Volodimir Vinnichenko. Zina
------------------------------------------------------------------------
Original etogo teksta raspolozhen v "Setevoj biblioteke ukrainskoj literatury"
OCR: Evgenij Vasil'ev
Dlya ukrainskih liter ispol'zovany oboznacheniya:
ª, º - "e oborotnoe" bol'shoe i malen'koe (kody AAh,BAh)
¯, ¿ - "i s dvumya tochkami" bol'shoe i malen'koe (kody AFh,BFh)
I,i (ukr) = I,i (lat)
------------------------------------------------------------------------
V zhitti kozhno¿ lyudini des', pevno, buvayut' taki momenti, koli v nij z
yakihos' nevidomih zakutkiv vinikaº zovsim chuzha dusha (mabut', yakogos'
dalekogo pradida, ta j to ne pryamo¿ lini¿), i lyudina raptom pochinaº robiti
take, na shcho sama divit'sya z velikim divuvannyam.
Ot tak, ochevidyachki, j zo mnoyu bulo pid toj chas. Bo ya taki duzhe
divuvavsya z sebe.
Ale moment vse-taki pochav stavati zanadto dovgim. Zanadto dovgim. YA vzhe
pochav protestuvati. Pravda, ya c'ogo vgolos shche ne robiv, ale zbiravsya
rishuche. Bo ce zh taki, spravdi, stavalo nemozhlivim! Cya divchina, ochevidyachki,
uyavlyala, shcho v takij moment ya mozhu bigati, yak avtomobil'. YAk vona shche ne
dogadalas' po povitryu pustiti mene? YA dumayu, - vona nitrishki ne
sumnivalas', shcho ya mozhu kovtati vogon', abi ce spriyalo vizvolennyu ¿¿
Antipa.
Antip, shcho j kazati, horoshij hlopec', kucheryavij, mrijnij. V jogo milo
chervoniyut' yasna, koli vin smiºt'sya, ale chomu ya mav terpiti vid togo?
Vi uyavit' sobi: ya rodivsya v stepah. Vi rozumiºte, dobre rozumiºte, shcho
to znachit' "v stepah"? Tam, persh us'ogo, nemaº haplivosti. Tam lyudi,
napriklad, ¿zdyat' volami. Zapryazhut' u shirokij, povazhnij viz paru voliv,
pokladut' nadiyu na boga i ¿dut'. Voli sobi stupayut', zemlya hodit' krug
soncya, planeti tvoryat' svoyu put', a cholovik lezhit' na vozi i ¿de. Trohi
zasne, pidkusit' trohi, projdet'sya z batizhkom napered, pidozhde voliv,
krikne zadumlivo "gej!" i znov sobi povazhno pide upered.
A navkrugi teplij step ta mogili, use step ta mogili. A nad mogilami
vgori krugami plavayut' shuliki; chasami, yak po drotu, v yarok spustit'sya
chornoguz, m'yako, povazhno, ne hapayuchis'. Tam nema haplivosti. Tam kozhnij
znaº, shcho skil'ki ne hapajsya, a vse tobi bude nebo, ta step, ta mogili. I
tomu cholovik sobi ¿de, ne psuyuchi krovi haplivistyu, i, nareshti, pri¿zhdzhaº
tudi, kudi jomu treba.
Otzhe, ya viris u tih stepah, z timi volami, shulikami, zadumanimi
mogilami. Vechorami ya sluhav, yak spivali zhuravli bilya krinic' u yarah, a
uden' shirina stepiv navivala sum bezkrajnosti. V tih teplih stepah
virobilas' krov moya i dusha moya.
I ot, uyavit' vi sobi: cya divchina shchoranku vlitala do mene v kimnatu,
nashvidku strusyuvala moyu ruku, brizkala v usi kutki smihom ta slovami,
hapala mene za rukav i z takoyu haplivistyu vityagala na vulicyu, nibi v tomu
budinku pochinalas' pozhezha.
A na vulici meni buv uzhe kayuk. V hatu ya vertavsya til'ki pizno vvecheri;
cilij zhe den', yak poshtal'jon, zaklopotano, zadihane bigav z neyu po
kancelyariyah, policiyah, tyurmah, gubernatorah, prokurorah, policmejsterah.
CHogo? A ya znayu? Hoch bi, spravdi, des' govoriv shchos', abo layavsya, abo
prohav, a to til'ki stoyav ta sluhav, yak balakala vona.
YA ne znayu, na shcho vona spiralas' v takomu povodzhenni zi mnoyu: na te, shcho
u ne¿ nad svitlim lobom volossya lezhalo, yakpolozhna zolotista pshenicya pislya
buri? CHi na te, shcho koli divishsya ¿j v ochi, v ¿¿ zelenkuvati chudovi ochi, to
tobi ide holod z grudej u ruki i nogi? CHi, mozhe, na te, shcho u mene nastav
otoj moment, koli cholovik sam sobi divuºt'sya?
Ne znayu. Ale treba bulo bachiti, yak vona zdivovano pidnimala svo¿ gusti
brovi, koli shchos' robilos' ne tak, yak hotilos' ¿j. Ne serdilas', o, ni! Ne
gnivalas', ne sumuvala, a til'ki strashenno divuvalasya.
Odin raz ya sprobuvav postaviti trohi viraznishe pitannya pro moyu uchast' v
biganini. YA pochuhav kinchik nosa, prokashlyavsya i, divlyachis' ubik,
nadzvichajno bajduzhe skazav:
- A sluhajte, Zino, yak vam zdaºt'sya, chi ne toj... chi ne mig bi ya
s'ogodnya... toj... - YA musiv shche prokashlyatis'. - ...Lishitis', rozumiºte,
doma... U mene, znaºte, robota...
Vona shiroko rozplyushchila ochi, pidnyala brovi j movchki divilas' na mene.
Movchki, ni slova, nibi ya govoriv shchos' take, shcho davno vsim vidome za
strashnu ºres', napriklad, shcho Marks buv eserom.
Rozumiºt'sya, ya tezh zamovk. YA ne mozhu vesti dali rozmovi, koli vona daº
nespodivani naslidki. Meni navit' stalo niyakovo.YA pil'no pochav
pridivlyatis' u vikno: tam, na vulici, Stoyav lihtar, i struktura jogo
pokazalas' meni nadzvichajno cikavoyu.
- Sluhajte! - nareshti, shamenuvshis', pochala vona (bez gnivu, bez sercya,
navit' z spivchuttyam do mene). - SHCHo ce vam bog dav s'ogodnya? Ga?.. SHCHo z
vami? Vi, chasom, ne zahvorili? Anu, dajte vash pul's...
I taki vzyala moyu ruku, znajshla pul's i stala zaglyadati v lice takim
lukavim poglyadom, a gubi tripotili takoyu usmishkoyu, shcho ya musiv ob'ºktivno
zapitati sebe, chi spravdi zh moment pidhodyashchij, shchob postaviti ce pitannya.
Ale, koli vona raptom briznula v lice meni smihom, koli shopila moyu
shapku j natyagnula ¿¿ azh na nis meni, ya musiv priznatis', shcho na cej raz
vstupati z neyu v debati bulo b zajvoyu richchyu. Koli b vona, skazhemo,
rozserdilas', ya b znav, shcho skazati: ya b spokijno, z vibachlivoyu posmishkoyu
doviv bi ¿j, yak dva razi po dva chotiri, shcho gniv ¿¿ bezpidstavnij i shcho ya
mayu pravo robiti tak, yak meni hochet'sya. Koli b vona zasmutilas', ya b
laskavo, troshki ironichno, pokazav bi ¿j, shcho cherez taku durnicyu sumuvati ne
godit'sya. Ale vona smiyalas', nasuvala meni shapku na nis i ni na krihtu ne
pripuskala, shchob mo¿ slova buli produktom serjozno¿, tverdo¿ dumki.
Pri takomu vidnoshenni meni zostavalos' til'ki odsunuti shapku na
vidpovidne misce, krivo posmihnutis' i, spotikayuchis', bigti za neyu na
vulicyu, kudi vona mene tyagnula z gomonom i smihom.
I, zavvazhte sobi, vona skriz' i zavzhdi smiyalas', cya divchina z volossyam,
yak polozhena bureyu zolotista pshenicya! SHCHo b ¿j ne trapilos', vona persh
us'ogo smiyalas', nibi bula utvorena zovsim po drugomu metodu, nizh usi
lyudi. Nemov bog probuvav na nij, chi ne krashche bulo b, yakbi lyudi tak
reaguvali na vse. I, haj prostit'sya meni derznovennist' moya, ya radiv bi,
komu slid, vzyati pid serjoznu rozvagu cej novij metod.
Sudzhu z vlasnogo dosvidu.
Pribigaºmo, napriklad, mi do gubernatora.
Kolo shirokogo, suvorogo i masivnogo pid'¿zdu budka v bilih i chornih
smugah kosyakami. Bilya budki vartovij; vin nichogo ne govorit' nam, ale
zdaºt'sya, shcho mizh nami bula dovga rozmova, pislya yako¿ krashche vs'ogo nam
odijti sobi get'.
Tak meni zdaºt'sya. Ale Zina reaguº inakshe. Milo hitaº golovoyu
vartovomu, legko zbigaº po chistih holodnih shidcyah do masivnih dverej i
maº viglyad, nibi vertaºt'sya do sebe dodomu pislya veselo¿ gulyanki des' na
chovni. Oziraºt'sya j neterplyache, veselo krichit' na mene:
- Anu, shvidshe tam! Divit'sya, plentaºt'sya... I, majzhe naspivuyuchi,
rozchinyaº dveri j vvihodit' v visoki z kolonami, kilimami, tablicyami sini.
Tut tiho, strogo ta velichno, yak v predveri¿ grobnici.
Pered nami sto¿t' v dovgij livre¿ blagoobrazno-suvorij, sivij shvejcar i
holodno pitaº:
- SHCHo treba?
Ale Zini vse te j za vuhom ne sverbit'.
- Gubernatora treba bachiti, - nedbalo kidaº vona j shukaº ochima vishalku,
de b mogla povisiti svoº pal'to.
- ¯h prevoshoditel'stvo ne prijmayut'.
- SHCHo??
Vona oziraºt'sya, visoko pidnima brovi j zdivovanimi ochima divit'sya na
jogo. Vona zdivovana, ale zdivovana z smishkom v ochah, z smishkom lyudini,
yaka znaº, shcho divuvatis' nichogo, bo to ºst' nepravda, a bude tak, yak vona
sobi znaº.
- ¯h prevoshoditel'stva nemaº doma... - shche holodnishe promovlyaº shvejcar.
- Hiba? - veselo divuºt'sya vona j skidaº pal'to. Daº jogo meni j
povertaºt'sya do shvejcara: - Vi pevni v tomu? Kumedno! Ale togo ne mozhe
buti, vi pomilyaºtes'. Vin napevne doma. Napevne. Pidit', bud' laska,
skazhit', shcho prijshla Zina¿da Sokorins'ka. Vin znaº. Duzhe-duzhe treba bachiti.
SHvejcar strogo divit'sya na ne¿ j na mene. Ale ya tverdo vitrimuyu jogo
poglyad, - meni navit' zhal' jogo troshki, zhal' jogo strogo¿ povazhnosti i
dovgo¿ livre¿.
- YA zh vam virazno kazhu, shcho ¿h prevoshoditel'stvo ne prijmayut' zaraz, -
z natiskom govorit' vin do Zini. Ale Zina veselo-neterplyache povodit'
plechima.
- Ah, bozhe mij! "Prijmayut', ne prijmayut'". Vi pidit' skazhit', shcho
prijshla Zina¿da Sokorins'ka. Rozumiºte: Zina¿da Sokorins'ka. Ot i vse. Nu,
shvidshe, shvidshe... A to pidu sama bez vas, vam zhe girshe bude. CHudak vi!
SHvejcar oburyuºt'sya, divuºt'sya, sperechaºt'sya, ale kinec' kincem yakos'
nepomitno vid ¿¿ upevnenogo smihu gubit' svoyu strogu povazhnist' i nerishuche
jde do gubernators'kih poko¿v.
Nas prijmayut'. Zina balakaº, sluhaº, divuºt'sya i smiºt'sya. I vidno, shcho
vona rishuche ne virit' u te, chomu divuºt'sya, ta shche j znaº, shcho to nepravda i
bude tak, yak vona znaº.
- Ale zh u vashogo narechenogo vitrusheno bombi! Za ce - katorga. Mi ne
mozhemo takih zlochinciv vipuskati na poruki! - rozvodit' rukami gubernator.
- Katorga?? - strashenno divuºt'sya Zina. Ale za tim divuvannyam
probivaºt'sya shchos' take lukave j pevne, shcho gubernatorovi staº yakos'
sumnivno i zdaºt'sya, shcho katorga - ce, spravdi, vzhe zanadto...
- Ale, vo vsyakomu razi, ya tut nichogo ne mozhu pomogti vam! - shche shirshe j
beznadijnishe rozvodit' vin rukami.
Ale ya pro sebe posmihayus'.
Smiºt'sya j Zina, i zelenkuvati ochi ¿¿, yak divnij krishtal', bliskayut'
pri povorotah usyakimi kol'orami.
I rozmova kinchaºt'sya tim, shcho sil'nij mira perestaº viriti v svoyu silu,
u veliku zlochinnist' Zininogo narechenogo i shilyaºt'sya do togo, shcho koli
drugij sil'nij mira nichogo ne matime proti, to j vin ne bude perechiti
vipusku narechenogo na poruki.
Zina smiºt'sya, proshchaºt'sya j vihodit'. YA za neyu, movchaznij i zajvij.
Sil'nij mira z priºmnoyu ochumilistyu divit'sya nam uslid.
Ot, sami bachite, do chogo zvodilas' moya rolya! Ale shcho ya mig Zrobiti, koli
cya divchina bula utvorena cilkom inakshe, nizh ya, a ya sam popav u takij
moment, koli cholovik sam sobi divuºt'sya?
Ale ce zh ne vse.
Nasha biganina v rezul'tati dala te, shcho Zini treba bulo til'ki po¿hati
shche u susidnij guberns'kij gorod, vzyati u yakogos' shche bil'sh sil'nogo mira
posvidchennya, shcho vin nichogo ne maº proti vizvolennya Antipa, i Antip
vihodit' na poruki.
Nu, dumav ya, slava bogu, ya takozh vizvolyayus'.
Ale, maºte! Vijshovshi vid togo peredostann'ogo vershitelya doli Antipovo¿,
Zina veselo zayavila:
- Nu, tak! Znachit', mi zavtra vvecheri ¿demo v X...
I energichno, smakuyuchi majbutnyu po¿zdku, pricoknula pal'cyami.
A meni azh serce t'ohnulo. YA musiv prokashlyatis':
- Cebto, hto ce mi?
Vona zdivovano glyanula na mene:
- Nu, zvichajno, ne prokuror sudebno¿ palati ta ya, a vasha milist' i ya.
Nu, tut terpec' mij uvirvavsya.
- Ale zh chekajte! - azh zupinivsya ya. - SHCHo zh ya mayu do togo? Navishcho ya
zdavsya shche tam?!
Vona shche bil'she zdivuvalas', a ochi... - ah, haj ¿m bis! - ti ochi
lukavo-lukavo smiyalis'. Zeleni, siri, kari, usi kol'ori razom. I ni krihti
ne virili v moº oburennya, v moº serjozne vidnoshennya do mo¿h zhe vlasnih
sliv.
Ale ya tverdo rishiv ni za shcho ne piddavatis':
- Ni, ni! YAk sobi znaºte, a ya ne mozhu ¿hati. U mene, znaºte, robota...
YA j tak uzhe toj... uzhe zapustiv bezbozhno... Ta j chogo ya mayu ¿hati? Ni, ya
ne rozumiyu: vi taka energijna... smiliva divchina, a ne mozhete obijtis' bez
nyan'ki muzhchini... Fe! Sorom!
YAkbi ce na inshu, to vona b rozserdilas', nadula gubi, nu, pochala b hoch
holodnim, bajduzhim tonom viyasnyati meni, shcho ya v cih spravah sudzhu, yak
mishchanin i vuz'kij formalist; a vona togo nichogo. Pil'no, z legkim
tripotinnyam gub vid smihu, movchki podivilas' v moº serjozne lice, potim
nespodivano shopila jogo v svo¿ malen'ki doloni, provela nimi od vuh po
shchokah i, nahilivshi svo¿ gubi pid samij nis meni, dzvinko-radisno
zasmiyalas'. I cena na vulici, na trotuari, pid cikavimi poglyadami
prohozhih! Potim shopila pid ruku j veselo potyagnula vpered. Rozmova,
movlyav, skinchena.
Nu, shcho ya mav robiti? Uzyati j rozciluvati ¿¿ tut zhe, na trotuari? Ale shcho
b meni pomoglos' z togo?
Na drugij den' pislya obidu vona prijshla do mene duzhe vesela ta bad'ora.
SHCHe z poroga zakrichala:
- Uyavit' sobi, mamaligo (vona tak zvala mene v najkrashchi hvilini svo¿h
nastro¿v), bula til'ki shcho u Antipa, i vin meni zayaviv golodovku. Meni! Nu?
YAk vam ce podobaºt'sya! Koli ya jogo ne vipustyu cherez tri dni na volyu, vin
pochinaº goloduvati. Ha-ha-ha! Skazav, shcho bude goloduvati do smerti.
Znachit', jomu dva-tri dni zostalos' zhiti.
I razom z neyu smiyalos' ¿¿ polozhene zolotistimi, hvilyami volossya. I
hotilos' pidnyati golovu dogori i i shukati v nebi plavayuchih shulik. Pro
golodovku zh smishno bulo navit' dumati. Pri chomu tut golodovka, smert',
tuga, koli º cej smih, a za smihom te lukave, nepohitne i taºmne?!
YA tezh posmihnuvsya.
- Komik! - stisnula vona plechima.
Potim stala rahuvati, skil'ki chasu zabere doroga tudi, tam i nazad.
Vihodilo ne bil'she tr'oh dniv. Dali vihodiv na volyu Antip.
I ochi ¿¿ yakos' tak prizhmurilis', potemnili, zamerli vid naplivu chogos'
velikogo, shcho hotilos' zdorovo vilayat' togo bestiyu Antipa. A na dushi stalo
i nizhno, i smutno, i dumalos' pro te, shcho lyudi mayut' rizne shchastya.
Vvecheri mi vi¿hali.
YA zgadav, shcho meni treba bulo po¿hati v odnij svo¿j davnij spravi na
paru dniv u X., cherez te bil'she j ne vstupav u diskusiyu z Zinoyu. A vona j
ne divuvalas' tomu, - vona sama znala, shcho u mene bula tam sprava.
Nich projshla hutko, nache htos' uzyav i viliv zrazu, yak vidro vodi, ti
desyat'-dvanadcyat' godin u minule. Ranok zastav nas na garyachih superechkah
pro lyudej socialistichnogo ladu. Zina zapevne znala, shcho lyudi
socialistichnogo ladu budut' kohati til'ki raz v zhitti. Odin raz - i godi.
Ale zate tak, shcho... eh! Ale ya takozh mav doskonal'ni vidomosti, shcho lyudi
odnim razom ne zadovol'nyat'sya, a neodminno vsi zahotyat' shche hoch raz
pereminiti. Zinu ce obrazhalo, meni tezh bulo obidno za buduchih lyudej.
Raptom po¿zd zupinivsya, vsi pasazhiri chogos' kinulis' do vikon z odnogo
boku, nache htos' zrazu perehiliv vagon u toj bik, i stali divitis'. A za
nimi tovpilis' drugi j zazirali cherez plechi ¿m. I po vagoni stribalo
slovo:
- Zabastovka... Zabastovka... Zabastovka... Mi zdivovano perezirnulis'.
Potim tezh kinulis' do vikon. YAkas', vidno, velika stanciya. Na peroni
bagato lyudu. Viglyad nezvichajnij u vsih. Krichat' shchos' do nashih vikon.
Ochevidyachki, pasazhiri z yakogos' drugogo po¿zda. Trohi oddalik kolo
stancijno¿ komori kupa kozakiv. Stoyat' bilya konej, derzhachi ¿h za povoddya.
Abo duzhe rudi z kucheryavimi borodami, abo chorni, bezvusi, z tatars'kimi
kosookimi pikami. Ale vsi z kucheryami z livogo boku, z shapkami nabakir i
chervonimi vipuskami na shtanyah.
Mi znov podivilis' odne na odnogo.
- Znachit', spravditaki zabastovka? - zdivovano divlyachis', promovila
Zina. I pershij raz za ¿¿ divuvannyam ne pokazalos' lukave. YAkas' trivoga
bula na lici.
- Mabut'... - z sumnim spochuttyam hitnuv ya golovoyu, divlyachis' na ne¿.
Vona raptom zasmiyalas'.
- CHogo vi?
- Tak. Vi - komik: skorbno tak hitnuli golovoyu. Ale smih ¿¿ buv
yakijs'... yakijs' zvichajnij, yakim smiyut'sya usi lyudi. A v lici trivoga j
nepokij.
- A mozhe, shche nichogo j ne bude, - skazav ya nibi bad'oro, - hodim na
peron, podivimos'. Vijshli.
Na peroni stoyav gomin. Z po¿zda visipali lyudi, otovplyuvali kupkami, yak
gorobci kinuti shmatochki hliba, konduktoriv i kupkami vovtuzilis' po
peronu, rozrivayuchi ¿h na chasti. Konduktori odbivalis', vikruchuvalis', ale
perelyakana publika ne vipuskala j hotila neodminno znati, koli voni dali
po¿dut'. Konduktori robili
blagayuchi oblichchya i zaviryali, shcho voni j sami ne znayut', ale ¿m ne
virili.
- Vi - konduktor, vi povinni znati. YAk zhe ce tak?! Diznatis' shchos'
pevnogo ne mozhna bulo. Govorili, shcho v yakomus' manezhi ide zaraz zbirka j
obmirkovuºt'sya, chi buti zabastovci, chi ni. Govorili nepevnimi golosami.
Licya buli rozteryani, prignobleni, navit' u tih, komu priºmnij buv toj
strajk. Poglyadi chasto j nadovgo zupinyalis' na kozakah, bo to taki dijsno
bula mal'ovnicha grupa!
Zina prudko bigala svo¿mi stemnilimi ochima j bula blida. Gubi chasto
pokusyuvala. Inodi korotko j rizko kidala do mene:
- Zabastovka, mabut', protyagnet'sya bil'she tr'oh dniv?
Abo:
- Vin bil'she dvoh dniv golodovki ne viderzhit'... I hocha ya burmotiv
shchos', ale vona ne sluhala moº¿ odpovidi, - vse prudko bigala ochima po
krichashchij, shvil'ovanij yurbi, nemov u nij vishukuvala sposib pomogti sobi,
nemov hotila vikoristati cyu zhivu silu, zapryagti, chi shcho, ci tila v yakijs'
viz: vezit', podli boyaguzi!
Raptom v odnomu kutku peronu hvilyuvannya j krik pobil'shilis'. Licya
povernulis' tudi.
Z natovpu vitiskuvalos' dvoº zhandariv, a mizh nimi jshov parubok u sinij
zasmal'c'ovanij sorochci, v zaliznodorozhnomu kartuzi. Lice jomu bulo
gnivno-zavzyate j obrazhene. Vin zaklav ruki v kisheni j, ne hapayuchis',
vistupav mizh zhandariv, chasom shchos' govoryachi do publiki, yaka rozstupilas'
pered nimi dvoma zhivimi tinami. Oblichchya zhandariv buli napruzheno-zli i tezh
nibi obrazheni. Ochevidyachki, ¿h obrazhali slova parubka.Tini za nimi zaraz zhe
znov zlivalis' v odnu ruhlivu masu, a z ne¿ vistribuvali na spinu zhandariv
kriki, do yakih vzagali "nachal'stvu" ne varto duzhe prisluhatis'.
Zina stala shche blidishoyu. Rodima plyamochka bilya nosa stala duzhe viraznoyu,
i hotilos' zchistiti ¿¿ kinchikom hustki, a bujne zolotiste volossya nizhno
pogladiti i tiho z zhalem pociluvati.
Koli zhandari vveli parubka v yakis' dveri, pochulis' kriki:
- V manezh! V manezh! Na zbirku!
Iz yurbi stali vipliguvati na rel'si robitniki i, rozmahuyuchi rukami,
ozirayuchis', zaklikayuchi, pryamuvali do zdorovennogo, zakoptilogo budinku.
- Hodim! - korotko, majzhe suvoro kinula Zina j tezh stribnula na rel'si.
Za nami stribnulo shche kil'ka pasazhiriv.
V manezhi bulo povno goliv. Ce buv zdorovennij kavun, povnij nasinnya
oblich. Navit' ugori na tovsteleznih bantinah prilipli lyudi j shchos' krichali
zvidti, koli krichali vnizu. Krugom buli yakis' mashini, zalizni priladi,
zalipleni lyud'mi. I buv shche manezh toj pohozhij na velichezne korito, pomazane
medom, pid yake probralis' muhi j zakrili vse soboyu.
Des' poperedu chuvsya golos oratora. Mabut', govorila ot ta golova, shcho
vipnulas' nad vsima i vimahuvala rukami.
Meni dovelos' shchiro j serjozno popracyuvati plechima, shchob upevnitis', shcho
to, dijsno, govorila ta golova. Dyakuyuchi c'omu, mi buli nedaleko vid samo¿
tribuni.
Golova mala dobrij golos, rudu borodu, ale malo krasnomovnosti. Vona
chasto spotikalas' ob svo¿ zh slova, sipala nimi bez ladu j inodi do togo
zaplutuvalas' sered nih, shcho bezpomichno zupinyalas' i vazhko dihala. Ale ne
padala duhom i shche z bil'shim zavzyattyam i zapalom probivalas' vpered. Ce
bula serjozna j nelegka robota, i vsi sluhali uvazhno.
Ale dedali mi sluhali z Zinoyu, to zdivovanishe stali poglyadati odne na
odnogo. Golova govorila pro te, shcho krug vokzalu stoyat' soldati i kozaki,
shcho sili nerivni, shcho zhertv bude bagato, a zdobutku malo.
¯j krichali z masi protivne, ale ti kriki pokrivalis' inshimi, masa
hvilyuvalas', potim stihala. A golova, spochivshi tim chasom i vitershi
zasmal'c'ovanim rukavom spitnilogo loba, znov govorila. Govorila pro
golodnih ditej, zhinok, pro soldativ ta kozakiv, pro sili nerivni, j
krichali znov, i znov pidnimavsya galas i krik. Krichali z bachtin, z dimariv
starih parovoziv, znizu, zgori, zbokiv. V velicheznomu prostori manezha nad
kasheyu goliv stoyav nibi sizij dim. Nemov kozhnij toj krik buv vistrilom z
vognem i dimom.
Mi pereziralis'. Zina vse zdivovanishe j zdivovanishe poshiryala ochi j
navit' chasom oziralas'. Krug nas sperechalis' parami, grupami; na ¿h
shikali, shchob ne zavazhali sluhati.
- Nu, zabastovka, vidno, ne projde, ¿demo, znachit', dali, - zvernuvs' ya
do Zini.
- Vi tak dumaºte? - korotko j chudno kinula.
- Tak...
Vona nichogo ne skazala, til'ki divno krutnula golovoyu j stala sluhati.
A golova azh hripila vzhe nadirvanim golosom, nemov lyuto zastudilas' tam,
na tribuni:
- Tovarishi! Mili tovarishi! Posluhajtes' vashogo starogo tovarisha. Nashcho
vono vam?.. YAk skazano... U kozhnogo, znaºte... Ne nada!.. Bog z neyu...
Zgadajte, yak nam... skil'ki nam... god tomu nazad, skazhesh primirno,
skil'ki gorya bulo vid to¿ zabastovki? Ga? A shcho mi maºmo vid ne¿? SHCHe hochete
tyurmi ta pul'?
- Plyuvati! - kriknulo z bantini, nemov z nebes. Ale unizu, z zemli
zaraz zhe poletili nazustrich kriki:
- Znaºmo vzhe! Godi! CHuli! Pravda! Zina raptom sharpnulas' vpered.
- Kudi vi? - shopivs' ya za neyu.
- Tudi! - ozirnulas' vona, hitnuvshi do oratora. I lice bulo nadzvichajno
blide, a ochi bliskuchi, chudni.
I nibi bil' yakijs' pochuvsya meni v nih, gostrij ta rizkij.
YA stav protiskuvatis' za neyu, ale musiv odstati j zupinitis', bo
robitniki, na zhal', mali tezh zagal'nij zvichaj: damam dobrovil'no davati
dorogu, a cholovikam ustupati z boyu. YA stoyav stupniv za desyat' vid ne¿, a
vona kolo samo¿ tribuni. Meni vidno bulo til'ki kapelyuh ¿¿, yakij, nemov
skovoroda, postavlena ruba, ves' chas zastupav ¿¿ golovu vid mene.
Bachiv, yak vona shchos' zagovorila do robitnikiv, yaki stoyali krug ne¿, i ti
robitniki podivilis' chogos' na oratora; potim vona ozirnulas' i,
rozshukavshi mene ochima, pokazala robitnikam, a meni hitnula golovoyu j
posmihnulas'. I znov voni zagovorili. Dali odin z robitnikiv potyagnuv,
mabut', oratora za nogu, bo toj spinivsya, ozirnuvsya j nahilivsya vniz. SHCHos'
govoryat' jomu. Hitnuv golovoyu, glyanuvshi na Zinu. Sluhaº. SHCHe zahitav.
Hitnuv vostannº, pidvivsya j znov zagovoriv, pribivshi svo¿m golosom gustij
gomin, shcho pochavsya v manezhi, yak pribivaº doshch. poroh na vulicyah.
A toj, shcho balakav z oratorom, povernuvsya do Zini j skazav ¿j shchos',
hitnuvshi golovoyu. Zina tezh hitnula, j vsi stali sluhati.
Ale ya bachiv, yak krug Zini pereshiptuvalis' i pokazuvali na ne¿ ochima j
golovami. Osoblivo pil'no divilis' zhinki.
- YA kinchayu moº slovo, tovarishi, - pochulosya z tribuni, - haj govoryat'
inshi... Ot... Haj govoryat' po sovisti, yak ya govoriv. A mi posluhaºmo i
skazhemo spasibi za dobre slovo... Ot.
I, nezgrabno uklonivshis', stav zlaziti, shchos' soromlivo govoryachi do
oblich i ruk, yaki zaraz zhe prostyagnulis' do jogo.
A za nim rozlyaglis' po manezhu opleski, kriki, svistki, shikannya. Masa
zahvilyuvalas', zavorushilas', yak muhi, yakih potrivozheno na ¿hnim medu.
Osoblivo, ya bachiv, hvilyuvalis' bantini j boki.
Ale zrazu zh pochalo chogos' stihati, til'ki shikannya pobil'shilos'. YA
glyanuv na tribunu j zavmer: tam stoyala Zina. Sklala po-napoleonivs'ki ruki
na grudyah, pidvela golovu vgoru i zvisoka movchki divilasya vniz. Volossya
bujno-zolotistimi hvilyami biglo pid zalomlenij kapelyuh, ochi odsvichuvali
chims' nathnennim, ale spokijnim i rishuchim, na gubah znajomij lukavij
usmih.
Poza lyudini, yaka znaº, shcho robit' i shcho z togo vijde. YA zithnuv.
Stavalo tihshe j tihshe. V ne¿ vpivalos', yak u centr radiusu, bezlich
zdivovanih ochej; ¿¿ zhdali, a vona stoyala movchki, neporushne, i til'ki brovi
¿¿ stali pidnimatis' ugoru, ochi poshiryatis' i robitis' lukavo-zdivovanimi.
I razom z tim hvilinkami ti ochi temnili chims' sil'nim, zaderzhanim
vseredini. Nemov vseredini u nij kipilo shchos' velike, vogneve, ale vona
jogo zderzhuvala i til'ki lukavo posmihalasya, znayuchi pro jogo.
Zavmerlo.
Zina vse zdivovanishe pidnimala brovi. Potim roznyala ruki z grudej,
ozirnulas' i tiho pochala:
- Tovarishi! - Zamovkla j neporozumilo glyanula na vsih. - Tovarishi, ya ne
rozumiyu, kudi ya popala? Mene klikali na zbirku robitnikiv, a ya, mabut',
popala kudis' v druge misce. Pravda? Skazhit' meni, ya sered robitnikiv chi
de?
I zamovkla, chekayuchi. Movchala j masa, perezirayuchis'. Na bantini
zasmiyalis'.
- Sered bab! - raptom prolunav gustij, zlij golos. Smih pobil'shivsya.
- Sered trudyashchih lyudej, u yakih º diti ta zhinki! - zrazu zh odguknuvsya
dzvinko htos' iznizu. Zina hutko povernulas' u cej bik.
- Ta-ak? - zdivuvalas'. - Tak visilajte zh syudi vashih ditej ta zhinok,
chogo zh vi prijshli syudi?! Mozhe zh, voni zdobudut' sobi take zhittya, shchob ne
merti z golodu! Vam chogo treba tut?! Get' zvidsi, idit' mijte gorshki, haj
prihodyat' vashi diti ta zhinki!
Z bantin i z bokiv zagrimili opleski, smih, kriki:
- Pravil'no! Davaj syudi bab! Get' zvidsi! Bravo! Centr movchav i niyakovo
posmihavsya. CHulis' til'ki okremi golosi z jogo, yaki krichali shchos' do
bantin. Zina vse-taki zderzhuvala svoº vseredini.
- Tsh! - povela rukoyu.
Zatihlo.
Vona dlya chogos' perehililas' do masi i stala pil'no vdivlyatis' u kozhne
oblichchya. Movchki, serjozno, podovgu. V bantinah tiho zhdali. Potim pomalu
pidvela golovu j zdivovano zagovorila:
- Ale, znaºte, ya ne pomililas'. YA spravdi-taki sered robitnikiv.
Serjozno! YA bachu sazhu i gore na vashih oblichchyah. Na cih oblichchyah vidno
nuzhdu i zlidni. Hiba ni? Voni vsi do togo povimokali vid potu j sliz, shcho
skoro potriskayut'sya vid soncya, yak stari choboti. Vi ce znaºte? Na nih tak
ponadimalis' zhili vid praci, shcho tak vam i hoditi z nimi. Do smerti hoditi.
A hiba º radist' u vashih ochah? Hiba v tih ochah ya ne strah, ne temnist', ne
zabitist' bachu? Tak, ya taki sered robitnikiv! Ce pravda.
Zrobila pauzu. Masa ne voruhnulas'.
I raptom zelenuvati ochi zablishchali i pustili zaderzha-ne ta bujne,
veselo-gnivne, vogneve. Lice spalahnulo. Golova pidnyalas':
- Ale sluhajte! Hto vam skazav, hto skazav, shcho mi slabshi? Hto? Toj
tovarish, shcho govoriv tut? A vi j povirili? Ah, vi zh komiki. Hiba vi ne
hochete krashche pozhiti? Tak-taki zovsim ne hochete? Vi cilkom usim zadovoleni?
Mabut' zhe, ni? A raz ni, to chogo zh vam treba? Treba til'ki zahotiti!
CHuºte: til'ki zahotiti. Bil'she nichogo. Ot tak stisnuti kulaki, stisnuti,
shchob azh nigti vp'yalis' u shkuru, i skazati: mi hochemo. I bil'she nichogo. Ot
tak.
I, stisnuvshi svij kulachok, prostyagnuvshi jogo do masi, perehililasya
vpered i sil'no-spokijnim, veselo-lyutim golosom promovila:
- Mi hochemo! CHuºte?
I vipryamilas'.
. V manezhi zirvalas' cila burya. Spravzhnya burya. Ale ya bachiv, shcho vona
jshla ne z sliv ¿¿, a z ochej. Meni mozhut' ne poviriti, ale to tak. Z ¿¿
ochej i z togo, shcho hovalos' za ochima. Vono z ochej sidalo na slova j na
krilah ¿h perelitalo v uha j ochi masi, i masa vzhe gorila, masa vzhe zabula
sebe, vzhe smiyalas' z togo, shcho ne zmozhe nibi peremogti. Voni ne zmozhut'
peremogti?! Ta hto ce skazav?!
- Zabastovka! Godi! Zabastovka! Golosuvati!! Zina. pidnyala ruku. Masa
pokirno zatihla.
- Tovarishi! - chudno blisnuli ochi z tribuni. - Ni odnogo bil'she po¿zda?
Tak?
- Tak, tak!
- Ni odnogo vagona dali? Pravda?
- Pravda! Pravda! Tak! Zabastovka! U-u-u!! Lice Zini bulo blide... i
radisna muka meni vbachalas' na jomu...
Za cilij tizhden' ne pishlo z to¿ stanci¿ ni odnogo vagona nikudi.
Koli mi vernulis' z X., ya, skinchivshi svoyu davnyu spravu, a Zina z
dozvolom vzyati na poruki narechenogo, narechenij vzhe chetvertij den'
goloduvav. Jogo prijshlos' z zvoshchika znositi do Zini na kvartiru. Tak vin
oslab. Ale ne zovsim. Bo koli ya vijshov u kuhnyu po vodu, a potim vernuvsya,
to u jogo shche bulo sili odirvatis' od Zini j rozdivlyatis' fotografi¿ na
stoli.
Hutko vin cilkom oduzhav.
U mene tezh cilkom projshov toj chudnij ment, koli cholovik sam z sebe
divuºt'sya. YA ne bigav uzhe, yak avtomobil', nikogo ne boyavsya i cili dni
lezhav na kanapi licem dogori. I dumi mo¿ plavno ta sumno, povazhno kruzhlyali
nad chuzhim shchastyam, yak shuliki stepiv nad starimi, zadumanimi mogilami.
Last-modified: Tue, 23 Jul 2002 11:48:57 GMT