zolotnic'kij._ Zaraz viz'mu Fenogena i ¿du do sledovatelya. SHCHo mozhna,
vse zrobimo.
Puzir (tiho)._ Prosit' vid mene Kalityuvicha... Nehaj vibachit'... YA dam
blagoslovennya na shlyub z dochkoyu... (Tyazhko perevode duh, propasnicya jogo
b'º,, vin vitiraº pit i govore pro sebe.)_ Obishchat' mozhna vse, abi
viryatuvav... Obicyanka - cyacyanka. (Do vsih.)_ A bud' ti proklyat,
vel'zevuliv ti sin, Pet'ka ti anafemovich, bodaj tvoº tilo tak rozpalos',
yak tvoº kradene bagatstvo!
Likar._ Godi vzhe! Idit' prilyazhte i zaspokojtes'.
Puzir._ Pidu, pidu. (Opirayuchis' na Fenogena, pidvodit'sya.)_ I vi
zaspokojtes', obijdet'sya bez operaci¿ - nariv prorvalo. Odno pogano:
propasnicya prichepilas'... Nichogo, projde, i zavtra ya taki po¿du z toboyu,
Fenogenushka, vivci kupovat'.
Fenogen._ Po¿demo, po¿demo!
Puzir (ide j staº)._ Aga!.. Skazhi, Fenogen, Karlu, shcho odna ovechka, z
poslidnih, bilen'ka z kordyuchkom, maº poranenij hvostik; druga, chornen'kij
lob, shkandibaº na pravu zadnyu nozhku. Nehaj Karlo obdivit'sya, shchob chasom ne
zginuli, - shkoda hudobi i poterya...
Pishli.
L_ikar (do Zolotnic'kogo)._ Dva-tri dni - i smert'! Uryadnik._ A shcho zh
meni robit', shcho ya skazhu slidovatelevi?
Zolotnic'kij._ Skazhit' slidovatelevi, shcho Terentij
Gavrilovich odibrav povistku vid smerti i skoro dast' pokazaniº pered
bogom.
Zavisa.
Last-modified: Tue, 23 Jul 2002 11:48:57 GMT